downloaden - Movisie
downloaden - Movisie
downloaden - Movisie
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Homo in de Hooberg<br />
Handreiking voor het Sociaal Cultureel werk;<br />
aan de slag met (jonge) holebi’s in plattelandsgemeenten.<br />
Olaf Wesel (Student pedagogiek)<br />
Projectleider ‘Holebi’s op het platteland’ • 2007<br />
Homo in de hooiberg is een methode om vanuit het sociaal<br />
cultureel/jongeren werk een project op te zetten voor (jonge)<br />
homo-, lesbo,en biseksuelen op het platteland. Dit is een<br />
groep die vaak vergeten wordt, ze zijn niet direct zichtbaar,<br />
komen in alle sociale milieus voor en voelen zich door hun<br />
geaardheid niet altijd op hun plaats in hun gemeenschap.<br />
De hooiberg in de titel staat symbool voor de gemeenschappen<br />
op het platteland. De homo is er vaak moeilijk te vinden,<br />
als een speld in een . . . juist!<br />
Het is een praktische methode waar je makkelijk mee aan de<br />
slag kan. De hoofdstukken worden steeds geopend met dagboekpassages<br />
van Stijn, een jonge holebi in een dorp. Je<br />
leest wat er bij hem speelt en wat je er als sociaal cultureel<br />
werker kunt ondernemen. De methodiek is voortgekomen<br />
vanuit een pilot-project dat door het jongerenwerk van<br />
Stichting Welzijn Deurne is ontwikkeld en uitgevoerd in de<br />
gemeente Deurne (N-Br). De ervaringen vanuit dat project<br />
zijn gebruikt voor het schrijven van deze methodiek.<br />
Een uitgave van MOVISIE • Stichting Welzijn Deurne<br />
Tot standgekomen met financiële steun van Gemeente Deurne •<br />
Provincie Noord-Brabant • Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport<br />
HOMO IN DE HOOIBERG OLAF WESEL<br />
Homo in<br />
de Hooiberg<br />
Handreiking voor het Sociaal Cultureel werk;<br />
aan de slag met (jonge) holebi’s in plattelandsgemeenten.<br />
Olaf Wesel
Pilotproject Jongeren<br />
en Homoseksualiteit<br />
DEURNE – Sinds september dit jaar is Olaf Wesel, tweedejaars student pedagogiek,<br />
bezig met een stage bij het jongerenwerk van Stichting Welzijn Deurne. Voor<br />
zijn stage gaat hij een project uitvoeren rondom jongeren en homoseksualiteit in<br />
Deurne. Ook lesbiennes en biseksuelen vallen hieronder.<br />
Het pilotproject is gestart naar aanleiding<br />
van signalen die bij het jongerenwerk zijn<br />
binnen gekomen van jongeren die worstelen<br />
met hun seksualiteit en hier met<br />
weinig mensen over kunnen praten. Ook<br />
in andere plattelandsgemeenten is dit<br />
aan de orde.<br />
Olaf Wesel: “Stel, je bent 15 of 16 en je<br />
bent er voor jezelf net uit dat je homo,<br />
lesbo of bi bent. Geen probleem, moet<br />
kunnen, kijk maar naar de tv-programma’s<br />
vol met potten en nichten. Je oma is<br />
fan van Carlo Boshard en je broer luistert<br />
altijd naar Claudia de Breij op 3FM”.<br />
Voor jongeren die in een dorp wonen en<br />
achter hun geaardheid komen is het vaak<br />
moeilijk hier voor uit te komen. “O jee, wat<br />
zullen ‘ze’ zeggen”, “Ik ben de enige hier,<br />
ik hoor er nooit wat over”, “Weet je wat, ik<br />
neem gewoon een vriendin voor de buitenwereld,<br />
dan weten ze het niet. Als ik<br />
wat ouder ben kijk ik wel verder en ga ik<br />
wel in de grote stad wonen waar niemand<br />
me kent”. Alles liever dan homo zijn in<br />
een klein dorp.<br />
Misschien klinkt het wat overdreven,<br />
maar volgens Olaf Wesel is dit wel wat er<br />
vaak gebeurt. “In een dorp is veel sociale<br />
controle waardoor iedereen altijd alles<br />
weet en rondom homoseksualiteit heerst<br />
nog steeds een groot taboe. Dat is natuurlijk<br />
ontzettend jammer want jezelf kunnen<br />
zijn is voor iedereen prettig. Het niet<br />
voor hun geaardheid uit komen kan jongeren<br />
een gevoel van eenzaamheid geven<br />
omdat ze zich anders voordoen dan ze<br />
eigenlijk zijn.”<br />
Het project<br />
Het project Jongeren en Homoseksualiteit<br />
bestaat uit verschillende onderdelen.<br />
Er wordt een onderzoek gehouden<br />
onder jongeren naar hun mening over<br />
homoseksualiteit. Verder worden er gastlessen<br />
gegeven op scholen zodat leerlingen<br />
samen met voorlichters kunnen praten<br />
over het onderwerp. Ook wordt er een<br />
folder samengesteld voor homo, lesbo en<br />
biseksuele jongeren uit Deurne, met<br />
informatie waar ze terecht kunnen met<br />
vragen. De uitkomsten van het project<br />
worden gebundeld en aangeboden aan<br />
organisaties in vergelijkbare gemeentes.<br />
Meedenken<br />
De organisatoren willen ook dat er iets<br />
structureels zal komen voor deze groep<br />
jongeren. Ze zijn daarom op zoek naar<br />
mensen die homoseksueel zijn (jong en<br />
oud) en die mee willen denken in het project.<br />
Belangstellenden kunnen contact<br />
opnemen met Olaf Wesel via de Stichting<br />
Welzijn Deurne, tel. 0493-352500 (op<br />
woendag) of e-mail: stagescw@welzijndeurne.nl.<br />
Bron: Weekblad voor Deurne e.o./Peelbelang.<br />
Werkgroep Holebi in Deurne aan de slag<br />
Gay en Lesbian Night<br />
in gasterij De Keyzer<br />
Door onze correspondent MARTIEN KEUNEN<br />
DEURNE – In Deurne is vorig jaar<br />
september, onder supervisie van de<br />
Stichting Welzijn Deurne (SWD), een<br />
pilotproject gestart over jongeren en<br />
homoseksualiteit. Ook lesbiennes en<br />
biseksuelen worden hierbij betrokken.<br />
Volgens Hester Dadema van de SWD<br />
werden er bij het jongerenwerk signalen<br />
opgevangen van jongeren (en ouderen)<br />
die worstelen met hun seksualiteit<br />
en hier met weinig mensen over kunnen<br />
praten. Ook in andere plattelandsgemeenten<br />
is dat volgens haar aan de<br />
orde van de dag. Het project in Deurne<br />
wordt uitgevoerd door Olaf Wesel, student<br />
pedagogiek aan de Universiteit in<br />
Tilburg. Hij is stagiaire bij de SWD. Samen<br />
met Dadema bezocht hij ruim een<br />
jaar geleden in Tilburg het symposium<br />
’Brabant bekent kleur’. Via workshops<br />
moest er een plan op tafel komen. Zo is<br />
het allemaal begonnen.<br />
Uit de kast<br />
“Voor jongeren die in een dorp wonen<br />
is het vaak moeilijk om voor hun<br />
geaardheid uit te komen”, stelt Olaf<br />
Wessel. Maar toch zijn ze ook in Deurne<br />
uit de kast gekomen. Een kleine oproep<br />
in de krant heeft voor deze ommekeer<br />
gezorgd. Een eerste ontmoetingsbijeenkomst<br />
werd door dertien belangstellenden<br />
bezocht.<br />
Inmiddels is er een heuse werkgroep<br />
Holebi (homo, lesbo of bi) actief. Deze<br />
groep bestaat uit zestien personen in<br />
de leeftijdscategorie van 15 tot en met<br />
54 jaar. Wesel ziet het helemaal zitten<br />
en de groep is volgens hem laaiend enthousiast.<br />
Er staan verschillende promotie-activiteiten<br />
op de rol. Er zijn<br />
plannen voor een flyer speciaal voor<br />
Deurne, een website en een telefoonlijn.<br />
Behoeftes<br />
Ook zullen de behoeftes en wensen<br />
van holebi’s in Deurne geïnventariseerd<br />
moeten worden, want de werkgroep<br />
is van mening dat er in Deurne<br />
blijvend aandacht aan het onderwerp<br />
geschonken dient te worden. Ook<br />
moet er voorlichting worden gegeven<br />
aan de leerlingen van het middelbaar<br />
onderwijs in Deurne.<br />
Op zaterdag 6 mei treedt de werkgroep<br />
Holebi voor de eerste keer officieel naar<br />
buiten. In gasterij De Keyzer aan de<br />
Spoorlaan wordt vanaf 21.00 uur een<br />
Gay & Lesbian Night gehouden. De<br />
toegang is gratis. Voor meer informatie<br />
kan men e-mailen naar projectleider<br />
Olaf Wesel,<br />
e-mail: stagescw@welzijndeurne.nl.
Homo in<br />
de Hooiberg<br />
Handreiking voor het Sociaal Cultureel werk;<br />
aan de slag met (jonge) holebi’s in plattelandsgemeenten.<br />
Olaf Wesel
Een uitgave van MOVISIE • Stichting Welzijn Deurne<br />
Tot standgekomen met financiële steun van Gemeente Deurne •<br />
Provincie Noord-Brabant • Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport<br />
Colofon<br />
Homo in de Hooiberg; handreiking voor het sociaal cultureel<br />
werk; aan de slag met (jonge) holebi’s in plattelandsgemeenten.<br />
Stichting Welzijn Deurne is initiatiefnemer van het project;<br />
‘Holebi’s op het platteland’. Samen met stagiaire pedagogiek<br />
Olaf Wesel is dit project ontwikkeld en uitgevoerd in de gemeente<br />
Deurne. Deze handreiking is geschreven naar aanleiding van dit<br />
project. www.welzijndeurne.nl<br />
MOVISIE lesbisch en homo-emancipatiebeleid. Kenniscentrum<br />
voor de ondersteuning van lokaal lesbisch en homo-emancipatiebeleid.<br />
www.homo-emancipatie.nl.<br />
Uitgave, maart 2007<br />
Telefoon 030-7892000<br />
Coördinatie: Peter Dankmeijer<br />
Tekst: Olaf Wesel<br />
Opdrachtgever: Stichting Welzijn Deurne<br />
Eindredactie: Marc van Bijsterveldt<br />
Vormgeving: CASE, Kees Wagenaars, Breda<br />
Druk: Em. de Jong b.v.<br />
Meer exemplaren zijn te bestellen via info@homo-emancipatie.nl.
