Downloaden - De Maakbare Mens vzw

... daarna geef ik het aan iemand
die het hart nodig heeft
Lespakket

Herziene versie: 2009
Lespakket orgaandonatie

Handleiding
Beste leerkracht,
De Maakbare Mens vzw ontwikkelde een kant-en-klaar lespakket over orgaandonatie, dat
aansluit bij het gratis informatieboekje van De Maakbare Mens vzw over orgaandonatie: ‘Ik
hou van je met heel m’n hart’. Gedaan met het zweten en zwoegen om een aantrekkelijke les
te ontwikkelen over een moeilijk onderwerp als orgaandonatie.
Je kan het lespakket en informatieboekje gratis downloaden op www.demaakbaremens.org.
We hopen dat met dit lespakket orgaandonatie op een ongedwongen, laagdrempelige en
correcte manier ter sprake kan komen in zoveel mogelijk klassen.
Meer informatie over het lespakket
Algemeen
Het lespakket sluit aan bij het informatieboekje ‘Ik hou van je met heel m’n hart’.
De leerlingen kunnen eerst het informatieboekje of delen ervan lezen – individueel of klassikaal
– en nadien een of meerdere werkbladen van het lespakket invullen. Indien het niet mogelijk is
om met de leerlingen het informatieboekje door te nemen, is het best het zelf te lezen en uiteen
te zetten als voorbereiding voor de oefeningen.
Doelgroep
Orgaandonatie komt door de complexiteit en aard van het onderwerp het best aan bod in de
derde graad van het secundair onderwijs.
Het lespakket bestaat uit verschillende delen die los van elkaar kunnen worden gebruikt
afhankelijk van de beschikbare lestijden en het doel van de les. De verschillende oefeningen
hebben een verschillende moeilijkheidsgraad. Hierdoor is het lespakket geschikt voor zowel
ASO als TSO, eventueel ook voor BSO.
Vakoverschrijdende eindtermen
De inhoud en de werkwijze van dit lespakket sluiten aan bij de vakoverschrijdende eindtermen
van de derde graad secundair onderwijs. Vakoverschrijdende eindtermen zijn minimumdoelen
die niet specifiek behoren tot een vakgebied, maar die via meerdere vakken of onderwijsprojecten
worden nagestreefd. De vakoverschrijdende eindtermen zijn binnen een aantal thema’s
geformuleerd.
Het onderwerp orgaandonatie past binnen de thema’s gezondheidseducatie, opvoeden tot
burgerzin en sociale vaardigheden. Het onderwerp orgaandonatie past ook binnen het thema
technisch-technologische vorming, dit thema is wel specifiek voor het ASO bestemd.
Meer informatie over vakoverschrijdende eindtermen, vind je in de rubriek ‘Vragen over
vakoverschrijdende eindtermen’ op www.ond.vlaanderen.be.
Leerplandoelstellingen
Het onderwerp orgaandonatie komt aan bod in de leerplannen van verschillende
levensbeschouwelijke vakken van de derde graad secundair onderwijs. De informatie over het
leerplan kan je in PDF downloaden op www.demaakbaremens.org.
(De lijst van vakken waarin orgaandonatie aan bod kan komen is echter niet volledig.
Aanvullingen zijn zeker welkom, ook wat betreft niet-levensbeschouwelijke vakken; contacteer
ons via info@demaakbaremens.org. Alvast bedankt.)
Lespakket orgaandonatie

Onderdelen van het lespakket
Het lespakket bestaat uit 8 delen. De verschillende delen kunnen los van elkaar worden
gebruikt. Afhankelijk van het vak, het niveau van de leerlingen en de beschikbare lestijd kies je
als leerkracht een of meerdere oefeningen. Je kan bijvoorbeeld ‘Doe de test’ combineren met
één van de getuigenissen. Of ‘Puzzel’ met ‘Vul in’.
1. Doe de test
Hoeveel weet jij over orgaandonatie? Als je het antwoord wilt weten op deze vraag, vul dan
de test in. Lees nadien zeker de extra duiding. Op die manier kom je ook te weten waarom
we bepaalde vragen stellen.
2. Getuigenis ‘Andy wacht op een donornier’
In België staan heel wat mensen op de wachtlijst voor een donororgaan. Onder hen ook
jongeren. Andy Verledens is één van hen, hij schreef zijn levensverhaal neer.
Lees zijn verhaal en beantwoord nadien de bijhorende vragen.
3. Getuigenis ‘Familie Van Kempen over de orgaandonatie van hun dochtertje Kelly’
Het Belgische echtpaar Lia en Erick Van Kempen verloor in 2000 hun dochtertje Kelly.
Zij hebben toen ingestemd met orgaandonatie, omdat ze er zeker van waren dat Kelly
andere kinderen zou willen helpen. Lees hun verhaal en beantwoord nadien de bijhorende
vragen.
4. Getuigenis ‘Het leven van een transplantatiecoördinator’
Gerda Van Beeumen en Walter van Donink werken als tranplantcoördinatoren in het
Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Lees hun verhaal en beantwoord nadien de bijhorende
vragen.
5. Puzzel
Los onderstaande puzzel op aan de hand van de vragen. Als je de veertien vragen opgelost
hebt, verschijnt er een nieuw woord.
Tip: Je vindt alle antwoorden terug in het infoboekje!
6. Vul in
Welke organen en weefsels kunnen worden getransplanteerd? Duid ze aan op de
tekening.
7. Jouw mening
De Maakbare Mens vzw lanceerde een campagne over orgaandonatie. Bedoeling is om
Vlaanderen aan het praten te krijgen over orgaandonatie. Wat vind jij van het centrale
campagnebeeld en waarom?
8. Stellingenspel
Lees de stellingen en omcirkel ‘akkoord’ of ‘niet akkoord’. Nadien volgt een klasgesprek.
Oplossingen:
De antwoorden op de vragen uit het lespakket vind je achteraan.
Lespakket orgaandonatie

