Mooie mensen brengen het beste in anderen naar boven

Mooi is anders? Op zoek naar schoonheid
Quest Magazine, juli 2006, pp. 18 - 24
Tekst: Monique Kitzen, gebaseerd op interviews met Eline Comer en Liesbeth Woertman
Mooie mensen brengen het beste in anderen naar boven
We doen alsof de buitenkant er niet toe doet. Maar de werkelijkheid is keihard: het uiterlijk
doet er wel toe. Mensen hechten aan schoonheid. Waarom? En wat vinden we nu mooi?
Je kunt maar beter mooi zijn. Mooie mensen krijgen vaker gelijk, worden bij sollicitaties
eerder aangenomen, blijven vaker ongestraft bij welk vergrijp dan ook en vinden makkelijker
seksuele partners. Schoonheid is niet eerlijk.
Maar eerlijk of niet, uiterlijk speelt een grote rol in het leven. Het begint al in de wieg.
Mooiere baby’s krijgen van hun moeder meer aandacht dan minder mooie baby’s. Uiterlijk is
belangrijk bij een eerste ontmoeting. Op basis van hoe iemand eruit ziet, dicht je hem of haar
binnen een paar seconden bepaalde eigenschappen toe. En hoe mooier, hoe positiever het
oordeel uitvalt. Mooie mensen brengen ook het beste in anderen naar boven. In een onderzoek
kregen 75 mannelijke studenten foto’s van vrouwen te zien. De een was aantrekkelijker dan
de ander. Aan de mannen werd gevraagd voor welke vrouw zij dingen zouden willen doen als
meubels versjouwen, haar uit een brandend huis redden, geld lenen, bloed geven of een nier
afstaan. Voor de mooie vrouwen waren de mannen het meest bereid over te gaan tot een van
de bovenstaande acties. (Met uitzondering van geld lenen, dat ging de mannen zelfs voor een
mooie vrouw een beetje te ver.)
Man wil mooie vrouw
Waarom zijn we zo ontvankelijk voor schoonheid? Een verklaring ligt in de evolutie. Eline
Comer werkt bij De Maakbare Mens. Deze, door de overheid gesubsidieerde, Belgische
organisatie heeft als doel ethische discussies aan te wakkeren over zaken als orgaandonatie,
de mogelijkheden om erfelijke ziekten op te sporen en ook plastische chirurgie. Comer
bestudeerde twee visies die bestaan op schoonheid: de feministische en de evolutionaire.
Vanuit het feministische standpunt is schoonheid een recent fenomeen, bedacht door mannen
om vrouwen te onderdrukken. De evolutiepsychologie daarentegen, gaat uit van een
aangeboren belang van schoonheid. Bij onze voorouders stond schoonheid gelijk aan een
geschikte partner om zich mee voor te planten. En dat is nog steeds zo. Iemand die
aantrekkelijk is, laat zien dat zijn of haar genen goed zijn en dus een goede partner is voor
nageslacht.
Vooral mannen kijken naar het uiterlijk. Ze zijn op zoek naar vruchtbare vrouwen. Een
jeugdige uitstraling, glanzend haar, een taille-heupverhouding van 0,7 beloven een gezonde
vrouw die voor nakomelingen kan zorgen. Voor vrouwen speelt het uiterlijk minder mee bij
het zoeken naar een geschikte partner om zich mee voort te planten. Jeugdig hoeft hij er
bijvoorbeeld niet uit te zien, want tot op hoge leeftijd kan de man voor nageslacht zorgen.
Wat voor een vrouw aantrekkelijk is, is status. Een vrouw wil iemand die voor haar kinderen
kan zorgen. Zijn positie op de sociale ladder telt, of zijn potentieel om een hoge status te
bereiken. Maar, zegt Comer, dat laatste is iets aan het veranderen. ‘Voor vrouwen van nu doet
het uiterlijk van de man er wel toe. Nog niet zoals voor mannen, maar toch. Vrouwen hebben
een man minder nodig. In de media wordt ook steeds meer aandacht aan het uiterlijk van de
man besteed.’
Symmetrie is gezond
Wat precies mooi wordt gevonden verschilt per mens en per cultuur. De een houdt van blond,
de ander van donker. Een dikke Westerse vrouw heeft op vakantie in Egypte de tijd van haar

leven. Maar thuisgekomen, moet ze weer wennen aan het schoonheidsideaal hier: een niet al
te dik lijf. Toch bestaat er ook zoiets als universele schoonheid.