Voorwoord<br />
Fijn dat dit boekje bij je onder ogen is gekomen.<br />
Dat betekent hoogstwaarschijnlijk dat je<br />
vanuit het sociaal cultureel werk iets wilt gaan<br />
doen voor jonge holebi’s in een plattelandsgemeente.<br />
Voor de duidelijkheid: ‘holebi’ staat<br />
voor homo, lesbisch en bi<br />
seksueel. Dit woord zul je regelmatig tegenkomen<br />
in dit boekje.<br />
Dit boekje is geschreven omdat er geen werkbare<br />
methodiek bestond om holebi’s op het<br />
platteland in de eigen omgeving te ondersteunen<br />
bij hun welzijn. Om een dergelijke<br />
methodiek te ontwikkelen, is vanuit het jongerenwerk<br />
van Stichting Welzijn Deurne een<br />
pilot-project ontwikkeld en uitgevoerd in de<br />
gemeente Deurne, Noord-Brabant. De doelgroep<br />
van (jonge) holebi’s in Deurne was erg<br />
blij met dit initiatief. Binnen een jaar is er iets<br />
wezenlijks in gang gezet in deze middelgrote<br />
gemeente: voorlichting op scholen en een<br />
werkgroep die zich inzet voor de belangen<br />
van holebi’s. Deze werkgroep geeft het signaal<br />
af naar de Deurnese gemeenschap dat ook in<br />
hun gemeente holebi’s wonen, en dat die er<br />
thuis horen.<br />
Het project is opgezet voor jonge holebi’s,<br />
maar in Deurne kwamen we ook in contact<br />
met volwassen holebi’s. Dit bleek een meerwaarde<br />
voor het project omdat de volwassen<br />
holebi’s in de samenwerking een wat stabielere<br />
factor zijn. Dit was onder meer een voordeel<br />
bij het voortbestaan van de werkgroep.<br />
De jongeren en volwassenen werkten prima<br />
samen.<br />
Er zijn meer dorpen als Deurne waar het welzijn<br />
van holebi’s nog verbeterd kan worden.<br />
Dit boekje biedt de mogelijkheid om hier op<br />
een makkelijke en effectieve manier mee aan<br />
de slag te gaan. Om de leesbaarheid te vergroten<br />
is ervoor gekozen om de lezer met ‘je’ en<br />
‘jij’ aan te spreken. En als je in dit boekje het<br />
woord ‘homoseksueel’ tegenkomt, bedoelen<br />
we hier vanzelfsprekend ook lesbiennes en<br />
biseksuelen mee.<br />
In dit boekje vind je het dagboekverhaal van<br />
Stijn, een jongen die in een hooiberg woont<br />
(zoals hij zijn dorp noemt) en ontdekt dat<br />
hij homoseksueel is. Het verhaal van Stijn<br />
illustreert wat je als welzijnswerker allemaal<br />
kunt doen voor deze doelgroep, en hoe dat<br />
door de plaatselijke holebi’s ervaren wordt.<br />
Stijn bestaat niet echt, maar het verhaal van<br />
Stijn zou echt kunnen zijn.<br />
Ik wil van de gelegenheid gebruik maken<br />
om enkele mensen en instanties te bedanken<br />
voor hun inzet bij het ontwikkelen van dit<br />
boekje. Allereerst de provincie Noord-Brabant<br />
en de gemeente Deurne voor het financieel<br />
mogelijk maken van het project. Verder<br />
MOVISIE Lesbisch en homobeleid voor de<br />
ondersteuning en de publicatie van deze<br />
handreiking. Ook ben ik Stichting Outway<br />
erkentelijk voor hun advies en deskundigheid,<br />
vooral bij de voorlichting.<br />
Maar vooral bedank ik de Stichting Welzijn<br />
Deurne, die mij de mogelijkheid heeft geboden<br />
om dit project samen met hen te ontwikkelen<br />
en uit te voeren binnen hun organisatie<br />
en werkgebied. Ik waardeer de rol die jongerenwerkster<br />
Hester Dadema door haar begeleiding<br />
hierin heeft gespeeld.<br />
Ten slotte bedank ik de werkgroep van<br />
holebi’s in Deurne, die me hebben verrast<br />
met hun enthousiasme en input.<br />
Rest mij nog om iedereen die met dit boekje<br />
aan de slag gaat veel succes te wensen. Als er<br />
vragen of opmerkingen zijn, schroom dan<br />
zeker niet om contact op te nemen met het<br />
jongerenwerk van Stichting Welzijn Deurne.<br />
En natuurlijk met de Deurnese werkgroep<br />
Pinkpeel! zelf.<br />
Olaf Wesel
1Benaderen van holebi’s<br />
10 augustus<br />
Ik wist al dat ik jongens leuker vond dan meisjes, dat geheim ken je al, lief dagboek.<br />
Meisjes vind ik echt wel leuk hoor, heus waar. Maar mijn beste vriend Emiel, tja,<br />
Emiel is het einde. Ik weet ook wel dat ik verliefd op hem ben. Die vlinders in mijn<br />
hoofd, het warme gevoel als ik hem zie. Ik dacht dat het voor altijd zo zou blijven.<br />
Maar Emiel heeft wat met Karlijn. Dat heeft hij me vandaag zelf verteld. Hij vroeg<br />
nog of ik het erg vond. Daar schrok ik van. Wist hij dat ik verliefd op hem was? Nee,<br />
lief dagboek, nee. Hij dacht dat ik jaloers zou zijn op hem dat hij iets met Karlijn<br />
had. Hij zei dat ik zo goed met haar op kon schieten, dat is ook zo. Hij zei dat ik<br />
haar al vanaf mijn eerste dagen kende, dat is ook zo. Hij zei dat we eigenlijk wel<br />
een leuk stel zouden zijn, dat is ook zo. Ik zou ook wel verliefd kunnen worden op<br />
Karlijn, ja lief dagboek, heus waar. Maar ik vind jongens leuker dan meisjes. En<br />
Emiel leuker dan Karlijn.<br />
7 september<br />
De tranen rollen over mijn wangen. Ze weten het hier, ze weten het thuis. Eén keer<br />
ben ik het vergeten, één keer maar. Mijn broer heeft in de geschiedenis van de browser<br />
gekeken. Het was heel onschuldig hoor, niks vies, niks seks. Gewoon een site<br />
met andere jongens zoals ik. Mijn moeder vroeg het net tijdens de afwas: ‘Stijn, wat<br />
vind je van jongens?’ Ik zei niks. ‘Is het echt zo, jongen? Dat geeft toch niks.’ Weer<br />
zei ik niks, ik wilde wel, maar ik blokkeerde. Zelfs mijn tranen blokkeerden. ‘Voor<br />
ons blijf je hetzelfde, hoor.’ Ze pakte me vast, ik deblokkeerde…<br />
Ik ben weggegaan. Ik moest weg. Weg van huis, weg van de straat, weg van iedereen<br />
die ik ken. Ik zit nu langs de sloot achter het voetbalveld tegenover het maïsveld. Ja<br />
ik ben dus homo. En nee, dat geeft niks. Maar ik woon hier, hier waar de melk nog<br />
uit de koeien komt, de aardappels niet aan bomen groeien en het leven nog zo normaal<br />
is als de punten op de koffiepakken. Het is hier één grote hooiberg. En verder<br />
is niemand zo als ik, alleen maar ik. Ik ben een homo. Een homo in een hooiberg,<br />
en niemand zal mij vinden.<br />
7
1Benaderen van Holebi’s<br />
8<br />
Zoals je kunt lezen heeft Stijn niet direct<br />
moeite met zijn geaardheid. Waarschijnlijk<br />
heeft hij het er al eerder over gehad in zijn<br />
dagboek en heeft hij er best vrede mee. Maar<br />
hij voelt zich alleen in zijn dorp en denkt<br />
de enige te zijn met dergelijke gevoelens.<br />
Wat doe je als sociaal cultureel werker om<br />
jongens en meisjes als Stijn te vinden?<br />
Doelen:<br />
• Je hebt de eerste contacten gelegd met<br />
holebi’s in je werkgebied.<br />
• Je hebt inzicht in hun wensen en behoeftes.<br />
Doelgroep: Jonge holebi’s in het werkgebied.<br />
Tijdsinvestering: Een halve dag voor het uitzetten<br />
van de contacten. Daarna een uur voor<br />
elke persoon die je voor een gesprek uitnodigt.<br />
Contacten leggen<br />
Als je op zoek gaat naar holebi’s is het van<br />
belang om ze neutraal te benaderen. Het gaat<br />
hier immers om gewone jongeren. Alleen<br />
vanwege een klein verschil met de meerderheid<br />
– hun seksuele voorkeur – worden ze<br />
door sommigen als anders gezien. Veel jonge<br />
holebi’s voelen zich redelijk prettig met hun<br />
gerichtheid. Treed ze dan ook tegemoet als<br />
elke andere jongere die je in je werk tegenkomt,<br />
en duw ze niet in een ‘minderheidsrol’.<br />
Door jonge holebi’s neutraal en niet vooringenomen<br />
te benaderen, krijg je een veel eerlijker<br />
antwoord op je vragen.<br />
Veel welzijnswerkers kennen amper holebi’s<br />
in hun werkgebied. Dit komt waarschijnlijk<br />
doordat het een groep is die gemakkelijk wegvalt<br />
in andere groepen. Holebi’s komen in<br />
echter alle lagen en groepen van de bevolking<br />
voor. Omdat er zeker in kleinere gemeenten<br />
geen sprake is van een holebi-subcultuur, zul<br />
je enige moeite moeten doen om deze groep
toch te bereiken. Hieronder beschrijven we<br />
drie mogelijkheden.<br />
1) Internet<br />
Via sites met profielen zoals Gay.nl, Cu2.nl<br />
en Femfusion is het mogelijk om holebi’s te<br />
vinden. De meeste van deze sites beschikken<br />
over uitgebreide zoekmogelijkheden, waar<br />
ook op homo/bi/hetero gezocht kan worden.<br />
Soms kun je ook op regio zoeken. Spreek de<br />
mensen die binnen jouw doelgroep passen<br />
gewoon aan. Na enkele berichtjes kun je<br />
voorstellen een kennismakingsgesprek te<br />
houden.<br />
Let op: deze sites zijn bedoeld om vrienden<br />
te maken, een partner te zoeken of erotische<br />
contacten te vinden. Voorkom dus misverstanden<br />
en wees zakelijk: laat duidelijk merken<br />
dat het je gaat om ondersteuning vanuit<br />
een welzijnsorganisatie. Sommige sites hebben<br />
advertenties van pornografische aard, en<br />
op sommige profielen staan erotische foto’s.<br />
Houd hier rekening mee bij het gebruiken<br />
van dit middel.<br />
Tip: Je kunt ook zelf een profiel plaatsen.<br />
Laat daarop weten wat je doel is. Een vlotte<br />
tekst, een fotootje en een heldere profielboodschap<br />
worden meestal zeer gewaardeerd.<br />
2) Lokale krant<br />
Je kunt ook een stukje in het plaatselijke<br />
huis-aan-huisblad plaatsen. Hierop komen<br />
waarschijnlijk vooral reacties van wat oudere<br />
personen. In het stukje in de krant vertel je<br />
wat je van plan bent en hoe je dat wilt aanpakken.<br />
Daarnaast kun je vermelden dat je<br />
nog mensen zoekt die bij je initiatief betrokken<br />
willen zijn. Als deze personen reageren,<br />
kun je ook met hen een kennismakingsgesprek<br />
houden.<br />
3) Professioneel netwerk<br />
Vraag eens in je netwerk rond of mensen<br />
holebi’s kennen in jouw werkgebied. Je hebt<br />
grote kans dat je vage verhalen te horen krijgt<br />
over mensen die homoseksueel zijn, maar dat<br />
men ze niet persoonlijk kent. Toch kun je op<br />
deze manier via via ook aan contacten komen.<br />
Gebruik dus je netwerk van collega’s en andere<br />
professionals, maar zeker ook je contacten<br />
met jongeren en volwassenen in je werkgebied.<br />
Het kennismakingsgesprek<br />
De personen met wie je in contact komt,<br />
kun je uitnodigen voor een kennismakingsgesprek.<br />
In een gesprek kun je verschillende<br />
punten aan bod laten komen, zoals:<br />
• Persoonlijke kennismaking.<br />
• Hoe is het om in de woonplaats homo<br />
te zijn?<br />
• Hoe was je coming out?<br />
• Heb je vervelende reacties gehad?<br />
• Ken je meer holebi’s in het dorp?<br />
• Zou je die willen leren kennen?<br />
• Wat mis je hier voor holebi’s?<br />
Dit eerste gesprek moet er vooral op gericht<br />
zijn om elkaar te leren kennen. Maar het<br />
geeft je ook de gelegenheid een globaal beeld<br />
te krijgen van de doelgroep. Bestaat er behoefte<br />
aan een ondersteuningsproject? Als<br />
al je respondenten aangeven geen behoefte te<br />
hebben aan contacten binnen het dorp, dan<br />
is het bijvoorbeeld niet nodig om hier verdere<br />
actie op te ondernemen.<br />
Als je een aantal mensen enthousiast hebt<br />
gekregen, is het verstandig om een gezamenlijke<br />
bijeenkomst te houden. Zie hiervoor<br />
hoofdstuk 3 ‘Opzetten van een werkgroep’.<br />
Tip: Wees eerlijk wie je bent en wat je zoekt.<br />
Als direct blijkt dat iemand niet op een jongerenwerker<br />
zit te wachten, dring dan niet<br />
aan. Deze jongere zou later waarschijnlijk<br />
alsnog afvallen.<br />
Ja ik ben homo. En nee, dat geeft niks.<br />
Maar ik woon hier en verder is niemand<br />
zoals ik.<br />
9
2Voorlichting<br />
18 november<br />
Vandaag begon als een gewone dag. Tot aan de les maatschappijleer. ‘Omdat we het<br />
over liefde en relaties hebben,’ zei Vanneste, ‘heb ik twee mensen uitgenodigd die<br />
het daar met jullie over willen hebben.’ Robbert en Saskia, leuk stel hoor. Ze stelden<br />
zich voor, nog niks aan de hand. Maar Robbert had niks met Saskia. Saskia had een<br />
vriendin, en Robbert wilde een vriend. Buiten scheen de zon, maar het donderde in<br />
mijn hoofd. Kwamen ze mij uit de kast halen, moest ik het hier vertellen, hier in de<br />
klas? Saskia vertelde dat één op de tien mensen homo is, we waren nu met 24 mensen<br />
in de klas, zij waren homo, dus het klopte. Maar als zij er niet zijn, dan zitten er<br />
toch nog twee, eentje weet ik, dat ben ik, maar wie is dan de ander?<br />
In de pauze ging het er nog over. Peter vond het maar raar. ‘Homo’s zijn verwijfd en<br />
potten zijn net mannen,’ zei hij. ‘Maar Saskia was een gewoon meisje en Robbert<br />
een leuke jongen,’ zei Karlijn. Dat klopt, en nee dagboek, niet leuk op die manier ;-).<br />
Emiel zei dat hij vond dat homo’s gewoon moeten zijn wie ze zijn. Dat vond ik tof<br />
om te horen. Het zou niet moeten, maar ik vind Emiel’s mening toch wel belangrijk.<br />
Eigenlijk vond iedereen het heel knap dat Robbert en Saskia voor de klas zijn komen<br />
praten. En zo vreemd waren ze ook niet, ze vielen best wel mee. Zou ik ook meevallen<br />
dagboek? Zouden ze mij ook maar gewoon Stijn vinden, die al jaren bij ze in de<br />
klas zit? Stijn die het beste is in Frans? Stijn die gym niet zo graag doet. Ik weet het<br />
niet, en ik ga het ook niet zeggen. Dadelijk vinden ze me Stijn die raar is. Stijn die<br />
achter alle jongens aanzit. Stijn die in een roze jurkje uitgaat. Nee, dagboek, ik ga<br />
dat echt niet zeggen.<br />
11
2Voorlichting<br />
12<br />
Homo’s in de klas? Kan dat? Zoals je ziet heeft het op Stijn de<br />
nodige indruk gemaakt. En het is natuurlijk niet alleen voor<br />
een jongen als Stijn bedoeld. De hele klas heeft er iets van<br />
opgestoken, en in de pauze wordt er nog op door gegaan.<br />
Doelen:<br />
• Jongeren tonen begrip voor andere opvattingen<br />
en levenswijzen die niet de hunne<br />
hoeven te zijn.<br />
• Jongeren weten wat homoseksualiteit is<br />
en wat het voor impact op iemands leven<br />
kan hebben.<br />
• Stereotypen zijn weerlegd en vooroordelen<br />
weggenomen.<br />
• (Homo)seksualiteit is meer bespreekbaar.<br />
• De sociale afstand tussen homo’s en<br />
hetero’s is kleiner.<br />
• Er is grotere onderlinge sociale steun.<br />
Doelgroep: Leerlingen in het voortgezet<br />
onderwijs vanaf 13 jaar.<br />
Tijdsinvestering: Varieert van de afspraken<br />
die je met een organisatie maakt; van een uur<br />
tot enkele dagen.