Meer weten of doen
Heb je het informatieboekje van De Maakbare Mens vzw over orgaandonatie gelezen, maar
wens je nog meer informatie?
Ga dan naar www.demaakbaremens.org. Je vindt er verwijzingen naar interessante websites
en boeken over orgaandonatie. Bij het documentatiecentrum van De Maakbare Mens vzw
kunnen er heel wat boeken over orgaandonatie worden ontleend en kan je ook terecht met al
je vragen. E-mail: lieve.de.peuter@demaakbaremens.org | T: 03 205 73 14
Project
Wil je als leerkracht De Maakbare Mens vzw steunen in haar opzet om orgaandonatie meer
bespreekbaar te maken? Je ziet het groots of eerder klein? Je wil met een klas meewerken of
met de hele school? Maakt niet uit, alle hulp is welkom.
Geïnteresseerd? Contacteer ons dan. We bieden je allerlei formules aan (je kan natuurlijk ook
zelf een voorstel doen). Dit is ons aanbod:
1) We bezorgen je gratis een aantal affiches en / of informatieboekjes. Je verspreidt ze in de
verschillende klassen en / of in de leraarskamer.
2) Je organiseert in je school een lezing over orgaandonatie. Wij zorgen voor een
transplantatiecoördinator, eventueel samen met iemand die een nieuw orgaan heeft
ontvangen of op de wachtlijst staat voor een nieuw orgaan. Jij zorgt voor een klas of zaal
met geïnteresseerde leerlingen en leerkrachten.
3) Het gezelschap Pandemonia Science Theater ontwikkelde voor De Maakbare Mens vzw
een gloednieuwe theatervoorstelling over orgaandonatie. Jij programmeert de voorstelling
in jouw school. Wij zorgen voor de contacten met Pandemonia Science Theater en geven
je allerlei praktische tips, onder meer over de mogelijkheden om na de voorstelling een
interactieve publieksdiscussie te organiseren.
Op eenvoudige vraag werken we voor u een aangepast programma en een prijsraming uit.
Veel succes!
Lespakket orgaandonatie

1. Volgens de Belgische wet
Lespakket orgaandonatie
DOE DE TEST
Orgaandonatie. Doe de test en bepaal je profiel: leek of expert.
Hoeveel weet jij over orgaandonatie? Als je het antwoord wilt weten op deze vraag,
vul dan de test in. Omcirkel het juiste antwoord en bereken je score aan de hand van
de puntentelling. Lees nadien zeker de extra duiding. Op die manier kom je ook te
weten waarom we bepaalde vragen stellen.
Toi toi toi.
P.S. Deze test biedt geen wetenschappelijk uitgebalanceerde diagnose.
a. is iedereen automatisch donor, tenzij je zelf kenbaar hebt gemaakt dit
niet te willen zijn.
b. ben je pas donor als je je officieel hebt laten registreren in het gemeentehuis
als orgaandonor.
2. De meeste donororganen zijn afkomstig van hersendode patiënten. Wat is hersendood?
a. Een fatale vorm van hersenbeschadiging die onherstelbaar is.
b. Een zware vorm van hersenbeschadiging, herstel is echter mogelijk.
3. Waaraan denk je het eerst bij het zien van deze foto?
a. Artsen zijn niet echt te vertrouwen.
b. Artsen zijn wel te vertrouwen.
4. Hoe verloopt het avondeten thuis?
a. We discussiëren over onze toekomstperspectieven, onze visie op de
politieke actualiteit en onze gevoelens.
b. We discussiëren in feite niet zoveel met elkaar, zeker niet over persoonlijke
zaken.
5. Kunnen minderjarigen zich officieel laten registreren als orgaandonor?
a. Ja
b. Nee

6. Wanneer werd de eerste succesvolle orgaantransplantatie uitgevoerd?
Lespakket orgaandonatie
a. 1805
b. 1954
7. Stel dat je kenbaar maakt dat je orgaandonor wil zijn, hoe groot is dan de kans dat je
organen echt worden getransplanteerd bij je overlijden?
a. In feite niet zo groot. De kans dat je ooit zelf een orgaan nodig hebt is 4x
groter.
b. Als je kenbaar hebt gemaakt dat je orgaandonor wil zijn, worden je
organen na je overlijden sowieso getransplanteerd.
8. Waar zit volgens jou de persoonlijkheid van de mens?
De puntentelling
1. a=2 b=1
2. a=2 b=1
3. a=1 b=2
4. a=2 b=1
5. a=1 b=2
6. a=1 b=2
7. a=2 b=1
8. a=1 b=2
Je profiel
a. In het hart
b. In de hersenen
Mijn score is ...
Profiel 1: 8 - 10 punten
Je weet nog niet zoveel over orgaandonatie. Tijd om het informatieboekje van De Maakbare
Mens vzw eens grondig door te nemen.
Profiel 2: 11 - 13 punten
Je weet redelijk veel over orgaandonatie, maar het kan zeker nog beter. Nog een kleine
inspanning en je bent een kenner.
Profiel 3: 14 - 16 punten
Je bent een echte kenner op het vlak van orgaandonatie. Proficiat! Vergeet niet om er met
familie en vrienden over te praten.

