You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
dialectologie<br />
26 februari’09<br />
nummer<br />
vruint moar oan<br />
9080 André<br />
Tof, jongens dat jullie het dialect weer een plaatsje geven, en<br />
dat pleidooi van onze cultuurlaureaat voor een herwaardering<br />
van onze streektaal, is werkelijk fantastisch, maar je moet daar<br />
toch voorzichtig en zorgzaam mee omspringen, hoor. Neem nu<br />
die Lootsche tafelgesprekken. Ik lees daar:<br />
‘hij verloat zijn nest zoals nen ont zijn stront’?<br />
maar die ‘zoals’ moet zeker ‘gelijk’ zijn: gelijk zijn stront.<br />
Waar komt je voorliefde voor streektaal eigenlijk vandaan, André?<br />
Geboren en getogen op de grens van Lochristi-Zaffelare-Zeveneken,<br />
met een dorpsgenote als echtgenote en met onze ouders en grootouders<br />
die steeds ons dialect gesproken hebben, kan het niet anders of het zit<br />
er diep in! Mijn vader bijvoorbeeld, die lange tijd bij ons inwoonde, was<br />
“nen achterkomre”* en hij had gans zijn jeugd omgegaan met familieleden<br />
die veel ouder waren. Hij gebruikte soms een zeer oude woordenschat<br />
waarvan wij op een bepaald ogenblik dachten: dat zou toch niet<br />
mogen verloren gaan. En ‘k ben ’t beginnen opschrijven…<br />
Zo begon ik te ontdekken hoe schitterend en kleurrijk een dialect kan<br />
zijn: probeer bijvoorbeeld maar eens in het AN een korte en juiste omschrijving<br />
te vinden voor de uitdrukking “zijne slaboaruus in sloan”*!<br />
*nen achterkomre is een kind dat veel jonger is dan zijn broers<br />
en zussen.<br />
*zijne slaboarus in sloan betekent: op een ongelegen moment<br />
hevig tussenkomen in een gesprek.<br />
(En als je nu geglimlacht hebt, is mijn doel bereikt!)<br />
Maar dan krijg je het probleem van de transcriptie op je boterham.<br />
Puur fonetisch, met al die rare internationale symbolen. Jan met de<br />
pet, geraakt daar toch nooit wijs uit?<br />
Inderdaad, het opschrijven is een groot probleem. Je zegt het zelf, puur<br />
fonetisch is het bijna niet leesbaar. Ik heb dus een eigen schrijfwijze<br />
ontwikkeld, die de juiste klank zoveel mogelijk benadert. Ik hoop dat<br />
mijn manier, mits een weinig oefening (2 keren lezen!) verstaanbaar is<br />
voor uwe Jan.<br />
Dus een “hond en een kat” worden “ond en kadde” geschreven, doodgewoon<br />
omdat het zo uitgesproken wordt!<br />
En een stille wenk aan de jeugd die moet leren zonder fouten schrijven:<br />
in ons dialect hoor je bijna altijd het verschil tussen de “ij” en de “ei”.<br />
Luister eens naar de uitspraak van “kijk” en “mei”!<br />
Hoe beslis je eigenlijk of iets lokaal dialect is? Wij discussiëren hier op<br />
de redactie al zolang over een bienouersraaze (een beenhouwersreis<br />
= een nutteloze trip), een seependeirer (een lastigaard, twijfelaar), en<br />
een smouterkotte (een lang, smal iemand). Loots dialect of niet?<br />
Dat is inderdaad allemaal dialect en wat die “smouderkodde” betreft:<br />
in gans onze streek is dat gekend… of was. Want wie zet er nu nog<br />
staakbonen, want daar is het laatste woord van afgeleid!<br />
Wanneer ik van bepaalde woorden of uitdrukkingen veronderstel dat het<br />
dialect is, wordt er eerst nagezien of het geen AN (Algemeen Nederlands)<br />
is. Daarvoor beschik ik over de nodige woordenboeken. Bovendien heb<br />
ik, om niet te vervallen in een soort familiejargon, in geval van twijfel een<br />
paar informanten, die dit al of niet kunnen bevestigen.<br />
<strong>Nummer</strong>9080<br />
<strong>Nummer</strong>vijffebruaritweeduizendennegen<br />
En via dit kattebelletje kwamen we in contact<br />
met André Baert van “Doverstroade”, die<br />
sinds de novembereditie ons dialectgesprokkel<br />
naziet. Hij onderwerpt onze vijf zinnetjes aan een minutieus<br />
onderzoek met scalpel en pincet (of zeggen we beter, beitel en<br />
nijptang, want hij is timmerman in hart en nieren.)<br />
nummer<br />
9080<br />
En nog eentje om het af te leren: dat fameuze<br />
beikendoe, komt dat altijd na een negatieve zin, zoals bv na:<br />
‘je kan dat niet!’ - antwoord: beikendoe! (ik kan dat wél!)? Of kan het<br />
ook na een positieve?<br />
Nu wordt het moeilijk. Maar ik denk dat het in veel gevallen als antwoord<br />
gegeven wordt en niet alleen na een negatieve zin. Bijvoorbeeld: “G’<br />
eit weere op ui kousens geluuepen!” Antwoord: ”beikendoe!” Wat<br />
dan betekent: ik heb dat niet gedaan.<br />
Zulke rare vervoegingen hou ik trouwens apart bij: beikendoe-beigendoet/beizendoe-beiëendoe-beiwendoen-beigendoet-beisendoen<br />
maar ook neeënik-neeëg/neeënsneej-neeëm-neeëg-neeëns.<br />
Kan je zelf eens voorbeelden geven van leuke<br />
woorden, vondsten in het dialect?<br />
’t Schoole breeëln Spijbelen<br />
Zijn leeble wigsmijdn Het opgeven<br />
Mieken-de-sterre Uitroep van verrassing<br />
Heb je een uitgesproken mening over hoe<br />
we onze kinderen moeten opvoeden. In het<br />
AN, het verkavelingsvlaams (tussentaaltje)<br />
of het dialect? Nu dreigt het echt<br />
wel verloren te gaan, vrees ik.<br />
Uiteraard ben ik voorstander van het<br />
AN waar het hoort: school, eventueel<br />
op het werk, in de omgang met mensen<br />
uit een andere regio, enz. Maar<br />
ik zie het niet direct zitten om tegen<br />
mijn kinderen en kleinkinderen in<br />
het AN te zeggen: “Blijf uit mijn<br />
spekkenduueze!” En met mijn<br />
buurvrouw “over d’ uige in ’t<br />
schuuen vluims een pruitsen<br />
sloan”, ook niet.<br />
Dat begrijp je wel, zeker?<br />
Allee, genoeg gepraat<br />
nu, laat maar komen,<br />
die vijf zinnen!
Change language