De noodzaak van voorlichting<br />
Homo’s kunnen trouwen, Jamai kwam als<br />
eerste winnaar van Idols uit als homo, en de<br />
kranten schreven over de Gay Games. Homoseksualiteit<br />
lijkt de normaalste zaak van de<br />
wereld, ook op onze scholen. Maar dat laatste<br />
is helaas schijn. De meeste holebi-jongeren<br />
durven op school niet te vertellen over hun<br />
homoseksuele of lesbische gevoelens. Op<br />
scholen wordt meestal weinig aandacht besteed<br />
aan voorlichting over homoseksualiteit.<br />
In ieder geval is er weinig of geen aandacht<br />
voor de behoeften van homoseksuele of lesbische<br />
jongeren.<br />
Het is belangrijk om dit onderwerp in het<br />
onderwijs onder de aandacht te brengen en<br />
bespreekbaar te maken. Dat is ook relevant<br />
als het gaat om verwante onderwerpen als<br />
discriminatie, je onveilig voelen, keuzevrijheid,<br />
en omgaan met anders zijn.<br />
Op veel scholen, en zeker niet alleen de<br />
‘zwarte’, besluiten holebi-docenten en -leerlingen<br />
om niet openlijk voor hun seksuele<br />
voorkeur uit te komen. Ze voelen zich onvoldoende<br />
veilig om dat te doen, omdat heteroseksualiteit<br />
de norm is. Holebi’s zijn al gauw<br />
de ‘underdog’, en veel holebi-docenten en -<br />
leerlingen ervaren onvoldoende steun van<br />
schoolleiding, collega’s of medeleerlingen.<br />
Scholen zien vaak niet de noodzaak om aandacht<br />
aan homoseksualiteit te besteden, of ze<br />
zijn bang het expliciet te benoemen vanwege<br />
reacties in en buiten de school.<br />
Dit alles geldt zowel voor ‘witte’ als ‘zwarte’<br />
scholen, en zeker ook voor plattelandsscholen.<br />
In grotere steden trekken multiculturele<br />
spanningen op scholen soms de aandacht.<br />
Ook de negatieve houding van sommige<br />
allochtone leerlingen naar holebi’s valt op.<br />
Daardoor lijkt het misschien dat homovijandigheid<br />
op de vaak ‘wittere’ plattelandsscholen<br />
niet voorkomt. Maar ook daar kan voorlichting<br />
geen kwaad, al was het maar omdat<br />
mensen er soms minder bekend zijn met<br />
homoseksualiteit. In steden zijn jongeren<br />
immers vaak gewend aan homocafés, openlijke<br />
holebi’s en grote gay-evenementen. Voor<br />
bewoners van kleinere plattelandsgemeenten<br />
zijn dergelijke zaken eerder een ver-van-mijnbed-show.<br />
Voorlichting door ervaringsdeskundigen<br />
Voor veel jongeren is het een hele ervaring<br />
om eens een ‘echte homo en lesbienne’ in de<br />
klas te hebben. Vaak neemt een voorlichting<br />
door ervaringsdeskundigen al de grootste<br />
vooroordelen weg. Jongeren vinden het<br />
meestal erg interessant om te horen hoe een<br />
homo het ervaart om homo te zijn, hoe het<br />
is om als meisje te merken dat je op meisjes<br />
valt, of hoe je het aan je ouders en vrienden<br />
hebt verteld.<br />
Hoe realiseer je voorlichting over<br />
homoseksualiteit in de klas?<br />
Allereerst moet je scholen daartoe een aanbod<br />
doen. Je stuit daarbij waarschijnlijk vaak<br />
op scholen met een dichtgetimmerd curriculum<br />
en volle roosters die een jaar van tevoren<br />
zijn gepland. Maar je stuit soms ook op vrees<br />
voor negatieve reacties van ouders. Om deze<br />
knelpunten te overwinnen, is het zeer raadzaam<br />
om vooraf in overleg te gaan met een<br />
homobelangenorganisatie in de buurt. Deze<br />
hebben voorlichting op scholen vaak al jaren<br />
in hun aanbod, en hebben ervaring in het<br />
effectief benaderen van het onderwijs.<br />
Samenwerking met de homobelangenorganisatie<br />
kan variëren: van een enkel signaal naar<br />
deze organisatie dat er behoefte is aan voorlichting<br />
tot samen een plan van aanpak maken.<br />
Het kan erg effectief zijn om gebruik te<br />
maken van hun deskundigheid op het gebied<br />
van voorlichtingen en homoseksualiteit, en<br />
die te combineren met de contacten die jij<br />
binnen je werkgebied hebt. Op die manier<br />
kun je tot de beste resultaten komen.<br />
Tip: Vraag eens of de holebi’s die je bent<br />
tegengekomen – en met wie je eventueel een<br />
werkgroep bent gestart – interesse hebben<br />
om zelf ook voorlichtingen te geven. De ervaring<br />
leert dat het voor jongeren nog interessanter<br />
wordt als er iemand vanuit de eigen<br />
omgeving voor de klas staat. Hierdoor komt<br />
het onderwerp dichterbij en gaat het meer<br />
leven. Zo geven zes leden van de holebi-werkgroep<br />
Pinkpeel in Deurne voorlichting op de<br />
middelbare scholen in hun eigen gemeente.<br />
Tip: Naast scholen bestaan er nog andere settings<br />
waar je voorlichting over homoseksualiteit<br />
kunt verzorgen. Denk ook eens aan je<br />
13
14<br />
eigen jongerencentrum, de gemeenteraad of<br />
de plaatselijke plattelandsvrouwenvereniging.<br />
Wees creatief!<br />
Aandachtspunten voor de<br />
voorlichting<br />
De meeste homobelangenorganisaties zijn<br />
gewend om in de stad voorlichting te geven.<br />
Voor het geven van voorlichting in een kleine<br />
gemeente zijn er enkele speciale aandachtspunten.<br />
Zoals hierboven al aangegeven, kennen<br />
jongeren in een dorp vaak geen cafés<br />
voor holebi’s omdat ze die gewoonweg niet in<br />
de eigen omgeving hebben. De jongeren hebben<br />
minder vaak van holebi-organisaties en<br />
bijvoorbeeld speciale evenementen gehoord.<br />
Ook zijn holebi’s meestal minder zichtbaar in<br />
kleinere kernen.<br />
Het is verstandig om hier rekening mee te<br />
houden in de voorlichtingen. Ga er niet van<br />
uit dat leerlingen al in aanraking zijn geweest<br />
met dergelijke fenomenen uit de holebi-subcultuur.<br />
Jongeren hebben door hun onbekendheid<br />
met homoseksualiteit mogelijk<br />
grote vooroordelen, of ze vinden homoseksualiteit<br />
‘iets van de grote stad’.<br />
Daar komt nog bij dat jongeren in een plattelandsgemeente<br />
vaak andere waarden en normen<br />
hebben. Ze kunnen minder open zijn<br />
over seks en zullen misschien minder snel<br />
schuttingtaal gebruiken. Direct taalgebruik<br />
als ‘neuken’ of ‘beffen’ kunnen dan shockerend<br />
overkomen. Het is raadzaam om voor je<br />
begint aan de voorlichtingen met je contactpersoon<br />
op een school te bespreken wat voor<br />
leerlingen je in de voorlichtingsles krijgt en<br />
wat je aan reacties kunt verwachten.<br />
In de pauze ging het er nog<br />
over. Zo vreemd waren ze ook<br />
niet, ze vielen best wel mee.
