Die sielkunde van motivering - CUM Books

Die sterkste wapen op aarde is ’n vurige siel.
– Ferdinand Foch
H O O F S T U K E E N
Die sielkunde van motivering
Het jy al ooit gewonder oor die manier waarop sekere men -
se ander motiveer? Dis asof hulle weet hoe om ’n ekstra
bie tjie inspanning uit hulle navolgers te put. Ons almal
ken sulke mense – sommige is onderwysers of maatskappyhoofde,
ander is sportafrigters of ma’s. Dis asof hulle oor ’n
sekere aanleg beskik om mense te inspireer; hierdie aanleg
het niks met voorkoms of uitsonderlike intelligensie te
doen nie. En hierdie merkwaardige vaardigheid in die motiverings
kuns maak hulle hoogs suksesvol in amper alles
wat hulle doen.
Aan die ander kant is daar mense wat die slegste in ons
na vore bring. Wanneer ons by sekere persone is, voel ons
lomp en onbekwaam en is dit asof ons onverklaarbaar negatief
optree. Hulle motiveringspraatjies word op die ou
end preke, en alhoewel hulle ons wil inspireer, intimideer
hulle ons eintlik.
13

Ontdek die geheim om mense te motiveer
Die bronne van inspirasie
Deur my werk as ’n psigoterapeut het ek die geleentheid
gehad om hierdie uitwerkings wat ons op mekaar het, waar
te neem en die bronne van inspirasie te bestudeer. Wanneer
ek mense ontmoet wat uitblinkers is, sal ek dikwels vra:
“Wat het jou gemotiveer? Wie het jou op die regte spoor
geplaas, en hoe het hulle dit gedoen?” Deur die insameling
van hierdie inligting en deur die biografi eë van groot leiers
te lees, het ek agtergekom dat motivering – of dit nou in
die sakewêreld, in die politiek of in ’n gesin is – uit ’n paar
baie kragtige beginsels bestaan.
Dit blyk dat ’n afrigter soos Bear Bryant, ’n sakeman soos
Lee Iacocca en ’n geestelike leier soos moeder Teresa baie
van dieselfde hulpmiddels gebruik het om hulle mense te
motiveer, en dat hulle groepe op baie ooreenstemmende,
voorspelbare maniere reageer het. In die volgende hoofstukke
gaan ons na die verhale van dosyne suksesvolle
leiers kyk en die metodes wat hulle gebruik het om mense
tot bui tengewone ywer te inspireer. Ek gaan jou wys hoe jy
hierdie metodes in jou daaglikse verhoudings kan toepas.
Die twaalf riglyne in hierdie boek is heel eenvoudig, en
enigiemand wat ’n groot genoeg begeerte het om ander te
inspireer kan dit volg. Daarmee sê ek nie dat dit máklike
vaardighede is nie – om ons ver houdingsgewoontes te
ver ander kan baie moeilik wees, en om die kuns van motive
ring te bemeester verg heelwat harde werk. Maar met
genoeg volharding kan enigiemand ’n kenner op hierdie
terrein word. Motiveerders word nie gebore nie – hulle
word gemaak. En hulle word amper altyd selfgemaak.
14

Die sielkunde van motivering
Die krag van die motiveerder
Een verkeerde idee rondom hierdie onderwerp wat onmiddellik
hanteer moet word, is die gedagte dat nie mand
deur enigiemand anders gemotiveer kan word nie en dat
alle motivering van binne af moet kom. Maar dink aan die
tye toe jy jou beste gelewer het. Was dit nie grotendeels
danksy die invloed van een of ander inspirerende persoon
nie? Miskien was dit ’n onderwyser wat geweet het hoe om
iets ekstra uit jou te haal en jou so opgewonde oor ’n projek
gemaak het dat jy amper heelnag sit en lees het, of ’n baas
wat die werk pret gemaak het en geweet het hoe om ’n
span saam te stel waarin mense bo hulle gewone vermoëns
presteer het. Wellington het glo gesê wanneer Napoleon op
die veld was, was dit soos om teen ’n bykomende 40 000
man te veg. Feit is, die regte leier kan ’n baie motiverende
invloed op ons hê.
Toe Hitler in Junie 1940 Frankryk ingeneem het, het dit
gelyk of die hele Europa vir die tweede keer in 25 jaar in
duisternis gedompel is. Duitsland het onmiddellik begin
met voorbereidings om Brittanje in te val, en die vooruitsigte
van ’n suksesvolle verdediging was baie skraal. Die
Sowjetunie het hom eenkant gehou en die Verenigde State
was nog glad nie gereed om tot die oorlog toe te tree nie,
en die meeste militêre kenners het voorspel dat Engeland,
onderbewapen en onvoorbereid, binne weke in ge neem sou
word. Maar die kenners het daardie voor spel lings ge maak
sonder inagneming van ’n 65-jarige poli tikus wat ná ’n wis -
selvallige en frustrerende loopbaan uit ein delik op 10 Mei as
eerste minister aangewys is. Die sewe oor bly wen de maan -
de van 1940 staan sentraal in die moderne ge skie de nis.
Enge land – en miskien die hele Westerse wê reld – is sy be-
15

