Onderzoek in de school ter discussie: doelen, criteria en dilemma’s

6
· Praktijkgericht onderzoek: academische onderzoekers
komen onderzoek doen in de school (al dan niet samen
met leraren) naar problemen door de school geformuleerd.
· Praktijkonderzoek in de lerarenopleiding: door studenten
maar soms ook door lerarenopleiders zelf (bijvoorbeeld
self-study) of door lerarenopleiders samen
met studenten.
· Onderzoek door leraren zelf in de school: vaak in het
kader van samenwerkingsverbanden met opleidingsinstituten
zoals academische (opleidings) scholen en
projecten als Durven Delen Doen.
· Onderzoek door leraren (of opleiders) in het kader van
een opleiding: voorbeelden zijn: onderzoek als onderdeel
van een (Academische) Master of een promotietraject.
· Data-geïnformeerd werken: een alternatief voor zelf
onderzoek doen, waarbij de nadruk ligt op het gebruik
maken van beschikbare data bij het nemen van
besluiten in de klas en in de school.
Binnen elk van deze benadering is er sprake van een focus
op vragen uit de praktijk en een samenwerking tussen
leraren en onderzoekers. De vorm van de samenwerking
en de manier waarop het antwoord op de onderzoeksvragen
wordt gezocht, verschilt echter per benadering. Ook
verschillen de vormen qua doel: extremen zijn het bedrijven
van wetenschappelijk onderzoek aan de ene kant en
de professionele ontwikkeling van leraren aan de andere
kant. Bijna alle vormen streven in ieder geval het tweede
doel na, namelijk het beter begrijpen van de eigen praktijk.
Dat doel bepaalt ook het karakter van het onderzoek.
In geval van professionalisering is het vooral belangrijk
om de methode goed aan te leren: dus systematisch en
navolgbaar naar je eigen praktijk kijken. In geval van wetenschappelijk
onderzoek is het bijdragen aan de internationale
kennis relevant, wat weer andere vaardigheden en
processen kent.
In deze bundel wordt de stand van zaken binnen de verschillende
onderzoeksbenaderingen beschreven. Centrale
vragen die bij iedere bijdrage aan bod komen zijn:
kunnen of moeten leraren meer (met) onderzoek doen?
Waarom wel of waarom juist niet? Zo ja op welke manier?
In elke bijdrage gaat men in op de rationale achter de specifieke
benadering en geven de auteurs een beschrijving
van de doelen, aanpak, in- en externe kwaliteitscriteria en
dilemma’s die binnen die benadering naar voren komen.
Rob Martens stelt in zijn bijdrage op een uitdagende manier
het nut van wetenschappelijk onderwijsonderzoek
aan de kaak. Academisch onderwijsonderzoek blijkt in
de praktijk (nog) vaak de lat te zijn waaraan de kwaliteit
van praktijkonderzoek wordt afgemeten. Martens vraagt
zich in zijn bijdrage af of dat werkbaar of zelfs terecht is.
Er valt namelijk behoorlijk wat af te dingen aan die wetenschappelijke
meetlat, zeker als het gaat om de relevantie
voor de praktijk. In een reflectie hierop, gaat Jan van
Driel met Martens in discussie en plaatst hij kanttekening
bij zijn betoog. Gezamenlijk komen ze tot aanbevelingen
voor de manier waarop de resultaten uit onderwijsonderzoek
beter benut kunnen worden.
Sanneke Bolhuis en Marco Snoek buigen zich ieder
vanuit een ander perspectief over de vraag welke plaats
onderzoek in de beroepsuitoefening van leraren heeft of
moet krijgen. Sanneke Bolhuis doet dit vanuit het prak-