3Opzetten van<br />
een werkgroep<br />
7 december<br />
Ik hoef niet meer te liegen tegen Emiel. Ik heb het hem verteld. Gewoon zomaar<br />
kwam het uit mijn mond. Niet dat ik dat durfde, maar het kwam er toch gewoon uit.<br />
Hij vindt het OK, geen probleem. We zijn nog steeds hetzelfde, alleen vindt hij<br />
meisjes leuker dan jongens en ik jongens leuker dan meisjes. Karlijn kwam later,<br />
ze vond dat ik wat stil was. Ik heb het haar ook maar verteld. ‘Ow, OK.’ Dat zei ze,<br />
alleen maar dat, was dat alles? Moest ze meer zeggen? Nee, Karlijn is cool, Karlijn<br />
vindt het OK, Karlijn is mijn beste vriendin. Maar ik had anders verwacht. Ik dacht<br />
dat mensen me anders zouden vinden, of vind ík dat alleen maar? Ben ik anders?<br />
Ja, ik ben anders dagboek! Ik ben homo en dat is best OK. Alleen jammer dat er<br />
hier geen homo’s zijn.<br />
5 februari<br />
Vorige week woensdag stond in het nieuwsblad dat het jongerenwerk hier iets voor<br />
homo’s gaat doen. Mijn vader kwam ermee aan. ‘Hé Stijn, niks voor jou?’ Ik heb<br />
gelijk gebeld, er hadden nog vijf mensen gereageerd. Nee, ik lieg niet. Een man, die<br />
getrouwd is geweest. Twee dames met kinderen, dat wist ik, die wonen hier schuin<br />
achter. Een meisje van mijn leeftijd. En Johan, de oudere broer van Emiel! Ja, echt<br />
waar, hij had het nog niet tegen Emiel durven zeggen, ’t watje! Weet je, ik kende ze<br />
wel, allemaal heb ik ze al eens gezien. Maar ik wist het niet, ik heb het niet aan ze<br />
gezien.<br />
Vanavond zijn we voor het eerst samen gekomen. Keigezellig. Ik heb nog een tijd<br />
met Johan zitten kletsen, heb nooit echt zo met hem gepraat. Hij was gewoon de<br />
broer van mijn beste vriend. Iemand waar ik niet veel mee had. Maar nu wel, we zijn<br />
een beetje hetzelfde. Hij vertelde dat hij niet naar een homocafé durfde te gaan, tenminste<br />
niet alleen. Nou, ik ook niet hoor. En Natasja (het meisje) ook niet. En met<br />
z’n drieën? Ja, dan wel, ik zou het wel eng vinden, maar durven zou ik wel. Maar hoe<br />
komen we daar? Nou, Carlo (die man) heeft een auto, daarmee mogen we meerijden.<br />
En Marion en Marielle gaan ook mee, als ze tenminste oppas kunnen vinden.<br />
O ja, Marion en Marielle gaan trouwen. Gewoon hier, in het gemeentehuis, midden<br />
op de markt. Stoer hè?!<br />
17
3Opzetten van een werkgroep<br />
18<br />
Vaak kennen homo’s elkaar niet in een kleine<br />
plaats. Zoals je hebt gelezen, vinden ze het<br />
heel prettig om elkaar te leren kennen.<br />
Ze hebben een overeenkomst, ze zijn holebi<br />
en ze komen uit dezelfde plaats. Alleen dat<br />
al schept een band.<br />
Doel:<br />
• Er is een werkgroep die vervolgacties kan<br />
ondernemen.<br />
Doelgroep: Holebi’s in het werkgebied<br />
Tijdsinvestering: Drie uur per bijeenkomst<br />
en drie uur voorbereiding, coördinatie en<br />
dergelijke. Reken erop dat een werkgroep<br />
minimaal anderhalf tot twee jaar ondersteuning<br />
vergt.<br />
Waarom een werkgroep?<br />
In grotere plaatsen en steden vind je vaak<br />
homobelangenorganisaties, meestal met een<br />
werkgebied dat groter is dan hun stad. Toch<br />
blijkt nogal eens dat ze die stad niet goed<br />
uitkomen, vooral omdat ze op vrijwilligers<br />
draaien en werk genoeg hebben in hun vestigingsplaats.<br />
In kleinere kernen is het moeilijk<br />
om een belangengroep op te zetten vanuit<br />
de doelgroep. Het is organisatorisch een forse<br />
klus, en holebi’s zijn vaak nog niet in beeld<br />
als potentiële vrijwilliger. Daarom is het van<br />
belang om als professional het initiatief te<br />
nemen. Omdat de sociale betrokkenheid in<br />
dorpen vaak groter is dan in steden, bestaat<br />
er een grote kans dat de mensen die je vindt<br />
erg enthousiast zijn over je idee. Mocht er<br />
toch geen draagvlak zijn, heb je als welzijnswerker<br />
in ieder geval je best gedaan.
De start van de werkgroep<br />
In de eerste fase van je project ben je een<br />
aantal holebi’s tegengekomen. Vraag ze na de<br />
kennismaking of ze eventueel interesse hebben<br />
om in een werkgroep te stappen. Houd<br />
vooral open wat deze groep gaat doen. Het<br />
werkt het beste als je ze zelf laat bedenken<br />
wat ze willen doen. Plan een eerste bijeenkomst<br />
en nodig iedereen uit om te komen.<br />
Benadruk dat de komst vrijblijvend is. Je wilt<br />
ze de gelegenheid geven zich te oriënteren<br />
op wat er mogelijk is binnen een werkgroep,<br />
en om te peilen wat de potentiële deelnemers<br />
zouden willen doen. Een agenda voor de eerste<br />
bijeenkomst vind je in bijlage 2.<br />
Bij de eerste bijeenkomst moet je er rekening<br />
mee houden dat de deelnemers het vooral erg<br />
leuk vinden om andere holebi’s binnen hun<br />
gemeente te leren kennen. Ruim daar tijd<br />
voor in. Laat iedereen zich uitgebreid voorstellen.<br />
Verder is het een goed idee om tijdens de eerste<br />
bijeenkomst een brainstorm te houden.<br />
Hoe vinden de deelnemers dat de situatie op<br />
dit moment voor holebi’s is? Wat zou er beter<br />
kunnen? Wat missen ze? En: wat zouden ze<br />
er zelf aan willen gaan doen? In het volgende<br />
hoofdstuk ‘Producten’ vind je hier ideeën<br />
voor.<br />
Tip: Stel voor om na afloop naar een cafeetje<br />
in de buurt te gaan om wat na te kletsen en<br />
nader kennis te maken. Dit voorziet in de<br />
behoefte om elkaar beter te leren kennen.<br />
Daardoor zal men tijdens de volgende vergadering<br />
ook minder bezig zijn met kennismaken<br />
en heb je meer tijd voor inhoudelijk<br />
overleg.<br />
De werkgroep na verloop van tijd<br />
In het begin zul je merken dat je veel tijd in<br />
de werkgroep moet steken. Het opstarten<br />
van een dergelijke groep kost de nodige inspanning.<br />
Als je er enige tijd mee bezig bent,<br />
is het goed een tussentijdse evaluatie te houden:<br />
wat vinden de deelnemers van de werkgroep?<br />
In bijlage 3 vind je hier een handige<br />
vragenlijst voor.<br />
Uit de tussenevaluatie maak je op waar je je<br />
aanpak kunt bijstellen. Ook wordt duidelijk<br />
of de werkgroep ondersteuning wil blijven<br />
ontvangen. Als de groep blijvende steun wil,<br />
maar jij hebt er onvoldoende uren voor, overweeg<br />
dan hulp te vragen bij een homobelangenorganisatie<br />
bij jullie in de regio. De werkgroep<br />
kan wellicht een onderdeel van hun<br />
organisatie worden. Dat vervangt weliswaar<br />
niet echt de gewenste ondersteuning, maar<br />
geeft wel een gevoel van verbondenheid.<br />
Bovendien krijgt de werkgroep een contactpersoon<br />
van de organisatie als klankbord.<br />
Waarschijnlijk zul je merken dat sommige<br />
deelnemers zich na de eerste golf van enthousiasme<br />
gaan realiseren dat ze ook zelf de<br />
nodige tijd en inspanning in een werkgroep<br />
moeten steken. Sommige mensen hebben<br />
die tijd niet en anderen zullen hun energie<br />
anders willen gebruiken. Wees hierop bedacht.<br />
Het is geen ramp als er mensen afvallen.<br />
Er zal een kern overblijven die zich vol<br />
enthousiasme blijft inzetten, en een kleinere<br />
groep is vaak ook meer werkbaar. Bovendien:<br />
de mensen die vertrekken, zijn niet verloren.<br />
Ze vormen een directe achterban voor je<br />
werkgroep en kunnen desgevraagd nog wat<br />
betekenen voor de activiteiten.<br />
Weet je, ik kende ze wel, allemaal heb ik<br />
ze al eens gezien. Maar ik wist het niet,<br />
ik heb het niet aan ze gezien.<br />
19
19 oktober<br />
Vandaag was de grote dag! De postertjes hingen al zeker een week. Er<br />
heeft een stukje in het nieuwsblad gestaan. En we hebben het allemaal<br />
4op ons profiel bij gay.nl gezet. Alleen Carlo niet, die weet niet hoe hij<br />
die aan moet passen; oude mensen! Ik heb zelfs met Johan een avond<br />
uitgetrokken om iedereen op gay.nl uit onze buurt een berichtje te<br />
sturen, dat was erg gezellig hoor.<br />
Om tien uur zaten we klaar in het dorpshuis. Tot elven hebben we er<br />
alleen met de werkgroep gezeten, we dachten al dat er verder niemand<br />
zou komen. Maar toen kwamen de eersten binnen. En langzaamaan<br />
kwamen er meer en meer mensen, uiteindelijk toch een man of dertig,<br />
geen idee dat er zoveel waren hier. Niet dat het nou stampvol was,<br />
maar wel vol met mensen die hier in onze hooiberg wonen.<br />
Sommigen kende ik van naam, sommigen van gezicht en anderen helemaal<br />
niet. Homo, lesbo, oud, jong, Van alles. Volgende maand weer!!<br />
En o ja, ook niet geheel onbelangrijk, ik heb met Johan gekust. Whaaaaaa,<br />
echt waar. Ik geloof dat hij mij ook leuk vindt. Ik wist niet dat alles<br />
wat ze over verliefd zijn zeggen waar kon zijn. Even zien: ik zweef,<br />
heb vlinders in mijn buik (dat bestaat dus echt hè!), ik denk zelfs bij<br />
het bezorgen van mijn krantjes aan hem, ik kan niet eten, echt allemaal<br />
waar. Toen ik thuis was heb ik gelijk Karlijn ge-smst. ‘We hebben<br />
ge-X-t, het zat al in de lucht, ik voel me zweven. Greetz X Stijn.’<br />
Anderhalve minuut later: ‘Zei ik toch, worden we toch nog familie!<br />
Greetz Karlijn.’ Een halve minuut later: ‘Hey schoonbroer! loopt er<br />
hier een te neuriën, is half vijf in de ochtend. Jouw schuld!?! Emiel.’<br />
20 oktober<br />
Producten<br />
Vanmorgen om half tien wakker ge-smst. Was gelijk pissig op Karlijn,<br />
veel te vroeg! Maar het was Johan, vannacht was nog een beetje vaag,<br />
is dat echt gebeurd? Hebben we gezoend? Ik voel me al de hele dag<br />
zweven. Zouden mensen het aan me zien, dat ik gezoend heb. En niet<br />
zomaar gezoend, maar met een jongen. En niet zomaar een jongen,<br />
maar met Johan. Zouden ze het kunnen zien? En wat als ze het zouden<br />
kunnen zien? Ik weet niet eens of ik dat wel zo erg zou vinden.<br />
Vanavond zie ik hem weer, gaan we aan de teksten van de website en<br />
de folder werken. Die moeten binnenkort ook af. Hoop wel dat het<br />
schrijven er van komt. Nou ja, stiekem hoop ik ook van niet.<br />
23
24<br />
4Producten<br />
Je kent de holebi’s in jouw werkgebied. Je weet dat ze iets willen doen. Maar wat<br />
is ‘iets’? Ze zullen daar vast allemaal een goed idee over hebben. Maar zo niet –<br />
of om je op weg te helpen – hieronder een aantal ideeën voor producten van<br />
een werkgroep.<br />
Uitgaansavond<br />
Doel: Holebi’s hebben de gelegenheid elkaar<br />
te ontmoeten.<br />
Doelgroep: Holebi’s uit het werkgebied en de<br />
omgeving daarvan.<br />
Tijdsinvestering: De organisatie gaat mee in<br />
de werkgroepbesprekingen, daarnaast per<br />
avond ongeveer vier uur extra ondersteuning.<br />
Locatie<br />
Als eerste heb je een locatie nodig. Dit kan<br />
een café in het centrum zijn, of een buurthuis<br />
of iets dergelijks. Belangrijk is wel om te kiezen<br />
voor een specifieke ruimte voor de uitgaansavond,<br />
dus niet dezelfde die je gebruikt<br />
voor werkgroepvergaderingen. Je kunt kiezen<br />
voor een gemengde locatie die ook toegankelijk<br />
is voor publiek. Vooral als dat publiek er<br />
normaal ook al komt, bied je met de uitgaansavond<br />
meteen een mogelijkheid om de zichtbaarheid<br />
en integratie van homoseksualiteit<br />
aan te pakken. Houd er wel rekening mee dat<br />
de doelgroep in een gemengd homo- en<br />
heteroseksueel gezelschap niet altijd even op<br />
zijn gemak is. Ze voelen zich dan bijvoorbeeld<br />
toch bekeken en dat belemmert ze in hun<br />
vrijheid om genegenheid voor hun eventuele<br />
partner te tonen. En dat is voor veel bezoekers<br />
wel een belangrijk onderdeel van een uitgaansavond.<br />
Ook voor personen die net hun<br />
seksuele voorkeur hebben ontdekt, of hier<br />
nog niet zeker van zijn, is een meer besloten<br />
locatie aan te bevelen.<br />
Publiciteit<br />
Hoe laat je andere holebi’s weten dat er een<br />
avond voor hen is? Je kunt postertjes maken<br />
die je in winkels, openbare gebouwen, scholen<br />
en dergelijke laat ophangen. Via gay.nl<br />
kun je berichten versturen. Als je dat met een<br />
paar mensen van je werkgroep doet, heb je<br />
al snel een groot aantal potentiële bezoekers<br />
een persoonlijk berichtje gestuurd. Ook kunnen<br />
de werkgroepleden de avond op hun<br />
eigen profielen vermelden. Met een stukje in<br />
enkele huis-aan-huisbladen bereik je bovendien<br />
mensen die niet naar homosites gaan.