Extra duiding bij de vragen van ‘Doe de test’
1. Volgens de Belgische wet wordt iedere overledene beschouwd als mogelijke donor tenzij
men zelf kenbaar maakte dit niet te willen. Misschien vraag je je dan wel af waarom
het nodig is om je te laten registreren in het gemeentehuis of om een donorkaartje in je
portefeuille te steken. Voorop staat het respecteren van de wens van de donor. Als er een
officiële registratie is, is dat duidelijk voor de familie en de artsen. Is er geen registratie,
dan vraagt men aan de familie of de persoon zijn wens inzake orgaandonatie ooit heeft
kenbaar gemaakt: in een gesprek, met een brief of een kaartje. Als de wens van de donor
onbekend is, weigert de familie soms omdat ze niet in zijn of haar plaats wil beslissen.
2. Mensen die in aanmerking komen voor orgaandonatie zijn meestal hersendood*. Als
een persoon hersendood is, wil dat zeggen dat er geen activiteit meer is in de hersenen.
Er is geen spontane ademhaling meer, geen beweging noch reflexen. Hersendood is het
gevolg van een fatale vorm van hersenbeschadiging die onomkeerbaar en onherstelbaar
is. Met een beademingsmachine wordt de ademhaling kunstmatig in stand gehouden.
Hierdoor ziet de patiënt eruit alsof hij gewoon slaapt: het lichaam is warm en het hart
klopt. Dit maakt het voor familieleden soms moeilijk te aanvaarden dat artsen niets meer
kunnen doen, dat er niets anders opzit dan de beademingsmachine uit te schakelen
omdat de persoon dood is.
*Soms kan een familielid een nier of een stukje lever doneren. Men spreekt dan van levende donatie.
Soms kan men ook van een hartdode organen transplanteren.
3. We stellen deze vraag omdat sommige mensen vrezen dat dokters de strijd sneller zullen
opgeven als iemand een mogelijke donor is. Niets is minder waar. Elke arts heeft in de
eerste plaats de plicht om zijn patiënt zo goed mogelijk te helpen, maar soms kan niets
meer baten. Pas als de dood officieel is vastgesteld, mag het medisch team iemand als
potentiële donor beschouwen.
4. De centrale boodschap van de
campagne van De Maakbare Mens
vzw is ‘Orgaandonatie. Praat erover
met wie je lief is.’ We zijn ervan
overtuigd dat het belangrijk is dat
er over orgaandonatie gepraat
wordt binnen het gezin en de
vriendenkring. Want wanneer
iemand donor kan zijn en er is geen
officiële registratie dan vraagt men
aan de naaste familie of de persoon
zijn / haar wil inzake orgaandonatie
kenbaar heeft gemaakt. Twaalf
procent van de nabestaanden stemt niet in met donatie. De onzekerheid en het immense
verdriet bij een overlijden maakt het voor de beproefde familie vaak moeilijk om in te
stemmen met het wegnemen van organen. Als iemand echter vooraf zijn wens duidelijk
maakte, is het voor de familie minder moeilijk. Het is dus belangrijk om zelf duidelijk te
maken wat je wil, bijvoorbeeld door er met je familie en vrienden over te praten.
5. Minderjarigen kunnen zich niet officieel laten registreren bij de gemeente. Ze moeten
wachten tot ze meerderjarig zijn. Minderjarige kinderen kunnen wel door hun ouders in
het gemeentehuis geregistreerd worden. Als de kinderen achttien jaar zijn kunnen ze de
bestaande registratie behouden of wijzigen. Daarom zendt het gemeentebestuur hen
dan een brief met de vraag hun registratie eventueel aan te passen aan de eigen wens.
In Nederland is de situatie anders. Nederlandse jongeren kunnen al vanaf 12 jaar een
donorformulier invullen en hun keuze laten vastleggen in het Donorregister.
Lespakket orgaandonatie

6. De eerste succesvolle orgaantransplantatie werd in 1954 uitgevoerd door de
Amerikaanse chirurg Joseph Murray. Sinds het einde van de jaren zeventig is de
transplantatiegeneeskunde de experimentele fase voorbij. Alvleesklier, nieren, lever,
longen, hart, dunne darm, huid, hoornvlies, beenmerg en botweefsel kunnen succesvol
getransplanteerd worden. Na één jaar stelt 90 tot 95 procent van de mensen met een
donororgaan het nog goed.
7. Ook als je kenbaar hebt gemaakt dat je na je dood orgaandonor wilt zijn, is de kans dat
je ooit orgaandonor zal zijn in feite niet zo groot. Dat komt omdat het aantal sterfgevallen
waarbij de organen bruikbaar zijn voor transplantatie zeer klein is. Slechts bij twee
procent van alle sterfgevallen is er sprake van hersendood. Bij de meeste sterfgevallen is
er sprake van hartdood. Bij hartdood vallen het hart en de bloedsomloop onomkeerbaar
stil, waardoor de organen onherstelbare schade oplopen en onbruikbaar worden voor
donatie.
8. Sommige mensen denken dat de persoonlijkheid van de mens in het hart zit, maar in feite
zit ze in de hersenen. Alles wat wij zijn en voelen zit in onze hersenen. In de hersenen zitten
je mooiste herinneringen, je diepste geheimen, je dromen en je wensen. Veel mensen
vinden het moeilijk om persoonlijke eigenschappen zoals wijsheid, zachtaardigheid,
creativiteit en moed als gevolg van de werking van het brein te zien. Ze associëren ze
nog eerder met het hart. In onze cultuur leeft nog altijd het idee dat je pas echt dood bent
als je hart niet meer klopt.
Lespakket orgaandonatie

