Brochure: koffie & Fairtrade. - Max Havelaar

koffie & fairtrade
Een boon voor (h)eerlijke koffie !

koffie is hot 4
arabica en robusta, van boon tot kop 6
Van boon tot kop 6
De belangrijkste koffieproducerende landen 8
De belangrijkste koffie-importerende landen 8
De koffieketen onder druk 10
Wat zijn de uitdagingen voor de producenten ? 13
De sterk schommelende koffieprijzen 13
De klimaatsverandering bedreigt duizenden producenten 15
Meer macht bij prijsonderhandelingen 16
Toegang tot technische ondersteuning 17
fairtrade en koffie 19
Wat doet Fairtrade? 19
Fairtradekoffie in cijfers 21
Fairtrade legt de lat nog hoger 22
Getuigenissen van producenten 24
Switchen naar fairtrade, een goede zaak 26
Daarom kiezen deze bedrijven voor Fairtrade 26
De vraag naar Fairtradekoffie blijft stijgen 28
Fairtrade buitenshuis : laat u inspireren 28
En u ? Bent u consument of consumens ? 30

4 |
koffie is hot
Verleidelijk zwart. Gloeiend heet.
Goddelijk sterk.
Bijna iedereen is er gek van. U ook? U bent niet alleen.
Koffie is vandaag wereldwijd 'hotter' dan ooit.
trendy koffiebars trekken elke dag miljoenen mensen.
De nieuwste generatie ondernemers bedenkt steeds hippere
concepten. Denk aan ‘Wash & Coffee’, een wassalon
waar u meteen ook geniet van een 'propere' koffie. Of het
stijlvolle ‘Stilleven met koffie’ waar u koffie nipt uit een
antiek kopje, omringd door vintage meubels. En in ‘The
village’ mixt koffie perfect met lekkere muziek. Goed voor
een hoog rock-'n-rollgehalte.
koffie drinken is een lifestyle
Ook het aanbod in de supermarkt is overweldigend.
Thuis is een heerlijke latte snel én volgens de regels van
de kunst gemaakt. Het vroegere bakje troost is een bakje
genot geworden dat perfect past in onze moderne food
lifestyle. Want ja hoor, koffie drinken is een manier van
leven.
En reken maar dat we met z’n allen veel koffie drinken.
Héél veel koffie. ’s Morgens om wakker te worden, ’s
namiddags om wakker te blijven, en ’s avonds na het eten,
gewoon omdat het lekker is. Wist u dat de gemiddelde
Belg jaarlijks gemiddeld 7,3 kg ruwe koffie of 4,3 kopjes
per dag drinkt? Laten we daarom even kijken waar al die
koffie vandaan komt.
elke koffieboon heeft z'n eigen
verhaal
Een verhaal over productie en handel:
U denkt dat de koffieproducenten het goed voor elkaar
hebben? Toch niet. Gemiddeld krijgen ze amper 7 tot 10%
van de verkoopprijs in de supermarkt. Bijna alles gaat
naar de vele (overbodige) tussenschakels in de keten.
Het gevolg? Miljoenen kleine producenten hebben grote
problemen. In onderhandelingen met opkopers delven ze
vaak het onderspit. Wat de kwaliteit van uw koffie niet ten
goede komt.
Gelukkig is er fairtrade
Ons doel? Een brug bouwen tussen de kleine producenten
aan het begin van de koffieketen en u als eindconsument.
Een brug die steunt op faire handelsrelaties die producenten
een eerlijke prijs garanderen voor hun product. Een
prijs die hoog genoeg is om armoede te bestrijden én de
toekomst in eigen handen te nemen.
Hoe we ons concreet inzetten voor de koffieboeren in
het Zuiden, leest u in deze brochure. En neem er voor de
gezelligheid gerust een kopje koffie bij. Fairtrade, natuurlijk.

Wereldwijd leven zo'n 125 miljoen
mensen van koffie.
koffie is het meest waardevolle en meest
verhandelde tropische landbouwproduct.
25 miljoen kleinschalige producenten
leveren 80% van alle koffie.
koffie had in 2011 wereldwijd
een marktwaarde van meer
dan 70 miljard dollar.
in 2011 werd er wereldwijd 7,9 miljoen ton
koffie geproduceerd, verkocht in zakken
van gemiddeld 60 kg groene koffiebonen.
tegen 2019 wordt
een consumptie
van 9,09 miljoen
ton koffie verwacht.
| 5

6 |
arabica en robusta,
van boon tot kop
Aan de productie van koffie komen weinig machines te
pas. Planten, wieden en oogsten, gebeuren manueel. Het
duurt zo'n 4 jaar voordat een koffieplant vruchten oplevert,
en 6 jaar voordat de productie echt op peil is. Vanaf
dan kan een koffieplant nog 20 jaar vrucht dragen als de
temperatuur en de hoeveelheid regen constant blijven.
VaN BooN tot koP
Koffieplant
met enkel
blaadjes
Koffieplant
met bloemen
De regen doet de plant
bloeien en de koffiebessen
groeien.
Nu heeft het plantje dagelijks
onderhoud nodig: wieden,
water geven, snoeien op
oogstbare hoogte en de
planten onderhouden die
voor schaduw zorgen.
Goed
om weten
de gemiddelde
Belg drinkt 3 à 4
koffies per dag.
dat is 7,3 kg koffie
per jaar. Goed
voor een kleine
44 kg bessen van
iets meer dan 17
koffieplanten.
Na 7 tot 10
weken
1kg
Goed
om weten
eén volgroeide
koffieplant is elk
jaar goed voor
zo'n 2000 bonen
of ongeveer 1kg
ruwe koffie.
Koffieplant
met rode besjes
De koffiebessen kunnen
geoogst worden. De oogst
duurt 2 tot 3 maanden en
gebeurt op kleine plantages
met de hand.
Elke bes bevat 2 koffiebonen.
Deze worden van de vrucht
gehaald en dan behandeld
volgens 1 van deze methodes:
1. DE NATTE METHODE
2. DE DROGE METHODE

