SECTION B

PUNTE: 70
TYD: 1uur 10 minute
GRAAD 12
LEWENSWETENSKAPPE (nuwe inhoudsraamwerk)
Model Werkopdrag: Evolusie - bewyse
MEI 2011
Die werkopdrag bestaan uit 10 bladsye.
Copyright reserved Please turn over

INSTRUKSIES EN INLIGTING
Lees die volgende instruksies sorgvuldig deur voordat die vrae beantwoord word.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Beantwoord AL die vrae.
Skryf AL die antwoorde op jou ANTWOORDBLAD.
Begin die antwoord op ELKE vraag bo-aan „n NUWE bladsy.
Nommer die antwoorde volgens die nommereingstelsel wat in die vraestel
gebruik is.
Indien antwoorde nie aangebied word volgens die instruksies van elke vraag
nie, sal kandidate punte verbeur.
Teken diagramme en vloeidiagramme slegs wanneer dit gevra word..
Die diagramme in hierdie vraestel is nie noodwendig volgens skaal geteken
nie.
Die gebruik van grafiekpapier word nie toegelaat nie.
Nie-programmeerbare sakrekenaars, gradeboë en passers mag gebruik
word..
Skryf netjies en leesbaar.
2

BEWYSE VIR EVOLUSIE
1.1 Die diagramme hieronder stel die evolusie van die perd voor, saamgestel uit
fossielverslae.
Spesies van
perd
Moderne perd
(Equus)
Merychippus
Mesohippus
Hyracotherium
Hoogte
1,6 m
1,0 m
0,6 m
0,4 m
3
Voorbeen
Evolusie van die perd, saamgestel uit fossielverslae
Toon
Tone
Tone
Tone

Life Sciences/Assignment 4
Grade 12/NSC
WCED/Exemplar 2011
1.1.1 Bereken hoeveel keer die modern perd langer is as sy voorouer.
Toon jou berekeninge. (2)
1.1.2 Wat het met verloop van tyd met die voorkoms van die perd se pote gebeur? (2)
1.1.3 Paleontoloë stel voor dat antieke perde in woude geleef het, maar modern perde leef in
graslande. Verduidelik TWEE maniere waarop die modern perd aangepas is om in
graslande te leef. (4)
1.1.4 Verduidelik EEN manier hoedat die hoef van die modern perd nadelig kan wees in
grasland omgewings. (2)
1.1.5 Die fossielrekord is een bron van bewyse wat gebruik kan word om die evolusie-teorie te
verduidelik. Noem TWEE ander bronne wat kan dien as bewys vir evolusie. (2)
(12)
1.2 Bestudeer die leesstuk en diagramme hieronder en beantwoord die vrae.
SOOGDIERE VANAF REPTIELE
Evolusionêre teorie stel voor dat alle lewende organismes „n gemeenskaplike voorouer op een
of ander tydstip in die verlede deel en dat nuwe spesies gevorm word van bestaande spesies. „n
Voorbeeld van „n lyn van afkoms in die fossielrekord in Suid-Afrika is die gefossileerde
soogdieragtige reptiele (terapsiede) wat beide kenmerke van reptiele en soogdiere toon.
Terapsied fossiele van die Karoo beeld die evolusionêre ontwikkeling uit van soogdiere vanaf
reptiele .
Die onderkaak van „n reptiel bestaan uit sewe bene, terwyl dié van „n soogdier slegs uit een
been bestaan. „n Reptiel het slegs een gehoorbeen terwyl „n soodier drie gehoorbene het. Deur
die kaakstruktuur van „n opeenvolging van terapsiede van die Karoo te bestudeer het
paleontoloë ontdek dat die twee ekstra gehoorbene van soogdiere (hamer en aambeeld)
ontwikkel het van die twee bene wat die kaakgewrig (kwadraatbene en artikulêr) in reptiele
vorm. Dit toon duidelik hoedat die soogdier se gehoorsisteem geëvolueer of ontwikkel het.
Reptiele het ook nie „n benige verhemelte wat die neusgange skei van die mondholte nie maar
soogdiere het „n volledige benige verhemelte wat hulle in staat stel om hul voedsel te kou
sonder dat gehoor benadeel word. Fossielbewyse toon aan dat die oudste en mees primitiewe
terapsiede geen benige verhemelte gehad het nie terwyl die mees onlangse terapsiede in die
rotse van die boonste Karoo „n ten volle ontwikkelde benige verhemelte besit het soos dié wat in
soogdiere gevind word.
Aangepas vanuit The Story f Earth and Life –
A southern African perspective on a 4.6 billion-year journey
„n Vergelyking tussen die skedel van „n terapsied en soogdier, wat die ontwikkeling van
die oor en kaak aantoon
Kopiereg voorbehou Saamgestel deur T. Botha & J. Goliath