Mijn naam is Andy Verledens. Ik ben geboren
op 28 april 1983 en woon in Izegem. Ik woon
nog bij mijn ouders. Mijn favoriete hobby’s
zijn: tafelvoetbal, fotografie, internet, muziek
beluisteren en genieten van ieder moment!
Toen ik drie jaar was, bleek dat ik een ernstige
nierziekte had. Vanaf dat moment moest ik
maandelijks op controle in het ziekenhuis. De
dokter daar was voor mij een held. Hij stelde
mijn ouders en mij altijd op ons gemak.
Tijdens mijn schoolperiode voelde ik me door
de medicatie niet echt ziek. Mijn nieren gingen
slechts langzaam achteruit. Ik was die controles
en opnamen in het ziekenhuis helemaal
gewoon. Ik dacht dat het normaal was om dat
te moeten doen. Na mijn middelbare school,
kon ik onmiddellijk aan de slag bij het bedrijf
Winsol (gespecialiseerd in ramen, deuren
enz...). Elke dag ging ik met plezier werken.
De toekomst lachte me toe. Maar na een
jaar ging het plotseling achteruit met mijn
gezondheid. Ik werd vaker ziek, ik begon het
gevoel te krijgen dat er iets totaal niet klopte.
Ik zei tegen mezelf: ‘Dat komt wel in orde, een
slechte periode kan iedereen hebben’ ... tot
de dag dat het echt menens werd. Ik weet het
nog goed... Het was een maandag. Ik stond
klaar om te vertrekken naar mijn werk maar
ik voelde me helemaal niet goed. Toen heb
ik maar besloten om thuis te blijven en mijn
dokter te bellen.
Lespakket orgaandonatie
GETUIGENIS
‘Andy wacht op een donornier’
In België staan heel wat mensen op de wachtlijst voor een donororgaan.
Onder hen ook jongeren. Andy Verledens is één van hen, hij schreef zijn
verhaal neer.
Lees zijn verhaal en beantwoord de bijhorende vragen.
Toen die al na tien minuten aankwam zag ik
in z’n ogen dat me iets ergs te wachten stond.
Hij onderzocht me en zei: ‘Het is zover, je
moet onmiddellijk naar het ziekenhuis!’. We
volgden z’n raad op.
In de dienst spoedgevallen deden de dokters
onmiddellijk de nodige onderzoeken en na
een tijd van afwachten nodigde de dokter ons
uit voor een gesprek. Hij vertelde me dat ik
vanaf nu vaak ernstig ziek zou zijn, pijn zou
hebben, dat ik zware medicatie zou moeten
nemen en vaak de nierdialyse zou moeten
gebruiken. Ik moest ook stoppen met werken,
want mijn werk bij Windsol was te zwaar. Het
gesprek was als een hel voor me. Ik barstte in
tranen uit, ik wilde alleen zijn. Mijn wereld was
volkomen ingestort! Mijn geloof in een mooie
toekomst was in één klap verdwenen.
De dagen gingen voorbij, met slechts één zin
in mijn hoofd: ‘Dit accepteer ik niet, daar kan

ik niet mee leven!’. Ik kwam in een soort van
shocktoestand terecht. Ik wist dat dit een
leven zou zijn dat me bloed, zweet en tranen
zou kosten! Na dat gesprek hebben mijn
ouders me verteld dat ze in feite al wisten dat
ik op een bepaald moment heel erg ziek zou
worden. Omdat ze me wilden laten genieten
van een zorgeloze jeugd, hebben ze dat
verzwegen voor mij. Ik ben hen hiervoor heel
erg dankbaar.
Nu, bijna drie jaar later, sta ik er nog. Nog steeds
dialyse thuis om alles zelf onder controle te
kunnen houden. Nog steeds vechtend, nog
steeds problemen, maar met volle moed
om er tegenaan te gaan! Wachtend op een
donornier, wachtend op dat ene telefoontje…
Ik hoop dat ik snel getransplanteerd zal zijn.
De wachtlijst voor een donornier is lang.
Sommige mensen moeten twee jaar wachten,
anderen zelfs vier jaar.
Maar ik bekijk het positief en ik zie terug een
mooie toekomst voor mij. Eén ding weet ik
zeker: Sinds mijn ziekte heb ik enorm veel
geleerd. Nu denk ik na voor ik iets doe, nu
geniet ik van het leven, van de mensen om
me heen, van de simpelste dingen zoals
bladeren, dieren, een tak, de natuur... Kortom,
het leven op aarde. Deze ziekte heeft me
mentaal enorm veranderd en daar ben ik blij
om. Verder zal en blijf ik positief denken. Ik zal
blijven vechten tot ik mijn ziekte overwin!
Lespakket orgaandonatie
* Het verhaal van Andy verscheen eerder op www.nierpatiënt.be, de website van
VlaVeNier, de Vlaamse Vereniging voor Nierpatiënten.
Met dank aan Andy Verledens, om ons toestemming voor publicatie te verlenen.

