DE VROUW

More documents

Recommendations

Info

182 HOE HOOGER ONZE IDEALEN STIJGEN, DES TE HOOGER STIJ GEN WIJ ZELF. omtrent de beteekenis van dit verschijnsel niet bedriegen zal. Die tweede druk toch is niette danken aan de wezenlijke kunstwaarde of de zedelijke beteekenis van haar boek, maar aan de nieuwsgierigheid van 't publiek, dat gaarne weten wil hoever een onvervaarde jonge dame wel gaan durit. Dat is een schijnsucces. Het ware succes voor Mej. Reyneke zal eerst komen, wanneer zij met meer gerijpt talent een onderwerp zal aanvatten dat meer onder haar bereik valt. 8 Juni 1900. Maar, vragen misschien de jonge meisjes en vrouwen onder mijne lezeressen, wat is nu de slotsom van uw redeneeren: raadt gij ons het boek at* of aan? Het af- of aanraden van lectuur is een ding van niet weinig gewicht. Afraden van een bijzonder boek prikkelt de nieuwsgierigheid, en doet het boek vaak erger schijnen dan het is; doch raadt men het aan, dan hecht men er in zekeren zin zijn goedkeuring aan, en wordt mede verantwoordelijk voor den mogelijken invloed van dat boek op deze of gene persoonlijkheid. Bij kinderlectuur is dit betrekkelijk gemakkelijk: het kind is een op te voeden wezen, en op opvoedkundige gronden van algemeene strekking kan men aan die lectuur zijn eischen stellen, of zijn goed-of afkeuring verklaren. Maar de jonge mensch tusschen de 18 en 25 is geen kind meer, en toch nog dikwijls een kind; er is een geheel nieuwe wereld in hem ontwaakt, terwijl hij de wereld daarbuiten nog niet kent of doorgrondt. Ook zich zeiven kent hij niet, en zeer dikwijls belacht hij de wijsheid der ouden, om later, zelf oud, te erkennen dat de dwaasheid vaak aan zijn zijde was. De overmoed en de eigenwijsheid der jeugd, waarover wij, rijperen of reeds bedaagden, zoo vaak het hoofd schudden, zal wel behooren tot de orde der dingen. Maar moeilijk is het voor ons raad te schaffen aan de eigenwijsheid, en levenswijsheid — door ons zoo dikwijls tot duren prijs gekocht — ten geschenke te geven aan hen die zoo rijk zijn aan waan! Och, 't is wellicht ergens goed voor, dat wij oude wijsheid niet kunnen gieten in jonge hoofden, en dat de jeugd goeden raad „saai" vindt totdat bittere ervaring haar heeft gebracht op ons standpunt Ik leg er mij bij neer Maar daar het gehééle geslacht toch groeien moet, groeien óók door onze ervaringen die wij geven ten beste der jeugd, zal het eveneens wel tot de orde der dingen behooren dat wij steeds klaar staan met onzen raad van rijperen, die reeds op den top van den levensheuvel stonden, en dus een beetje verder zagen dan de jonge klauteraars achter ons. En daarom, op gevaar af van „saai" te worden gevonden, zou ik toch aan enkele jongeren volgenden raad willen geven ten opzichte van hun romanlectuur. le. Deze zéér bepeiken; en de gewoonte aannemen, steeds een of ander wetenschappelijk boek (van aard waar ieders aanleg) te bestudeeren met de pen in de hand; dit boek volzin voor volzin, paragraaf voor paragraaf bestudeeren, verklaren, weerleggen; er uittreksels uit maken en uittreksels van uittreksels; kortom, dit boek dóór en dóór werken, — het gebruiken als hersen- en gemoedsgymnastiek. Al doende wordt het ook stijlgymnastiek . . . Een oud vriend gaf mij dien raad; en lang eer ik aan „schrijven" dacht, en zonder de bedoeling mij daarvoor te oefenen,, volgde ik hem op. Ja, te Aywaille vond ik daartoe nog vrije morgens, en deze warenmij de liefste van de geheele week. 't Waseen oud, héél oud en schijnbaar dor boek dat ik daarvoor gebruikte; maar dat doet er niet toe, voor mij was het wat dagelijksche gamma'sen loopjes zijn voor den piano-virtuoos: gymnastiek. En 't is mijn groote verdriet in't levenhier, dat de kleine beslommeringen zóó omvangrijk worden, dat ik mijn ouden „Hennert, de grondbeginselen der wijsbegeerte" niet tot oefening kan te voorschijn, halen uit het laadje waarin hij ligt. 2e. Bij voorkeur romans lezen van sociaalethische strekking, en die vermijden waarin alles draait om het liefdeleven der seksen. Ik ben waarlijk niet bang van de liefde .... Ben ik niet zelve getrouwden heb ik niet kinderen'?' Ik vind de liefde met alles wat er toe behoort een héél mooi ding; ik gun alle jonge menschen die het waard zijn al de poëzie, al de hoop — en al de vervulling der liefde; ik ben voor een heele week opgewekt als ik tot