Organisatie<br />
Het ligt aan de gekozen locatie wat je verder<br />
nog moet organiseren. Als het een café is,<br />
hoef je niemand achter de bar te hebben. In<br />
een buurthuis moet je dat wel regelen. Spreek<br />
af dat iedereen van de werkgroep er al vanaf<br />
het begin is. Dan is niemand alleen en zijn<br />
er altijd al mensen als er bezoekers binnenkomen.<br />
Zorg ervoor dat mensen die voor het<br />
eerst komen even aangesproken worden en<br />
een drankje krijgen. Voor veel mensen is het<br />
een hele stap om binnen te komen, dus een<br />
welkom is dan erg prettig. Je kan er voor kiezen<br />
om ontmoetingsavonden te organiseren<br />
zonder een echt programma.<br />
Tip: De ervaring leert dat als je een ‘passieve’<br />
activiteit organiseert, de drempel lager wordt<br />
om voor het eerst binnen te komen. Met een<br />
‘passieve’ activiteit bedoelen we bijvoorbeeld<br />
een film of een spreker. Het is dan niet gelijk<br />
noodzakelijk om met anderen te communiceren.<br />
Dit kan een veiliger gevoel geven. Je komt<br />
in de eerste plaats om naar iets te kijken of te<br />
luisteren. Als bezoeker kun je daarnaast de<br />
sfeer proeven en het even rustig aankijken.<br />
Ook ontstaat er makkelijker een informeel<br />
samenzijn. Een bezoeker kan er dan voor<br />
kiezen om te blijven en contacten te leggen,<br />
of te gaan als hij of zij het toch nog lastig<br />
vindt. Dat is ook niet erg: ook dit is al een<br />
eerste contact. Initiatief vanuit de werkgroep<br />
om de nieuwe mensen aan te spreken blijft<br />
belangrijk!<br />
Website en folder<br />
Doel: De werkgroep presenteert zich in het<br />
werkgebied.<br />
Doelgroep: Holebi’s en hetero’s uit het werkgebied.<br />
Tijdsinvestering: Het uitdenken van de opzet<br />
voor de website gaat mee in de werkgroepbesprekingen.<br />
Delegeer het schrijven van teksten,<br />
updaten van de site en ander onderhoud<br />
aan de werkgroep. Reken daarnaast<br />
acht uur voor de coördinatie van het opzetten<br />
van een site en het maken van een folder.<br />
Internet als medium<br />
Als je het project richt op jongeren, is internet<br />
een niet te onderschatten medium. Het is<br />
vaak de eerste plek waar (jonge) holebi’s gaan<br />
zoeken naar informatie. Het is makkelijk,<br />
maar vooral ook anoniem. Dat kan erg prettig<br />
zijn, zeker in de fase van een coming out.<br />
Wat komt er op de site en in de folder?<br />
Laat op je site zien wie jullie zijn. Plaats een<br />
leuke foto van de werkgroep, zodat mensen<br />
weten wie er achter het initiatief zitten. Foto’s<br />
van de activiteiten zijn ook een goed idee.<br />
Zorg er voor dat alle informatie over wat de<br />
werkgroep doet steeds up-to-date op de site<br />
staat. Vermeld ook hoe mensen met jullie in<br />
contact kunnen komen, via e-mail of telefoon.<br />
Kijk voor een voorbeeld op de site van<br />
de werkgroep uit Deurne: www.pinkpeel.nl.<br />
Van de informatie die je op de site zet, kun je<br />
ook een folder maken. Verspreid deze onder<br />
vertrouwenspersonen op scholen, maatschappelijk<br />
werk, huisartsen en andere sleutelfiguren<br />
in de regio. Bedenk samen waar<br />
je als holebi als eerste zou aankloppen voor<br />
informatie over homoseksualiteit, en zorg<br />
dat de folders daar beschikbaar zijn.<br />
Tip: Zet geen privé-telefoonnummers op de<br />
site of in de folder. Mensen kunnen immers<br />
ook negatieve reacties geven. Kies er bijvoorbeeld<br />
voor het nummer van je eigen organisatie<br />
erop te zetten, zodat je vanuit jouw instelling<br />
eventueel telefoonnummers van de werkgroepleden<br />
kunt doorgeven. Regel dit goed<br />
met jullie receptie.<br />
Tip: Zorg dat het e-mailadres op de site wel<br />
te kopiëren is, maar niet direct aanklikbaar.<br />
Als je dat wel doet, levert dat op den duur<br />
veel spam op.<br />
Ontwerpen van een site<br />
Het professioneel laten ontwerpen van een<br />
site is een kostbare aangelegenheid. Maar<br />
gelukkig zijn er veel mensen die het leuk<br />
vinden om er een te bouwen, vaak tegen een<br />
fors lagere vergoeding dan een professional<br />
ervoor zou vragen. Bedenk dus goed wie je<br />
hiervoor inschakelt. Zet ook de contacten<br />
van de werkgroepleden in. En misschien ken<br />
je zelf iemand die het zou willen doen.<br />
Tip: Het is belangrijk dat iedereen die op de<br />
site afgebeeld is hier geen problemen mee<br />
heeft. Het kan erg vervelend uitpakken als<br />
er iemand op staat van wie de omgeving nog<br />
25
26<br />
niet op de hoogte is van zijn of haar seksuele<br />
gerichtheid. Bovendien kan je instelling te<br />
maken krijgen met een rechtszaak over portretrecht.<br />
Als je dit risico wilt afdekken, laat<br />
dan de mensen op foto’s een contractje tekenen.<br />
Een voorbeeld daarvan vind je op<br />
www.homo-emancipatie.nl/jongeren/model<br />
contract.html.<br />
Belangenbehartiging<br />
Doel: Homoseksualiteit is zichtbaar en er is<br />
expliciet aandacht voor de positie van holebi’s.<br />
Doelgroep: Holebi’s uit het werkgebied en de<br />
algemene bevolking.<br />
Tijdsinvestering: Afhankelijk van de uitwerking<br />
en de rolverdeling met een homobelangenorganisatie.<br />
Belangenbehartiging van holebi’s in jullie regio<br />
is een derde activiteit waar de werkgroep<br />
zich op kan richten. Zoek contact met de<br />
gemeente om met een ambtenaar, een wethouder<br />
of iemand uit de gemeenteraad te<br />
spreken. In het gesprek kun je laten zien dat<br />
homoseksualiteit ook in hun gemeente leeft<br />
en dat het belangrijk is om ook aan de groep<br />
holebi’s te denken in het lokale beleid. Hierbij<br />
kan de werkgroep fungeren als adviesorgaan.<br />
...En o ja, ook niet geheel onbelangrijk,<br />
ik heb met Johan gekust. Whaaaaaa,<br />
echt waar. Ik geloof dat hij mij ook leuk<br />
vindt. Ik wist niet dat alles wat ze over<br />
verliefd zijn zeggen waar kon zijn. ..<br />
Zorg ervoor dat je regelmatig in de lokale media<br />
komt. Zo laat je andere holebi’s weten dat<br />
de werkgroep er is. Bovendien zorg je er zo<br />
voor dat andere bewoners uit het dorp lezen<br />
en horen dat er ook holebi’s wonen bij hun in<br />
het dorp, en niet alleen in de grote stad. Zorg<br />
altijd dat contactgegevens van de werkgroep<br />
bij de uiting vermeld worden. Nodig mensen<br />
uit om te reageren.<br />
Houd de media in de gaten en zorg dat je weet<br />
wat er allemaal speelt op het gebied van<br />
homoseksualiteit binnen je werkgebied.<br />
Bespreek of het nodig is om op nieuws of<br />
bijvoorbeeld incidenten te reageren als werkgroep.<br />
Geef zonodig een reactie vanuit je<br />
instelling.<br />
Het voorgaande maakt duidelijk dat belangenbehartiging<br />
heel breed kan zijn. Je kunt als<br />
werkgroep een aantal mensen aanwijzen die<br />
het leuk vinden zich hiermee bezig te houden<br />
en kansen op dit gebied in de gaten houden.<br />
Zoek zeker ook contact met een holebi-organisatie<br />
uit een stad in de buurt, zodat ze je<br />
hierbij kunnen helpen.<br />
Tip: Als mensen niet weten dat je er bent,<br />
zullen ze ook geen contact zoeken. Laat dus<br />
zien dat je er bent als werkgroep en wat je<br />
doet aan het verdedigen van hun belangen.<br />
Sta open voor reacties.<br />
Ten slotte: wees creatief bij het bedenken<br />
van producten<br />
We hebben hier enkele producten genoemd<br />
waarmee de werkgroep zich bezig kan houden.<br />
Realiseer je dat het aantal mogelijke producten<br />
en activiteiten in principe oneindig is.<br />
Wees creatief, en laat in eerste instantie vooral<br />
de werkgroep goed nadenken over wat ze zouden<br />
kunnen gaan doen. Als je bovenstaande<br />
producten meteen zelf aanreikt, loop je het<br />
risico dat de werkgroep zelf niet geactiveerd<br />
wordt. Het is ook goed om bovenstaande<br />
ideeën door de werkgroep te laten bedenken.<br />
Dan is het draagvlak om er tijd en energie<br />
in te stoppen ook groter. Dan hebben ze het<br />
immers zelf bedacht!<br />
Tip: Als de werkgroepleden daar belangstelling<br />
voor hebben én het aandurven, kun je<br />
het geven van voorlichting (zie hoofdstuk 2)<br />
ook aan de werkgroep overlaten,. Als je eenmaal<br />
contacten hebt met scholen en met een<br />
homobelangenorganisatie, is al veel van het<br />
werk gedaan. De werkgroepleden die willen<br />
voorlichten, kunnen zich daar in een weekend<br />
voor laten scholen op een training van<br />
COC Nederland (zie www.coc.nl).