Beantwoord nu de onderstaande vragen
1. Wat vind je van het verhaal van Andy?
……………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………….……………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
2. Hoe lang is de wachtlijst voor een donornier in België?
……………………………………………………………………………………………………………
3. Ken je zelf iemand die een orgaantransplantatie heeft ondergaan of op de wachtlijst staat
voor een nieuw orgaan?
……………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………….……………………………………….……
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………..……
……………………………………………………………………………………………………………
4. Heb je ooit al over orgaandonatie gesproken thuis of op school? Ken je het standpunt van
je familieleden en vrienden over orgaandonatie?
……………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………….……………………………………………
……………………………………………………………………………………………………...........
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Tip: Het immense verdriet bij een overlijden maakt het voor de beproefde familie soms erg
moeilijk om orgaandonatie te aanvaarden. Als iemand echter vooraf zijn wens kenbaar
heeft gemaakt, is het voor de familie makkelijker. Het is dus belangrijk om zelf kenbaar te
maken wat je wil, bijvoorbeeld door er met familie en vrienden over te praten.
Lespakket orgaandonatie

Het Belgische echtpaar Lia en Erick Van Kempen heeft in 2000 hun achtjarige
dochtertje kelly verloren. Zij hebben toen ingestemd met orgaandonatie, omdat
ze er zeker van waren dat kelly andere kinderen zou hebben willen helpen.
Lees hun verhaal en beantwoord de bijhorende vragen.
‘Familie Van Kempen over de
orgaandonatie van hun dochtertje’
Kelly was op een zondag aan het spelen
in huis. Het huis was onlangs verbouwd,
waardoor het gezin een extra slaapkamer
en trap had gekregen. Lia: ‘Ze liep rond met
een speelgoedpistooltje en iedereen die
ze tegenkwam, moest zijn armen omhoog
doen’. Ze ging via de ene trap naar boven
om met haar oudste zus te spelen. ‘Kim had
daar helemaal geen zin in. Ze was huiswerk
aan het maken en stuurde Kelly weg,’ vertelt
Lia. Daarna liep Kelly naar haar andere
zus Laura toe. Terwijl ze al op de trap ging
staan, draaide ze zich om en zei tegen Laura:
‘Armen omhoog...’. Maar voordat Kelly ‘of ik
schiet’ kon zeggen, verloor ze haar evenwicht
en viel. Lia: ‘Kelly is van de tweede trede van
boven in een keer naar beneden gevallen. Ze
kwam heel hard met haar hoofd op de grond
terecht. We hoorden Kelly huilen en liepen er
onmiddellijk naar toe. Ik vroeg haar waar ze
pijn had, maar ze antwoordde niet. Ik zei nog
tegen haar: “Kelly, als je niet zegt waar het
pijn doet, kan ik je ook niet helpen.” Ik was
me er toen niet van bewust dat de situatie zo
ernstig was. Zoiets verwacht je niet. Iedereen
valt wel eens van de trap, maar zo...’.
Nadat Kelly was gevallen, probeerde ze haar
hand naar haar hoofd te brengen. Een paar
ongecontroleerde bewegingen volgden en
daarna niets meer. Haar pupillen werden
groot en ze kreeg braakneigingen. Lia: ‘Op dat
Lespakket orgaandonatie
GETUIGENIS
moment zag ik wel dat het ernstig was, maar
ik dacht aan een zware hersenschudding.’
In allerijl werd de buurvrouw opgebeld. Zij
werkt op de intensive care afdeling van een
ziekenhuis. Zodra zij Kelly zag, werd duidelijk
dat het niet goed was. Kelly moest zo snel
mogelijk naar het ziekenhuis. Lia: ‘Ik heb zelf
gereden, de buurvrouw achterin met Kelly op
schoot. Verstand op nul en zo hard als maar
kon naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis.’
Onderweg werd de ademhaling van Kelly
steeds zwakker.
Afscheid nemen
In het ziekenhuis moest zo snel mogelijk
een hersenscan worden gemaakt om vast
te stellen of er hersenletsel was opgetreden.

Lia: ‘Nog voor ze het kamertje van de scanner
binnen gingen zei de hersenchirurg tegen mij:
“Mevrouw, dit is het ergste wat een mens kan
overkomen. Bereidt u voor op het ergste.” Na
de hersenscan is Kelly direct geopereerd om
de druk in haar hersenen te verminderen.
Na een operatie van vier uur kwam een
chirurg met ons praten. Hij vertelde ons dat
de druk in haar hersenen zo groot was dat
de hersenstam beschadigd was.’ De ouders
van Kelly moesten afscheid van haar nemen
omdat ze het waarschijnlijk niet zou overleven.
Lia: ‘Je wereld stort dan in, dit kan niet, dit
mag niet.’
De eerste uren na de operatie ging de hartslag
van Kelly nog omhoog als haar ouders iets
tegen haar zeiden, maar later was er helemaal
geen reactie meer. Lia: ‘Er zijn daarna nog
heel veel testen uitgevoerd om te kijken of
ze nog ergens op reageerde, maar het mocht
niet zijn.’ De volgende dag vertelde de chirurg
dat Kelly hersendood was en vroeg of ze haar
organen mochten uitnemen. Lia vertelt dat ze
gedurende de nacht daar al had aan
gedacht.
‘Dat klinkt misschien vreemd, maar ik wist dat
ze niet meer bij ons mocht blijven.
Lespakket orgaandonatie
Ik had die gedachte omdat Kelly altijd een
kind was dat iedereen wou helpen en ik was
er zeker van dat ze dat nu nog zou willen,
andere kinderen helpen.
Ik heb dat toen nog niet tegen mijn man durven
zeggen. Ik dacht dat hij dan zou denken dat
ik haar al had opgegeven, terwijl ze er nog
was. Toen de vraag kwam, was het voor mijn
man ook vanzelfsprekend dat Kelly dit zelf
zou hebben gewild, zo was ze gewoon. Ik
heb alleen één voorwaarde gesteld. Ik wilde
haar nog voor de procedure begon op mijn
schoot om echt afscheid te kunnen nemen.
Dat hebben ze allemaal geregeld.’
De daaropvolgende nacht werd Kelly
opgehaald voor de uitnameoperatie. De
ouders van Kelly zijn al die tijd in het ziekenhuis
gebleven totdat ze terugkwam. ‘Je weet wel
dat ze dan niet meer leeft,’ zegt Lia, ‘maar dan
wordt het ineens echt. Je ziet dan ook dat ze
echt dood is. Ik ben nog bij haar op bed gaan
liggen en heb haar haren nog mooi gekamd.’
* Dit interview verscheen eerder in Nabestaanden Contact, Nummer 7, jaargang 4, 2005.
Een uitgave van NIGZ-Donorverlichting. Met dank aan Lia en Erick Van Kempen om ons
toestemming voor publicatie te verlenen.

