1995 - 3 - Orchideeën Vereniging Vlaanderen

pilrJ'$ n'liala (spew/lim)
.u,l/1I)r(lI, ..-triO, /6-1!4.88
(CA .]. K r"fll-)
2 Vijf euwen orchideeen in beeld (8)
4 H t eslacht Coryanlhes, deel 2
Orchideeel1 tentoonstelling in Europatuin
" e Bmg" in Helmond
7 Schoonheden der omoren
U lnhoudsopgave 1994
13 D Orchideeendokter
15 KNOP, Huub en Truus van Campen
17 Allerlei Cattleya's 11
17 Produktinformatie: Polystyreen en milieu
19 Orchideeen-parade op Keukenhof
van 23 maart tim 10 april
20 Orchideeen hoog in de bergen
van Nepal II

Het geslacht
Coryanthes, deel2
GUnther Gerlach (vertaiing Nelis van del' Cingel)
Bestuivingsbiologie
De bestuiving van Coryanthes-bloemen is een spectaculair
gebeuren, waarover in de laatste eeuw al uitvoerig is geschreven.
De eerste specu.Latieve veronderstellingen waren gebaseerd
op bestuiving door kolibri's, wat door Gould in 1861 in
zijn monografie over kolibri's ook werd getekend. Deze veronderstelling
was het resultaat van een verkeerde determinatie
van de bezochte plant. Het ging am een Heliconia, een
banaanachtig gewas van een hoogte waarop geen Coryallthesplanten
meer groeien. De door Ruschi in 1986 gefotografeerde
kolibri bij bloembezoek van C. speciosa var. espiritosa ntcl1se
toont de tot op vandaaag nag steeds heersende foutieve
gedachte dat het om een vogelbloem zou gaan. De kolibri
drinkt slechts uit de bloem, maar hij kan met z'n snavel onmogelijk
de bloem bestuiven, want hij komt helemaal niet met
pollinarium en stempel in contact. Zoals aile verwante geslachten
uit de onderstam Stanhopeinae (Gongorinae) worden
de Coryanthes-bloemen in werkel.ijkheid door geurstofverzamelende
malU1elijke glansbijen (Euglossini) bestoven.
Het aanlokkingsprincipe door bloemengeur was reeds lang
bekend, wat de beloning betreft vergisten vroegere auteurs
zich echter. Ze meenden dat de bijen van de bloemen voedingsweefsel
afgraasden. Pas toen Vogel (1963, 1966) het geurverzamelen
van mannelijke glansbijen ontdekte toonde
Dodson aan, dat de Coryanthes-bloemen ook tot de parfumbloemen
behoren en dat ook hierbij de beloning via geurstoffen
geschiedt. Dit beloningsprincipe is slechts uit de tropen
van de Nieuwe Wereld bekend. De u.itsluitend mannelijke
bijen verzamelen geurstoffen van de meest verschillende
bronnen. De schenen (tibia) van de achterpoten van de bijen
zijn sterk opgezwollen. H.ierin bevindt zich een sponsachtig
weefsel d at het mogelijk maakt de geurstoffen op te slaan.
De meestal in vloeibarE' vorm door de bloemen afgegeven
geurstoffen worden door de bijen met behulp van kwastjes
aan de voorpoten opgenomen en vervolgens in de vlucht
d.m.v. speciale kammetjes en haarborsteltjes doorgegeven aan
de urnvormige achterpoten en daar door capilla.ire werking
van de haren bij de opening van d r · ervoirs opgezogen en
naar binnen vervoerd. Zijn de geurstoffen in kristalvorm aanwez.ig
dan worden ze door lichaamseigen oplosmiddelen uit
kopklieren opge.lost en vervolgens ais vloeibare geurstoffen
behandeld. De geurstoffen spelen een belangrijke 1'01 bij de
voortplanting van de glansbijen; hun preciese funk tie is echter
tot nu toe niet bekend. Dit gedrag hebben talrijke orchideeen
zich te nutte gemaakt, ze lokken de bijen met karakteristieke
geurverbindingen aan en hechten hun pollinarien aan de
bloembezoekers, vaak op steeds hetzelfde lichaamsdeel.
Door de geur worden in de morgenuren de mannetjesbijen
aangelokt. Ze omcirkelen de bloem spoedig na het opengaan,
vaak in grote aantallen tegelijk en proberen erop te landen.
