Informatiepresentatie%20Focus-project_site

Het Focus project:
opbrengstgericht werken op basis
van prestatiefeedback
Adrie Visscher, Marieke van Geel & Trynke Keuning

Inhoud
Kenmerken van Focus
Wetenschappelijke basis & onderzoek
Organisatie

Kenmerken van Focus

Aanleiding Focus
2007/2008 Sharon Dijksma:
“Hoe kunnen we de prestaties in de kernvakken het PO verhogen?”
Onderzoek UT: Onderbenutting leerlingvolgsystemen
Fouten bij de interpretatie van de uitkomsten
Te weinig of geen:
* Trendanalyses en dwarsdoorsnedes.
* Categorieënoverzichten: bij welke leerstof valt welke leerling uit?
* Werken met de vaardigheidsgroei i.p.v. niveau-indeling (A t/m E, I t/m V)
* Diepteanalyses van zorgsignalen en oorzaken daarvan.
Zonde, gegeven de sterke effecten van PRESTATIEFEEDBACK.
Zo geen solide basis voor verbetering van het onderwijs!

Pilot & Focus
Pilot (schooljaar 2009-2010):
Training LVS-gebruik op 8 scholen verzoek tot uitbreiding
Focus I (schooljaren 2010–2012):
Training OGW op 43 scholen 750 deelnemers
Focus II (schooljaren 2011–2013):
Training OGW op 70 scholen 1200 deelnemers
Focus III (schooljaren 2012-2014):
Plaats voor 50 scholen met relatief veel gewichtenleerlingen

Geel: Focus I
Blauw: Focus II

Definitie OGW onderwijsinspectie
“Het systematisch en doelgericht werken
aan het maximaliseren van prestaties”

OGW in de praktijk
Volgens de onderwijsinspectie werkt slechts
30% van de scholen opbrengstgericht.
Op ‘opbrengstgerichte scholen’ zijn de
prestaties hoger.

Overheid & OGW
2011: “Basis voor Presteren”
2011: “Actieplan Leraar 2020”
2012: Bestuursakkoord
Algemeen: Professionalisering, Versterking van
Onderwijskwaliteit en Leeropbrengsten voor alle
leerlingen

Belangrijke trainingskarakteristieken
Het hele schoolteam neemt deel.
Grondige analyse van de eigen school: prestaties, zorgsignalen en
onderwijsbehoeften als basis voor prestatieverbetering.
Een longitudinale opzet: de training beslaat een periode van twee jaar.
Bijeenkomsten zijn veelal actief van aard: praktisch, presentaties
(scholen/wij), opdrachten, delen van ervaringen. Geen ‘hoorcolleges’.
Werken met het OGW-protocol en het groepsplan (incl. de OGW-
componenten 2 en 3; dus doelen en didactiek).
Veel feedback van trainers tijdens het proces van Opbrengstgericht
leren werken.

(vervolg) Belangrijke trainingskarakteristieken
In Focus I en het eerste jaar van Focus II de focus op rekenen, maar
onze aanpak is toepasbaar binnen alle vakken (dit gebeurt in Focus II
jaar 2 en in Focus III).
Expliciet aandacht voor de rol van de schoolleider en intern begeleider
evenals voor de schoolorganisatorische component van OGW.
Indien meerdere/alle scholen van één bestuur deelnemen ook het
implementeren van OGW op bestuurlijk niveau.
Training & wetenschap in dienst van onderwijsverbetering.

Overzicht bijeenkomsten (FII)

Protocol en groepsplan
Stap 1: dwarsdoorsnede
Stap 2a: trendanalyse voor de jaargroepen
Stap 2b: trendanalyse voor de leerlingen in een groep
Stap 3: groepsanalyse
Stap 4: vaardigheidsgroei
Stap 5: categorieënoverzicht / categorieënanalyse
Stap 6: evaluatie
Stap 7: doorlopende leerlijn Cito en leerlijn rekenmethode
Stap 8: eventueel aanvullende diagnostiek
- groepsplan opstellen inclusief doelen
- uitvoering groepsplan

Kenmerken groepsplan Focus
- Convergente differentiatie binnen de methode.
- Clusteren van leerlingen met specifieke
onderwijsbehoeften, buiten de reguliere
rekenmomenten.
Aanvullende instructie op vaste momenten.

