De woontorens langs de Langbroekerwetering zijn ... - Guus Pauwels

put oorspronkelijk was. Gezien de ligging van de put (tegen de fundering aan, in plaats van
opgenomen in het metselwerk) lijkt een latere aanleg waarschijnlijk.
Ook een nog resterend venstertje in de noordoostmuur zal later uitgebroken zijn. Opvallend is dat
tijdens de restauratie van 1968-1970 twee schietspleten in de zuidwestmuur zijn dichtgemetseld.
In 1772 werd Lunenburg in de Tegenwoordige Staat omschreven als: 'bestaande insgelijks in een
zwaaren Tooren, met twee windijzers voorzien. Daar is egter, ook een bekwaam Heerenhuis, waar
van men, met een houten brug, naar den ouden Tooren gaat, die rondom met eene ruime graft
omvangen is. Ook is er, aan den weg, een Heerenbuitenpoort of voorburg'. Deze situatie heeft
daarna waarschijnlijk nog slechts een kwart eeuw bestaan. Waarschijnlijk nog aan het eind van de
18e eeuw heeft de familie Van Lynden de grachten rond de woontoren laten dempen en de
woontoren laten uitbreiden met een gepleisterd neoclassicistisch landhuis.
Opmerkelijk is dat men veel moeite heeft gedaan om de woontoren te handhaven. Het nieuwe huis
had boven het souterrain twee verdiepingen en sloot met de vloeren vrijwel exact aan op de
vloerniveaus van de oude toren. De plattegrond was zeer traditioneel ingedeeld. De twee
muurtrappen, die van de begane grond naar de tweede verdieping voerden, werden benut als
hoofdtrappehuis. Van Swinderen sr. heeft de achterzijde waarschijnlijk laten verbouwen door Samuel
Adrianus van Lunteren (1813-1877), die veel kastelen moderniseerde. In de achtergevel liet hij een
balkon en grote vensters aanbrengen.
In de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog werd Lunenburg gebombardeerd, omdat enige tijd
daarvoor Duitse legervoertuigen onder de bomen geparkeerd hadden gestaan. Door het
bombardement werd het kasteel ernstig beschadigd: de gehele zuidhoek van het 19e-eeuwse
gebouw werd weggeslagen. In de zuidhoek van de woontoren ontstond een brede scheur in het
metselwerk.
Al spoedig werden plannen gemaakt voor de herbouw van het kasteel. Een door architect W.
Dijkman te Zeist in 1948 getekend plan, dat in het geheel geen rekening hield met de
bouwhistorische gegevens om de toren geheel solitair (met een kleine aanbouw) te herstellen, werd
niet uitgevoerd.
Eveneens kort na de oorlog werd de ruïne uitvoerig opgemeten en is er op basis van die opmeting
een drietal restauratievarianten ontwikkeld. Als eerste werd een volledige reconstructie van de
vooroorlogse situatie voorgesteld. Een alternatief hiervoor was het herstellen van het bestaande
gebouwen ter plaatse van het weggebombardeerde gedeelte een terras aanleggen. Het derde
bouwplan voorzag in het vrijwel isoleren van de woontoren, met behoud van het voorste gedeelte
van het 19e-eeuwse huis. Echter, geen van deze restauratievoorstellen is uitgevoerd.
De 19e-eeuwse indeling van het huis maakte een bewoning naar 20e-eeuwse maatstaven vrijwel
onmogelijk. Bovendien waren alle balklagen inmiddels verrot of verdwenen en waren de muren
stukgevroren. Ten slotte werd onder leiding van de architect E.A. Canneman besloten de situatie van
vóór ca. 1800 te reconstrueren: de woontoren kwam weer solitair op het eiland te liggen en werd via
een houten brug toegankelijk gemaakt, precies zoals het op oude topografische afbeeldingen
zichtbaar is. Tijdens de restauratie kwamen diverse oorspronkelijke details aan het licht. Zo bleken in
de omstreeks 1800 vernieuwde muurtrappen de oude vormen nog herkenbaar. Van de balklagen van