Life Sciences/Assignment 5
Grade 12/NSC
WCED/Exemplar 2011
1.2.1 Na aanleiding van die leesstuk is die evolusionêre teorie gebaseer op twee aannames.
Noem die TWEE aannames. (2)
1.2.2 Na aanleiding van die leesstuk noem die oorgangsfossiel tussen reptiele en soogdiere.
(1)
1.2.3 Gee „n rede vir jou antwoord in Vraag 1.2.2 (2)
1.2.4 Noem TWEE belangrike strukturele veanderinge wat plaasgevind het in die evolusie van
soogdiere wat gesien kan word in die skedels van terapsiede van SA. (2)
1.2.5 Verduidelik die voordeel van die besit van „n benige verhemelte soos in soogdiere.
(2)
(9)
1.3 Bestudeer die basiese planne van die verskillende vertebraatledemate soos hieronder
getoon.
1.3.1 Verduidelik die volgende stelling: “Darwin het beweer dat die gebruik van
„n enkele patroon deur verskeidenheid diere soos getoon in die diagram „n bewys is van
modifikasie deur afstammeling” (4)
1.3.2 Verduidelik die ooreenkomste tussen die voorste ledemate van die vertebrate wat getoon
word in die diagram. (2)
1.3.3 Noem EEN manier waarop die voorste ledemate van die
(a) vlermuis en (1)
(b) die rob aangepas is vir hul funksies (1)
(8)
Kopiereg voorbehou Saamgestel deur T. Botha & J. Goliath

Life Sciences/Assignment 6
Grade 12/NSC
WCED/Exemplar 2011
1.4 Die kaart hieronder illustreer die verspreiding van vier groepe van groot landgebonde
voëls. Volgens wetenskaplikes is hierdie voëls afstammelinge van „n voorouer voëlspesie
wat miljoene jare gelede op „n groot landmassa, naamlik Gondwanaland, gelewe het.
1.4.1 Met verwysing na die huidige verspreiding van landgebonde voëls, noem waarom dit
moontlik is vir wetenskaplikes om af te lei dat die voëls se voorouer op een landmassa,
naamlik Gondwanaland, gelewe het. (2)
1.4.2 Noem die verskynsel wat gebruik word om die geografiese verspreiding van landgebonde
voëls te verduidelik soos aangedui op die kaart. (1)
1.4.3 Verduidelik waarom daar nie soortgelyke spesies in Indië en Antartika gevind word nie
indien die landgebonde voëls hul oorsprong in Gondwanaland gehad het. (2)
1.4.4 Die landgebonde voëls is in baie opsigte soortgelyk maar hulle is verskillende spesies wat
in verskillende wêrelddele leef of geleef het. Gebruik die evolusie-teorie om die verskille
tussen die landgebonde voëls te verduidelik. (4)
Kopiereg voorbehou Saamgestel deur T. Botha & J. Goliath
(9)

Life Sciences/Assignment 7
Grade 12/NSC
WCED/Exemplar 2011
1.5 Sitochroom C en sekere ensieme was geïsoleer van die mitochondria van baie tipes selle.
Die aantal verskille in die aminosuurvolgorde van Sitochroom C van verskillende spesies
is met menslike Sitochroom C vergelyk. Die volgende tabel toon die resultate van die
ondersoek aan.
Verskil in Aminosuurvolgorde
Organisme Aantal verskille in
aminosuurvolgorde
vanSitochroom C in vergelyking
met mense
Tuna 21
Muf 48
Mot 31
Hond 11
Perd 12
Hoender 13
Aap 1
1.5.1 Watter EEN van die organismes in die tabel genoem, se DNS-kode vir Sitochroom C stem
die meeste ooreen met dié van die mens. (1)
1.5.2 Watter afleiding maak evolusioniste uit hierdie ooreenkoms genoem
in VRAAG 1.5.1 (2)
1.5.3 Watter EEN van die organismes wat in die tabel genoem is, se DNS kode vir Sitochroom
C stem die minste ooreen met dié van die mens? (1)
1.5.4 Gee EEN rede vir jou antwoord in VRAAG 1.5.4 (1)
1.5.5 Teken „n kolomgrafiek om die veskil in aminosuurvolgorde van Sitochroom C in die tuna,
muf, hond en perd aan te toon. (11)
Kopiereg voorbehou Saamgestel deur T. Botha & J. Goliath
(16)