‘In alle culturen vinden mannen vrouwen in de vruchtbare leeftijd het mooist,’ zegt Comer.
Jong is dus overal mooier dan oud. Vanuit het feministische standpunt komt deze voorkeur
voort uit het verlangen van mannen te domineren. Bij jonge vrouwen gaat dat makkelijker dan
bij oudere vrouwen. Ook zou het ideaal van een jonge vrouw komen door de reclames. Daarin
treden alleen maar jonge vrouwen op, waardoor schoonheid wordt gelijkgesteld aan
jeugdigheid. Vanuit het evolutionaire oogpunt echter, staat jong voor het vermogen voor
nakomelingen te zorgen.
‘Ook symmetrie wordt door iedereen mooi gevonden’, gaat Comer verder. In een onderzoek
werd bij 72 proefpersonen de symmetrie gemeten van de voeten, enkels, de lengte en breedte
van hun oren, polsen, handen en ellebogen. Daarna moesten de gezichten van deze mensen
door anderen worden gerangschikt naar aantrekkelijkheid. De gezichten van de meest
symmetrische mensen werden het aantrekkelijkst gevonden. ‘Maar het ligt heel subtiel’, zegt
Comer. ‘Je let er niet zo op of iemand symmetrisch is. Maar symmetrische lichamen duiden
op een gezonde ontwikkeling. Als in de baarmoeder de ontwikkeling wordt verstoord, krijg je
een asymmetrisch lichaam. Meer symmetrische mannen hebben ook beter zaad, blijkt uit
onderzoek.’ Verder is in alle culturen een gave huid mooi. Ook dat verwijst weer, aldus de
evolutiepsychologie, naar jeugd en gezondheid.
Model is niet reëel
Maar wat is voor een man nu een mooie vrouw? En wat is voor een vrouw nu een mooie
man? Aantrekkelijke vrouwengezichten hebben een kleine kaak, volle lippen, een kleine kin,
grote ogen, een kleine neus en duidelijke jukbeenderen. De mooiste mannengezichten zijn de
gezichten die een beetje vrouwelijk zijn. Niks geen masculiene kop dus met een brede kaak,
dikke wenkbrauwen, gezichtshaar en een forse kin. Comer: ‘Heel mannelijke gezichten
betekenen weer een gevaar voor vrouwen, want mannelijke mannen zouden minder
vriendelijk zijn. Vrouwen zoeken ook een man die lief is. Het mooiste mannengezicht is
daarom lichtelijk vrouwelijk, met een brede lach en grote ogen.’
Wie nu zijn zegeningen telt, moet bedenken dat maar weinig mensen echt heel mooi zijn.
Vanaf de covers van tijdschriften komen weliswaar dagelijks de allermooisten ons leven
binnen, maar dit schoonheidsideaal is totaal onrealistisch, zegt Comer. ‘Kate Moss is over de
hele wereld te zien, maar dit meisje is niet reëel. 99 procent van de mensen heeft deze
kenmerken niet. Bovendien zijn al die beelden bewerkt. Vroeger zagen mensen in een leven
minder mooie mensen dan we nu op een dag zien. Het mooiste meisje van het dorp was het
mooiste meisje van de wereld. Nu worden we constant gebombardeerd met mooie mensen. En
we zijn er niet ongevoelig voor. We hechten belang aan schoonheid vanuit de evolutie. En dat
wordt uitgebuit.’
Mooi zit in hoofd
Ook al weet iedereen wel dat Kate Moss niet haalbaar is, een gegeven is dat steeds meer
mensen een bezoek brengen aan de cosmetisch chirurg. Velen willen toch graag mooier zijn.
Een waanzinnige ontwikkeling, noemt psycholoog Liesbeth Woertman dit. Aan de
Universiteit Utrecht houdt ook zij zich bezig met het onderwerp schoonheid. In de
cosmetische chirurgie draait het volgens haar om de belofte dat je gelukkig wordt. ‘Dat je dan
die man kunt krijgen, dat je dan aandacht krijgt. Maar ben je een naar mens, dan wordt je hier
echt niet beter van.’
Wat Woertman tegenstaat is dat mensen waar niets mis mee is, opeens patiënt worden. En dat
elk ingreep gewoon plaatsvindt. ‘Mensen denken nog heel schattig dat er een intakeprocedure
aan vooraf gaat, maar dat is onzin. Niemand wordt psychologisch getest.’