Beantwoord nu de onderstaande vragen
1. Hoe is Kelly overleden?
……………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………….……………….………..............................
2. Wat vind je van het verhaal van de familie Van Kempen?
……………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………….……………….……………………………
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………..........................................................
3. Begrijp je dat de ouders van Kelly hebben ingestemd met orgaandonatie?
……………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………….……………….……………………………
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………..........................................................
4. Hoe zou jij reageren als ouder?
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………..........................................................
Lespakket orgaandonatie

Lespakket orgaandonatie
GETUIGENIS
‘Het leven van een transplantcoördinator’
Sinds 1990 zijn Gerda Van Beeumen en Walter Van Donink transplantatiecoördinatoren
in het UZA. Ze hebben een job waarbij afspraken hooguit in
potlood genoteerd worden en de rust op elk moment van de dag of nacht
kan omslaan in hectisch rondbellen en organiseren. Want als een geschikte
donor zich aandient, begint de klok te tikken en telt maar één ding:
het orgaan op tijd bij de patiënt krijgen.
Lees hun verhaal en beantwoord de
bijhorende vragen.
Maandagnamiddag, even voor half drie. Het
interview van zo dadelijk kan niet doorgaan.
‘Want we hebben een donor’, klinkt het aan
de andere kant van de lijn. Twee dagen later,
zelfde tijd, leggen Walter Van Donink en Gerda
Van Beeumen uit wat dat precies inhoudt.
Donor gevonden
‘Eigenlijk houden we ons met twee zaken
bezig’, steekt Van Donink van wal. ‘In de
eerste plaats schieten wij in actie als er zich in
een Antwerps ziekenhuis een donor aandient.
We gaan dan ter plaatse om de nodige
medische gegevens te verzamelen en bieden
de organen in kwestie aan bij Eurotransplant,
de organisatie die verantwoordelijk is voor de
verdeling van organen binnen de Benelux,
Duitsland, Kroatië, Oostenrijk en Slovenië.
Vervolgens verzorgen we alle contacten tussen
het donorcentrum – in dit geval Antwerpen –
Eurotransplant en alle partijen die in binnen-
en buitenland bij de donorprocedure betrokken
zijn. Tijdens de hele donoroperatie zijn we in
de operatiezaal aanwezig om alles ter plaatse
te coördineren.
Nadien zorgen we ervoor dat de toegewezen
organen naar de ziekenhuizen in kwestie
worden vervoerd. Als een orgaan naar het
UZA gaat, coördineren we de transplantatie
en alles wat daarbij komt kijken. Van het
moment van de oproep totdat alles geregeld
is, gaan gemakkelijk twaalf uur voorbij.
Maar dat kunnen er ook 24 of meer zijn.’
Orgaan gevonden
Als Eurotransplant zelf een orgaan aanbiedt,
coördineren de transplantatiecoördinatoren
de hele transplantatieprocedure.
‘Afhankelijk van het orgaan krijgen we een
half uur of een uur om te beslissen of we het
aannemen’, legt Van Beeumen uit. ‘In die korte
tijd overleggen we met de artsen en wordt de
patiënt alvast opgebeld. Stemmen we toe, dan
begint de teller te tikken en hebben we van alles
te organiseren: een team gaat het orgaan bij de
donor wegnemen, een ander team maakt zich
klaar voor de transplantatie, de patiënt moet
voorbereid worden, het orgaan moet getest
worden op compatibiliteit met de ontvanger…’
In dat hele gebeuren is de transplantatiecoördinator
de centrale figuur die voortdurend
de vinger aan de pols houdt en eventuele
problemen oplost. ‘Zo houden we contact
om te horen of het chirurgisch team het
donororgaan al heeft verwijderd en hoe
de kwaliteit is. Afhankelijk daarvan kun je
de ontvanger eventueel al onder narcose
laten brengen of kan zelfs al gestart worden
met de operatie’, vervolgt Van Beeumen.
Indien nodig gaat de transplantatiecoördinator
mee het orgaan oppikken. Dat kan ergens in
Vlaanderen zijn, maar evengoed in Oostenrijk.