Ze gaan opgewonden aan het werk en verliezen al spoedig
hun aanvankelijke schuwheid. Bij hun pogingen onder het
hypochi I te kruipen, waar de geurproducerende klieren, de
osmoforen, gelokaliseerd zijn, verliezen ze hun houvast op het
gladde lipoppervlak en vallen in het met vloeistof gevulde
epichiel. Omdat de wanden daarvan eveneens heel glad zijn
en de vleugels van het insekt nat zijn geworden kan het niet
meer vliegen en dus niet meer de kuip ontvluchten. De enige
weg om uit de val te ontkomen betaat erill zich tussen zuiltje
en lip tc wringen. Deze weg dient zich aan, want voor de nitgang
bevindt zich een callusbultje dat uitsteekt boven de
vloeistofspiegel en dat de bij instaat stelt uit de vloeistof te
4 Orchideeen 3/ 95
C. speciosa var pictumta. Foto: G. Gerlaclz.
klimmen. Nu kan deze echter niet naar boven wegvliegen
want hij bevindt zich net onder het zuiltje. Vervolgens passeert
hij de stempel. Bij een bloem die nog in het bezit is van
het pollinarium moet de bij veel kracht gebruiken om dit te
verwijderen; hij blijft aan het vingervormige rostellum hangen
dat tussen borst (thorax) en achterlijf (abdomen) schuift en
krijgt daarbij het brede kleefschijfje (viscidium) aan de basis
van het achterlijf gekleefd. Ais het insekt zich na 10- 30 minuten
bevrijd hedt, is de kleefstof die het poLiinarium vasthecht
inmiddels verhard. Voor aile volgende bijen is het ontkomen
aan de badkuip veel gemakkelijker. Zoals Dodson al in 1965
aangaf is de discrepantie in tijd die de glansbijen nodig hebben
om uit de bloem te komen als door Cruger (1865) en
Allen (1951) vermeld op het verschil tu sen verse en reeds
eerder bezochte bloemen terug te voeren. De pollinien aan het
lijf van de bestuiver drogen enigszins uit, daarbij krimpen ze
en passen ze in de nauwe stempelgroeve. Bij de volgende
bloem, maar dat is pas na enige dagen -de bij vergeet het onvrijwillige
bad en de moeizame bevrijding daaruit niet zo
snel- wordt dan de volgende misstap gemaakt. Bij het verlaten
van de badkuip stroopt ze de polLinjen aan de groefvormige
stempel af en is de bestuiving voltrokken. Het is moeilijk
zich de evolutie van zo'n ingewikkelde bloem met een dergelijk
gecompliceerd mechanisme voor te stelien, want er zijn
geen primitieve voorstadia bekend.
Elk van de verschillende Coryanthes-soorten bezit haar eigen
geurspectrum en alleen dit soortspecifieke mengsel is werkzaam
bij een bepaalde bijesoort, een bestuiver. Daarom zijn in
de natuur geen hybriden te vinden, of schoon in een biotoop
meerdere Coryanthes-soorten sympatrisch voorkomen. Uit de
grootte van de bloem laat zich de grootte van de bestuiver
afleiden, de selectie van bestuivers vindt echter slechts plaats
door de geursamenstelling. Zou b.v. een klei"ne bloem een te
grote bezoeker (geen bestuiver) aanh'ekken dan zou dat tragisch
zijn voor zowel de bloem als voor de bezoeker, want hij
blijft in de te nauwe doorgang steken en sterft daar; hij verhindert
een verdere doorgang van de ware bestuivers.
Bij een omgekeerde verhouding raakt de bij noch de kleefschijf,
noch de stempel en voeTt dus geen bestuiving nit.

C. speciosa. Foto: G. Gerlach.
C. macrocorys. Foto: G. Gerlach
Soorteninventarisatie
Daar de verschillende Coryanthes-soorten zich probleemloos
Iieten venneerderen, zijn vrijwel alle soorten thans in cultuur
te vinden. Slechts 6 soorten, C. bcrgoldii, C.biflora, C. lIlisasii,
C. pegiae, C. powellii en nog een waarvan aileen een foto, maar
geen gegevens over de herkomst bekend zijn en die in mijn
Coryanthes-bewerking van de werknaam C. ouscllra werd
voorzien zijn momenteel spoorloos. C.bergoldii stamt uit
Ecuador, de preciese gegevens zijn tegenstrijdig, want
G.Bergold, bij ;.vie de plant ongeveer 20 jaar geleden bloeide,
bestrijdt dat de door CDodson gedane opgaven correct zijn.
