Traumaherkenning handleiding - Voortrekkers

Die Die Voortrekkers
Voortrekkers
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 1
Traumaherkenning
Jan 2012
Konsep 1 aan Hoofdagbestuur

Inleiding
Trauma is deesdae deel van die meeste Suid-Afrikaners en ook ons kinders se lewe. As ons nie direk
geraak word nie, word ons wel sekondêr geraak. Trauma verwys na ‘n ervaring wat emosioneel pynlik,
ontstellend of skokkend is en wat dikwels langdurige sielkundige en fisiese effekte tot gevolg het.
Trauma in kinders kan spruit uit verskeie gebeure soos mishandeling, geweld, verlies van ‘n ouer,
siekte, beserings en natuurlike rampe soos byvoorbeeld vloede. Wat die reaksie van kinders op trauma
betref, is dit belangrik om die volgende drie faktore in aanmerking te neem:
Eerstens kan die reaksies van kind tot kind verskil. Byvoorbeeld, ‘n gebeurtenis wat baie traumaties vir
die een kind is, mag dalk geen betekenisvolle effek op ‘n ander hê nie. Getraumatiseerde kinders kan
ook simptome vertoon wat betekenisvol verskil van mekaar. Met ander woorde, kinders kan
verskillende simptome vir dieselfde trauma ontwikkel.
Tweedens ontstaan reaksies op ‘n traumatiese gebeurtenis nie noodwendig onmiddellik na die gebeure
nie. Dit kan dae of weke na die gebeurtenis na vore kom. Met ander woorde, daar is nie ‘n spesifieke
tydsperiode wanneer ‘n kind ‘n reaksie op ‘n trauma sal toon nie.
Derdens verskil kinders se reaksies op trauma volgens ouderdom. Dit is verstaanbaar, omdat kinders
hul ondervindings binne die konteks van hul spesifieke ontwikkelingsfase interpreteer. Die doel van
hierdie skrywe is om agtergrondinligting met betrekking tot trauma asook riglyne te verskaf in die
optrede van ‘n offisier indien ‘n kind die vrymoedigheid neem om u as volwassene in sy/haar vertroue
te neem.
Dit is van uiterste belang dat daar nie by kinders na simptome “gesoek” en dan “diagnoses” gemaak
word nie. Verskeie wetsaspekte is betrokke en verdere trauma kan veroorsaak word indien die situasie
nie korrek hanteer word nie. Dit is dan om hierdie rede dat die hantering van trauma behels dat
spesialiste betrek sal word. Die Voortrekkers se fokus is nie om kinders te behandel nie. Ons werk wel
met kinders en daarom is hierdie slegs ‘n poging om die jeuglid wat getraumatiseer is te help om by die
korrekte hulpbronne uit te kom. Aandag word vervolgens gegee aan die traumas wat al in Die
Voortrekkers op kampe voorgekom het en die volgende sal kortliks bespreek word: selfmoord,
substansie-afhanklikheid en molestering/verkragting.
Selfmoord
Statistieke in hierdie probleem is moeilik omdat verskeie pogings nooit aangemeld word nie. In SA is
die syfer 17.2 per 100,000. Vir elke selfmoord is daar tot 20 pogings tot selfmoord. Tot soveel as 50%
van mense wat uiteindelik selfmoord pleeg, het vantevore reeds pogings daartoe aangewend. Dit is dus
ʼn wesenlike probleem en raak ook ons tieners.
Simptome
Die volgende is simptome wat dikwels as waarskuwing kan dien dat ʼn persoon aan selfmoord dink. Dit
egter nie noodwendig so nie, maar wel genoegsame rede om eerder ʼn professionele persoon se hulp
eerder in te roep om die situasie te hanteer.
