NL . De ruimtelijke identiteit van de Nederlandse kust

48
NL
2.1 Algemene karakteristieken en
regionale identiteit
De Nederlandse zandkust is voor alles een
dynamische kust. Getijdenstromingen, erosie en
zandafzettingen hebben de Nederlandse kustlijn
gevormd, mede door de ligging aan de monding
van enkele grote Europese rivieren.
Niet alleen de opbouw en ligging van de kustlijn
zelf, maar ook die van het achterland en het
grondgebruik dat daar in de loop van de eeuwen
is ontstaan, is alleen te begrijpen vanuit de deze
kustdynamiek. Steden liggen op strandwallen of
langs vroegere riviermondingen. Op de plek van
vroegere inbraken en zeearmen liggen, vaak achter
een smalle duinenrij of een dam, zeekleigronden
met akker- en tuinbouwgebieden. De polders
van het Groene Hart konden ontstaan doordat
de gesloten Hollandse duinenrij het slappe veen
behoedde voor zee-inbraken. Havens ontstonden
langs de nog bestaande riviermondingen en
zeearmen.
Dit kustlandschap kon door de vruchtbare
gronden en de strategische ligging uitgroeien
tot een welvarend en dichtbevolkt land. Maar
de Noordzeekustlijn zelf bleef, dankzij de
bestemming als zeewering en waterwingebied,
grotendeels onbebouwd en onbewoond. Vrijwel
het hele duingebied wordt nu gewaardeerd als
natuurgebied.
De Noordzeekust is nu een van Nederlands belangrijkste
toeristische en recreatieve bestemming.
De bezoekers verblijven in tot badplaatsen
getransformeerde vissersdorpen en langs
recreatielinten van campings en huisjesterreinen
direct achter de duinen.
Bewegend zand is nog steeds kenmerkend voor
de kust. Met een combinatie van traditionele
(onderhoud aan de zeereep) en nieuwe technische
middelen (zandsuppleties) wordt het beschermende
zand in de gewenste vorm gehouden.
Alleen plaatselijk zorgen dammen en dijken voor
bescherming tegen hoogwater.
De kust is niet overal het zelfde. De onderstaande
(historische) kenmerken variëren en maken
het mogelijk om regionale identiteiten te
onderscheiden.
a. Breedte van de kuststrook / duinen (ook de
breedte van het strand)
b. Karakter van de kustlijn (aaneengesloten –
kerven, openingen)
c. Karakter van de kuststrook (natuurlijk – artificieel
/ duinen – dijken / hoogte)
d. Bebouwing in kuststrook (afwezig –
boulevarddorp – badplaats / stad – industrieel)
e. Huidig nog herkenbaar (historisch) grondgebruik
duinen (waterwinning / bosbouw)
f. Overgang naar achterland (diffuus – scherp)
g. Karakter achterland / (historische) functies tegen
duinrand aan (Landgoederen en (modernere)
villaparken, Vakantiekolonies en sanatoria,
Stedelijke bebouwing, Glastuinbouw, Open
akkerland / weides / bollenvelden)
Op grond van deze kenmerken kunnen drie regio’s
en negen deelgebieden worden onderscheiden.
De drie regio’s zijn begrensd volgens de gangbare
indeling, die in veel studies en beleidsdocumenten
wordt gehanteerd:
• Zeeuwse Delta (Zeeuwse en Zuid-Hollandse
eilanden);
• De gesloten Hollandse kust;
• De Waddeneilanden.
In dit hoofdstuk werken we de regionale identiteiten
voor deze drie regio’s uit. Bijlage 2 beschrijft de
Legenda
negen deelgebieden. Dorp/ stad/ industrie
Kern met historisch bebouwingsbeeld
Villaparken/ buitenplaatsen
“Recreatiepark uit periode tot 1940”
Concentratie recreatie
Dijk/ dam met verharding
Boulevard
Zeereep/ duin
Stuifdijk
Grootschalig naaldbosaanplant
uit periode 1900 - 1950
Oud bollenlandschap
Nieuw bollenlandschap
Bijzonder agrarisch
grondgebruik in en achter de duinen
Waterwinning
Natuurlijke kustvorming
Inbraak
Zone met eendenkooien
Concentratie archeologische vondsten
N
0 10 20 30 40 50
Samenhangende defensiewerken
Vuurtoren
49