1. DE NATTE METHODE
de natte methode is vooral geschikt voor arabicakoffie.
Het proces zorgt voor een betere kwaliteit en een betere
verkoopprijs.
Wassen
De bessen worden gewassen bij de producent of in het wasstation.
Slechte bessen verwijderen
In een bad komen de 'slechte' bessen bovendrijven. Ze worden verwijderd.
Vruchtvlees verwijderen
In de pulpmachine wordt het vruchtvlees verwijderd. Zo komen de koffiebonen
vrij.
Fermenteren en drogen
Na een fermentatieproces worden de bonen gedroogd op een betonnen
plaat in de zon.
Pellen en verpakken
• In de pelmachine wordt de laatste hoornschil verwijderd.
• Daarna worden de bonen verpakt.
2. DE DROGE METHODE
de droge methode wordt toegepast voor bijna alle
robustakoffie en voor Braziliaanse arabica.
Drogen
• De bessen worden uitgespreid op droogvloeren in de zon.
• 4 weken lang worden ze regelmatig omgekeerd om gisting te vermijden.
Bonen doppen en verpakken
• De bonen zitten nu los in de bessen.
• De schil, het vruchtvlees en de hoornschil worden machinaal verwijderd.
• De bonen zijn klaar voor verpakking.
export
Aankomst in de haven
van Antwerpen
De groene koffiebonen worden
8 tot 15 minuten gebrand bij
een temperatuur van 180°C tot
240°C. De manier van branden
beïnvloedt de koffieprijs: hoe
korter het branden, hoe zachter
de smaak. Voorwaarde: de
temperatuur mag niet te hoog
zijn. Een korte branding op
hoge temperatuur zorgt voor
een hoog rendement en een
lagere prijs, maar de kwaliteit is
minder.
Verpakt :
Binnen de 24 uur
na het branden
| 7

8 |
de BeLaNGriJkSte koffie-
ProdUCereNde LaNdeN
Wereldwijd produceren meer dan 70 landen koffie.
Deze 4 koplopers staan echter in voor 60% van de
totale koffieproductie:
1. Brazilië
2. Vietnam
3. Colombia
4. indonesië
VK 3.3%
Spanje 3.5%
Canada 3.6%
Frankrijk 6%
Bron: ICO
de BeLaNGriJkSte koffieiMPortereNde
LaNdeN
• De koffieproducerende landen consumeren zelf 30%
van de koffie op de wereldmarkt, met Brazilië op kop.
• De andere 70% wordt internationaal verhandeld.
Met de Verenigde Staten, Duitsland en Japan als grootste
importeurs.
• Waar de Verenigde Staten in 2010 1,5 miljoen ton koffie
importeerde, liet België 349 289 ton koffie toekomen.
Daarvan wordt een groot deel opnieuw verkocht in Europa.
Andere
36.5%
Bron: ICO
VSA
23%
Duitsland
9.8%
Oeganda 2.3%
Honduras 2.9%
Peru 2.9%
Guatemala 3.1%
Mexico 3.4%
India 3.7%
Ethiopië 4.5%
Indonesië 7%
Colombia 7%
VK 3.3%
Spanje 3.5%
Canada 3.6%
Frankrijk 6%
Bron: ICO
Japan 7.8%
Italië 6.3%
Andere
36.5%
Andere
14%
Vietnam
14%
Brazilië
34%
VSA
23%
Duitsland
9.8%
Japan 7.8%
Italië 6.3%

de 2 BeLaNGriJkSte
koffieSoorteN
arabica robusta
Smaak milder, fijner sterker
Groeitemperatuur
15°C - 25°C 24°C - 30°C
Locatie
hoger gelegen
gebieden
zeeniveau
| 9

10 |
opkopers
Verwerkingsbedrijven
Lokale exporteurs
importeurs of handelaars
De 5 grootsten controleren zo'n 50% van de markt:
Kraft, Nestlé, Sara Lee, Procter&Gamble en Tchibo.
Branders
Goed om
weten
Uit een studie van de waardeketen
van een kwaliteitskoffie
uit Kenia (2011) bleek dat
87% van de verkoopprijs in de
supermarkt in handen kwam
van de importeurs, branders
en de supermarktketens, terwijl
de producent slechts 7%
opstreek.
25 miljoen
kleinschalige
producenten
De 4 grootsten controleren 40% van de markt: ECOM,
Louis Dreyfus, Neuman en VOLCAFE
Supermarktketens
In België verkoopt de supermarkt gemiddeld:
• 52% van de koffies onder haar eigen merk
• 43% onder een merk van de Douwe Egberts-groep
• 5% onder andere merken of cateraars
7 miljard
consumenten
Coöperaties
de koffieketeN oNder drUk
kleinschalige producenten
De meeste producenten oogsten hun koffie zelf. Als de
koffiebonen rijp zijn, vullen ze enkele zakken om die zo
snel mogelijk te verkopen. Ze wonen afgelegen, en hebben
vaak moeilijk toegang tot stromend water, elektriciteit en
transport. Daardoor weten ze (te) weinig over de wereldmarktprijzen
en kunnen ze amper of niet kiezen aan wie ze
hun bonen verkopen.
Ze zijn blij met elke opkoper die hun koffie meeneemt. Ook
al betaalt die een veel te lage prijs. Gelukkig hebben heel
wat producenten zich de laatste jaren verenigd. Ze staan
iets sterker door informatie uit te wisselen via gsm.
In de jaren ’70 kreeg een producent 20% van de finale verkoopprijs,
dat aandeel daalde tijdens de
koffiecrisis tot 1 à 3%. Momenteel ligt
het tussen 7 en 10%.
7%
van de verkoopprijs