1. Depressie is altyd ʼn groot risiko veral as onbehandeld bly
2. Verwaarlosing van persoonlike netheid.
3. 'n Drastiese verandering in eet- en slaappatrone
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 2

4. Vorige mislukte selfmoord pogings
5. ʼn Geskrewe selfmoordbrief
6. Dreigemente van selfmoord.
7. Gevoelens van hopeloosheid uitgespreek in opmerkings soos “Ek wil nie meer leef nie” of “Die
wêreld sal ʼn beter plek wees sonder my” of “Daar is vir my geen toekoms nie” of “Die lewe is
sinneloos” of “Ek sal seker nie hier wees as……”
8. Gesprekke/grappe oor selfmoord of die dood.
9. Uitdeel van besittings, stel skielik ʼn testament op of praat oor begrafnisreëlings.
10. Onttrekking van die gesin of vriende.
11. Negatiewe gemoed.
Dit is moontlik dat iemand met selfmoorddreigement mag manipuleer, maar optrede word nogtans
maar aangemoedig. Meld sodanige gedrag eerder aan. Baie dikwels is dit ‘n roep na hulp, en ‘n poging
word aangewend. Hierdie poging kan egter skeefloop en fataal wees.
Hantering
1. Aanmelding
2. Besef dat die enigste verantwoordelikheid wat u het, is die verwysing/oorgee aan ‘n professionele
persoon.
3. Bly by die persoon totdat die persoon oorgegee is aan die sorg van helper.
4. Hulp is ook hier beskikbaar:
a) SADAG: SMS: 31393
b) Suid-Afrikaanse Federasie vir Geestesgesondheid
Durban: (031) 207 2717
Pretoria: (012) 332 3927
c) Lifeline - Johannesburg: (011) 953 4111
d) Tolvry Selfmoord Tolvrylyn
e) Suid-Afrikaanse Depressie en Besorgdheidsgroep: 0800 567-567of (011) 783 1474
f) Kinderlyn
Durban: (031) 312 0904
Port Elizabeth (041) 453 0441
g) Krisislyn 0800 055 555 of 0860 103 055
h) Telefriend: (011) 922-9999
i) Kohin (hulp aan leerders): (012) 347-1674
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 3

Dwelms/alkohol
Statistieke bereken dat 2 uit elke 3 jongmense eksperimenteer met dwelmmiddels - dit is bykans 4
miljoen jongmense! Dwelmafhanklikheid by tieners volgens SANCA is tussen 40% en 60% van alle
tieners hoë risiko gevalle om afhanklik te word van dwelms. 1 uit elke 6 jongmense (±15%) is reeds
afhanklik van dwelmmiddels!
Verskillende dwelms en gevolge
Straatname Wat is dit? Hoe
ingeneem
Dagga Zol,skyf, Blare en Gerook in pyp
boom,grass, blomme van of in
dope,weed, canabis selfgerolde
ganja, plant-lyk sigaret. Ook
cannabis soos droë,
gemengde
kruie
daggakoekies
Tik
(Metamf
e-
tamien)
Crystal
Meth,tjoef,spe
ed
Cat
LSD Acid,
Califoniese
sunshine,cand
y,
Smarties,
white
lightening
Reuklose
kristalwit
poeier
Kragtige
hallusino-
geen.
Geëet,
ingespuit
Deurweekte
Kladpapier met
Strokieskarakters
Wat op tong
geplaas word.
Ook in kapsule
en
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 4
Hoekom
gevaarlik?
Bevat
bestanddeel wat
in vet oplosbaar
is, bou geleidelik
op in vetryke
organe soos
brein, lewer,
longe en niere.
Tas op langduur
brein, hart,
asemhaling,
immuun – en
voortplantingsstel
aan
Oordosis lei tot
dehidrasie,
hipotermie,
konvulsies,
nierversaking en
beroertes
Belemmer
waarneming van
eie kragte
(waandenke)
”Ek kan vlieg”.
Toleransie word
vinnig bereik.