Ontdek die geheim om mense te motiveer
staan te danke aan Winston Churchill se vermoë om ’n ont -
moedigde en verskrikte nasie in daardie maande van hoop
te voorsien.
As iemand die waarde van ’n motiveerder wil besef,
hoef hy net aan die Britse gesinne te dink wat in hulle
woonkamers rondom die radio vergader het om na Churchill
te luister:
Die Slag van Frankryk is iets van die verlede, en ek is oortuig dat
die Slag van Brittanje nou gaan begin. Die oorlewing van die
Christelike beskawing berus op hierdie stryd. Al die woede en
mag van die vyand gaan binnekort op ons gerig word. Hitler weet
dat hy ons op hierdie eiland moet breek as hy nie die oorlog wil
verloor nie ...
Kom ons doen wat ons moet doen en gedra ons op só ’n
manier dat, indien die Britse Ryk en sy Statebond vir duisend
jaar sal voortbestaan, daar steeds gesê sal word: “Dit was hulle
grootste uur.”
As ons terugdink aan Engeland se dapper optrede teen
Hitler, moet die meeste van ons saamstem dat dit inderdaad
Engeland se grootste uur was. Maar daardie dapperheid
sou sluimerend in die Britse volk gebly het as Churchill nie
daarin geslaag het om hulle wilskrag te mobiliseer nie.
Die smagting na inspirasie
Die geskiedenis toon dat daar in amper elke arena ’n vakuum
is wat gevul moet word deur iemand wat visie kan
gee en ander mense se energie in die regte rigting kan
stuur.
Sommige leiers aanvaar dat mense in wese lui is en nie
16

Die sielkunde van motivering
geïnspireer wil word nie. Hierdie aanname kan in ver koopsbestuurders
se stemme gehoor word wanneer hulle sê dat
dit onmoontlik is om onder hulle verkoopsagente vuur te
maak, of in ’n onderwyser se klagte: “Harry is een voudig
nie gemotiveerd nie.”
Volgens R.J. Wlodkowski, ’n professor in Opvoedkunde
aan die University of Wisconsin, bestaan daar egter nie iets
soos ’n ongemotiveerde mens nie. “Dit sou meer akkuraat
wees om te sê: ‘Harry is nie gemotiveerd wanneer hy saam
met my moet werk nie.’”
Want Harry sal drie-uur die oggend uit die bed spring
vir ’n visvanguitstappie en oorgenoeg motivering toon.
Om te sien hoe fabriekswerkers aan die einde van ’n skof
haastig huis toe ry, elimineer enige idee dat hulle inherent
lui is. Hulle is haastig om by die huis te kom, want hulle het
baie dinge wat hulle daar moet doen, waarvan sommige
waarskynlik meer uitputtend is as enigiets wat hulle by die
fabriek gedoen het.
Die leier se uitdaging is dus nie om lui mense te neem en
hulle in hardwerkende mense te verander nie. Dis eerder
om hulle reeds bestaande energie in die konstruktiefste
strewes te kanaliseer. Mense hou nie daarvan om lusteloos
en verveeld te wees nie. Hulle verwelkom die bestuurder
wat hulle leer hoe om hulle werk te geniet, of die onder wyser
wat ’n liefde vir leer by hulle kweek sodat die skooldag
vinnig verbygaan.
Hoe een ma haar kinders geïnspireer het
Die Lazy B Ranch bestaan uit 676 vierkante kilometer se
struik gewas op die grens tussen Nieu-Mexiko en Arizona
en is sedert 1881 in besit van die Day-fa mi lie. Met die ge-
17