importeurs en branders
Het is moeilijk vast te stellen hoeveel winst bedrijven
exact maken met de verkoop van koffie. Enkele multinationals
splitsen die winst in hun financiële rapportering
immers per product op. Maar zelfs een voorzichtige
schatting maakt duidelijk dat het jaarlijks om honderden
miljoenen dollar gaat. Bij Kraft Foods bijvoorbeeld was
koffie in 2010 goed voor 11% van de globale inkomsten
van 49,2 miljard dollar, met 2 merken die elk meer dan 1
miljard dollar verwierven.
Besluit: koffie is een grondstof waarmee tal van voedingsbedrijven
een smak winst maken.
87%
van de verkoopprijs
Veel keuze voor de consument.
of toch niet?
Als consument lijkt u in de supermarkt heel wat keuze te
hebben. Er worden tal van koffiemerken uitgestald. Toch
schuilen er slechts enkele grote bedrijven achter. Er
zit niet alleen koffie van Douwe Egberts in de pakjes die
letterlijk die naam dragen. Ook merken zoals Chat Noir,
Mildou, Jacqmotte en Senseo behoren tot de Douwe
Egberts-groep. Dat maakt dat bijna 1 op 2 verkochte
pakjes van Douwe Egberts is. Daarnaast is er nog de koffie
van het eigen supermarktmerk. Tenslotte blijft er nog
5% andere merken over. Van kleinere maar niet minder
gepassioneerde koffiebranders.
| 11

12 |

Wat zijn de
uitdagingen voor
de producenten?
| 13
de Sterk SCHoMMeLeNde
koffiePriJZeN
de globale koffieproductie varieert van
jaar tot jaar
Regen, droogte of ziektes zijn factoren die de koffiemarkt
tot een instabiele markt maken die onderhevig is aan
sterke prijsschommelingen.
Dit heeft belangrijke gevolgen voor de producenten. Voorspellen
hoe hun inkomen er het volgende seizoen uitziet,
en welk budget ze hebben voor hun gezin en hun koffieplantage
is jaar na jaar... euh, koffiedik kijken.
Enkele slechte seizoenen kunnen ervoor zorgen dat oude
planten niet vernieuwd kunnen worden, dat gezondheidszorg
te duur wordt en dat de kinderen niet naar school
kunnen omdat ze moeten helpen op de plantage.
De globale koffieproductie varieert van jaar tot jaar.
2.2. Coffee prices
Price volatility
Global coffee production varies from year to year according to weather conditions, disease and other factors,
resulting in a coffee market that is inherently unstable and characterised by wide fluctuations in price.
This price volatility has significant consequences for those who depend on coffee for their livelihood, making it
difficult for growers to predict their income for the coming season and budget for their household and farming
needs. When prices are low farmers have neither the incentive nor resources to invest in good maintenance of the
farms by applying fertilisers and pesticides or replacing old trees. When prices fall below the costs of production,
farmers struggle to put adequate food on the table and pay medical bills and school fees – a major reason for
children being taken out of school to contribute to the family income by working on the farm or in the informal
sector. In recent years the price of arabica has swung from a 30-year low of 45 cents a pound in 2001 to a 34-yea
high of almost 309 cents in 2011 (Figure 5). Similarly, robusta crashed to 17 cents a pound in 2001 before climbin
to 120 cents in 2011 (Figure 6).
Prijsschommelingen in de
arabicakoffiemarkt tussen
1989 en 2011
Figure 5: The arabica coffee market 1989-2011
US cents/lb
340
320
300
280
260
240
220
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
245
274
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
45
309

14 |
Hoe wordt koffie verhandeld?
Net als bij andere grondstoffen gebeurt dit op 2 manieren:
1. fysiek kopen en verkopen
2. op de internationale termijnmarkten
De tweede methode wordt toegepast door commerciële
handelaars. Zo beschermen ze zich tegen toekomstige
risico’s bij prijsschommelingen en tegen veranderingen
in de wisselkoersen. Op zich een normale manier van
zakendoen, want zo wordt de koffieprijs internationaal
bepaald. Maar wanneer de relatie tussen koffie en handelaars
helemaal zoek is, komen we in een spiraal van
speculatie terecht.
Speculeren verstoort de markt
Financiële instellingen (via bijvoorbeeld hedge funds) en
privépersonen speculeren via deze termijnmarkten, zonder
dat ze een relatie hebben met het verhandelen van
koffie. Deze praktijk staat onder zware druk van de industrie
omdat het de markt ernstig verstoort.
Om de tragische stijging van de koffieprijzen in 2010 te
verklaren, wees Howard Schultz, Ceo van Starbucks,
de financiële speculanten met de vinger: 'Dit is financiële
speculatie op zijn slechtst. Met sterke prijsschommelingen
tot gevolg die niet afhankelijk is van weerschommelingen
of plagen. Deze speculatie moet dan ook dringend aan
banden gelegd worden.'
3.5 Long-term price decline in real terms
Recent spikes in coffee prices in both current terms and real terms – adjusted for inflation – are contrary to
long-term downward trend in real prices which farmers have been exposed to for more than fifty years (Fig
8). Current high coffee prices are matched by corresponding increases in farm input costs which, coupled
devaluation of the US dollar, means there is limited real income growth for coffee growers.
Figure 8: Arabica coffee prices in real terms 1960 - 2011
US cents/kg
Tegenover de recent piekende koffieprijzen staat een
prijsdaling op lange termijn. Een grote stijging van
de productiekosten is het gevolg van de huidige hoge
marktprijzen. Zo kosten voedsel (voor de armsten vaak
60% tot 80% van hun budget), benzine, transport, school
en medische zorg plots een pak meer. Net als arbeid,
meststoffen (prijsstijging van 43% tussen 2010 en 2011)
en pesticides. Door de devaluatie van de dollar en de
gestegen marktprijzen zijn de productiekosten verdubbeld.
Resultaat: de boer verdient minder dan voorheen.
1050
1000
950
900
850
800
750
700
650
600
550
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
de arabicakoffieprijzen
in reële termen tussen
1960 en 2011
967.05
535.11
144.61
Source: World Bank Prospects, commodity markets, historic data
3.6 Threat to coffee communities and coffee supply
486.13
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2011
Decades of unstable and low coffee prices have left a legacy of indebted farmers’ organisations with scarc
t in technical support for their members. As a result many farmers have neither the incentive
fields or in purchasing expensive inputs necessary to produce a high qua
perpetuated, so that younger generations who see no
ere. Therefore, by failing to suffici
heir businesses.