de ontdekking kom van twee menschjes, op onverschillig welken trap van ontwikkeling, die samen innig gelukkig zijn; en ik heb een diepen eerbied voor ongerepte trouw jegens elkander van wettige of onwettige echtgenooten. Al die goede oude denkbeelden omtrent huwelijkstrouw, familieleven en huiselijk geluk zijn voor mij geen ijdele klanken, al wensch ik dat alles te zien opgevoerd tot hooger peil en breeder horizon .... Maar het voortdurend lezen van liefdeslotgevallen, het uitpluizen van liefdegevoelens, het meeleven met hij's en zij's die begeerig om elkander heendraaien, het richten van al zijn denkbeelden op liefde en huwelijk; het willekeurig opwekken en voeden der droomerijen die vanzelf al genoeg opkomen op zekeren leeftijd; — dat alles acht ik minder geschikt voor de rust van ziel en zinnen der jonge lieden, en in te hoogeren graad naarmate hun aanleg min of meer hysterisch is (geen zeldzaamheid in onze dagen); of zinnelijk (wat geen schande is maar een gevaar); of „passioneel" (wat ik voor een Zondagsche benaming van zinnelijk houd); of eenvoudig maar „liefdebehoevend", wat dikwijls bevredigd kan worden door innige toewijding die met „verliefde liefde" niets te maken heeft. Voor die allen zonder uitzondering acht ik het spelen met vuur gevaarlijk; acht ik het gezonder en sterkender met hun gedachten en droomen te verwijlen op het groote veld van het algemeene leven, of op dat der wetenschap. Kunst en letterkunde zijn uit hun aard niet zonder gevaar, daar de sexueele hartstocht op die gebieden vaak een groote rol speelt; doch noodzakelijk is dit niet; en wie wezenlijk tot kunstenaar of letterkundige geroepen is en daarbij aan edel mensch-zijn hecht, zal zich wel wachten het bekende spreekwoord waar te maken van den „grooten geest" en wat daarop rijmt. Maar we hebben het hier over menschen van gewonen aanleg; en voor alle die acht ik, in 't algemeen, minder goed de lectuur die zich al te druk bezighoudt met het liefdeleven in engeren zin; beter die welke hun oog opent voor algemeen-menschelijke belangen. Zelfs waar die lectuur (romans en poëzie) bij uitstek rein is, en dus uit zedelijk oogpunt niet te veroordeelen, dunkt mij hat
HOE HOOGER ONZE IDEALEN STLTGEN,DES TE HOOGER STIJGEN WIJ ZELF 183 opgaan daarin gevaarlijk voor de gemoedsrust der jeugd. En 't moge vreemd klinken, maar dat liefdeleven in engeren zin zal er bij winnen, zal dieper, reiner, breeder en duurzamer worden, wanneer het slechts één der bloesems is van het jonge gemoedsleven, en niet de éénige, waarop zich alle sappen en krachten samentrekken. Zoo'n éénige bloesem mag met recht, in gewijzigden zin, een „passiebloem" heeten. Verbloeit en verdort die éénige bloem, dan is het geheele gemoedsleven dor en dood, of geeft slechts een schralen, geforceerden nabloei. Doch waar het vele bloesems draagt, en die der geslachtsliefde onbevrucht mocht blijven, daar is niets verloren dan eenig persoonlijk geluk: het gemoedsleven blijft bloeien en geuren, en draagt vrucht voor de groote menschenfamilie. Dat is de reden waarom ik zeg: romanlectuur beperken; en die reeds beperkte lectuur bij voorkeur kiezen op het wijde gebied der sociale ethiek. Ook voor de schrij venden wist ik wel raad, - indien zij er mij om vroegen. En deze zou luiden: le. Schrijf omstreeks den tijd dat gij de verstandskies krijgt zooveel gij wilt, riemen vol; maar laat het eerst na negen jaar drukken jnonum prematur in annum (Horatius)J — indien gij het dan nog drukbaar vindt. Gij zult daarmee ons lezenden zéér verplichten. Uzelf misschien nog meer. 2e. Schrijf slechts als gij wat te zeggen hebt; houd uzelf en uw belangen niet voor zoo héél gewichtig; en schrijf als gij schrijft in de allereerste plaats om onzentwü ... Dat bidden wij u. Amen. » * « Iedereen zal wel zoo vriendelijk willen zijn van te erkennen dat mijne raadgevingen zéér wijs zijn, ja allerwijst; en mijne wenschen zéér vroom, ja allervroomst.... 