Afhankelijk van de afstand gaat de reis per
wagen, helikoper, vliegtuig of straalvliegtuig.
En altijd is het motto: geen tijd te verliezen.
Hoe langer gewacht wordt om een orgaan
bij de donor weg te nemen, hoe groter de
kans dat de kwaliteit afneemt. Is het orgaan
een keer verwijderd, dan wordt de tijdsdruk
nog groter. Hoeveel uren je dan nog kunt
wachten, hangt af van orgaan tot orgaan. Een
hart kan bijvoorbeeld maar vier uur buiten
het lichaam bewaard blijven. Dat betekent
vier uur tijd om het te verwijderen, naar het
transplantatiecentrum te vervoeren en bij
de ontvanger te implanteren. Een lever blijft
tien tot twaalf uur bruikbaar, en een nier is in
principe na 48 uur nog transplanteerbaar. Maar
ook voor de nier geldt: hoe sneller, hoe beter.
Andere taken
Soms dienen er zich in drie dagen drie donoren
of organen aan, maar het kan evengoed twee
weken rustig blijven.
‘In die tussenperiodes houden we ons bezig
met administratie, facturatie, sensibilisering,
stafvergaderingen, perscontacten en het
geven van voordrachten of bijscholingen’,
somt Van Beeumen op. ‘En telefoons
beantwoorden. Elk binnenkomend telefoontje
waarin de lettergreep ‘trans’ voorkomt, sturen
ze naar ons door’, lacht Van Donink.
Wachtdiensten en overuren
Sinds 1990 vormen de twee een
onafscheidelijke tandem, waarbij ze om
beurten veertien dagen van wacht zijn.
Want een donor of orgaan kan zich op elk
moment van de dag of nacht aanbieden.
‘Die wachten hebben een grote invloed op je
privéleven. Je kunt nooit iets plannen. Eén
keer ben ik tijdens een wacht op aandringen
van mijn kinderen toch mee naar een
zwemparadijs getrokken.
Lespakket orgaandonatie
Ik heb toen mijn GSM en semafoon aan de
redder gegeven en gevraagd mij meteen
per luidspreker te verwittigen als één
van de twee afging’, lacht Van Donink.
Weinig rust voor de transplantatiecoördinator
dus. Al geeft Van Donink toe dat hij een
beetje aan de adrenaline verslaafd is.
‘Ooit was ik onafgebroken in het getouw
van zaterdagmiddag tot maandagavond,
doordat we achtereenvolgens twee donoren
en een harttransplantatie hadden. Enorm
vermoeiend, maar dat voel je op dat moment
niet. Voor deze job moet je toch wel een beetje
gek zijn.’
* Dit interview verscheen eerder in MagUZA, april 2005, nr.60. Met dank aan Tom Meulenbergs,
Gerda Van Beeumen en Walter Van Donink om ons toestemming voor publicatie te verlenen.

Beantwoord nu de onderstaande vragen
1. Noem enkele taken van een transplantatiecoördinator
……………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………….……………….……………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….…………………………………..
……………………………………………………............................................................................
2. Waarom is ‘hoe sneller, hoe beter’ een belangrijke leuze voor transplantatiecoördinatoren?
……………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………….……………….……………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….…………………………………..
……………………………………………………............................................................................
3. Zou jij later transplantatiecoördinator willen worden? Waarom wel? Waarom niet?
……………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………….……………….……………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….…………………………………..
……………………………………………………............................................................................
Lespakket orgaandonatie

Los onderstaande puzzel op aan de hand van de vragen op de volgende pagina.
Als je de veertien vragen hebt opgelost, verschijnt er een nieuw woord.
Tip: je vindt alle oplossingen terug in het infoboekje.
Lespakket orgaandonatie
PUZZEL

Kennisvragen
1. Eerste vrouw ter wereld die een gezichtstransplantatie heeft ondergaan.
2. Het transplanteren van dierlijke organen bij mensen.
3. Amerikaans chirurg die de eerste succesvolle orgaantransplantatie uitvoerde.
4. Welk woord past niet in de rij? Maag – dunne darm – alvleesklier – hart – nieren.
5. De overbrenging van een orgaan in een ander lichaam.
6. Kaartje waarop je kenbaar maakt hoe jij over orgaandonatie denkt. Je bewaart het
bij je identiteitskaart.
7. Naam van de chirurg die in 1967 als eerste een geslaagde harttransplantatie
uitvoerde.
8. Cellen waarmee men in de toekomst misschien organen zal kunnen kweken.
9. Voorste deel van het oog dat verantwoordelijk is voor ons gezichtsvermogen. Kan
ook getransplanteerd worden.
10. Fatale vorm van hersenbeschadiging die onomkeerbaar is.
11. Soort kunstnier die afvalstoffen uit het bloed filtert.
12. Overkoepelende organisatie die ervoor zorgt dat elk orgaan dat geschonken
wordt bij de meest geschikte persoon terechtkomt.
13. Verkoop van organen. Dit is verboden in België.
14. Ander woord voor artificiële organen.
Lespakket orgaandonatie

Lespakket orgaandonatie
VUL IN
Volgende organen en weefsels kunnen worden getransplanteerd.
Schrijf onderstaande termen bij het juiste orgaan
Alvleesklier – Nieren – Longen – Hart – Botweefsel – Hoornvlies – Huid
Ook lever en dunne darm kunnen worden getransplanteerd. Ze zijn niet zichtbaar op de
tekening.