5Achtergrond<br />
informatie<br />
12 november<br />
Vandaag met John gesproken, die van het jongerenwerk die de werkgroep heeft<br />
opgezet. Was wel grappig. Is een toffe vent hoor, lekker relaxed en je kunt er nog<br />
eens een goed gesprek mee hebben. Hij had het over ‘jullie doelgroep’, dat is op<br />
z’n welzijns voor homo’s die in ons dorp wonen. Hij vertelde dat hij het best wel<br />
lastig vond in het begin. Hij wist niet goed hoe hij met ons om moest gaan. En<br />
toen dacht ik: het is ook wel anders, niet dat we minder zijn of zo, maar gewoon<br />
anders. Maar goed, iedereen is anders natuurlijk. De een heeft een bril, de ander<br />
is protestant, weer iemand is wat geel en heeft knijpoogjes, en ik ben een jongen<br />
die jongens leuker vindt dan meisjes.<br />
Maar John had wel een punt. Als homo maak je toch wel een moeilijke periode<br />
door. Iedereen vertellen dat je homo bent. Maar hij had er nog niet eens bij stil<br />
gestaan dat je er eerst zelf achter moet komen dat je homo bent. Maar hoe dat<br />
precies gaat, weet ik ook niet. Wanneer wist ik voor het eerst dat ik anders was<br />
dan anderen? Dat ik jongens leuker dan vind dan meisjes?<br />
Ik vond het ook wel goed dat hij vertelde dat hij, een paar jaar geleden, al eens<br />
een meisje was tegengekomen dat toen verteld had dat ze dacht dat ze lesbisch<br />
was. John had toen tegen dat meisje gezegd dat het wel een fase zou zijn en dat<br />
het over zou gaan. Hij was haar laatst nog tegen gekomen met haar vriendin,<br />
waar ze nu mee samenwoont. Ze heeft toen tegen John gezegd dat de fase nu<br />
wel erg lang duurde. Hij zat daar wel mee, dat hij haar geaardheid niet serieus<br />
had genomen. Hij had er spijt van, ook al had hij dat toen niet durven zeggen.<br />
Dat vind ik goed van een mens, als hij inziet dat hij iets fout heeft gedaan en<br />
dat hardop durft toe te geven. Maar wel vreemd dat je als jongerenwerker niet<br />
weet hoe je met holebi’s om moet gaan. Terwijl ongeveer een op de tien mensen<br />
homoseksuele gevoelens heeft.<br />
18 november<br />
Bij Johan en Emiel thuis een discussie gehad met Emiel en Karlijn. Ze vonden<br />
dat we ons afzonderden als we naar een homokroeg uit gaan. Maar we gaan toch<br />
altijd naar een heterokroeg, en daar heb ik het ook heus wel naar mijn zin. Maar<br />
ik wil gewoon eens naar jongens kijken zonder dat ik dat stiekem moet doen. En<br />
ik ben blij dat ik eindelijk mensen heb gevonden die hetzelfde zijn als ik. Nou ja,<br />
hetzelfde? Die ook weten hoe het is om hier homo te zijn. Daar mag ik toch wel<br />
samen iets mee gaan doen? Ik blijf heus wel mezelf, en ik ga ook heus nog wel<br />
mee naar ons vaste café. Maar ik denk dat ik het ook wel tof vind om met homo’s<br />
onder elkaar te zijn. Gewoon praten over wat ons bezig houdt, en met Johan<br />
zoenen zonder dat de hele hooiberg staat te kijken. En dat ik wat andere kleding<br />
aan heb de laatste tijd? Nou ja, dingen die jongens in de stad ook aan hebben<br />
Het is niet dat ik me terug wil trekken in een homowereld. Ik wil me, af en toe,<br />
eens terugtrekken uit de heterowereld.<br />
29
5Achtergrond<br />
informatie<br />
30<br />
In dit hoofdstuk bespreken we hoe een holebi<br />
zijn of haar seksuele identiteit ontwikkelt. We<br />
geven informatie over de holebi-subcultuur<br />
en beschrijven waarom er holebi-specifieke<br />
organisaties, ontmoetingsgelegenheden en<br />
evenementen bestaan. Ten slotte vind je een<br />
niet onbelangrijke paragraaf over valkuilen<br />
waar je voor moet waken als je met holebi’s<br />
gaat werken Achteraan hebben we een lijst<br />
websites, boektitels en organisaties opgeno-<br />
men voor als je behoefte hebt aan meer lees-<br />
voer, informatie en ondersteuning.<br />
Ontwikkeling van seksuele<br />
identiteit<br />
Om een goed beeld te krijgen van de ontwikkeling<br />
van homoseksuele gevoelens is het van<br />
belang om de fasen in de relatievorming bij<br />
heteroseksuelen te kennen. In 2003 beschreven<br />
de onderzoekers De Graaf en Rademakers<br />
hoe (hetero)jongeren bij hun relatievorming<br />
in de puberteit een zogenoemde ‘seksuele<br />
interactiecarrière’ in vier stappen doormaken.<br />
• Pre-puberteit (t/m 13 jaar)<br />
Tijdens de basisschool en het begin van het<br />
voortgezet onderwijs bewegen jongeren zich<br />
vooral in seksespecifieke groepen. Ze maken<br />
af en toe speelse uitstapjes naar personen<br />
van het andere geslacht.<br />
• Vroege puberteit (14-15 jaar)<br />
In de puberteit gaat een deel van de jongeren<br />
uitlokkend, uitdagend gedrag vertonen. Er<br />
wordt voor de eerste keer gezoend. De uitstapjes<br />
naar het andere geslacht komen steeds<br />
meer in een sekse- en rolgebonden kader te<br />
staan, en krijgen een meer erotisch karakter.<br />
• Late puberteit (16-17 jaar)<br />
In het contact met de andere sekse vinden<br />
steeds meer experimenten plaats. Van ‘volwassen’<br />
relaties en een vast patroon kan men<br />
echter nog niet spreken. In deze fase vinden<br />
meestal de eerste seksuele contacten plaats.<br />
Er is een geleidelijke ontwikkeling van korte<br />
verkeringen naar langere relaties.<br />
• Post-puberteit (18-19 jaar)<br />
Het experimentele karakter van de contacten<br />
neemt af en er vormen zich meer stabiele<br />
heteroseksuele tweerelaties. Er ontstaat een<br />
grotere emotionele betrokkenheid bij de<br />
partner en het merendeel van deze groep<br />
heeft inmiddels ervaring met geslachtsgemeenschap.<br />
De seksespecifieke vrienden- en<br />
vriendinnenkringen lossen steeds meer op<br />
en worden doorgaans vervangen door vriendenkringen<br />
rond de tweerelaties.<br />
Deze beschrijving van de ‘seksuele interactiecarrière’<br />
is gebaseerd op gemiddelden, en<br />
geeft geen standaardpatroon of ‘ideale’ ontwikkeling<br />
aan. Een belangrijk bezwaar van<br />
het model is dat het ‘heteronormatief’ is en<br />
sterk gebaseerd is op westerse culturele pa-
tronen. Sommige groepen jongeren, waaronder<br />
allochtonen, maken een andere ontwikkeling<br />
door. Dat geldt ook voor jonge holebi’s.<br />
Hieronder beschrijven we een gemiddelde<br />
‘interactiecarrière’ van holebi- jongeren.<br />
• Pre-puberteit (t/m 13 jaar)<br />
Al voor de puberteit hebben kinderen die later<br />
holebi blijken te zijn vaak al het gevoel dat ze<br />
anders zijn. Dit gevoel kan al ontstaan op zeer<br />
jonge leeftijd (5-6 jaar).<br />
Wanneer ze vooral in seksespecifieke groepen<br />
optrekken, is er nog weinig aan de hand voor<br />
holebi-jongeren. Ze zijn vaak nog niet zo bezig<br />
met seksuele gevoelens en fantasieën. De<br />
seksespecifieke groepen bieden dan een relatief<br />
veilige omgeving. Maar de ontwakende<br />
belangstelling van heteroseksuele leeftijdsgenoten<br />
voor het andere geslacht, zet holebijongeren<br />
vaak aan het denken. Ze merken dat<br />
deze gevoelens voor het andere geslacht niet<br />
bij hen passen, en dat kan leiden tot een gevoel<br />
van vervreemding. Ze beseffen ‘niet als<br />
de anderen te zijn’, of twijfelen soms zelfs<br />
aan hun sociale vaardigheden. Dit kan een<br />
holebi-jongere erg onzeker maken.<br />
• Puberteit (14- 17 jaar)<br />
De contacten van heteroseksuele leeftijdsgenoten<br />
met het andere geslacht worden steeds<br />
serieuzer. Van holebi’s wordt ook verwacht<br />
dat zij meegaan in het heteroseksuele ontmoetingspatroon.<br />
Veel holebi-jongeren doen<br />
dat wel, maar vinden het soms ook alsmaar<br />
moeilijker. Zij komen steeds vaker voor de<br />
keuze te staan om zich aan te passen, voor<br />
hun seksuele voorkeur uit te komen, of hun<br />
heil ergens anders te zoeken. Nog altijd zijn<br />
er holebi’s die trouwen en pas na een huwelijk<br />
voor hun gerichtheid uit durven komen.<br />
Holebi-jongeren uit kleine gemeenten denken<br />
er nogal eens aan om in een stad te gaan<br />
wonen. Tegenwoordig biedt internet de mogelijkheid<br />
om contacten te vinden met mensen<br />
die niet in de buurt wonen. Holebi-jongeren<br />
vinden zo een bepaalde vorm van nabijheid<br />
zonder dat het gevaar bestaat dat de eigen<br />
omgeving op de hoogte komt.<br />
Heteroseksuele leeftijdsgenoten kunnen<br />
afwijkingen van het hetero-ontwikkelingspatroon<br />
sterk afkeuren. In deze experimentele<br />
fase zoeken ze naar zekerheden en dan voelt<br />
het soms veiliger om ‘afwijkingen’ zo sterk<br />
mogelijk te veroordelen. Daardoor voelen<br />
holebi’s zich vaak eenzaam en onbegrepen.<br />
Veel jonge holebi’s maken een – soms lange –<br />
periode door dat ze weten holebi te zijn, maar<br />
het nog met niemand durven delen. Dit kan<br />
een moeilijke tijd zijn.<br />
• Post-puberteit (18-19 jaar)<br />
Holebi’s die er in deze fase nog niet voor uitgekomen<br />
zijn en geen eigen netwerk en goede<br />
relaties met accepterende heteroseksuelen<br />
hebben opgebouwd, komen steeds meer alleen<br />
te staan als de seksespecifieke vriendenkringen<br />
uiteenvallen. Zij komen voor belangrijke<br />
keuzes te staan. Moeten ze zichzelf benoemen<br />
als holebi en daarvoor uitkomen?<br />
Moeten ze hun gevoelens ontkennen? Of<br />
kiezen ze voor een andere vorm, bijvoorbeeld<br />
door voor de buitenwereld een heteroleven te<br />
leiden, maar toch homoseksuele contacten en<br />
relaties aan te gaan? Dergelijke keuzes leveren<br />
voor veel holebi-jongeren een zware psychische<br />
belasting op.<br />
Coming-out<br />
Veel jongeren met holebi-gevoelens kiezen er<br />
op een bepaald moment voor om aan anderen<br />
te vertellen (of op een andere manier te laten<br />
merken) op hetzelfde geslacht te vallen. Dit<br />
noemt men de ‘coming out’ of ‘uit de kast<br />
komen’. Dit is een belangrijke keuze, waar<br />
iemand zelf klaar voor moet zijn. Of en hoe<br />
iemand uit de kast komt, wordt beïnvloed<br />
door factoren als sociale omgeving, persoonlijke<br />
waarden en normen, etnische of religieuze<br />
achtergrond en persoonlijkheidsfactoren.<br />
Ook het gegeven dat iemand in een stad of<br />
dorp woont, heeft invloed op de keuze. In een<br />
dorp heerst veel meer een ons-kent-ons mentaliteit.<br />
Ervoor uitkomen dat je je anders voelt<br />
of wilt gedragen dan de norm is dan vaak<br />
moeilijker.<br />
Een coming out is niet zozeer een specifiek<br />
moment, maar eerder een proces. Het is vaak<br />
erg moeilijk voor het eerst aan een ander te<br />
zeggen dat je holebi bent. De meesten vertellen<br />
het aan een vertrouwenspersoon uit hun<br />
directe omgeving; iemand die heel nabij staat,<br />
laat jou waarschijnlijk niet zomaar vallen.<br />
Anderen kiezen juist iemand die wat verder<br />
af staat. Als die wegvalt is dat niet zo heel erg.<br />
31
Als de eerste ervaring in het coming out-proces<br />
positief is, gaan de meeste jongeren verder,<br />
en nemen ook anderen in vertrouwen.<br />
Hoe meer succeservaringen iemand heeft met<br />
coming out, hoe makkelijker het zal worden.<br />
Uiteindelijk ontstaat de situatie waarin een<br />
holebi-jongere vrijwel volledig open kan zijn<br />
over zijn of haar gerichtheid; hij of zij heeft<br />
er dan geen problemen meer mee dat iedereen<br />
ervan op de hoogte is. Toch zal ook dan bij<br />
nieuwe ontmoetingen steeds weer een vorm<br />
van coming out nodig zijn. Hetero-zijn is<br />
immers de norm, en over een andere voorkeur<br />
verwacht men vaak uitleg.<br />
Maar wel vreemd dat je als jongerenwerker<br />
niet weet hoe je met holebi’s om moet gaan.<br />
Terwijl ongeveer een op de tien mensen<br />
homoseksuele gevoelens heeft.<br />
32<br />
De coming out naar ouders of opvoeders is<br />
een verhaal apart. Ouders hebben vaak een<br />
vaststaand toekomstbeeld voor hun kinderen,<br />
en hoewel de Nederlandse opvoeding<br />
jongeren steeds meer ruimte biedt, zien we<br />
dat bepaalde waarden centraal blijven staan.<br />
Deze waarden vormen de verwachtingen van<br />
ouders, maar ook die van de jongeren zelf.<br />
De ‘standaard’ verwachtingen zijn nog altijd<br />
de volgende:<br />
• iedereen is heteroseksueel<br />
• iedereen streeft een romantische, eeuwigdurende,<br />
monogame relatie na<br />
• een relatie leidt tot een gezin waarin een<br />
sekserolverdeling bestaat<br />
• mensen willen niet afwijken van de omgeving<br />
• mensen verbergen afwijkende gevoelens<br />
of gedrag.<br />