Ontdek die geheim om mense te motiveer
boorte van Harry en Ada Mae Day se eerste kind moes
hulle meer as 300 kilometer vir die be valling na El Paso
reis, en Ada Mae het haar baba, San dra, huis toe gebring na
waar ’n moeilike lewe op haar ge wag het. Die viervertrekrousteenhuisie
het nie lopende water of elektrisiteit gehad
nie. Daar was nie ’n skool naby nie. ’n Mens sou dink
dat met sulke beperkte hulp middels Sandra nie juis ’n
intellektuele toekoms sou hê nie.
Maar Harry en Ada Mae was dromers wat nie toegelaat
het dat hulle deur hulle omgewing beperk word nie. Ná
sy pa se dood moes Harry noodgedwonge plaas toe kom
en kon hy nie aan Stanford gaan studeer nie. Hy het egter
nooit die hoop laat vaar dat sy dogter daar sou studeer nie.
En Ada Mae het op die stadskoerante en tydskrifte soos
Vogue en The New Yorker ingeteken. Toe Sandra vier was,
het haar ma met tuisonderrig begin en later toegesien dat
sy na die beste kosskole toe gestuur is. Sandra se broer,
Alan, onthou dat hulle ouers hulle een somer in die kar ge -
laai het en al die hoofstede wes van die Mississippi gaan besoek
het. “Ons het tot op die boonste verdieping van elke
ge bou geklim totdat ons uiteindelik moes huis toe kom,”
het hy gesê.
Sandra het by Stanford ingeskryf, regte stu deer en uiteindelik
die eerste vroulike regter aan die hoog geregshof
in Amerika geword. Op die dag van haar in hul diging was
die hele Day-gesin daar. Alan het haar dop gehou toe sy
haar toga aantrek en toe na haar sitplek tus sen die regters
loop. “Sy het omgekyk, die gesin gesien en ons oë het ontmoet,”
het Alan gesê. “Dis toe dat die trane gekom het.”
Wat maak dat ’n vrou soos Sandra Day O’Connor sul ke
hoogtes bereik? Intelligensie, natuurlik. En hope inner like
dryf krag. Maar baie van die erkenning gaan aan ’n vas berade
plaasvrou wat snags in haar rous teen huis vir haar kin -
18

Die sielkunde van motivering
ders gesit en lees het, en aan ouers wat saam met hulle kinders
tot op die boonste vloere van staatsgeboue klim.
Motivering is nie manipulering nie
Voordat ons verder gaan, moet ons dit duidelik maak
dat die onderwerp van hierdie boek nie manipulasie is
nie. In die afgelope jare was daar ’n magdom boeke wat
voorgeskryf het hoe ons suksesvol kan wees deur ander
mense te intimideer en op ons ondergeskiktes te trap. As jy
hierdie boek gekoop het om te leer hoe jy mense kan manipuleer
om jou sin te kry, het jy jou geld gemors. Hierdie
boek handel oor motivering, nie manipulasie nie. ’n Mens
is ’n manipuleerder wanneer jy mense probeer oortuig om
iets te doen wat nie in hulle belang is nie, maar in joune.
Jy is ’n motiveerder wanneer jy doelstellings stel wat vir
albei partye goed sal wees, en dan ’n suksesvolle vennoot -
skap vorm om dit te bereik.
Waarom elke sakeman ’n sielkundige moet wees
Finansiële sukses berus nie soseer op harde werk en kennis
nie, maar eerder op die vermoë om mense te lei. Daar
is baie intelligente mense wat met behulp van hulle teg nologiese
vaardighede vinnig op die loopbaanleer vorder.
Wanneer hulle egter ’n vlak bereik waar hulle sukses deur
hulle samewerking met ander mense bepaal word, begin
hulle kleitrap as hulle nie die kuns bemeester het om hulle
werkkrag te vermenigvuldig nie.
Een bedryfsielkundige sê dat bevorderings van ge wone
werknemers 90% op teg niese kennis berus. Die bevor-
19