Lespakket orgaandonatie
JOUW MENING
De Maakbare Mens vzw organiseerde een campagne over orgaandonatie. Bedoeling is om
Vlaanderen aan het praten te krijgen over orgaandonatie.
Hieronder zie je het campagnebeeld:

Wat vind jij van het campagnebeeld? Geef punten voor de volgende eigenschappen:
(5= helemaal akkoord, 1= helemaal niet)
Duidelijk 1 2 3 4 5
Nuttig 1 2 3 4 5
Doeltreffend 1 2 3 4 5
Geschikt 1 2 3 4 5
Informatief 1 2 3 4 5
Opvallend 1 2 3 4 5
Sympathiek 1 2 3 4 5
Origineel 1 2 3 4 5
Aansporend 1 2 3 4 5
Mooi 1 2 3 4 5
Opmerkingen: …………………………………………………………………………………………..
……………..……………………………………………………………………………………………..
Heb je zelf ideeën voor een campagne rond orgaandonatie? Teken of schrijf ze dan hier uit
en stel ze voor aan de rest van je klas. De medewerkers van De Maakbare Mens vzw zijn benieuwd,
dus je doet ons een groot plezier als je ons je voorstel mailt via
info@demaakbaremens.org!
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Tip: Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten en de thema’s van De Maakbare Mens
vzw? Abonneer je dan nu gratis op onze driewekelijkse elektronische nieuwsbrief via
info@demaakbaremens.org.
Lespakket orgaandonatie

Lespakket orgaandonatie
STELLINGENSPEL: VOOR OF TEGEN
Lees de stellingen. Omcirkel telkens ‘akkoord’ of ‘niet akkoord’.
Nadien volgt een klasgesprek.
1. Ik heb al eens met vrienden of familie over orgaandonatie gepraat.
Akkoord Niet akkoord
2. Ik wil niet dat er na mijn overlijden in mijn lichaam wordt gesneden.
Akkoord Niet akkoord
3. Iemand die een orgaan of weefsel nodig heeft, wil ik graag helpen door organen of weef-
sels af te staan. Na mijn overlijden heb ik er zelf toch niets meer aan.
Akkoord Niet akkoord
4. Als later mijn partner of kindje zou overlijden, geef ik geen toestemming om de organen
te laten wegnemen.
Akkoord Niet akkoord
5. Om religieuze redenen ben ik tegen orgaandonatie.
Akkoord Niet akkoord
6. Als ik een orgaan nodig zou hebben, wil ik ook graag geholpen worden. Daarom ben ik
bereid om na mijn dood organen af te staan.
Akkoord Niet akkoord
7. Ik denk dat wetenschappers in de toekomst aan hoog tempo organen zullen kweken,
zodat iedereen 120 wordt.
Akkoord Niet akkoord
8. Orgaandonatie is een mooie, altruïstische daad.
Akkoord Niet akkoord

Antwoorden
Doe de test
1. a
2. a
3. b (Dit is geen objectieve vraag. De duiding is echter belangrijker dan de vraag)
4. a (Dit is geen objectieve vraag. De duiding is echter belangrijker dan de vraag)
5. b
6. b
7. a
8. b
Getuigenis ‘Andy wacht op een donornier’
2. Sommige mensen staan twee jaar op de wachtlijst voor een donornier, anderen zelfs vier jaar.
Getuigenis ‘Het leven van een transplantcoördinator’
1. Een transplantatiecoördinator coördineert de hele transplantatieprocedure. Hij / zij verzorgt de contacten
tussen alle partijen die bij de donorprocedure betrokken zijn. Hij / zij verwittigt Eurotransplant als er zich
een donororgaan aandient. Hij / zij coördineert het team dat het orgaan bij de donor wegneemt. Hij / zij
coördineert het team dat zich klaarmaakt voor de transplantatie. Hij / zij bereidt de patiënt voor. Hij / zij zorgt
ervoor dat de toegewezen organen naar de ziekenhuizen worden vervoerd.
2. Hoe langer gewacht wordt om een orgaan bij de donor weg te nemen, hoe groter de kans dat de kwaliteit
afneemt. Is een orgaan een keer verwijderd, dan wordt de tijdsdruk nog groter. Een orgaan kan namelijk
maar een beperkte tijd buiten het lichaam bewaard worden.
Puzzel
1. Dinoire (Je vindt dit antwoord terug op p. 29 van het infoboekje)
2. Xenotransplantatie, p. 34
3. Murray, p. 15
4. Maag
5. Transplantatie, p. 1
6. Donorkaartje, p. 40
7. Barnard, p. 17
8. Stamcellen, p. 34
9. Hoornvlies, p. 15
10. Hersendood, p. 26
11. Dialysemachine, p. 5
12. Eurotransplant, p. 18
13. Orgaanhandel, p. 21
14. Kunstorganen
De term die verschijnt is ‘De Maakbare Mens’
Vul in
Hoornvlies
Longen
Hart
Alvleesklier
Nieren
Huid
Botweefsel
Lespakket orgaandonatie

Colofon
Dit lespakket werd samengesteld door de medewerkers van De Maakbare Mens vzw met de
steun van de Vlaamse Gemeenschap.
Met dank aan Thierry Vervoort, leraar zedenleer, voor de nuttige tips.
Auteurs: Eline Comer, Liesbet Lauwereys en Marjan Joris, educatieve medewerkers
De Maakbare Mens vzw
Coördinator: Johan Declercq
Ontwerp: Fé.soul communication en research
Lay-out: Nikki Juten, De Maakbare Mens vzw
Copyright De Maakbare Mens vzw ©2006
Contact
De Maakbare Mens vzw
Lange Leemstraat 57
2018 Antwerpen
03 205 73 10
info@demaakbaremens.org
www.demaakbaremens.org
Wettelijk depot
D/2009/4923/01

V.U. Johan Braeckman, Massemsesteenweg 21, 9230 Wetteren | Lay-out Nikki Juten