Gebruik affekteer
Lei tot
Breinseldisfunksie,
Versnelde hartklop,
chroniese hoes, verhoogde
vatbaarheid vir bronchitis,
longkanker, vergeetagtigheid
swak konsentrasie en
verlaagde immuniteit. Die
teerinhoud is 3 x meer as
gewone sigarette en
daggarokers trek twee
derdes meer rook in en hou
asem 4 keer langer in. Kan
ook geestegesondheid
aantas aangesien die
verhoogde dopamien vlakke
tot skisofrenie kan lei.
Gevoelens van euforie,
verhoogde energie,
slaaploosheid,
aggressiwiteit,paranoia,
depressie, gewigsverlies,
verhoogde hartklop en
bloeddruk. Vinnige spraak en
vergrote pupille, angstigheid
en soms aanhoudende hoes
kom ook voor. n Loopneus is
dikwels teenwoordigheid.
Sielkundige, ernstige
depressie en angs,
vervolgingswaan, afhanklik
Paniekaanvalle en afwykings
by ongebore babas.

Mandrax Mandies,
Buttons,
Originals, the
article
Wit pil wat
baie
verslawend
is,
sielkundig
en fisies.
Baie
gevaarlik
saam met
dagga en of
alkohol
Kokaien Coke, snow Kragtige
stimulant in
vorm van
wit, bitter
kristalagtige
poeier
Crack Cocaine rock,
as saam met
heroien
gemeng word
Vorm van
kokaienbasis
en
vervaardig
deur
vloeistofvorm.
Tablet word
oor hitte
gesmelt en
dampe
ingeasem en
vloeistof
ingespuit
Mondeliks
gedrink en of
fyn gerook
saam met
dagga
(witpyp)-
Afgebreekte
bottelnek
Gesnuif, soms
gerook of
vloeistof
ingespuit
Die kristal
(klip/”rock”)
word met
glaspypie met
sifdraad
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 5
asemhaling,
veroorsaak hoë
bloeddruk, stuipe
en gevaarlike
verlaging van
liggaamstemperat
uur wat tot koma
kan lei. Kan ook
geestesafwykings
op lange duur
veroorsaak.
Liggaam
ontwikkel vinnig
weerstand
(toleransie),
groter dosisse
nodig. Oordosis
lei tot stuipe en
ontwrigting van
hartritme.
Kombinasie met
alkohol kan
asemhaling
ernstig onderdruk
wat tot dood kan
lei. Onttrekking lei
tot hoofpyne,
maagkrampe,
hoes, stuipe en
maag-bloeding.
Langdurige
gebruik lei tot
breinskade en
geheueverlies
Ernstige
verslawing, hoë
bloeddruk, stuipe
en spiertrekkings.
Langdurige
gebruik
veroorsaak skade
aan neusseptum.
Grootste gevaar
is hartversaking
en oordosis.
Mees
verslawende
vorm van
kokaïen. Direk na
bloedstroom en
Rooi en bloedbelope oë,
naarheid, diarree, hoofpyn,
lighoofdigheid, hallusinasies,
slaaploosheid of onnatuurlike
lang slaap, prikkelbaarheid,
depressie, aggressie,
Rusteloosheid, aptyt- en
gewigsverlies, swak
koördinasie en
Emosionele onstabiliteit. Kan
ook tot persoonlikheidsversteurings
en
emosionele ongevoeligheid
lei.
Angs, hallusinasies,
paranoia, psigose(verloor
kontak met realiteit), geweld
en aggressie.
Slaaploosheid, onnatuurlike
opgewondenheid en
rusteloosheid, vinnige
polsslag, paranoia, depressie
en prikkelbaarheid, angs,

Ecstasy Playboy,doves
,dollar,superm
an
mengsel te
kook
Kragtige
hallusinoge
ne
tablet
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 6
gerook binne 4-7
sekondes in
brein. Vinnige
vrystelling van
chemikalieë van
die brein lei
skadelik vir hart,
bloedvate en
ander organe en
kan tot
hartversaking lei
en ook
asemhalingstelsel
verwoes.