Anna Mlay, koffieproducente en
lid van KDCU, Tanzania
'de boeren hebben honger.'
'In januari verwachtten we veel regen. Dat is nodig voor de planten
om te bloeien. Maar er kwam niets. Het gevolg? Veel van onze
koffieplanten bloeiden niet zoals het hoort en gaven geen vruchten.
Veel organisaties binnen onze coöperatie laten ons weten dat
de boeren honger hebben en hun kinderen niet meer naar school
kunnen sturen. De mensen hier zijn afhankelijk van koffie. Er zijn
weinig alternatieven omdat het klimaat er niet gepast voor is.'
de kLiMaatSVeraNderiNG
BedreiGt dUiZeNdeN
ProdUCeNteN
Nieuwe strategische oplossingen zijn broodnodig
De bedreiging laat zich nu al voelen. Producenten worden
extra door de klimaatsverandering geraakt omdat ze ook
voordien al kwetsbaar waren. Ze moeten nieuwe strategieën
zoeken om zich aan te passen aan de veranderingen,
en om er zelf zo weinig mogelijk toe bij te dragen.
Bijvoorbeeld: een efficiënter irrigatiesysteem, terrassen op
grote hoogtes en het planten van extra schaduwbomen
om vochtverlies en bodemerosie tegen te gaan.
er is nood aan technische en financiële ondersteuning
In extreme omstandigheden moeten boeren misschien
verhuizen naar hoger gelegen gebieden. Een andere optie
is diversificatie van de landbouwgewassen. Voor veel
boeren zijn deze 'oplossingen' niet realistisch door een
gebrek aan grond, financiële middelen en training.
De overheid heeft hier een belangrijke rol door boeren
grond en de nodige infrastructuur te geven.
| 15

16 |
Meer MaCHt BiJ PriJSoNder-
HaNdeLiNGeN
Kleine producenten hebben vaak geen of beperkte toegang
tot marktinformatie en -prijzen. Omdat de verkoop
van koffie hun (enige) inkomstenbron is, doen ze er
alles aan om die koffie zo snel mogelijk te verkopen. Het
resultaat? Hun onderhandelingspositie bij de verkoop
van de bonen is bijzonder zwak en dat zorgt consequent
voor een te laag inkomen.
Tussen de consument en de producent zit een hele keten
sterke spelers. Als producent is het moeilijk om te weten
wat de consument precies wil, en om daar slim op in te
spelen. Meerwaarde creëren door rekening te houden
met de wensen van de consument is dus bijna onmogelijk.
Verschillende grote bedrijven nemen daarom de volledige
keten in handen. Ze binden producenten aan
zich: ze kopen hun land op en stellen hen als arbeider te
werk. Zo verliezen de producenten de controle over hun
eigen productie. Er is een voorbeeld van een bedrijf dat
producenten voor zich probeert te winnen met genetisch
gemanipuleerde koffieplanten: de opkoper krijgt de koffie
die hij/zij voor zijn klanten wil, en de producent is lange tijd
gebonden aan de opkoper.

toeGaNG tot teCHNiSCHe
oNderSteUNiNG
Vele kleine koffieboeren blijven arm door hun al te
kleine landbouw-oppervlaktes. Zonder toegang tot
technische ondersteuning is het voor hen onmogelijk
om hun inkomen te doen groeien. Immers:
• ze slagen er zelf niet in om de kwaliteit en de
productiviteit van hun planten te verbeteren
• ze hebben geen geld om oude planten te vervangen
• ze kunnen zich moeilijk op eigen houtje aanpassen
aan de klimaatsverandering
| 17

18 |

fairtrade en koffie
fairtrade, in België 'fairtrade Max Havelaar', is een
internationaal kwaliteitslabel in handen van producenten,
fairtrade-organisaties, ngo’s en economische actoren.
Wat doet fairtrade?
Fairtrade geeft kleine producenten in het Zuiden de kans
om:
• hun onderhandelingspositie in de markt te versterken;
• hun armoede te bestrijden;
• hun toekomst in eigen handen te nemen.
Met andere woorden: Fairtrade stimuleert de sociale,
economische en ecologische ontwikkeling van kleinschalige
producentenorganisaties. In ruil voor een
duurzame productie krijgen de producenten van Fairtrade
een eerlijke prijs die de productiekosten dekt. Zo biedt
Fairtrade de producenten een leefbaar vangnet in een
onstabiele markt.
fairtrade wordt gecontroleerd en
gecertificeerd door fLo-Cert
De onafhankelijke certificeringsorganisatie fLo-Cert voldoet
aan ISO-norm 65. Dit waarborgt de integriteit van het
systeem en garandeert dat de normen, vastgelegd door
Fairtrade International, worden nageleefd.
| 19