12 Juni. NELLIE. Het gruwelijke en gedrochtelijke in de kinderlitteratuur. Werkelijk, voorrede's en inleidingen zijn er om gelezen te worden, en wie ze overslaat kan daarmee een groote fout begaan. En evengoed als gelezen, behooren zij ook geschreven te worden, voor ieder boek waarvan de inhoud ook slechts eenigszins zou kunnen aanleiding geven tot misverstand. Hoe noodig zulke controle is, blijkt b v. uit het feit dat iemand als Hans Christiaan Andersen, die enkele sprookjes dichtte van onovertrefbare teederheid en fijnheid, en speelsche kinderlijke fantasie, er cok enkele schreef die onzen goeden smaak en ons beter pedagogisch inzicht kwetsen; en dat KingsLy, de schrijver van een zoo edel boek als „De Heroën', sommige gruwelverhalen uit de oude Grieksche mythen wel wat al te breed uitmeet. Ware Andersen evenzeer pedagoog als dichter geweest; en had Kingsley even stilgestaan bij deze, tot nu toe vrijwel verwaarloosde kwestie, de eerste had enkele zijner sprookjes in het vuur gegooid, en de ander ware wat luchtiger heengegleden over veel gruwelijks. * Ik heb in dit opstel het gruwelijke en het gedrochtelijke in één adem genoemd, ofschoon het niet hetzelfde is. Het gruwelijke is niet altoos gedrochtelijk, noch het gedrochtelijke altoos gruwelijk. Het gedrochtelijke heeft ook meer betrekking op den kunstsmaak, het gruwelijke op ons menschelijk voelen. Toch gaan beide dikwijls samen, daar ze beiden herkomstig zijn uit een tijd toen noch het voelen noch de smaak beschaafd waren. En voor beiden geldt dezelfde opvoedingsregel: eerst, bij het zeer jonge kind, den smaak vormen door voorbeelden van het erkend mooie en zuivere, het eenvoudige en naïve; en later, aan het opgroeiende, ook het gedrochtelijke (bijv. afgoden van wilden) als kennis van het bestaande. Gelijk ik reeds zeide: het koddige is de uiterste grens voor beschrijvingen en prentverbeeldingen van het kleine kind. Dat koddige kan op de grens liggen van het gedrochtelijke, maar hét onderscheidt er zich van door een zekere goedmoedigheid, oolijkheid. Zoo heb ik een Deensch boek met min of meer gewaagde verbeeldingen van „trolden", aardgeesten, iets anders nog dan onze bekende kaboutertjes; maar er is in die voorstellingen iets zoo kinderlijk-komieks, maar er is in die voorstellingen iets zoo kinderlijk-komieks, iets zoo goedigs en „onvervaarlijks", ondanks de harigheid, de dikneuzigen grootmondigheid dezer „trolden", dat ze een klein kind niet schaden zullen. Ik wenschte zelfs dat wij iets zoo koddigs en origineels in onze kinder-illustraties bezaten. Maar 't is de uiterste grens, en men moet geestig en smaakvol artist zijn om zich zoover te wagen en er niet overheen te schieten. Trouwens, daar komt het juist op aan: de grenzen zien, — willen zien, — de grenzen van het redelijke, zedelijke, behagelijke, geoorloofde, toelaatbare; het „tot hier toe eu niet verder" in acht nemen, al beteekent dit voor ons: pijnlijke besnoeiing van wilden groei, en offertjes, ja offers, gevergd van onze auteursijdelheid. Princenhage, 14 November 1899. NELLIE. Dit artikel is eerst uit logeeren geweest bij School en Leven. Ingezonden. Meer waarheid. - Minder geheimzinnigs. Sexueele opvoeding. Onlangs was ik in gezelschap van eenige damesbestuurderessen van een bewaarschool; zij spraken over een kleine verbouwing, welke volgens de Hoofdonderwijzeres noodzakelijk was. Plotseling richtte zich een der jongere dames tot mij met de vraag: „Wat denk jij, zou het strikt noodig zijn: afzonderlijke privaten voor de jongetjes en de meisjes?" En gedachtig aan mijn eigen schooltijd sprak ik een volmondig ja uit, op deze rechtstreekscbe vraag, die wij vrouweu onder elkaar zelfs zelden doen. Ja, het is noodzakelijk, dringend noodzakelijk, en dit niet alleen; maar ook in andere opzichten vereischeu opvoeding en opleiding der kleinen meer zorg en oplettendheid. Uit eigen ervaring sprekend, zou ik in alle bescheidenheid maar tegelijk met allen aandrang willen raden: „Plaats op de gemengde scholen van kinderen van 6—10 jaar geen onderwijzers, alléén onderwijzeressen, behalve misschien wat het Hoofd betreft, mits dit Hoofd gehuwd en van onberispelijke zeden zij." Nog ééns, ik spreek uit eigen ervaring, eigen ondervinding: ik weet hoe soms de onderwijzers de kleine meisjes optillen, op den arm dragen, haar hun „klein vrouwtje" noemen. Die verhouding is verkeerd, zelfs in het geval waar ik van spreek, waar de man uit vaderlijke liefde tot het kleine ding gedrongen, het vertroetelde, geheel te goeder trouw en zonder laak-
Page 1 and 2: 7e Jaargang. 7 JULI 1900. No. 23. r
Page 3 and 4: HOE HOOGER ONZE IDEALEN STIJGEN, DE
Page 5: HOE HOOGER ONZE IDEALEN STIJGEN, DE

DE VROUW

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?