Life Sciences/Assignment 8
Grade 12/NSC
WCED/Exemplar 2011
1.6 In 'n ondersoek het 'n biotegnoloog sjimpanseebloed in 'n konyn ingespuit.
Die immuunstelsel van die konyn het die sjimpanseebloedproteïene as 'n
vreemde stof herken en teenliggame geproduseer. Die konyn se teen-
liggaampies is daarna onttrek om 'n serum te ontwikkel.
Wanneer die serum by die bloedmonsters van 'n verskeidenheid ander diere
se bloedmonsters in verskillende proefbuise gevoeg word, vorm daar 'n
presipitaat (neerslag). Hoe meer presipitaat vorm, hoe meer is daardie dier aan die
sjimpansee verwant. Bestudeer die tabel hieronder wat die persentasie presipitaat
wat in hierdie ondersoek gevorm het, aandui, en beantwoord die vrae wat volg.
Dierespesie Persentasie presipitaat
gevorm
Gorilla Baie hoog
Bobbejaan Hoog
Aap Matig
Vark Baie laag
1.6.1 Formuleer 'n hipotese vir die bostaande ondersoek. (2)
1.6.2 Noem TWEE veranderlikes wat tydens hierdie eksperiment konstant gehou moes
word. (2)
Kopiereg voorbehou Saamgestel deur T. Botha & J. Goliath
(4)

Life Sciences/Assignment 9
Grade 12/NSC
WCED/Exemplar 2011
1.7 „n Groep wetenskaplikes by verskillende universiteite het „n ondersoek uitgevoer deur
fossielrekords te analiseer om aan te toon wanneer sekere groepe organismes verskyn en
in ander gevalle weer verdwyn het. Die doel van die navorsingsprojek was om een van die
vele oorkoepelende verduidelikings wat gegee word as bewys van evolusie, te
verifieer/toets. Evolusie is ‟n baie ingewikkelde verskynsel en kan slegs geverifieer
word deur ‟n reeks verwante verduidelikings.
Die wetenskaplikes het die onderstaande hipotese vir die ondersoek geformuleer.
“Die eenvoudigste organismes word in die baie ouer strata gevind”
Bestudeer die resultate hieronder en beantwoord die vrae wat volg. Die diagram
verteenwoordig ‟n geologiese tydskaal met die verspreiding van verskillende organismes.
Die tydskaal is NIE volgens skaal geteken nie.
Blomplante
Vaskulêre plante
Voëls
Soogdiere
Dinosourusse
Reptiele
Amfibieë
Beenvisse
Meersellige
organismes
Groen alge
Fotosinterende
bakterieë
Anaërobiese
bakterieë
Miljoen jaar
gelede
Periode
Era
4500
Argeozoikum
Pre- Kambrium
700
570
kambrium
500
Ordovisium
430
Siluur
Kopiereg voorbehou Saamgestel deur T. Botha & J. Goliath
400
Paleosoïkum
Devoon
350
270
Karboon
Permies
230
Trias
180
Jura
Mesosoïkum
135
Kryt
65
Tersiêr
1.5
Senosoïkum
Kwartêr

Life Sciences/Assignment 10
Grade 12/NSC
WCED/Exemplar 2011
1.7.1 Na aanleiding van bostaande data sal die wetenskaplikes in staat wees om die hipotese
te verwerp of aanvaar? (1)
1.7.2 Verduidelik jou antwoord in Vraag 1.7.1 (4)
1.7.3 Beskryf die patroon, voorkoms, uitwissings van organismes in verhouding tot die
verskillende periodes soos getoon in die bostaande resultate. (4)
1.7.4 Wat sal die implikasies wees indien wetenskaplikes voorbeelde sou vind van
dinosourusse in die Kambrium periode? (3)
Kopiereg voorbehou Saamgestel deur T. Botha & J. Goliath
(12)
TOTAAL [70]