20 |
Wat zijn de belangrijkste
fairtradenormen voor koffie?
• Fairtrade is enkel voor kleinschalige
producentenorganisaties
Om in aanmerking te komen, moeten producenten zich
verenigen in coöperaties. Zo staan ze sterker in de markt
en genieten ze van schaalvoordelen.
• Aangepaste productietechnieken
gegarandeerd
Dankzij de focus op de kleinschalige landbouw garanderen
we productietechnieken, aangepast aan de natuur
die ook de biodiversiteit stimuleren.
• Een zekere minimumprijs
• Onze minimumprijs bedraagt $1,4 per pond arabicakoffiebonen
of de marktprijs wanneer die hoger
ligt (+$ 0,3 voor biokoffie).
• Voor robustakoffiebonen is de minimumprijs $1,01
per pond of de marktprijs wanneer die hoger ligt
(+$ 0,3 voor biokoffie).
• Een premie voor de coöperatie
De producentenorganisatie krijgt $0,2 per pond koffiebonen.
Dit bedrag dient om:
• te investeren in de gemeenschap. Bijvoorbeeld in
onderwijsprojecten.
• te investeren in milieuprojecten. Bijvoorbeeld om te
switchen naar biologische landbouw.
• de kwaliteit van de koffieproductie te verbeteren.
25% van het totale premiebedrag wordt sowieso
geïnvesteerd in een programma om de kwaliteit en
productiviteit te verbeteren.
• Voorfinanciering mogelijk tot 60% van
de aankoopprijs
Concreet betekent dit dat de coöperatie haar leden meteen
kan uitbetalen bij de levering van de koffiebonen.
• Democratisch beslissingssysteem met
dezelfde rechten voor alle leden
Dankzij dit systeem hebben alle leden van de coöperatie
gelijke rechten.
• Verantwoorde landbouwpraktijken
via strikte milieucriteria
De Fairtrade milieucriteria focussen op:
• een beperkt en veilig gebruik van pesticiden;
• een goed afvalbeheer;
• een verantwoord beheer van de bodemvruchtbaarheid
en waterbronnen;
• een verbod op gebruik van genetisch gemanipuleerde
organismes, de zogenaamde ggo’s.
• Dwangarbeid en kinderarbeid zijn
niet toegelaten
• Faire handelsrelaties worden gestimuleerd
• via eerlijke onderhandelingstechnieken;
• via goede contracten;
• door speculatie tegen te gaan.

Getuigenis uit Matagalpa:
'Van 1999 tot 2004 liet de koffiecrisis zich in Matagalpa
hard voelen. Vele plantages verdwenen. Duizenden
arbeiders verloren hun job en trokken naar de stad. Daar
vonden ze geen werk.
Onze regio leeft van koffie. Wanneer het zoals toen niet
goed gaat met de koffieprijzen heeft dat een dominoeffect:
banken gingen failliet, winkels sloten en veel mensen
trokken naar Costa Rica of de Verenigde Staten.
Gelukkig gingen de leden van onze coöperatie er niet
onderdoor. We verbouwden onze koffie zoals voorheen.
Omdat we geïnvesteerd hadden in diversificatie waren
we ook minder afhankelijk van koffie. Onze kinderen konden
nog naar school.
Zonder Fairtrade was ik hier nu niet geweest. Ik zou mijn
stukje grond kwijt zijn. Mijn kinderen zouden niet kunnen
studeren en ook ikzelf zou geen kans gekregen hebben
om naar de universiteit te gaan.
Dit alles was enkel mogelijk omdat we als coöperatie
samen sterk stonden. En omdat we ook toen het niet goed
ging, konden rekenen op een stabiele minimumprijs.'
Blanca Rosa Molina, Cecocafén, Nicaragua
koffie iN CiJferS
fairtrade:
| 21
• 440 000 koffieproducenten
• 29 landen*
• 369 coöperaties
In 2010 werd er wereldwijd meer dan 105 000 ton
fairtradekoffie verkocht.
* Latijns-amerika : Mexico, Guatemala,
Honduras, el Salvador, Nicaragua, Costa
rica, Colombia, Peru, ecuador, Bolivia,
Brazilië
Caraïben : Haïti, dominikaanse republiek
afrika : kameroen, ivoorkust, Sierra Leone,
oeganda, ethiopië, demokratische republiek
Congo, rwanda, kenia, Malawi, tanzania
azië-Pacific : Laos, Vietnam, india, indonesië,
Papoea-Nieuw Guinea, thailand

22 |
fairtrade LeGt de Lat NoG HoGer
fairtrade rainforest alliance UtZ Certified
Focus op empowerment van producenten
(armoedebestrijding)
Herkomst Ontstond in 1950 binnen
de civiele maatschappij
met pioniers als de Oxfam-
Wereldwinkels
Zorg voor de natuur (biodiversiteit)
Opgericht in de VS in 1986
door de milieubeweging ter
bescherming van het regenwoud
Traceerbare en duurzame
aanvoerketen
Opgestart in 2002 door een
Nederlands bedrijf en een
koffieplantage om voedselveiligheid
en traceerbaarheid te
garanderen
Doelgroep Kleinschalige producenten Plantages Plantages en kleinschalige
producenten
Bereik producerende
landen (2012, alle
grondstoffen)
3 duurzaamheidspijlers
Koffie draagt het
label als
Traceerbaarheid
koffie
• 63 landen
• 1,2 miljoen producenten en
arbeiders
• Ecologisch: sterk
• Sociaal
• economisch: minimumprijs,
premie en recht op
voorfinanciering
• 36 landen
• 2 miljoen producenten en
arbeiders
• ecologisch: zeer sterk
• Sociaal
• 21 landen (enkel koffie)
• 161.000 producenten
(enkel koffie)
• Ecologisch: basis
• Sociaal
• Economisch: geen minimumprijs,
wel een premie
maar niet verplicht
100% gecertificeerd Vanaf 30% gecertificeerd Vanaf 90% gecertificeerd
Ja Ja Ja

fairtrade is uniek in waarden en
uitwerking
• Fairtrade is een systeem van en voor
kleine producenten
80% van de koffieproducenten zijn kleinschalige familiale
landbouwers die vaak leven met minder dan 2 dollar per
dag. Fairtrade wil hen helpen om zelf werk te maken van
een duurzame toekomst. Tegelijk ijveren we wereldwijd
voor een rechtvaardige handel in grondstoffen.
• Fairtrade vertrekt vanuit de producent
Niet vanuit de bestaande koffieketens en de noden van de
bedrijven. Fairtrade is een open systeem voor alle kleine
producenten:
• Een langetermijnplan voor duurzame armoedebestrijding.
• Met beslissingsrecht voor elke producent over het te
volgen parcours: de producenten hebben 50% van
de stemmen in alle belangrijke beslissingsorganen
van Fairtrade International.
• Fairtrade biedt bestaande en nieuwe
leden maximale ondersteuning
• Per land of regio hebben de producentenorganisaties
een ‘Liaison officer’. Die geeft hen de gepaste onder-
| 23
steuning (technisch, organisatorisch…) en brengt hen
in contact met productspecifieke experten.
• Voor elk continent is er een organisatie die zorgt voor
vertegenwoordiging en ondersteuning bij thema’s
zoals kindslavernij en voor uitwisseling tussen de
producentenorganisaties.
• Fairtrade garandeert een ecologisch
verantwoorde productie
Via standaarden, premie-investeringen en andere projecten
zoekt Fairtrade actief naar oplossingen om de klimaatsverandering
tegen te gaan. En om producenten
alternatieve productieprocessen aan te bieden met een zo
laag mogelijke impact op het milieu. De hogere minimumprijs
stimuleert de producenten ook om te switchen naar
biologische landbouw.
• Fairtrade heeft een breed draagvlak
in de samenleving
De federale overheid erkent Max Havelaar België officieel
als ontwikkelingsorganisatie. Zowel bij ons als
internationaal heeft Fairtrade een breed draagvlak met
ngo’s, vakbonden, overheden en burgers als belangrijke
Fairtrade-ambassadeurs. Bekende campagnes zijn Fair-
TradeGemeente en Week van de Fair Trade.