Uitwerking
verdwyn gou,
maak gebruiker
angstig,
prikkelbaar en
depressief en lei
tot groter gebruik
en afhanklikheid.
Mondeliks
ingeneem
Ernstige
sielkundige
afhanklikheid.
Beïnvloed
senuselle wat
serotonien
vrystel.
Serotonien
beheer slaap,
depressie, angs,
eetlus, seksuele
gedrag en
emosionele
stabiliteit.
Toleransie
ontwikkel gou.
Word dikwels
gemeng met
kokaien. Kan tot
hartversaking,
ineenstorting van
asemhaling,
lewerskade,
verlamming,
breinbloeding,
vernoude pupille,
dehidrasie,
versteurde visie,
gebrek aan konsentrasie,
neusbloeding, geweld en
aggressie
Ontwatering, dors en droë
mond, bewerigheid, naarheid,
verhoogde polsslag en
bloeddruk, verlies van
koördinasie, swak of geen
eetlus, verlies van
korttermyngeheue. Erge
onttrekking sluit in depressie,
paranoia en angs.

Alkohol Booze ‘n
Kalmerende
,sosiaal
aanvaarde
vloeistof
wat in
verskeie
gewilde
vloeistowwe
ingeneem
word.
Heroien Bruin suiker,
smack, junk,
Thai White en
jive
Hubbly
Bubbly
Hookah,
waterpyp,
narghiles of
shishas
Wit tot
donker
bruin
(onsuiwer)
poeier met
bitter
smaak.
Verfynde
(vervaardig
de) vorm
van kokaien
Gegeurde
tabak
gerook oor
vloeistof
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 7
hoë
liggaamstemperat
uur, bloeddruk en
hartklop,
kaakklem en
spierstyfheid lei.
Gedrink Baie hoe mate
van verslawing,
werk in op
senuweestelsel
en veroorsaak
kalmering.
Langdurige
misbruik lei tot
skade van lewer,
spysverteringska
naal en
senustelsel. Dit
veroorsaak ook
breinskade waqt
onomkeerbaar is.
Ingespuit,
maar suiwer
ook gesnuif.
Dit word
gesmelt oor
oop vlam en
dan ingespuit
direk in aar of
in spier. Kan
ook gerook
word.
Die rook van
gegeurde
tabak oor
vloeistof soos
water, maar
ook soms
alkohol die
Onderdruk die
sentrale
senuweestelsel.
Effek is
kortstondig. Dit
simuleer die
goedvoel effek
van hormone.
Hoogs
verslawend
Nikotien, van die
nikotien word
deur water
geabsorbeer,
maar ‘n sessie
duur langer en
dan word die
Binne 5 minute na inname
word dit opgeneem deur
maag in die bloedstroom en
begin dan later inhibisies en
die senuweestelsel aantas.
Na inname van meer as 8
eenhede begin spraak,
koördinasie en emosies
aangetas. Dubbel visie,
naarheidverlies aan balans
en braking begin gebeur.
Verdere inname kan lei tot
verlies aan bewussyn en
geheue en selfs
alkoholvergiftiging wat tot
dood kan lei. Die effek van
alkohol is op alle organe,
maar die lewer word die
meeste aangetas.
Die impak is nie slegs fisies
nie, maar ook psigologies
soos swakker persoonlike
higiëne, swak eet en
slaapgewoontes, swak
konsentrasie, leuens,
werksverandering
ensovoorts.
Dieselfde skade as met die
rook van gewone sigarette
kom voor. Kanker van die
longe , hart, mond en blaas
kom meer dikwels by rokers
voor. Die verspreiding van
aansteeklike siektes soos

Inhaleerders
(gom,
petrol,
laggas
ens)
Oplosmiddels
Verfverdunners,gom,korre
ksievloeistof,
merkerpenvloeistof,yskas
- en
aanstekergas,
haarsprei,spuit
verf en
deoderant.