C. biflora werd door Barbosa Rodriques in 1877 beschreven en
stamt uit Rio Negro in Brazilie. Ongeveer 25 jaar geleden
werd C. misasii ontdekt, ze werd echter pas onlangs beschreven,
nadat de plant reeds doodgegaan was. C. pegiac werd pas
in 1989 ontdekt, maar ondanks intensieve pogingen kon zij in
har natuurlijke habitat, de omgeving van Puerto Ayacucho in
Venezuela niet worden teruggevonden. C. powellii komt uit de
omgeving van Panama City, ook zij werd niet weergevonden.
De volgende korte beschrijvingen mogen helpen de Coryanthes-so()l'ten
van elkaar. te onderscheiden. Bij problemen in
de determinatie van planten met bekende herkomst is de
auteur gaame bereid hulp te bieden.
Sec tie Coryanthes (soorten met glad mesochiel)
- C. albertil1ae Karsten 1848 -Venezueb- Bezit een slank mesoehiel
en een meestal wit hypochieJ met uitgerek te punt.
De bloemengeur is sterk en herinnert aan verse appels.
- C. bergoldii Kennedy ex Dodson 1982 -Ecuador- Soort met
slank mesoehiel en een opvallende haarLijst op het
hypochiel.
- C. bicalcarata Schlechter 1921 -Peru- Het zeer sianke, nagenoeg
buisvormige mesochiel en het ongenagelde, zittende,
hoge hypochiel kenmerken de soort. Zeer gelijkend is
C. macrocorys, waarvan het hypochiel genageld(= met versmaIde
basis) is.
- C. elegant illlJl Linden & Reichenbach fil. 1868 (= C. wolfii
Lehmann, = C. clcga/1tissima Masters) -Ecuador- De combinatie
van een vrijwel vlak hypochiel met gevlekte bloemen
maakt de soort onvcrwisselbaar. Het zwakke aroma doet
denken aan Vick's Vaporup.
- C. j7ava G.Gerlach 1991 - C( 1011lbia- De eenkleurig g Ie blo€men
onderscheiden de 500rt van haar naaste verwant
C. elegi111 till III. De bloemengeur is zwak en wordt door een
aan Eucalyptus herinnerende component gedomineerd.
- C. gernotii G. Gerlach & G. Romero 1991 -VenezlJela-
De lange bloemsteel en de bloemen met een nagenoeg verborgen,
kort mesochiel, dat een spits draagt, maken de soort
duidelijk verschillend van de andere soorten van de sectie.
De geur lijkt op die van de beide vorige SOOl'ten.
- C. llOrichial1a Jenny 1986 -Costa Rica- De crel1lekleurige blo€men
zijn dicht purp r gevlckt en gestippeld, het uitgerekte
hypochiel is horizontaal ondersteund. De bloemengeur
wordt door een harsachtige component overheerst.
- C. /zuntcrial1a Schlechter 1922 -Costa Rica- De bijna witte of
helgele bloemen bezitten vaak een zeer zwakke bruine stippeling;
het vrije deel van het mesochiel is ongeveer zo hoog
als het hypochiel. De 500rt ruikt aangenaam naar verse
appelen, wat ze met C. albertil/i1 en C. panamel1sis gemeen
heeft.
- C. macrocorys Rolfe 1892 - Peru- Het slanke buisvormige
mesochiel wijst op nauwe verwantschap met C. bicalcarata.
De bloemengeur is zwak.
C. rnaculata Hooker 1831 -Venezuela, Guyana's- De kleinbloemige
soort bezit een gebogen hypochiel en gevlekte
bloemcn. De varieteit parkeri komt uit Brits Guyana, is
intensiever gekleurd en is niet in cultuur.
- C. IIIl1stersiana Lehmann 1891 (= C. destillatoria,= C. brandtiae)
-Colombia, Ecuador- Omdat de 500rt zeer variabe.l is, valt er
geen betrouwbare diagnose van de verschillen te tellen.
Aile westelijk van de Andes gevonden planten met een halfrond
hypochiel behoren hiertoe. De 500rt is veel in cultuur,
de bloemkleur is meestallevendig roodbruin tot bleekgeel,
de bloel1len zijn dikwijls gevlekt. De bloemengeur is eigenaardig,
onaangenaam muf.