Sommige jongeren zijn overdreven angstig<br />
voor een coming out bij ouders, opvoeders of<br />
familie. Ze denken soms dat hun wereld zal<br />
instorten als hun holebi-gevoelens bekend<br />
worden. Zulke angst kun je als jongerenwerker<br />
tot reële proporties helpen terugbrengen<br />
door over deze bange gevoelens te praten, en<br />
samen een realistische inschatting te maken<br />
van wat werkelijk zou kunnen gebeuren. Ook<br />
concrete ervaringen van anderen kunnen de<br />
angst nuanceren.<br />
Als het niet helpt om overdreven angst weg te<br />
nemen, kun je een jongere suggesties geven<br />
om op een niet ‘gevaarlijke’ manier te peilen<br />
hoe zijn of haar ouders zullen reageren op<br />
een coming out. Jongeren kunnen bijvoorbeeld<br />
op subtiele wijze vragen stellen, publicaties<br />
laten slingeren of naar bepaalde televisieprogramma’s<br />
kijken, en dan te kijken<br />
hoe de omgeving reageert. Ook kunnen ze<br />
bevriende kennissen het onderwerp laten<br />
aanroeren, en hen laten inschatten hoe een<br />
coming out zou vallen.<br />
Overigens kiezen niet alle mensen met holebi-gevoelens<br />
voor een coming out in de ‘klassieke’<br />
zin van dat woord. In bepaalde etnische<br />
en religieuze groepen, bijvoorbeeld bij<br />
Hindoestaanse Surinamers, en (islamitische)<br />
Marokkanen of Turken, wordt een expliciete<br />
holebi-identiteit vaak moeilijk of zelfs helemaal<br />
niet geaccepteerd. Voor een aantal holebi’s<br />
uit deze groepen is dat niet te rijmen met<br />
hun wens zich als holebi te uiten. Zij kiezen<br />
voor het risico om te worden afgewezen of<br />
zelfs ‘verstoten’ om die reden. Anderen hechten<br />
er niet zo aan zich expliciet te benoemen<br />
als homo- of biseksueel. Of ze kiezen er om<br />
andere redenen voor in hun directe omgeving<br />
niet een uitgesproken holebi-identiteit uit te<br />
dragen. Sommigen leiden daardoor een belastend<br />
‘dubbelleven’. Maar voor anderen<br />
speelt dat probleem veel minder, en zijn de<br />
verschillende rollen (bijvoorbeeld die van<br />
zoon of neef, en die van partner of minnaar)<br />
uitstekend met elkaar te combineren. Zij zijn<br />
dan voor hun omgeving weliswaar ‘anders’,<br />
zonder expliciet ‘holebi’ te hoeven zijn.<br />
Holebi-subculturen, -organisaties<br />
en -bedrijven<br />
Bij het woord homoseksualiteit denken veel<br />
mensen dat het hier alleen om seksualiteit<br />
gaat in de zin van de seksuele daad. Maar voor<br />
veel holebi´s omvat het veel meer facetten<br />
van hun leven dan alleen seksuele aantrekking<br />
en partnerkeuze. Het heeft ook invloed<br />
op hun dagelijks gedrag en rolpatronen, interesses,<br />
vrienden en hobby’s. Alle zaken die<br />
holebi’s samen doen, buiten de door heteronormen<br />
geregelde ‘mainstream’ cultuur, zijn<br />
onderdeel van wat de homo- of lesbische
subcultuur genoemd wordt. Of misschien<br />
moeten we zeggen: subculturen.<br />
De holebi-subcultuur kent allerlei organisaties,<br />
evenementen, bedrijven en vriend(inn)enkringen<br />
die zich richten op holebi’s en de<br />
specifieke waarden en normen die binnen<br />
deze kringen leven. Welbeschouwd zegt het<br />
woord ‘subcultuur’ het al. We hebben het hier<br />
niet over groepen die zich afzonderen, maar<br />
ze vormen als het ware een ‘onderafdeling’<br />
van de Nederlandse cultuur: op veel punten<br />
hetzelfde en op sommige punten wat anders.<br />
De verschillende holebi-subculturen kennen<br />
ook weer hun specifieke organisaties en bedrijven,<br />
zoals café’s en andere ontmoetingsgelegenheden,<br />
of bijvoorbeeld belangenorganisaties.<br />
Vanuit ‘hetero-perspectief’ reageert<br />
men soms afkeurend op deze organisaties.<br />
Men vindt dan dat holebi’s zich ‘terugtrekken’<br />
in een homowereld. Dat is onterecht,<br />
omdat deze groep juist geaccepteerd wil worden<br />
binnen de maatschappij, en holebi’s natuurlijk<br />
ook naar ‘gewone’ gelegenheden gaan<br />
en zich bij ‘gewone’ organisaties aansluiten.<br />
Een belangrijke functie van de subcultuur is<br />
ontmoeting. Het is erg prettig om mensen te<br />
ontmoeten met dezelfde gevoelens. Je kunt<br />
ervaringen uitwisselen en erkenning van je<br />
eigen identiteit vinden. Veel holebi’s ervaren<br />
de eerste keer dat ze een dergelijke omgeving<br />
bezoeken dan ook als ‘thuiskomen’. Nadat je<br />
een tijd moeite hebt gehad om te erkennen<br />
dat je anders bent dan de norm, kom je eindelijk<br />
mensen tegen die in dezelfde situatie<br />
zitten en hetzelfde proces hebben doorgemaakt.<br />
De ontmoeting levert dus erkenning en herkenning<br />
op, maar biedt ook mogelijkheden<br />
een partner te vinden. Ook in onze maatschappij<br />
ben je nog altijd hetero, tenzij je<br />
expliciet aangeeft holebi te zijn. Dit betekent<br />
ook dat uitgaansgelegenheden heterogericht<br />
zijn, tenzij expliciet holebi. Voor holebi’s is<br />
het lastig om in een ‘gewone’ gelegenheid<br />
op iemand af te stappen om beter te leren<br />
kennen. De kans is groot dat die ander hetero<br />
is, waarmee ook de kans op een afwijzing of<br />
zelfs negatieve reacties dus realistisch is.<br />
Zijn holebi-subculturen nu een belemmering<br />
van de integratie van holebi’s, zoals nogal<br />
eens gezegd wordt? Misschien is er geen<br />
behoefte meer aan een subcultuur, als het<br />
vanzelfsprekend wordt dat ook holebi’s elkaar<br />
ontmoeten en met elkaar flirten op ‘gewone’<br />
ontmoetingsplaatsen. Als dat al gebeurt, zal<br />
dat nog wel enige tijd duren.<br />
Holebi’s zijn een minderheid in onze samenleving.<br />
Maar in tegenstelling tot veel andere<br />
minderheden zijn ze van nature minder<br />
zichtbaar. Er zijn geen algemene uiterlijke<br />
kenmerken zoals bij veel andere minderheden.<br />
Holebi’s zijn overal in de samenleving<br />
te vinden, en er is geen vanzelfsprekende<br />
groepsvorming of concentratie zoals bijvoorbeeld<br />
onder sommige geloofsgemeenschappen.<br />
Om tot acceptatie te komen, moet een<br />
groep zichtbaar zijn, moet men weten dat zij<br />
bestaat, en moeten de leden trots kunnen<br />
zijn op de eigen identiteit. Voor deze trotse<br />
zichtbaarheid zorgen juist ook evenementen<br />
als de botenoptocht Canal Pride in Amsterdam,<br />
de jaarlijkse Gay Pride-demonstratie, en<br />
de inmiddels beroemde roze maandag op de<br />
Tilburgse kermis. Sommigen hebben kritiek<br />
op het ‘overdreven’ karakter van deze manifestaties,<br />
maar hoe dan ook draagt elk van deze<br />
evenementen bij aan het zichtbaar maken van<br />
de groep. Zeker voor ‘beginnende’ holebi’s is<br />
de eerste keer dat ze meedoen aan zo’n evenement<br />
een emotioneel moment van verbondenheid.<br />
Volgens sommigen zijn bepaalde uitingen of<br />
gedragingen van holebi’s shockerend. Dit ligt<br />
waarschijnlijk extra gevoelig omdat het over<br />
rolgedrag en seksualiteit gaat. De afkeurende<br />
houding heeft veel te maken met vooroordelen,<br />
bijvoorbeeld over de vermeende ‘vrouwelijkheid’<br />
van homomannen. Vooral mensen<br />
die vinden dat rolafwijkend gedrag niet ‘gewoon’<br />
of ‘fatsoenlijk’ is, kunnen zich daaraan<br />
ergeren.<br />
Als holebi’s gaan zoeken naar manieren om<br />
met hun ‘afwijkende’ seksuele voorkeur om te<br />
gaan, experimenteren zij vaak ook met rolgedrag.<br />
Het kan prettig zijn om niet de hele tijd<br />
‘macho’ of ‘truttig’ te zijn. Als je toch de vrijheid<br />
neemt om openlijk homo of lesbisch te<br />
zijn, waarom dan niet ook de vrijheid genomen<br />
om met rolgedrag te experimenteren?<br />
Ook al komt dat soms provocerend over?<br />
33
34<br />
Valkuilen in het werken met holebi’s<br />
Er zijn enkele valkuilen waar je als jongerenwerker<br />
voor uit moet kijken. We werken deze<br />
hieronder kort uit.<br />
• Geen ‘vraag’ naar aandacht voor homoseksualiteit<br />
Homoseksualiteit is vaak een onzichtbaar<br />
onderwerp binnen het sociaal cultureel werk,<br />
met name het jongerenwerk. Dit komt vooral<br />
doordat deze sector vaak vooral vraaggericht<br />
werkt. Homoseksualiteit is geen populair<br />
onderwerp onder jongeren, en de doelgroep zal<br />
er niet snel concreet om vragen. Jongeren –<br />
maar ook collega´s – zouden bovendien kunnen<br />
denken dat de persoon het thema aan de<br />
orde wil stellen omdat hij of zij zelf homoseksueel<br />
is. Holebi-medewerkers op hun beurt zijn<br />
soms terughoudend het thema op te pakken,<br />
omdat het onbedoeld zou kunnen leiden tot<br />
hun coming out op het werk. Heteroseksuele<br />
jongerenwerkers zullen het thema wellicht niet<br />
snel aan de orde stellen, omdat het de indruk<br />
wekt dat hij of zij daarmee afstand neemt van<br />
‘de norm’, waardoor ze een gevoelig punt zouden<br />
raken bij de jongeren met wie ze werken.<br />
Hoe dan ook, het is voor jongeren meestal niet<br />
duidelijk dat ze met vragen over homoseksualiteit<br />
bij het sociaal cultureel werk terecht kunnen.<br />
En doordat ze er niet zo makkelijk over<br />
zullen beginnen, kan de indruk blijven bestaan<br />
dat er geen vraag naar is. Deze valkuil is te vermijden<br />
door niet zozeer in eerste instantie te<br />
beginnen over homoseksualiteit, maar vooral<br />
te werken aan de zichtbaarheid en bespreekbaarheid<br />
van seksuele diversiteit.<br />
• Homoseksuele gevoelens bagatelliseren<br />
Het komt nog steeds voor dat volwassenen<br />
tegen een holebi-jongere zeggen dat zijn of<br />
haar gevoelens alleen maar een ‘fase’ vormen<br />
die wel weer voorbij zal gaan. Soms is dat<br />
waar, maar met een dergelijke uitspraak kun<br />
je ook makkelijk voorbij gaan aan de gevoelens<br />
van de betreffende jongere.<br />
Professionals willen jongeren die onzeker zijn<br />
over hun gevoelens nogal eens ondersteunen<br />
door te stellen dat ze zich niet in een hokje<br />
moeten laten stoppen: ‘Wat maakt het uit of<br />
je jezelf “homo” noemt of niet?’ Ook dit klopt<br />
theoretisch gezien wel, maar voor onzekere<br />
jongeren die op zoek zijn naar duidelijke antwoorden,<br />
kan dit advies misschien te weinig<br />
houvast geven. Voor hen maakt een expliciete<br />
zelfbenoeming op dat moment juist heel veel<br />
uit. Het is de kunst om een jongere aan de<br />
ene kant te steunen bij de acceptatie van zijn<br />
of haar gevoelens, en aan de andere kant de<br />
ruimte te laten bestaan om van gedachten te<br />
veranderen.<br />
• Teveel meegaan in angst<br />
Sommige professionals gaan te veel mee in de<br />
vrees die jongeren kunnen hebben om uit te<br />
komen voor hun holebi-gevoelens. Deze angst<br />
voor de gevolgen van een coming out is soms<br />
erg groot. Dit geldt vooral als een jongere zich<br />
niet kan voorstellen hoe anderen zullen reageren.<br />
In zulke gevallen is het van belang om samen<br />
met de jongere na te gaan hoe specifieke<br />
mensen op een coming out zouden kunnen<br />
reageren. Een dergelijk gesprek – of eventueel<br />
een rollenspel – kan al veel onterechte angst<br />
wegnemen, en het geheel in een realistischer<br />
perspectief plaatsen.<br />
• Overmatig optimisme over acceptatie<br />
Overdreven vrees is een valkuil, maar overmatig<br />
optimisme over de mogelijkheden van<br />
acceptatie van holebi’s is dat net zo goed. Als<br />
je zelf weinig moeite hebt met homoseksualiteit,<br />
heb je misschien te makkelijk het idee<br />
dat de hele omgeving er ook zo over denkt.<br />
De valkuil is dan dat je mogelijke risico’s niet<br />
ziet en het advies geeft ‘er niet zo moeilijk<br />
over te doen’. In dat geval stuur je mogelijk te<br />
snel aan op een openbare coming out. Zelfs in<br />
hoger opgeleide kringen, waar de norm is om<br />
tolerant te zijn, kunnen ouders het bijvoorbeeld<br />
moeilijk vinden als blijkt dat hun eigen<br />
kind homo of lesbisch is. En klasgenoten<br />
kunnen moeite hebben te accepteren dat de<br />
beste vriend die altijd naast je zit en met wie<br />
je op vakantie gaat, homo of lesbisch is.<br />
Houd er rekening mee dat er vaak nog vooral<br />
sprake is van tolerantie op afstand. Persoonlijk<br />
kunnen mensen het prima vinden dat<br />
iemand holebi is. Maar in concrete gevallen<br />
houden ze soms toch afstand, bijvoorbeeld<br />
wanneer er een conflict optreedt en personen<br />
in de omgeving van de holebi-jongere hun<br />
sociale status riskeren als zij hem of haar<br />
zouden willen beschermen.
