Download de PDF - Groniek

Wereldbeelden
In de eerste plaats leverde Rosenblum een niet te onderschatten bijdrage
aan de anti-formalistische kunstbenadering, die vele hedendaagse tentoonstellingsmakers
en kunsthistorici zich hebben eigen gemaakt.
Zoals ik al aangaf startte vanaf 1982 een reeks tentoonstellingen, waarin
de noordelijke kunst centraal stond. Het begon allemaal met Northem Light:
Realism and Symbo/ism in Scandinavian Painting 1880-1910, onder andere te
zien in het New Yorkse Brooklyn Museum. Northem Light was georganiseerd
door Kirk Varnedoe, destijds een collega van Rosenblum aan de New Vork
University. In de begeleidende catalogus schrijft hij dat de Noordeuropese
kunstenaars vanaf de late negentiende eeuw wel de Parijse schildertechnieken
overnamen, maar deze in eigen land toepasten om typisch 'noordelijke'
emoties uit te drukken. In een noot bij het slot van zijn betoog noemt hij
Modem Painting "the key text relevant to the reevaluation of Northern art of
the nineteenth century":
In many of the paintings in Northern Light, the energy that fueled innovation and
beauty was that of areaction away from modem civilization toward a greater
inwardness, a purer moment in history, or the authority of blood, the soil, and the
seasons. [...l Beyond its intrinsic visual appeal, Northern Light should join with other
recent critical reappraisals in bringing these consequential issues to the forefront
ofour continuing reassessment of the roots of modem art. 6
Kortom, Varnedoe wil met zijn tentoonstelling een bijdrage leveren aan de
revisie van de geschiedenis van de moderne kunst. Ondanks de invloed van
Rosenblum op dit punt, speelt Varnedoe het wel klaar de oorsprong van
Scandinavische kunst toe te schrijven aan 'bloed en bodem'. Het is vreemd
hoe besmette termen in Amerika weer in het reine worden getrokken.
Europese tentoonstellingsmakers: Fuchs, Gachnang en Hoet
In Rosenblums visie wordt niet meer gedacht in de trant van elkaar opvolgende
stijlen en bewegingen, maar gesproken van een horiwntale lijn. Europa's
toonaangevende tentoonstellingsmakers sinds 1975 etaleren een zelfde horiwntale
visie op de kunst. Johannes Gachnang, Rudi Fuchs en Jan Hoet spreken
in termen die w van Rosenblum af lijken te stammen. De Zwitser Gachnang
spreekt over 'der nordische Raum' en het begrippenpaar Apollinisch-Dionysisch.
De Nederlander Fuchs ziet de kunstgeschiedenis zich ook buiten Parijs
ontwikkelen. En de Belg Hoet maakt volstrekt intuïtieve en subjectieve keuzes
en hanteert eveneens het wjuist genoemde begrippenpaar.
De Zwitser Gachnang leerde in de jaren zestig bij Baselitz het gedachtengoed
van de noordelijke ruimte kennen. Toch is het opvallend dat we hem
6 Kirk Vamedoe, 'Nationalism, Internationalism, and the Progress of Scandinavian Art',
tentoonstellingscatalogus Northern Light: Realism and Symbolism in Scandinavian
Painting, 1880-1910, Corcoran Gallery of Art, Washington 1982 (e.v. The Brooklyn
Museum New York 1982-83; The Minneapolis Institute of Arts Minnesota 1983), 32
(noot 16), JO. Vamedoe noemt de late negentiende eeuwse Scandinavische schilderkunst
de 'missing link' tussen de Duitse Romantiek en het Duitse Expressionisme. In
navolging van Rosenblum maakt hij vergelijkingen tussen het werk van Scandinavische
kunstenaars en dat van Friedrich, Van Gogh en Marc.
142