- C. misi1sii G.Romero & G.Geriach 1991 -Colombia, Panama­
Deze soort onderscheidt zich door haar knievormige mesochiel
en het vlakke genagelde hypochiel van aile andere
soorten van het geslacht. Helaas is deze uiterst aantrekkelijke,
wonderschoon gekleurde soort (wijnrood meSo- en
hypochiel in contrast met de verder cremekleurige bloem)
mOl1lenteel niet in cultuur. Omdat het oorspronkelijke biotoop
in Colombia ontbost is, is het te hopen dat ze elders
teruggevonden wordt. De preciese vindplaatsen in Panama
zijn niet bekend, bij de verzamelingen waren er slechts
bewijsstnkken lIit de laatste eeuw.
- C. pa l1al11ellsis G. Gerlach 1993 - Panama- De eenkleurige
helgele bloem bezit een trapezevonnig gebogen hypochiel,
dat verder nergens in het geslacht voorkomt. De soort ruikt
aangenaam naar groene appels.
- C. picturati1 Reichenbach fil. 1864 -Mex.ico tot Panama­
Ook deze bezit net als de vorige soort een gebogen
5 Orchideeen 3/95

Allerlei Cattleya's 11
Cattleya granulosa uit Brazilie
Dit is een vrij groeiende soort met slanke, potloodvormige,
aaneengevoegde stammen, die 50 cm hoog kunnen worden.
De bladeren zijn 15 cm. lang. De bloemen verschijnen met
5 tot 8 stuks en zijn 8-10 cm in doorsnede. De sepalen en petalen
zijn olijfgroen tot bruin met een paa!" verspreide, kleine
rode vlekken. De lip is oranjegeel naar de basis en die kleur
loopt breder uit naar de lip-versmalling die zwaar karmozijn
is gekleurd. De lip is wit aan de buitenkant en omvat de zuil
helemaal. De lip-versmaling is verlengd en opval/end, meestal
de helft of meer van de lengte van de lip, een opvallende
eigenschap van deze soort. De naam van de soort verwijst
naar de korreltjes of papillen die de voorste lobben van de lip
bedekken, en vaak ook nog de einden van de laterale lobben.
Meestal bloeit ze in de zomer vanuit een groene spath, als de
stam uitrijpt.
Jaren geleden werd er geschreven dat ze uit Guatemala kwam
in 1840, waarheen ze inderdaad was verzonden door
mr. Hartvveg vanuit Brazilie, via Guatemala, naar Engeland.
Mr. Hartvveg zond de planten aan de Horticultural Society
van London, Engeland zonder enige begeleidende informatie,
en vandaar de controverse. De inheemse habitat is te vinden
in hete, vochtige plaatsen met een duidelijk verschil in seizoenen.
Mr. Fowlie (Orchid Digest, Sept-Oct 1986) beschreef de typische
habitat als steile hellingen vlakbij moerassige gebieden
bij de oceaan. Zomer-temperaturen lopen van 23-31 0 Cekius
en de winterwaarden reiken van 22-28 a Celcius. Laat in de
zomer, als de planten gebloeid hebben en een rustperiode ingaan,
is het iets koeler maar ook droger, vocht wordt dan uit
de zeewinden gehaald. In meer landinwaartse lokaties op 600­
900 m. hoogte is er meer regen en zijn er koelere temperaturen,
maar de temperaturen en de hoeveelheid regen blijven
hier het hele jaar door meer gelijk, anders dan op plaatsen
dichter bij de evenaar. De zomer loopt hier van december tot
februari, lente is september tot november, het tegenovergestelde
van wat wij op het Noordelijk Halfrond ervaren. De planten
bloeien in de lente, en hier wil dat zeggen in september.
Produktinformatie: Polystyreen en milieu
Nelis van de!" Cingel
Het wordt onder vele namen aangeboden: polystyreen, piepschuim,
Tempex, PS-hardschuim of EPS. In de tuinbouw
wordt het gebruikt voor het aanleggen van gesloten teeltsystemen.
Onderzoeksinstituten en proefstations willen echter
duurzamer materialen die gestoomd kunnen worden en wijzen
gebruik in de teelt in principe af. Steeds vaker vindt men
het spul in korrelvorm in orchideeensubstraten. In feite is dit
deels een gevolg van de afvalproblematiek. Hoewel de producenten
een plan hebben gemaakt voor het inzamelen en recyc1en,
kan het materiaal in feite aileen worden hergebruikt via
toepassing op een lager niveau, door het te vermalen en als
het schoon genoeg is weer te gebruiken voor opvulling van
betonblokken, als drainagemateriaal of als teeltsubstraat.