Leerlingvolgsystemen
Er zijn meerdere ‘merken’ computerprogramma’s om de toetsgegevens
van leerlingen te administreren en analyseren. Het gaat altijd om
toetsen ontwikkeld door Cito.
De bekendste en meest gebruikte systemen zijn Cito-LOVS, ESIS en
ParnasSys. Deelnemen aan Focus kan met elk van deze systemen.
We proberen de trainingsgroepen zo veel mogelijk te clusteren op
leerlingvolgsysteem-‘merk’.

Focus op schoolniveau & bestuursniveau
- Cruciale rol voor schoolleider en ib’er: gangmakers &
procesbewakers in de school.
- Bestuurders op bestuursniveau: monitoren, sturen,
samenhang bewaken.
- Speciale bijeenkomsten voor schoolleiders, ib’ers en
bestuurder(s).
- Bevorderen ‘teacher learning communities’ d.m.v. OGWteambesprekingen
(ondersteuning met formats en
schoolbezoeken).

Wetenschappelijke basis:
Feedback, doelen & instructie

De basis voor de inhoud van de training
Feedback
Weinig fenomenen hebben zoveel empirische
ondersteuning (Hattie, Kluger & DeNisi, Black & William).
Geen wondermiddel; hoeveel, hoe en wanneer aan wie?
Belangrijk: leren hoe het beter kan.
LVS- gebruik in PO nog een zeer beperkte basis voor
zelfreflectie en onderwijsverbetering.

Feedback in Focus
Het leerlingvolgsysteem als spiegel (voor leerling,
leerkracht, team, bestuur)
Feedback
• Op protocol, groepsplan.
• Onderzoeksgegevens: o.a. rekentijd, prestatiecultuur,
samenwerking.
• Klaskwaliteit (vragenlijst leerlingen).
• Voortgang van het verbeteringsproces.

Samenwerking
“Met wie bespreekt u regelmatig rekenprestaties en –vorderingen van leerlingen?”

Voorbeeldvragen leerlingvragenlijst
Als we bij rekenen zelf aan het werk zijn is het
rustig in de klas
Als ik bij rekenen iets niet begrijp, dan legt mijn
juf/meester het op een andere manier uit
Mijn juf/meester wil bij rekenen dat ik vertel
hoe ik aan mijn antwoord kom
De rekenlessen zijn saai
Ik vind rekenen te makkelijk
Mijn juf/meester vindt dat ik mijn best moet
doen
O
Nee, nooit
O
Meestal
niet
O
Soms
Mijn juf/meester is aardig tegen me als ik vragen
stel
Mijn juf/meester vertelt in de rekenles waarom
we iets leren
Als mijn juf/meester mijn sommen nakijkt schrijft
hij/zij er dingen bij, zodat ik het beter snap
Mijn juf/meester vindt de rekenlessen zelf leuk
Mijn juf/meester weet bij rekenen wanneer ik het
wel snap, en wanneer niet
O
Meestal
wel
O
Ja, altijd

Feedbackrapport
De onderzoeksresultaten worden teruggekoppeld naar de scholen in de vorm
van een feedbackrapport:
Schaal 1 – pedagogisch klimaat
Schaal 2 – taakgerichtheid
Schaal 3 – uitleg en afstemming
Schaal 5 – stimuleren
Schaal 6 - doelgerichtheid

Voorbeelden van doelen (voor aanvang)
“We gaan zo goed mogelijk ons best doen”.
“We willen zo hoog mogelijke scores behalen”.
“Het hele rekenboek uitkrijgen dit schooljaar”.
“Onze bottlenecks grondig analyseren”.
“Een nieuwe rekenmethode aanschaffen”.
“Hoge scores halen die passen bij ons soort leerlingen”.