36<br />
Meer leesvoer, informatie<br />
en ondersteuning<br />
• Lezen over homoseksualiteitualiteit<br />
Alles over gay<br />
Een website met 100 vragen over homoseksualiteit<br />
die echt leven onder jongeren, op<br />
een begrijpelijke manier beantwoord.<br />
www.allesovergay.nl<br />
Dubbel Divers<br />
Dubbel Divers: Routeplanner voor het omgaan<br />
met seksuele diversiteit en cultuurverschillen<br />
in onderwijs en hulpverlening.<br />
Tips voor voorlichters, docenten, leerlingenbegeleiders<br />
en jeugdhulpverleners op negen<br />
thema’s rond homoseksualiteit.<br />
www.diversity-in-europe.org<br />
Boekhandel Vrolijk<br />
Boekhandel Vrolijk is een holebi-boekhandel<br />
in Amsterdam. Onderstaande link is een lijst<br />
van actuele jeugdliteratuur met een holebithema.<br />
Deze kun je doorgeven aan jongeren<br />
die willen lezen over homoseksualiteit.<br />
www.vrolijk.nu/boeken/jeugd.html<br />
• Belangenorganisaties en<br />
ondersteuning<br />
Bij de onderstaande homobelangenorganisaties<br />
kun je terecht voor vragen en ondersteuning<br />
over belangenbehartiging en voorlichting:<br />
www.coc.nl<br />
www.outway.nl<br />
Er zijn nog veel meer lokale organisaties,<br />
allemaal te vinden via www.switchboard.nl<br />
Gay & Lesbian Switchboard<br />
Voor alle vragen rondom homoseksualiteit.<br />
Ook voor adressen van lokale holebi- organisaties<br />
en mogelijke ondersteuning.<br />
www.switchboard.nl<br />
Werkgroep Pinkpeel<br />
(homowerkgroep Deurne): www.pinkpeel.nl.<br />
Stichting Welzijn Deurne<br />
0493-352500<br />
www.welzijndeurne.nl .<br />
MOVISIE kennis en advies voor maatschappelijke<br />
ontwikkeling waaronder de ondersteuning<br />
van lokaal lesbisch en homo-emancipatiebeleid.<br />
www.homo-emancipatie.nl<br />
www.movisie.nl<br />
• Voorlichting en schoolbeleid<br />
Voor informatie over voorlichtingen op<br />
scholen kun je terecht bij:<br />
www.vrolijkescholen.nl en www.tolerantescholen.net<br />
Meer informatie over het veilig maken van<br />
scholen (schoolbeleid, docententraining) is<br />
te vinden bij Empowerment Lifestyle Services.<br />
www.empower-ls.com<br />
• Informatie voor jongeren<br />
Expreszo is een Nederlands holebi-jongerenblad.<br />
www.expreszo.nl<br />
‘Wel Jong Niet Hetero’ is de koepelorganisatie<br />
van Belgische holebi-jongeren groepen,<br />
die ook veel interessante informatie op hun<br />
site hebben.<br />
www.weljongniethetero.be<br />
Op de website van MOVISIE Lesbisch en<br />
Homobeleid staat een actueel overzicht van<br />
lokale homojongerengroepen.<br />
www.homo-emancipatie.nl/Jongeren/jongerengroepen.html
Bijlage<br />
31 december<br />
Het is drie uur ik moet zo weg, oud en nieuw bij Emiel en Johan<br />
thuis, daarna het dorp in. We hebben met wat anderen afgesproken.<br />
Nee, niet allemaal van de werkgroep, nou ja, ook wel, maar<br />
ook van school. Maar nog even over afgelopen jaar. Wat een jaar!<br />
Johan en ik gaan keigoed. Is nu al weer twee maanden dat we iets<br />
hebben. De werkgroep gaat ook erg lekker, de avonden worden<br />
best goed bezocht en de site wordt goed bekeken, vooral als de<br />
foto’s van de avonden erop komen. Ik heb me aangemeld om net<br />
als die Robbert en Saskia voorlichting over holebi’s te gaan geven<br />
in klassen. Lijkt me erg spannend, maar vind het wel belangrijk<br />
dat het gebeurt. Wat toch allemaal kan komen van een oproepje in<br />
een huis-aan-huis blad.<br />
Gaat alles nu goed hier in de hooiberg, nou nee, ik fietste afgelopen<br />
dinsdag met Natasja daar het dorp. Gooide een of ander<br />
pubertje een rotje voor onze fietsen. ‘Homo!’ zei hij nog voordat<br />
hij als een bang haasje de brandgang in vluchtte. Dat doet wel<br />
zeer, weet je dat, is niet tof hoor. Heb daarover even met John van<br />
het jongerencentrum gebeld, was wel fijn dat hij naar me luisterde.<br />
Ze gaan daar zeker iets mee doen, of eigenlijk, wij gaan er iets<br />
mee doen. We zijn er nog niet in onze hooiberg, maar we zijn op<br />
de goede weg.<br />
Weet je dat ik me achter afgezien erg eenzaam heb gevoeld in deze<br />
hooiberg, toen niemand het nog wist? Ik dacht dat ik heel anders<br />
was als iedereen hier in het dorp. Maar ik ben gewoon een van<br />
hen. Alleen ben ik een jongen die jongens leuker vindt dan meisjes.<br />
Johan leuker dan Karlijn, en achteraf toch ook leuker dan<br />
Emiel. Weet je dat ik dat het fijnste heb gevonden van afgelopen<br />
jaar? Dat ik mezelf ben geworden... of gebleven... nou ja, eigenlijk<br />
dat ik nu helemaal mezelf kan zijn. Dat ik serieus ben genomen<br />
en andere homo’s en lesbo’s heb leren kennen die zich ook eenzaam<br />
hebben gevoeld. En ja, ik ben dus homo. En nee, dat geeft<br />
dus helemaal niks. En ik woon hier, hier waar je de melk ook in<br />
een pak koopt, de aardappels uit de supermarkt komen, en het leven<br />
nog zo normaal is gebleven als de punten op de koffiepakken.<br />
Het is hier echt een hooiberg, mijn hooiberg!<br />
37
38<br />
Bijlage 1<br />
Voorbeeldvragenlijst kennismaking met holebi’s<br />
Holebi’s algemeen:<br />
• Hoe voel je je in [naam dorp of stad]?<br />
• Voel je je veilig in je woonomgeving?<br />
• Heb je een coming out gehad? Hoe verliep die?<br />
• Zit je bij een club of vereniging hier in [naam dorp of stad]?<br />
Hoe wordt daar op je voorkeur gereageerd?<br />
• Hoe is de omgang met heteromensen uit [naam dorp of stad]?<br />
• Merk je iets van verharding in [naam dorp of stad]?<br />
• Wat zou er in [naam dorp of stad] moeten veranderen?<br />
• Heb je nog aan- of opmerkingen, wil je nog iets kwijt?<br />
Jongeren:<br />
• Wil je in [naam dorp of stad] blijven wonen? Waarom?<br />
• Wat zou je van een specifiek aanbod voor holebi’s in [naam dorp of stad] vinden<br />
(groep, website of iets dergelijks)?<br />
• Op welke school zit je/heb je gezeten? Hoe was de sfeer daar rondom homoseksualiteit?<br />
Bijlage 2<br />
Agenda eerste bijeenkomst Werkgroep Homoseksualiteit<br />
Betreft:<br />
Datum:<br />
Tijd: (tijdsduur 2 uur)<br />
Locatie:<br />
1. opening (5 minuten)<br />
2. Voorstelrondje (15 minuten)<br />
3. Toelichting over doel van de werkgroep (15 minuten)<br />
4. Brainstormen in groepjes over mogelijke activiteiten (45 minuten)<br />
5. Pauze (15 minuten)<br />
6. Centraal ideeën uit groepjes bespreken (20 minuten)<br />
7. speerpunten bepalen (15 minuten)<br />
8. rondvraag (5 minuten)<br />
9. sluiting (5 minuten)
Bijlage 3<br />
Evaluatie Werkgroep Homoseksualiteit<br />
Wat vind je in het algemeen van de werkgroep?<br />
Wat vind je van hoe vaak we samen komen?<br />
❍ veel te vaak ❍ te vaak ❍ goed ❍ te weinig ❍ veel te weinig<br />
Wat vind je van de grootte van de werkgroep?<br />
❍ veel te groot ❍ te groot ❍ goed O te klein O veel te klein<br />
Wat vind je van de inhoud van de bijeenkomsten?<br />
Wat vind je van de activiteiten die we ondernemen?<br />
Wat zou er beter/anders kunnen?<br />
Hoe zou willen dat de werkgroep in de toekomst verder gaat?<br />
❍ Welzijn houdt het initiatief; zij bedenken plannen waar wij mee aan de slag gaan<br />
❍ Met welzijn verder, maar met veel eigen inbreng<br />
❍ Zelfstandig verder met structurele steun van welzijn<br />
❍ Zelfstandig verder, maar als we vragen hebben kunnen we bij welzijn terecht<br />
❍ Helemaal zelfstandig verder<br />
❍ Anders:<br />
Welk cijfer zou je de werkgroep willen geven (graag aankruisen)?<br />
1- ❍ 2- ❍ 3- ❍ 4- ❍ 5- ❍ 6- ❍ 7- ❍ 8- ❍ 9- ❍ 10-❍<br />
Wat wil je verder nog kwijt over de werkgroep?<br />
39