24 |
Uit Nicaragua:
'fairtrade bewaart en verbetert onze
grond'
'Voor ons betekent Fairtrade het bewaren en verbeteren
van onze grond. Het betekent zorg dragen voor het milieu
en de lucht verbeteren die we inademen. Het betekent
ook onderwijs voor onze kinderen en toegang
tot gezondheidszorg voor onze gezinnen… Fairtrade
betekent meer mogelijkheden, vooral voor vrouwen.
Mogelijkheden om te organiseren en beslissingen te
nemen. Fairtrade betekent dat producenten en consumenten
samenwerken aan een beter leven. Fairtrade
is veel meer dan een minimumprijs alleen.'
Blanca Rosa Molina, koffieproducente en voorzitter van
CECOCAFEN
GetUiGeNiSSeN VaN
ProdUCeNteN
Uit Peru:
'Samen met fairtrade zorgen we voor
een betere verkoop van onze koffie'
'Lid zijn van de coöperatie is belangrijk voor een kleine boer. Want samen kunnen we
beter zorgen een goede verkoop. De overkoepelende organisatie ‘COCLA’ regelt een
betere prijs. Maar ik krijg ook technische ondersteuning bij de koffieteelt, en goedkoop
krediet. Ik ben ervan overtuigd dat een coöperatie een van de beste organisatievormen
is om je producten te verkopen. Fairtrade heeft geholpen onze levensstandaard te verbeteren.
Ik geef mijn koffie veel aandacht: met een goede kwaliteit zijn er meer mensen
die het willen drinken en ons willen steunen. Alle boeren zouden milieuvriendelijker moeten
werken en een biologische productiemethode nastreven.'
Alejandro, koffieproducent en lid van COCLA

Uit Uganda:
'fairtrade geeft ons een eerlijke prijs'
'Fairtrade is een goed idee. Het maakt een groot verschil
voor ons. Het geeft ons afzet op de markt en een eerlijke
prijs. En we weten dat we niet bedrogen worden.'
Oliva Kishero, koffieproducente Gumutindo Coffee Cooperative
Enterprises
| 25
Uit Tanzania:
'fairtrade heeft ons gewezen
op het belang van zorg voor de
natuur'
'Werken binnen Fairtrade en voldoen aan de standaarden,
heeft ons veel nuttige dingen geleerd.
Het heeft ons gewezen op het belang van zorg
voor de natuur. We mogen geen brandhout meer
gebruiken voor vuurtjes op onze boerderij. En er
werd ons aangeraden terrassen te bouwen om
bodemerosie tegen te gaan. Naast de workshops
waar we als lid van deze Fairtradecoöperatie
aan konden deelnemen,
zouden we graag in contact
komen met milieu-organisaties.
Zodat we echt goed
kunnen begrijpen hoe de
natuur in mekaar zit.'
Anna Mlay, koffieproducente en
lid van KDCU
Uit Malawi:
'fairtrade
geeft boeren wat
comfort'
'Het produceren van koffie wordt nu gezien als een
interessante opportuniteit. Deel uitmaken van Fairtrade
geeft boeren wat comfort omdat ze kunnen rekenen
op een zekere prijs. Daarom zijn er veel nieuwe
boeren die willen starten met koffie.'
Bernard Kaunda, directeur Mzuzu Coffee Planters Cooperative
Union

26 |
Switchen naar Fairtrade,
een goede zaak
daaroM kieZeN deZe BedriJ-
VeN Voor fairtrade
exki, kwalitatieve fastfoodketen
'Ik ken Fairtrade al minstens 20 jaar als consument. Exki
koos in 2003 voor Fairtrade omdat Fairtrade het antwoord
is op een echt probleem: de schommeling van de koffiekoers.
Het is een faire, doeltreffende en gerichte oplossing
voor 1 miljoen kleine producenten en hun gezinnen.
Want het is bijzonder onrechtvaardig dat slechts een klein
aantal beursspeculanten van de koersschommelingen in
de koffiemarkt profiteren, terwijl ze een enorme schade
aanrichten bij iedereen die actief bij koffie betrokken is:
producenten, verwerkers, exporteurs en importeurs, branders
en distributeurs. De grootste toekomstuitdaging voor
Fairtrade is groeien met behoud van de huidige structuur
en samenhang. En om zich duidelijk te positioneren
tegenover de andere koffielabels.'
Nicolas Steisel, co-founder en CEO
Coffeeteam nv, groothandel
in koffie
'Ik heb Fairtrade leren kennen via
een scriptie van een student over
het label. Door Fairtradekoffie in te
kopen en te verkopen, doe ik net
hetzelfde als wanneer ik 'gewone'
koffie zou kopen. Maar: omdat ik met Fairtrade het leven
van de kleine producenten echt kan verbeteren, vind ik
mijn keuze niet meer dan logisch. Mijn bezoeken aan
de plantages en de gesprekken die ik daar had met de
producenten zijn voor mij doorslaggevend geweest om te
switchen naar Fairtrade. Mijn uitdaging voor de toekomst?
De huidige verkoopvolumes behouden in een steeds
meer competitieve markt (conventionele koffie en andere
certificaten) terwijl gans Europa een crisis doormaakt.'
Gregory Dupuis, zaakvoerder
Café Liégeois, koffiebranderij
'De eerste om warm te maken voor
Fairtrade, is de industrie. Want als zij
volgen, volgt iedereen. Bij Café Liégeois
is Fairtrade geen ijdele belofte.
Wanneer je koffiebrander bent en je
reist naar het Zuiden, dan zie je al
snel de moeilijkheden daar. Fairtrade ondersteunen, dat is
een steentje bijdragen. Zo is het concept 'Mano Mano'
geboren. En zo geven we onze steun aan de vzw ‘Terre
Solidaire’ in Chiapas (Mexico): voor elk verkocht pakje
koffie, geven we 10 cent bovenop de aankoop onder Fairtradevoorwaarden.
In dezelfde geest ontwikkelen we een
project in Congo. Het menselijke in het centrum van
onze aanpak plaatsen, en kiezen voor Fairtrade zijn altijd
zeer aanwezig geweest. Ik ben er vandaag nog meer van
overtuigd.'
Michel Liégeois, co-owner

