Nationaal Monument Kamp Amersfoort

Collega’s van Bastiaans komen aan het
woord, met name Wind, Musaph en
Cohen, die in tegenstelling tot Bastiaans
zelf wel kampervaring hadden. Uit citaten
blijkt hun mededogen voor wat de
gevangenen is aangedaan. Collega’s die
het niet met Bastiaans eens waren worden
echter niet aan de tand gevoeld, hun
kritiek wordt voor kennisgeving aangenomen.
Terwijl je je kunt voorstellen
dat velen afgunstig waren of niet open
stonden voor een andere aanpak. Een
echt alternatief voor het behandelen van
zulke patiënten was er blijkbaar niet.
De kritische blik naar Bastiaans is
natuurlijk juist: waarom ging hij er toe
over om patiënten te behandelen voor
wie hij aanvankelijk alleen palliatieve
maatregelen overwoog? Waarom werd
het begrip oorlogstrauma zonder meer
overgenomen voor verzetsstrijders die
niet in een kamp hadden gezeten?
Waarom maakte hij de indruk dat hij
wetenschappelijk verantwoord bezig
was? Gezien zijn voorgeschiedenis, o.a.
bij de werkgroep over psychosomatische
aandoeningen, zou je kunnen aannemen
dat hij daarvoor toch wel enige argumenten
heeft gehad. En dat hij die niet
op een manier verantwoordde die vandaag
de dag als criterium voor wetenschap
wordt gezien. Want dat stoort toch
enigszins, dat de huidige criteria in feite
achteraf worden toegepast. Daarover van
Enning geen verantwoording.
Waarom Bastiaans het opnam voor zijn
patiënten wordt niet expliciet tot thema
gemaakt. Terwijl een van zijn patiënten
het zo onder woorden brengt: “Ik voel
me net als een kuiken dat in de broedmachine
uit het ei komt en dan het eerste
wat beweegt als moeder beschouwt.”
Dat dit Bastiaans mogelijk naar het
hoofd gestegen is op den duur en hij
zichzelf als almachtig ging beschouwen:
dat zou natuurlijk kunnen.
Voor mij is eerder de vraag waarom er
in het naoorlogse Nederland maar zo
weinig aandacht voor de oud­gevangenen
en hun specifieke problemen
was en waarom het nodig was om heel
hard te schreeuwen om de aandacht
resp. een pensioen te krijgen. Iets dat
nu achteraf mak kelijk kan worden
BoekBespreking
veroordeeld als overtrokken ­ er klinkt
iets als afkeuring voor populisme in de
woorden van Enning door. Ongetwijfeld
zullen echter velen die niet hard hebben
geschreeuwd zijn overgeslagen, of
mogelijk ten onder zijn gegaan.
Misschien is waar ik persoonlijk op zit
te wachten aandacht voor wat er nu
echt over het lijden van de oud­gevangenen
gezegd kan worden, ook met
behulp van theorieën die pas later zijn
ontwikkeld – met name die over het
verdringen van herinneringen, het verwerken
daarvan, de invloed van zulke
heftige ervaringen op het alledaagse
gezinsleven en volgende generaties
en het al dan niet bewust inlijven van
andermans herinneringen En ook het
“je beter voordoen dan je was” door
anderen. Dat heeft bijgedragen aan
de onterechte indruk dat velen na de
oorlog helden in het verzet waren. Dat
doet weer af aan de waardering voor de
moed om risico’s te nemen van mensen
die om welke reden dan ook echt in het
verzet hebben gezeten, of dat uiteindelijk
echt wat heeft opgeleverd of niet.
Vijfendertig jaar wist Jacques (George) Kopinsky zijn oorlogsherinneringen te onderdrukken. Toen baanden ze zich met
geweld een uitweg. Als een robot legde hij verdrongen beelden vast met behulp van klei, papier, inkt en potloodjes.
InformatIebulletIn nr. 31 / maart 2010 PagIna 31