De vraag is hoe het kan dat mensen waar niets mis mee is, waar je niks geks aan kunt
ontdekken, toch het verlangen hebben iets aan hun lichaam of gezicht te veranderen. Volgens
Woertman gaat het bij schoonheid niet om hoe je er feitelijk uitziet, maar hoe anderen je

hebben bejegend. Mensen denken dat zij zichzelf objectief zien, maar dat is niet zo. ‘Je
schrikt als je jezelf op televisie ziet, of op een foto’, zegt Woertman. ‘Per definitie heb je een
verkeerd beeld van jezelf.’ Wat gebeurt is dat je jezelf beoordeelt vanuit de ervaringen die je
opdoet met andere mensen: met ouders, leeftijdsgenoten, minnaars of wie dan ook. Al die
ervaringen vormen een beeld in je hoofd, een ideaalbeeld. Ook de media dragen bij aan de
vorming hiervan. Iedereen heeft zo’n beeld in zijn hoofd en op basis daarvan beoordeelt hij
zichzelf. Je kijkt naar jezelf door de ogen van een ander. Het is niet hoe mooi je bent, zegt
Woertman, maar hoe anderen op je uiterlijk hebben gereageerd. ‘Kijk maar een naar een kind
van drie dat in de spiegel kijkt. Dat ziet echt nog niet of daar een mooi of lelijk iemand staat.’
Ingreep mag best
Het gaat er dus niet om hoe we er feitelijk uitzien, maar welk beeld wij over ons lichaam
hebben gevormd. Dat maakt dat sommigen naar de cosmetisch chirurg gaan. Volgens Eline
Comer van de Maakbare Mens is daar niets op tegen, maar ze geeft nadrukkelijk aan dat er
situaties zijn waar moet worden ingegrepen. ‘Er zitten charlatans tussen. En mensen worden
niet voldoende ingelicht over medische en psychologische invloed die dit soort ingrepen
hebben. Het blijft een operatie. Een maagverkleining is bijvoorbeeld erg populair in België.
Maar daar zitten veel risico’s aan vast.’ Dat mensen die naar een plastisch chirurg gaan het
slachtoffer zouden zijn van schoonheidsidealen en de media, daar denkt Comer anders over.
‘Voor sommige mensen kan het een zegen zijn iets aan hun uiterlijk te laten doen.’
Gezichtsmasker
De mooiste gezichten voldoen aan de regels van de gulden snede. Dat zegt de Amerikaan
Stephen Marquardt. De gulden snede is de verhouding van 1:1,618 die, zo wordt gezegd,
overal is terug te vinden. In de natuur, in gebouwen, in schilderijen, in het menselijk lichaam.
Wat volgens de gulden snede is gemaakt, wordt vaak mooi gevonden. En ook het mooiste
gezicht voldoet aan die maatvoering, aldus Marquardt. Volgens hem ligt in onze hersenen een
beeld opgeslagen, een soort masker, van het ideale gezicht. Behalve dat het ideale gezicht
symmetrisch is, zijn allerlei verhoudingen in het gezicht, tussen de ogen, neus, mond,
wenkbrauwen, lippen volgens de gulden snede. Hoe meer iemands gezicht past op dit masker,
hoe mooier we hem of haar vinden. Zelf kijken of je een beetje in de buurt komt van het
ideale gezicht? Kijk op www.beautyanalysis.com. Leg het masker op een foto van je gezicht
en zie in hoeverre je afwijkt van het ideaal. Teleurgesteld? Bedenk dat bij niemand het
masker perfect past, ook niet bij de allermooisten. Al komen zij wel dicht in de buurt.
Bizarre schoonheid
Nieuw is een cosmetische ingreep allerminst. Altijd al en overal zijn mensen bezig om
zichzelf mooier te maken dan ze zijn. Is het verfraaiing of verminking?
Langnekken
In Myanmar en Noord-Thailand leven de Padaung, een stam van het Karen-volk. Meisjes
krijgen een eerste spiraal om hun nek als ze een jaar of 5 zijn. In de jaren daarna wordt een
steeds grotere aangebracht. Bij een volwassen vrouw is de nek ongeveer 25 centimeter lang.
Lotusvoetjes
Lotusvoetjes waren voor Chinese mannen het summum van schoonheid. Bij meisjes van rond
de 12 jaar werden de voeten dagelijks ingezwachteld. Botten werden gebroken en de tenen
werden naar binnengevouwen. Al volwassenen hadden de vrouwen voeten van zo’n 15
centimeter. Ze konden er nauwelijks mee lopen. Het inbinden van voeten gebeurt nu niet
meer.