Ontdek die geheim om mense te motiveer
derings van ’n voorman berus 50% op tegniese ken nis en
50% op menseverhoudings. Bevorderings op be stuurs vlak
berus 20% op tegniese vaardighede en 80% op menseverhoudings.
’n Amper totale ommeswaai van vaar dig he de
kom voor namate mense hulle hoër op die be roeps leer bevind.
Die Duitse digter Goethe het gesê: “Die grootste genie
sal nie veel werd wees as hy voorgee dat hy uitsluitlik uit sy
eie hulpbronne put nie.” Tog word hierdie wet geïgnoreer
deur ’n verrassende aantal hardwerkende mense wie se
loopbane nie met sukses bekroon word nie. Hulle het nie
daarin geslaag om groot dinge te bereik nie, want hulle het
nie daarin geslaag om ander te leer inspireer nie. Dié wat
bo uitkom, het somtyds self beperkte gawes, maar hulle
mense lewer volgehoue uitmuntende werk. Hierdie leiers
werk nie noodwendig lang ure nie, maar wanneer hulle
wel werk, gebruik hulle hulle tyd om ander mense te organiseer
en te motiveer.
“Groot [korporatiewe] leiers verstaan meer van mens -
li ke gedrag as van die kubernetika van enige funksionele
vak gebied,” sê James Schorr, uitvoerende visepresident
van Holiday Inns. Hy sê dus dat ’n bewese motiveerder
sukses sal behaal vóór ’n bewese genie dit sal regkry.
Toe Charles Schwab deur Andrew Carnegie aangestel is
om sy uitgebreide staalbesigheid te bestuur, was Schwab
die eerste mens ter wêreld wat ’n miljoen dollar per jaar
verdien het terwyl hy in iemand anders se diens was. Daar
is op ’n keer aan Schwab gevra wat hom toegerus het om
$3 000 per dag te verdien. Was dit sy kennis van die staalbedryf?
“Nonsens,” het Schwab gesnork. “Ek het baie manne
wat vir my werk wat baie meer van staal af weet.” Dit
was grootliks sy vermoë om ander mense te in spi reer wat
vir sy groot salaristjek verantwoordelik was. “Ek beskou
20

Die sielkunde van motivering
my vermoë om entoesiasme onder die werkers te skep as
my grootste bate,” het hy gesê. ’n Leier wat dit kan doen,
is oral in aanvraag en sal kan onderhandel vir ’n baie goeie
salaris.
Bou ’n hoë moraal
Tot dusver het ons die kuns van motivering as ’n een-toteen-vaardigheid
bespreek – die impak wat een persoon
op ’n ander kan hê. Maar die meeste mense waarmee ons
werk, is aan ’n ander stel invloede blootgestel, en tensy
die motiveerder leer hoe om daardie invloede te beheer,
sal een-tot-een-leierskap nooit effektief wees nie. Een so ’n
voorbeeld is die invloed van ’n portuurgroep.
’n Interessante wisselwerking vind plaas wanneer daar
drie of meer mense saamgevoeg word om ’n gesin, ’n klas
of ’n korporasie te vorm: die individue begin inge wikkelde
magte oor mekaar uitoefen. Sommige groepe het
by voorbeeld die geneigdheid om destruktiewe energie te
produseer. ’n Paar onvergenoegde werknemers of ’n groep
kritiese mense in ’n klub kan ’n sterk negatiewe veld skep
wanneer hulle sonder toesig gelaat word. Tensy die leier
weet hoe om daardie invloede te ontlont, kan die hele organisasie
ontplof.
Hoe sorg ’n mens dat sulke negatiewe gevoelens nie
momentum kry nie? Daar is twee maniere. Die eerste is ’n
geheim wat deur alle moraalbouers gebruik word: hulle
maak voorsiening vir ’n sekere mate van konfl ik in die
groep. Hulle raak nie paniekerig wanneer negatiewe emosies
kop uitsteek nie – hulle is dit te wagte, en hulle is
voorbereid. Dit gebeur selde dat moraalprobleme vir hierdie
leiers hand uitruk, want hulle het kommunikasiekanale
21

Ontdek die geheim om mense te motiveer
ingebou wat die ontevrede student of ongelukkige werknemer
kan gebruik.
In die volgende hoofstukke gaan ons na konfl ikhantering
kyk, en sien hoe groepe sover gekry kan word om
hulle same werking sonder onnodige botsings te gee.
Wanneer ’n kragtige kettingreaksie
in ’n groep verkry word
Dan is daar ’n tweede geheim wat deur bekwame motiveerders
gebruik word. Dit behels dat daar ’n kombinasie
van mense saamgestel word wat van die begin af ’n positiewe
verstandhouding verseker. Die beginsel wat hiér geld,
is dat entoesiasme aansteeklik is, en dat mense gemotiveer
word wanneer ons hulle met ander gemotiveerde mense
in aanraking bring. Wanneer die optimisme uiteindelik ’n
hoog genoeg temperatuur bereik, word die vuur selfaangedre
we. Wanneer die wyse leier toppresteerders ontdek, sal
hy hulle so gou moontlik met mekaar in aanraking bring.
Nes ’n brandende steenkool kan ’n entoesiastiese persoon
ander mense aansteek en ’n groot vuur maak. Op sy eie sal
die vlam egter doodgaan.
Kom ons gaan kyk na die voorbeeld van maat skap pyhoofde
of die hoofde van groot vrywilligersorgani sasies.
As hulle net op hulle eie entoesiasme steun om hulle mense
aan te vuur, sal hulle met ’n permanente koorsagtigheid in
hulle organisasies rondbeweeg.
Maar wyse leiers maak al hoe meer van die dinamika
van groepsielkunde gebruik in vergaderings. Hulle weet
dat hulle tien mense in ’n vergadering met die regte stemming
meer geïnspireerd kan kry as in tien een-tot-een-ge-
22