delhaize, supermarktketen
'Ik heb Fairtrade goed leren kennen
tijdens een rondtrip met Max
Havelaar in Peru. Ik was onder de
indruk van het professionalisme
van de lokale boeren, hun warme
gastvrijheid, maar vooral van hun
doorzettingsvermogen om hun producten constant te willen
verbeteren. Het meest treffende in het fairtradeverhaal
is dat de economische, sociale en milieuaspecten hand
in hand gaan. De combinatie van betere levens- en
werkomstandigheden voor de boeren en hun families én
een kwalitatief product geproduceerd met respect voor
het milieu is uniek. Persoonlijk was ik echt onder de indruk
van de manier waarop de coöperaties zich organiseren en
structureren.
Duurzaam ondernemen, respect voor de planeet
en onze lokale gemeenschap maken deel uit van de
Delhaizestrategie. Onze recente uitbreiding van het
fairtrade-assortiment toont dat we producten afkomstig
van eerlijke handel nog toegankelijker willen maken voor
onze klanten. Een belangrijke uitdaging voor Delhaize is
dus ongetwijfeld het vertellen van het fairtradeverhaal.
De nieuwe verpakkingen van onze fairtradeproducten
spelen hier een belangrijke rol in. Om de stijgende verkoop
van Fairtrade aan te houden moeten we er samen Max
Havelaar voor blijven zorgen dat de fairtradeproducten
beantwoorden aan onze kwaliteitsstandaarden.'
Dr. Tim Lammens, Director Quality & Food Safety
Java, foodservicedistributeur voor
bedrijven en instellingen
'Ik heb Fairtrade leren kennen via de verkoop van koffie
aan kerkpoorten en via dhr. Jos D’Hooghe, een fervent
bepleiter van de Max Havelaargedachte. Het doet goed te
weten dat er via de tussenkomst van Max Havelaar hulp
geboden wordt aan de plaatselijke producent, zodat deze
correct vergoed wordt en kan leven van zijn activiteiten.
Er wordt gezorgd voor gezondheidszorg en opleidingen,
en dat komt de gemeenschap én ook de uiteindelijke
| 27
kwaliteit van het product ten goede.
Wat dan weer heel belangrijk is naar
onze klanten toe. Eind jaren tachtig
zijn we gestart met Fairtradekoffie
omwille van de eerlijke verdeling van
de gemaakte winsten doorheen de
hele keten. Doorheen de jaren zijn
fairtradeproducten bekender, maar
ook kwalitatiever geworden waardoor de verkoop een
snelle groei kent. We vrezen dat dit de levertermijnen van
de producenten zal verlengen en misschien ook hun aanbod
zal doen verminderen. Door de crisis zijn er in België
verbruikers die de meerprijs niet meer willen betalen omdat
ze moeten bezuinigen.'
Wim Claes, CEO
oxfam-Wereldwinkels vzw en oxfam
fairtrade cvba
'Oxfam werkt al meer dan 40 jaar rond eerlijke handel
en ook vandaag heeft dit concept niks van zijn waarde
verloren. Integendeel. De omstandigheden voor kleinschalige
boeren in het Zuiden is nog steeds precair. Hun
elementaire sociale rechten zijn nog steeds niet gewaarborgd,
ze worden geconfronteerd met landroof en ervaren
als eersten ook de gevolgen van de klimaatverandering.
Fairtrade werkt zowel aan een verbetering van de sociale,
de ecologische als de economische omstandigheden. En
juiste deze combinatie maakt dit een uniek concept dat
veel verder gaat dan een product met een label.
Het samenspel tussen vrijwilligers en vaste medewerkers,
tussen een sterke Noord-werking en een steeds groeiende
Zuid-werking, tussen pragmatiek en idealisme, maken
van Oxfam een unieke organisatie. Samen met alle stakeholders
een antwoord vinden op de uitdagingen van
een steeds complexer wordende wereld is dan ook een
bijzonder voorrecht. Meer dan ooit is de missie van Oxfam
relevant om de toekomst van alle wereldburgers op de
juiste manier mee vorm te geven.'
Joris Rossie, gedelegeerd bestuurder