Scarificaties
Scarificaties komen voor bij mannen en vrouwen van verschillende stammen in Afrika. De
huid wordt ingesneden waarna littekens ontstaan. Bij de mannen wijzen ze op moed en
mannelijkheid, bij vrouwen is het vaak een bevestiging van schoonheid.
Siliconenborsten
Groot of klein, het hangt van de mode af wat de ideale borsten zijn. In elke maat kunnen ze
bij de cosmetisch chirurg worden aangekocht. En zijn ze gaan hangen? Ook geen probleem,
de chirurg lift ze zo weer op.
Schotellippen
Een vrouw met in haar onderlip een schotel van aardewerk of hout is een schoonheid bij de
Mursi in Ethiopië. Bij tienermeisjes worden de ondertanden eruit gehaald en wordt de lip
opengemaakt. De schotel gaat erin en door de jaren heen komt er een steeds grotere in. Hoe
groter de schotel, hoe aantrekkelijker de vrouw.
Zeven pluspunten
Zorgen over sproeten in de zomer? Troost je, het is een van de 7 schoonheden. De magische
kenmerken van schoonheid op een rij:
1. Donker haar en lichte ogen
2. Licht haar en donkere ogen
3. Moedervlek op de bovenlip
4. Lange, gekrulde wimpers
5. Amandelvormige ogen
6. Sproetjes
7. Kuiltjes in de wangen
Naar Westers model
Aziatische vrouwen willen graag een Westers uiterlijk. Ze laten hun benen verlengen, vragen
om een ooglidcorrectie voor rondere ogen, willen scherpere jukbeenderen om van het ronde
Aziatische gezicht af te zijn, laten hun huid bleken en zo verder. Volgens Eline Comer van de
Belgische organisatie De Maakbare Mens betekenen deze wensen van Aziatische vrouwen
niet dat Westerse vrouwen mooier zijn. Het heeft te maken met de globalisering. Westerse
vrouwen worden als voorbeeld gezien. Ze zijn rijker en welvarender en daarom willen
Aziatische vrouwen er waarschijnlijk ook zoals zij uitzien. Overigens doet een internationaal
uiterlijk het goed op zit moment. De mengeling van westers en oosters wordt gezien als zeer
fraai. Met een Frans-Ierse moeder en een Indiase vader is model Saira Mohan daar het
voorbeeld van.
Ingebeelde lelijkheid
Mannen zijn vaak bang dat ze te weinig spiermassa hebben, vrouwen zijn meestal bang dat ze
te dik zijn. Zo is iedereen wel eens onzeker over zijn uiterlijk. Maar niet op een manier dat ze
niet meer kunnen functioneren. Anders is dat bij mensen met het body dysmorphic disorder
(BDD), of ook wel ‘ingebeelde lelijkheid’. Deze mensen denken dat een lichaamsdeel zo
lelijk is, dat het een obsessie wordt. Ze durven niemand meer aan te kijken, gaan de straat niet
op of verwaarlozen hun lichaam. Soms gaat het zo ver dat ze het lichaamsdeel willen
amputeren. Geschat wordt dat in de Westerse wereld 1 op 100 mensen lijdt aan een vorm van
BDD. Waarom onvrede overgaat in een obsessie is niet nog niet duidelijk. Waarschijnlijk is
bij mensen met BDD al op jonge leeftijd een negatief lichaamsbeeld ontstaan.
Een echte Adonis
Mannen van nu besteden aandacht aan hun looks. Kijk maar naar de reclames op tv:
huidverzorging is niet langer meer een vrouwending. En net als vrouwen kunnen ook mannen

doorslaan als het om hun uiterlijk gaat. In de Verenigde Staten zou een miljoen mannen lijden
aan het Adonis-complex. Deze mannen zijn geobsedeerd door hun spiermassa en een brede
torso. Ze lopen bij de sportschool de deur plat en spuiten zich vol met anabole steroïden.
Naar schatting zijn in Nederland tussen de 50.000 en 100.000 mannen obsessief met hun
lichaam bezig.
Meer informatie
Moeders mooiste, Liesbeth Woertman, Swets & Zeitlinger (2003): schoonheid is niet hoe je
eruit ziet, maar heeft te maken met het lichaamsbeeld. Hoe zit dat?
Het recht van de mooiste, Nancy Ectoff, Uitgeverij Contact (1999):
Wat is schoonheid en waarom hechten wij daar zo aan? Over de wetenschap van mooi en
lelijk.