Zo komt het ook in patten terecht. Ook kan het worden verbrand.
Als dat op gecontroleerde wijze gebeurt komen blijkbaar
aileen C02 en H20 vrij. Hoewel de meningen verdeeld
Cattleya granulosa. Foto: K. Eisses
De vele beschreven varieteiten verschillen in de tekeningen en
vlekkenpatronen van de sepalen en petalen, en in de helderheid
van de kleur van de lip. Er worden zowel alba- al semialbavormen
gevonden. Cattleya sci1ojeldiana, die ook ooit als
een variteit werd beschouwd, wordt tegenwoordig als een
aparte soort behandeld. In het land van herkomst zijn de bloemen
minder groen, meer bronskleurig en staan verder uiteen,
de rood-paarse kleur op de lip is feller. Ook is er af en toe nog
een plant te vinden van de natuurlijke hybride met Cattleya
labiata. De naam is Cattleya 'Le Czar', en de lavendelkleurige
bloemen hebben meestal de granulosa-vorm, vooral de lip,
met plattere sepalen onder invloed van de labiata-ouder.
zijn over verbranding (er zijn mensen die beweren dat het
verbranding verbett'rt in de ovens, maar anderen bestrijden
dit), wordt er zelfs over gedacht om er briketten van te persen
die een hogere energieinhoud hebben dan stookolie.
Ook bij de produktie worden in tegenstelling tot wat vaak
gedacht wordt geen schadelijke stoffen gebruikt, geen CFK's
met name. Bij het 'opblazen' wordt pentaan gebruikt. Het is in
elk geval plezierig om te weten dat piepschuim niet echt veel
rnilieuschade teweegbrengt. Maar gebruikers moeten er uiteraard
weI netjes mee omgaan. Helaas zie je te vaak piepschuim
rondslingeren in bos, sloot en weiland. Zelf gebruik ik het
zowel onderin bloempotten, als gemengd door orchideeensubstraat.
(Gegevens ontleend aan Vakblad voor de Bloemisterij 15
(1992)
17 Orchideeen 3/95

Oliver Sparrow bezocht Nepal en in een tweetal artikelen
vertelde hij over de orchideeen die hij zag. Hierbij lIet
tweede artikel, vrij vertaald door H.C. Krollenberg.
Orchideeen hoog in
de bergen van Nepal II
Na eerst kennis genomen te hebben van aile orchideeen die in
de riviervlakte voorkwamen nu een besehrijving van een aantal
tochten naar hoger gelegen vindplaatsen. 20 klom ik twee-maal
tot 4500 m en ,veer naar beneden. We trokken over een
6000 m hoog gelegen pas en kwamen in een verborgen vallei
met een bijzonder rijke flora.
De eerste dag klommen we tot 450 m en dan valt het op, hoe
de vegetatie dan al veranderd is. De vijgebomen en elzen
groeien daar niet meer en er is nu sprake van een gemengd
bos met veel kastanje-aehtige bomen. Bepaalde soorten komen
in hoogte-banden langs de bergen voor, zoals de pnmus.
Orchideeen sehijnen niet zo zeer bepaalde boomsoorten als
gastheerplant te kiezen, maar verlangen duidelijk nLwe boomsehors
en een niet te dicht bladere.ndek.
In het voorjaar is er een bloemenzee: dubbele kersen met raze
bloemen, waarvan de kleur vloekt met het paars van
Dendrobium transpa rens. Op open plaatsen - mits niet begraasd
- groeien Arundilla graminifolia en Calnnthe sp. CYl1lbidium
erythraeum en Cymbidium pcndullll rr komen veel voor. Ook de
eerste Coelogyne planten: Coelogyne flnvida en C.eristata.
Nu komen we in een boszone, met open plaatsen ertussen
voor zomerweiden. Soms wonen hier nog mensen het hele
jaar door, maar de welvarende rijst- en maisdorpen liggen
lager. Als epifyten komen nu voor Pholidotn imbrica tn , Eriasoorten,
Oberonia (herfstbloeiend en vennoedelijk O.dubin),
Coelogync, vooral C. elntn. Het is hier bepaald frisser, het is
droger en's naehts koud. Er is ook minder daLl\-\! en zelden
mist. De planten vinden vooral in herfst en winter minder
makkelijk water vergeleken bij die in de valleien. Toch geldt
voor beide plaatsen van voorkomen, dat de planten '5 middags
droog zijn.