Goal Setting in de training: Locke & Latham
Het formuleren van expliciete, bewuste doelen leidt tot
doelgericht gedrag.
Prestatiebevorderende doelen voor leerkrachten zijn:
- SMART
- Uitdagend
Cruciaal:
Hoe graag wil je je doelen realiseren?
Ben je hiertoe ook in staat?

Soorten doelen
Normgericht & leerstofgericht, op schoolniveau en groepsniveau:
• “De gemiddelde vaardigheidsscores liggen in de groepen met minder dan 15%
gewichten-leerlingen minimaal op B-niveau.” (normgericht schooldoel)
• “Tussen M4 en E4 is de vaardigheidsgroei van mijn A-leerlingen 9 punten, van
de B-leerlingen 9 punten, voor de C-leerlingen 12 punten, de D-leerlingen 8
punten en voor de E-leerlingen 10 punten.” (normgericht groepsdoel)
• “De leerlingen uit de instructieonafhankelijke groep hebben aan het einde van
het schooljaar het optellen en aftrekken tot 20 geautomatiseerd.”
(leerstofgericht groepsdoel)

Instructie
Groepsplannen: Convergente differentiatie en
subgroepen
Inhoudelijke bijeenkomsten (mbt doorgaande leerlijn,
diagnostiek en differentiatie) in samenwerking met SLO
Het terugkoppelen van oordelen over klaskwaliteit
(Bevorderen van) klassenobservaties door schoolleider,
intern begeleider en collega’s

Onderzoek
Parallel aan de training onderzoek naar de effecten en mechanismen

De bedoeling van de training is dat na afloop..
Iedereen binnen de deelnemende scholen opbrengstgericht werkt op basis
van de Focus-cyclus voor Opbrengstgericht Werken
Het Leerlingvolgsysteem van de scholen volledig benut wordt voor het grondig
analyseren van de onderwijsresultaten op groeps- en schoolniveau.
Elk halfjaar expliciet evalueerbare en uitdagende doelen worden gesteld (op
schoolniveau en op groepsniveau), die passen bij de vastgestelde
onderwijsbehoeften (met behulp van het LVS en andere bronnen).
De leraren hun didactiek weloverwogen afstemmen op de geconstateerde
onderwijsbehoeften, en op de gestelde doelen.
Alle leraren werken op basis van het groepsplan waarin de huidige en
beoogde situatie van de leerlingen evenals de voor hen geschikte
onderwijsaanpak is aangegeven.

De bedoeling van de training is dat na afloop.. (vervolg)
Schoolinterne samenwerking leidt tot meer onderlinge afstemming en tot
uitwisseling tussen groepsleerkrachten (o.a. overdracht, succesvolle
werkwijzen), en zo tot leren (wat werkt en wat niet?) op het niveau van
scholen en leraren.
OGW op groeps- en op schoolniveau een feit is: het is gewoon om op
schoolniveau met vaste regelmaat tijdens het schooljaar resultaten te
evalueren en te bespreken, samen evalueerbare doelen te formuleren, en via
weloverwogen onderwijsaanpakken te werken aan de maximalisatie van de
groeps- en schoolprestaties.
De onderwijskwaliteit en de onderwijsopbrengsten van de getrainde scholen
meer vooruit gaan dan die van scholen die de Focus-training niet volgen.

Organisatie

Procedure
Er is plaats voor maximaal 50 Focus III-scholen!
Trainingsgroepen worden samengesteld op basis van locatie,
teamgrootte en beginsituatie.
Beginsituatie wordt vastgesteld in intake-gesprek met schoolleider en
intern begeleider.
Scholen die niet in de Focus III-doelgroep vallen of zich hiervoor te laat
aanmelden (als er al 50 plaatsen zijn vergeven) kunnen deelnemen via
een andere route.

Vragen?

Contact & meer informatie
Trynke Keuning: t.keuning@utwente.nl
http://project-focus.gw.utwente.nl/