NL . De ruimtelijke identiteit van de Nederlandse kust

42
NL
Figuur 1.8 Bij de aanpassing van de boulevard van Scheveningen,
in het kader van Zwakke Schakels, kwam in 2010 een
complex van bunker en gangenstelsel van de Antlantikwall
fusilladeplaatsen in Kennemerland, de Erebegraafplaats
bij Bloemendaal en de Waalsdorpervlakte
bij Scheveningen die nationale bekendheid
geniet door de jaarlijkse Stille Tocht op
Dodenherdenking. Na de Tweede Wereldoorlog
zijn verschillende terreinen in de duinen in gebruik
gebleven bij Defensie, onder andere op Goeree,
bij Wassenaar, op Texel en op Vlieland.
1.4.3 De Kust als zeewering na 1850
De geschiedenis van de kust als zeewering kent
na 1850 een reeks technische verbeteringen,
waardoor op lokaal niveau, en beter dan
voorheen, zwakke plekken werden versterkt.
Daarnaast heeft de kustverdediging op regionale
schaal in Zuidwest Nederland een fundamenteel
andere opzet gekregen. De kwetsbaarheid van
de eilanden en schiereilanden in de Zeeuwsche
en Zuid-Hollandse delta was hoog door de lange
kustlijn en de slechte staat van onderhoud van de
dijken. In antwoord op de dramatische gevolgen
van de Watersnoodramp van 1953 werd het
Deltaplan uitgevoerd om de eilanden onderling
met dammen te verbinden en daarmee de kustlijn
aanmerkelijk te bekorten. De kustlandschappen
van de afzonderlijke eilanden werden daarmee
onderling verbonden.
tevoorschijn. Een deel van de bunker was al in 1939 door
Nederlanders aangelegd. Dit deel is overgebracht naar het
Geniemuseum in Vught.
Het beheer van de zeereep, in de 19de eeuw in
handen geraakt van instanties als Rijkswaterstaat
en Hoogheemraadschappen, werd sinds 1850
professioneler. De technische kennis en inzicht
over werking van erosie en sedimentatieprocessen
langs de kust nam toe en daarmee de effectiviteit
van ingrepen.
Herstel en versterking van de zeereep werden
aan het begin van de 20ste eeuw dan ook langs
de hele kust krachtig ter hand genomen. De
aaneengesloten, met helm begroeide duinenrij
die we nu langs de kusten kennen krijgt in deze
periode zijn vorm en ook beplanting van kale
duingedeelten met helmgras wordt verder ter
hand genomen.
Ook in de aanleg van stuifdijken wordt flink
geïnvesteerd, vooral op de Waddeneilanden,
waar op elk van de eilanden één of meerdere
dijken worden aangelegd om de eilanden ‘bijeen
te houden’ en niet in enkele afzonderlijke delen
uiteen te laten vallen. Een voorbeeld is Terschelling
waar de Boschplaat met een dergelijke dijk stevig
op de rest van het eiland wordt aangehecht
(1931 – 1937).
De kustafslag werd verder tegengegaan door vanaf
de tweede helft van de 19de eeuw op grote schaal
stenen strandhoofden dwars op de kust aan te
leggen. De hoofden temperen de stromingen vlak
langs de kust en daarmee
Figuur 1.9 De kerf bij Schoorl
de erosie van zand en bevordert de afzetting daarvan.
Niettemin bleef plaatselijk verlies optreden, vooral na
zware stormen. De controle over processen van erosie
en sedimentatie langs de kust bereikte een climax met de
vaststelling van de Basiskustlijn door het Rijk in 1990. Dit
betekent dat de toen bestaande kustlijn voor de toekomst
als uitgangspunt werd genomen en handhaving daarvan
op verscheidene plaatsen langs de kust met zandsuppletie
op het strand of op de vooroever plaatsvindt. Door recente
aandacht voor klimaatsverandering en zeespiegelstijging
blijven visies op de gewenste toekomst zich ontwikkelen.
Een belangrijk recent advies is dat van de Deltacommissie
2008 (‘Commissie Veerman’) op het gebied van de
waterveiligheid van Nederland. De aanbevelingen voorzien
onder andere in hogere normen voor zeeweringen.
Maar de waterveiligheid staat niet op zichzelf. De
afgelopen decennia is door een omslag in het denken en
het koppelen van de veiligheid aan functies als recreatie
en natuurontwikkeling er meer ruimte gekomen voor
oplossingen waarbij de zee op gecontroleerde wijze weer
een dynamische rol op zich mag nemen. Een voorbeeld
is de Kerf bij Schoorl, waar een gegraven doorgang in
de eerste rij duinen de zee toegang tot het duingebied
verschaft. Ook voor enkele andere plaatsen langs de kust
bestaan vergelijkbare ideeën en initiatieven.
43