28 |
de VraaG Naar fairtradekoffie
BLiJft StiJGeN...
Gemiddeld 53% van de consumenten vraagt een ruimer
aanbod Fairtradeproducten in de supermarkt. 36% heeft
bovendien graag de keuze tussen een Fairtrademerk en
een Fairtradewinkelmerk.
... dankzij fairtradecampagnes
Sinds 2004 loopt de campagne 'fairtradeGemeente'.
Sindsdien zijn daar nog enkele campagnes bijgekomen:
'Commune du commerce équitable' (Wallonië) en
'fairtrade@Work'.
Het doel?
De vraag naar fairtradeproducten stimuleren bij
verschillende actoren. Werkplaatsten, gemeentebesturen,
scholen, organisaties, winkels en horeca worden opgeroepen
om over te schakelen naar Fairtrade. De switch naar
Fairtradekoffie staat daarbij op de eerste plaats.
Meer weten? Surf naar
• fairtradegemeenten.be
• cdce.be
• fairtradeatwork.be
... dankzij gericht lobbywerk
kiezen voor fairtrade in een openbare
aanbesteding: het kan!
Max Havelaar lobbyt voor Fairtrade in publieke aanbestedingen.
We vinden het belangrijk dat openbare besturen
kunnen kiezen voor Fairtrade. Daarom helpen we bij het
opstellen van aanbestedingen. Samen met de federale
en regionale overheden schrijven we handleidingen en
geven we persoonlijk advies aan besturen die daar nood
aan hebben.
Meer weten? Stuur een e-mail naar
info@maxhavelaar.be
fairtrade BUiteNSHUiS:
Laat U iNSPirereN
Niet alleen thuis, maar ook op café, op restaurant, op
hotel, in de kantine op het werk, in automaten en zelfs in
boetieks is Fairtrade perfect mogelijk.
Welk (h)eerlijk aperitief schenkt u uw gasten? Vanaf begin
2013 is er een nieuwe Max Havelaar online tool en een
handige catalogus die de vraag en het aanbod van Fairtrade
producten perfect op elkaar afstemt. Zo vindt u
voortaan nog gemakkelijker de weg naar Fairtrade.
Stralend voor de dag komen? Dat kan ook in een
Fairtrade-outfit. En een stukje Fairtradechocolade bij uw
Fairtradekoffie of thee getuigt van uw uitstekende smaak.
Meer weten?
Kijk op www.maxhavelaar.be

| 29

30 |
eN U ? BeNt U CoNSUMeNt of CoNSUMeNS ?
Als Fairtradeconsumens kunt u het leven van kleine
koffieproducenten actief verbeteren. Hoe?
als privépersoon:
door vaker te kiezen voor fairtradekoffie
Naast koffie heeft Fairtrade een (h)eerlijk aanbod
bananen, chocolade, suiker, thee, katoen, rozen,…
Laat u inspireren en ontdek een verrassend Fairtradeaanbod
voor elke gelegenheid.
door jouw koffieverdeler te vragen om over
te stappen op fairtrade
door fairtrade te promoten
Bij uw werkgever, gemeente, familieleden, vrienden,
school of universiteit.
door op restaurant, op café, op hotel, ...
te vragen naar fairtradekoffie.
door mee te doen met ‘fairtradeGemeente’
En andere initiatieven voor een duurzame consumptie
www.fairtradegemeenten.be
door licentiehouder van
Max Havelaar België te worden:
Wilt u zich ook zichtbaar inzetten voor eerlijke handel
en zo het leven van kleine koffieproducenten in het
Zuiden echt veranderen? Dat kan heel eenvoudig:
download het welkomstpakket op onze website
www.maxhavelaar.be/nl/certificationwelcome-pack
contacteer ons commerciële team via onze
website www.maxhavelaar.be/nl/employees
en drink in uw bedrijf voortaan
fairtradekoffie
als werkgever, overheid of
organisatie:
Door mee te doen aan : fairtrade@Work.
Geeft u uw medewerkers de kans om voor Fairtrade
te kiezen via distributeurs die Fairtradeproducten
aanbieden.
Zet u fairtradekoffie op het menu in uw bedrijfsrestaurant
Vult u de automaten in uw bedrijf of instelling
met Fairtradekoffie
Kiest u uniformen of werkkledij gemaakt van
Fairtradekatoen
Maakt u uw teams en uw partners bewust van
Fairtrade en het belang van duurzame consumptie.
Doet u beroep op de deskundigheid van Max
Havelaar om u hierbij te helpen.
Meer weten? Surf naar fairtradeatwork.be

• Gfk, 2011.
Fairtrade Foundation, Fairtrade and coffee, mei 2012
• Oxfam Magasins du Monde, Café commerce, La bourse ou la vie, december 2002
• International Coffee Organization (ICO), monthly coffee market reports, www.ico.org
Fairtrade
Max Havelaar
Fairtrade
Belgium
Max Have
Belgium
www.maxhavelaar.be
info@maxhavelaar.be www.maxhavela
info@maxhavelaar.be
© 2012 Fairtrade Max Havelaar België V.U. : Lily Deforce, Edinburgstraat 26, 1050 Brussel
Beelden : Tineke D’Haese, Max Havelaar, istockphoto | Grafische vormgeving : Alternatis
V.U. : Lily Deforce, Edinburgstraat
Met de steun van Fairtrade Foundation, Oxfam-Wereldwinkels en DGD
Beelden : eric De Mildt , Jasper Ca
Bronvermelding
Havgaard, Marvin del Cid, Linus H
Public, istockphoto, Max Havelaar
Grafische vormgeving : Alternatis,
• Euromonitor, vermeld in ‘Analysis: Single-cup coffee sales seen growing’, 2 februari 2012, www.reuters.com
• International Trade Centre, The coffee exporter’s guide 2011
• ICE Futures US en London LIFFE
• Food commodities speculation and food price crises, Olivier de Schutter, United Nations Special Rapporteur on the Right to
Food, Briefing Note 02, september 2010
• Climate Change, Agricultural adaptation and Fairtrade, NRI working paper, Natural Resource Institute, mei 2010, www.nri.org
• FLO, Climate Change and Fairtrade: Why is it time to make the links? April 2010
• World Bank, World development report 2008, 2007
• ‘About Kraft Foods’, www.kraftfoodscompany.com
• Anna Milford, Coffee, cooperative and competition: The impact of Fairtrade, Chr. Michelsen
Institute, 2004
• Global Economic Prospects January 2012, Global Commodity Market Outlook, World Bank
• Bekendheidsonderzoek Fairtrade Max Havelaar - TNS Dimarso 2011)
Met de steun van Fairtrade Found
Frankrijk, Oxfam-Wereldwinkels, e

koffie & fairtrade
Een boon voor (h)eerlijke koffie !