Narkosemiddel
soos eter en
laggas.
Vlugtige
stowwe
tabak word
ook soms
gemeng met
dagga.
Inasemingbruin
sak of
bottel word
dikwels
gebruik om die
stof te
konsentreer.
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 8
ekwivalent van 10
sigarette se
nikotien
ingeneem
Tydelike gevoel
van welbehae,
plesier en
dissosiasie.
Tuberkulose en herpes deur
die gemeenskaplike gebruik
van die pyp kom voor.
Moontlike hartversaking en
dood. Hoë konsentrasie van
inhaleerders verplaas
suurstof en veroorsaak
versmoring. Gom,
korreksievloeistof en spreiverf
kan tot gehoorsverlies
lei. Gom, gas en petrol kan
tot spierspasma en ook
breinskade lei. Petrol lei tot
skade van die beenmurg. Op
die langduur kan dit lei tot
lewer- en nierskade en
verlaagde bloedsuurstof
*Una Nieuwoudt(Sarie, Okt 1996), Carol Coetzee(Huisgenoot 27 Okt. 2005), N Davids(Sunday Times 7 Febr 2005)
Simptome (H Ueckermann, 2000)
Gedrag
1. Gebrek aan belangstelling van vorige bedrywighede
2. Geldnood, steel
3. Dwelm-bykomstighede bv spuitnaalde, pype, aanstekers, gloeilampe
4. Onvoorspelbare optredes en rebelsheid
5. Stokkiesdraai veral op Maandae
6. Laer akademiese prestasie
7. Min belangstelling in akademie
8. Slaperigheid in klas
9. Hoër of laer aktiwiteitsvlakke
10. Swak persoonlik higiëne en slordigheid
11. Moegheid, loopneus, rooi oë, hoes, kneusmerke, naaldmerke, drastiese verandering in gewig
12. Irrasionele/manipulerende/aggressiewe gedrag
13. Chroniese oneerlikheid(jok en bedrog)
14. Gesprekke en grappe oor dwelms
15. Besit van dwelmmiddels of spore daarvan, leesstof oor dwelms, slagspreuke
Sielkundige tekens
1. Irrasionele buierigheid
2. Gebrek aan motivering
3. Ontoepaslike oorreaksie op sagte kritiek of eenvoudige versoeke
4. Egosentrisme, geen empatie met ander
5. Gebrek aan energie en verkorte konsentrasievermoë
6. Verandering in waardes, en ideale

7. Afsydigheid jeens skoolwerk
8. Depressie en neerslagtigheid
9. Angs
10. Verwarde denkprosesse
11. Sukkel om die lewe te hanteer
12. Persoonlikheidsveranderinge
13. Selfmoordpoging en of selfskending
14. Verlaagde selfbeeld
Sosiale tekens
1. Isolasie van klasbedrywighede en interaksie met ander
2. Geheimsinnigheid oor vriendekring
Hantering
1. Maak seker van feite voor enige “konfrontasie” plaasvind
2. Respekteer vertroue
3. Bewerkstellig insig oor gevolge en verdere optredes
4. Kry hulp by
a) SANRA
b) Narcotics Anonymous
c) Tough Love
d) Life Line/Child Line
Molestering/verkragting
Seksuele molestering van kinders is 'n ernstige maatskaplike probleem wat wêreldwyd ondervind word.
Die voorkoms daarvan is nie beperk tot enkele rasse of sekere ekonomiese, sosiale of godsdienstige
groepe nie. Die onberekenbare emosionele en soms fisieke skade wat die kinders wat betrokke is, is
egter deurgaans problematies. Kinderverkragting in Suid-Afrika se statistieke is onaanvaarbaar en
spreek van 'n siek samelewing. Sowat 21 000 voorvalle van kinderverkragting is in 2001 by die polisie
aangemeld. Indien in ag geneem word dat waarskynlik slegs ongeveer 30% tot 70% van
verkragtingsake aangemeld word, word die omvang van die probleem duidelik (De Wet, Myfundi.co.za)
Wanneer ‘n jeuglid, jou as volwassene in sy/haar vertroue neem en met jou gesels oor molestering is
dit van kardinale belang om te weet dat die wetlike aspekte van so ‘n aard is dat dit vir jou as
volwassene ongemaklik kan word en selfs tot vervolging kan lei, indien jou optrede nie korrek is nie.
