Landschapsontwikkelingsplan - Gemeente Oldebroek

^CC Tauw
Kenmerk R001-4345543MHT-srb-V07-NL
Cultuurhistorie Oldebroek- Zuid
De mensen hebben zich in het verleden bij voorkeur gevestigd op locaties die gelegen zijn op de
overgang van droog naar nat en van hoog naar laag. Deze vestigingskeuze heeft de ruimtelijke
opbouw en het ontginningspatroon van de gemeente duidelijk bepaald. Zo liggen de
woonplaatsen en buurtschappen Hattemerbroek, Wezep, 't Loo, Mulligen en Bovenveen als een
kralensnoer aan de noordrand van de huidige bossen. Deze woonplaatsen zijn hier ontstaan
vanwege de locale voorkomens van gemakkelijk bereikbaar grond- en kwelwater en vanwege de
nabijheid van de drogere gronden van de stuwwal en de dekzandruggen (Mulligen en 't Loo) waar
het vee geweid kon worden. Vanuit de nederzettingen worden de veengebieden in cultuur
gebracht (Oldebroek circa 1300).
De Veenweg en de Bovenstraatweg liggen beide op de overgang van een dekzandrug naar de
lagere zand- en veengronden. Het bewoningslint van de Zuiderzeestraatweg met de plaats
Oldebroek is gesitueerd op de overgang van de zandgronden naar de natte veengronden en
markeert de lijn vanwaar de ontginning van de lage veen- en kleigebieden in noordwestelijke
richting in het verleden is gestart.
Oldebroek en Broekdijk zijn de basis geweest voor de ontginning van de veengronden. De
gronden werden ontgonnen op een Hollandse of Utrechtse manier, dat is vanaf de boerderijen in
een strookvormige slagenverkaveling. De percelen werden met sloten en greppels begrensd.
Merkwaardig is dat deze systematiek ook werd gebruikt op de hogere zandgronden van de
overgangszone ten zuidoosten van Oldebroek. Een slagenverkaveling in een dekzandgebied is
uniek in Nederland. In plaats van sloten werden de perceelgrenzen gemarkeerd met houtwallen
en hagen. Door de grote lengte van de kavels was het noodzakelijk om hier secundaire
ontginningswegen aan te leggen, te weten: de Bovenstraatweg en Bovenheigraaf. De
Bovenheigraaf (of Bovenweg) vormt één van de oudste verbindingswegen langs de kust. Vanuit
Mulligen liep een oude veedrift naar de lager gelegen weiden; de Mheneweg. Bij Mulligen spl tste
deze weg in meerdere takken die via de heide richting Heerde liepen.
De ontginning van de polder Hattem heeft, waarschijnlijk vanwege de nattere omstandigheden en
de moeilijkere bemaling, pas later plaatsgevonden. De perceelrichting staat hier bijna loodrecht
op die van de polder Oldebroek.
Ook de landgoederen IJsselvliedt, Oldhorst en Vollenhof liggen op de overgang van hoog naar
nat. Ze zijn in de 17e en 18e eeuw tot stand gekomen. Het originele verkavelingspatroon is voor
een groot deel nog aanwezig.
LOP Oldebroek 43\86