Als we nog hoger klimmen zien we Othoehillls n/ba, eerst
spaarzaam maar dan alles overheersend. De bloei valt in
november, maar de planten - wat ongeorganiseerde bossen
knakworstjes met verdorde bloeiwijzen - zien er weinig aantrekkelijk
uit. Nu bestaat het bos vooral uit eiken en
Viburnumsoorten en het bos wordt hoger. De positie van de
berghellingen ten opzichte van de zon, de regen en de wind
wordt hier belangrijk. Bepaalde plaatsen krijgen veel meeT
regen dan andere en dit is aan de begroeiing te zien.
Orehideeen komen daar voor waar vee I vocht is en voldoende
licht.
Op 1900 m groeien hoge, oude eikenbomen en de bosgrond is
begroeid met Ciral1dinia diversifolin, de Nepal brandnetel.
Als je "gestoken" wordt door deze plant doet dit een week
lang pijn, zelfs als je gestoken wordt door je broek heen.
Je moet je hier heel voorziehtig bewegen als je naar orchideeen
zoekt met een kijker in de boomtoppen.
De massa's Otochilus moe ten beslist veellicht wegvangen van
hun gastbomen. Temidden ervan bloeit Dendrobium longieornu.
De plant ziet er altijd wat minnetjes uit, als een zieke
Dendrobium infundibulum. Dan zie ik liever groepen Cymbi-
20 Orchideeen 3/ 95
Dendrobium senile. Foto: A. Klnassell
diul1l eiegnl1s aan de schaduwkant in grote bomen, met hun
prachtige roze en roomkleurigge bloemen. Cymbidium erythrneWIl
daarentegen prefereert de volle zon en zo zijn er bomen
waarop beide soorten voorkomen. En dan groeit er hoog, erg
hoog, in een boom een heel bijzondere Cymbidium met zeker
10 em grote roomkleurige en roze bloemen aan zeker 30 - 40
bloemen dragende bloemtakken. De bladeren van deze plant
zijn 4 em breed en zeker 1,5 m lang. Er waren vier bloemtakken
op de plant. Ik had geen idee wat het was: een polyploide
Cymbidiul/l iridioides of een kruising met Cymbidium lowinnllm?
Tijdens de moesson valt hier onvoorstelbaar veel regen.
Oat is te zien aan de rijke begroeiing onder de bomen en aan
de overal optredende groei van mos5en. 's Winters is het hier
koud en droog met weinig damv 's nacht. Dit beeld wordt
nog duidelijker als we hoger komen.
In de laagvlakten krijgen de planten misschien wat minder
regen, maar veel dauw in de nacht. Al dat vocht zullen ze
beslist nodig hebben om de heel warme maanden april en mei
door te komen. Hoger op is het kOllder, de moesson brengt
eindeloos veel regen en warme mist. In september is dit alles
over en de winter en het voorjaar zijn erg droog. De bergen
van Nepal bezoeken in deze tijd van het jaar heeft als grootste
probleem: het drinkwater. Oat is er gewoon niet!
Als we nog hoger klimmen, naar 2100 m, komen we in Rll(}dodendron
bossen, een somber type bos met veel mos.
Er leven hier insecten, mos en Rhododendrons. Maar de
bomen aan de randen van dit bos zijn overladen met orchideeen.
Veel minder soorten dan op lagere hoogten, maar op
deze hoogte komen verreweg de meeste orchideeenplanten
voor. Vooral Coelogyne cristnta, flnvidn , oehrncea, elnta ell punetnln
groeien hier zowel in de volle zon als in diepe schadllw.
Cyrl/.bidilllll irridioides groeiend op een eikeboom bloeit in de
volle zon. Oloehilus groeit overal uitbundig. Het klimaat vertoont
hier grate lokale verschillen. Als ik na 450 m klimmen
20 minuten rust neem, valt er hagel op bomen die 6 m van mij
af staan, maar ikzelf krijg er niets van!
Tot 2700 m hoogte verandert er niet veel in deze begroeiing.
Maar hier wordt het zelfs midden overdag komi. De onderbegroeiing
bestaat nll llit varens, Berberissoorten en mirte.
Cnlnnthe (trienrinata?) groeit op open plaatsen. Hier graeien
weI dennebomen, maar erg verspreid: aparte groepen hemlockde1U1en
en Abies spcctabilis met ertllssen nog

Ollcidillllljollesillllwl7 - Litho courtesy of Transfaire SA, Mr. Jean-Michel Vicillard