Volgens die Kinderwet van 2005 moet daar ALTYD in die beste belang van die kind opgetree word en
daarom is dit essensieel, om jouself en die jeuglid te beskerm, deur korrekte optrede van
VERWYSING. Aangesien offisiere nie professioneel opgelei is in trauma-hantering nie, mag GEEN
intervensie plaasvind nie.
Tekens
1. Nagmerries, versteurde slaap en bednatmaak.
2. Gedragsverandering soos ontoepaslike bedrywighede wat seksueel van aard is
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 9

3. Gereelde uitbarstings van woede en verlies aan selfbeheer.
4. Toenemende swak selfbeeld en gevoelens van skuld en skaamte.
5. Herhalende vaginale infeksie of beserings.
6. Verandering in konsentrasievlakke, swak prestasie op skool en vrees vir sommige mense.
7. Onttrekking en voorkoms van depressiwiteit.
8. Ontwikkel vrees vir verhoudings, of het vele seksmaats as tienderjarige.
9. Word depressief, toon neigings vir selfmoord en beseer self opsetlik.
Hantering/aanmelding
Hierdie tipe trauma is uiters sensitief en wetlike aspekte bitter belangrik. Die doel is om na die kind te
luister en die kind te lei tot insig dat hy/sy professionele hulp nodig het.
1. Dui beskikbaarheid aan om te luister, verbaliseer ondersteuning
2. Verseker kind se veiligheid
3. Kom op die kind se vlak, veral by jonger kinders
4. Moenie die gevoelens van die kind minimaliseer (Dit afmaak as nie so erg nie)
5. Moet nie eie gevoelkens van afkeur bv woede, angs toon nie, dit maak dit moeilik vir die kind en
mag sekondêre skuld ervarings veroorsaak
6. Dit is normaal om oorweldig te voel, maar probeer kalm bly. Dit is die beste wat jy kan doen asook
die versekering van onvoorwaardelike ondersteuning
7. Moenie die kind ondervra nie, laat slegs toe om eie storie te vertel. Moenie leidende vrae vra nie
8. Verseker kind van sy/haar onskuld.
9. Erken jy het nie al die antwoorde nie
10. Verduidelik BAIE duidelik die nodigheid van verdere aanmelding en dat dit nie beteken dat jy gaan
terugstaan en nie beskikbaar is vir ondersteuning nie. Dit is egter wat jou rol sal wees,
ondersteuning.
11. Moenie vals beloftes aan die kind maak nie.
12. Vra of kind gemaklik sal wees met ‘n drukkie of verkieslik net om hand vas te hou vir ondersteuning.
13. Kontak die naaste CMR kantoor (Bylaag A)) en meld die voorval aan. Hierdie kan ook anoniem
gedoen word. Die verdere hantering, veral die wetlike aspekte sal deur die kantoor hanteer word.
Bronne
Caring for Kids after trauma, disaster and death: New York University Child Study Centre (Tweede
uitgawe: Hersien 2006)
Childsafe.org.za/molest.htm
Huisgenoot 27 Okt. 2005:Carol Coetzee
Mielstronk.com/dwelms.htm
Myfundi.co.za: N de Wet
Rapport 27 Augustus 2000:H Ueckermann
Sarie, Okt 1996:Una Nieuwoudt
Louw, D. & Louw. A. 2007. Die ontwikkeling van die kind en die adolessent. Psychology Publications:
RSA
Die Voortrekkers Traumaherkenning Konsep 1 (Jan 2012) Bls 10