Die sielkunde van motivering
sprekke. Hulle sorg dus dat ’n groep positiewe denkers
gereeld met mekaar in aanraking kom om mekaar se vuur
aan die brand te hou. In een of ander stadium veroorsaak
dit ’n kragtige kettingreaksie. ’n Vreemde en wonderlike
ding kan gebeur wanneer sulke groepe hierdie kragtige
kom bi na sie bereik: hulle genereer ’n entoesiasme wat veel
gro ter as die som van die onderskeie dele is.
Die krag van hierdie groepsgees is deur verskeie onlangse
studies van maatskappye soos 3M, Frito-Lay, Procter
and Gamble en IBM benadruk. Navorsing toon dat hier -
die maatskappye daarin slaag om in goeie én slegte tye te
oorleef omdat hulle ’n besondere “kultuur” binne hulle organisasies
opgebou het. Die nuwe werknemer leer “daar is
’n manier waarop ons dinge hier doen”. Hierdie atmosfeer
van gedeelde doelwitte en waardes stuur mense in die
regte rigting, elimineer verwarring en spaar tyd.
Hierdie esprit de corps word ook in alle suksesvolle gesinne
gevind. Sekere gesinne blyk ’n moraal te skep wat
kinders uitstuur om ver bo die gemiddelde te presteer.
Buite standers maak soms die fout om hierdie kinders se
sukses aan ’n hoë IK toe te skryf, terwyl dit aan veel meer
as intelligensie te danke is. Dit kom van die energie en
entoesiasme wat vanuit die gesin gegenereer word. Soos
by die suksesvolste maatskappye word daar ook ’n onderlinge
kultuur in hierdie gesinne geskep. Hulle het die selfde
doelwitte en bring die beste in mekaar na vore.
Die kompleksiteit van inspirasie
Niemand ken al die redes waarom een groep in ’n suksesvolle
span ontwikkel en waarom ’n ander rigtingloos
voortploeter nie. Ons weet ook nie hoekom sekere in di-
23

Ontdek die geheim om mense te motiveer
vi due die begeerte het om uit te styg en dit by ander ontbreek
nie. Daar is veranderlikes in terme van energie en
fi siologie, sielkundige geskiedenis en tyd en plek. Hier die
boek gee nie voor dat ’n mens een towertegniek kan gebruik
om ’n kind met leerprobleme in ’n genie, of ’n on derpre
sterende werknemer in ’n voorloper te verander nie.
Hier die beginsel sal wel help om mense te inspireer om ’n
gro ter inset te lewer as wat hulle ooit sonder jou motivering
sou doen.
Vir 12 jaar het die Amerikaanse voetbalspan die Green
Bay Packers net 30% van hulle wedstryde gewen, en teen
1958 het hulle rekord na ’n treurige een uit tien geval. Toe,
in 1959, het ’n nuwe afrigter op die toneel verskyn – Vince
Lombardi. Gedurende Lom bardi se nege jaar as afrigter het
die Packers nege wen sei soene gehad, hulle opponente 75%
van die tyd geklop en vyf NFL-kampioenskappe agter hulle
naam geskryf, in sluitend die eerste twee Super Bowls.
Waaraan kan so ’n fenomenale ommeswaai toegeskryf
word? Frank Gifford sê dit was nie soseer Lombardi se
kennis nie, aangesien verskeie ander afrigters net soveel
van strategieë en taktiek af geweet het. Dit was eerder sy
vermoë om die spelers te motiveer. “Hy kon daardie ekstra
10% uit ’n individu haal,” sê Gifford. “Vermenigvuldig
daardie 10% met 40 spelers in die span, en maal dit met 14
wedstryde in ’n seisoen – en jy gaan defi nitief wen.”
In hierdie boek gaan ons na die suksesverhale van baie
leiers kyk wat, nes Lombardi, geweet het hoe om iets ekstra
uit die mense rondom hulle te kry. Deur hulle beginsels te
gebruik behoort jy ’n ekstra 10% uit jou groep te haal. En
dit is dalk net die verskil tussen wen en verloor.
24