De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en ...

__^*~'
W
'*ar*>
&aA & tA*-,*^'-^
wVw
;V'f'

••&V* *** \

D E
GROOTE SCHOUBURGH
DER
NEDERLANTSCHE
KUNSTSCHILDERS
E N
SCHILDERESSEN.
Waar van 'er veele met hunne BeeltenifTen ten
Tooneel verfchynen ,
en Konftwerken befchreven worden : zynde
een vervolg op het Schilderboek van
K. v. Mand er.
HET III DEEL.
en welker Levensgedrag
'T welk zyn aanvang neemt met het Jaar 1635
, en vervolgt
met die Konftfchilders , welker geboorte in dien
tuffchentyd tot het Jaar 1659. voorgevallen is.
DOOR
ARNOLD. HOUBRAKEN.
DEN TWEEDEN DRUK
Van veele Drukfouten gezuivert en met Nieuzve Regifler.
voorzien.
@€®>@
IN 'sGRAVENHAGE.
r J. SWART, C. BOUCQUET, 1
4 EN
(. M. GAILLARD.
\

Kum,
N A A M R O L
Van de Beelteniffen der
Konftfchilders en Schildereflen.
I Trans van Mieris.
i Jan Steen.
B.
3 Gerard ter Burg.
4 Gabriel Metzu.
5 Kard de Jardyn. \
6 Gillis de Hondekoeter. ^~
4°
C.
7 Jan Ajfelyn.
8 Heyman Dullaart
9 Jan van Pee.
xo Melch.de Hondekoeter m
D.
In het III. Deel.
Fol.
» 64
II Abraham Genoels. » ,
11 Adr. van den Velde, j "
1 3 Gerard de Laires.
14 Bartdit.
F.
•tro
ie jfafcot Torenvliet. •) ,
10 Mich.vanMuJJcher. J 1 4
Num.
G.
Fol.
17
18
Godefridus Schalken.
J^;/»/» Tidtman. }, 7 6
H.
ro 704» ^« Biskop.
10 Johannes Voorhout.
I.
V 11
ir Maria Sybille Merian.*\-.
zz David vander Plaas.,
K.
13 Godfried K nelier
24 Gerard Hoet.
\ '34
15 Mathys Wulfraat. \ia q
x6 Augujlinus terWeften.J *
t
M.
17 Johannes Verkolje. \ x a
2.8 Abraham Hondius. j 181
N.
19 Johanna Koerten.
O.
194
[30 Adriaan vander Werf. 388
P.
31 Cafparus Uetfcher.
31 j?^ herekheiden.
33 Gerri/ Berckhexden.
} 189
NB. De Plaat P. welke men in den Eer./?*» Dr»fc niet
vind, werd thans de Liefhebbers mede gedeelt

D E
GROOTE SCHOUBURGH
Der
NEDERLANTSCHE
KUNSTSCHILDERS
SCHILDERESSEN.
DERDE DEEL.
& En Boomgaardenier kan een jon-
* gen boom en zyn takken , zoo lang
de zelve nog taay en buigzaam
zyn , leiden naar zyn zii; : maar 'c
beurt ook wel , wanneer het kragtig
voedzel van zyn wortel in den
(tam en fpranten geweldig doorftraalt , dat de zelve
in de hoogte opfchietende zig van die banden
ontflaat; waardoor de Hof beftierder, ziende dat
de kragtder natuur in dezelvennietiste teugelen,
hem zynen vollen loop laat nemen , werwaart de
natuur hem dryft. Dus heeft het zig toegedragen
met den vermaarden Konftfchilder
FRANS van MIERIS, die d'eerfte naar 't openen
van het derde Toneel van den grooten
III. Deei,. A Schov

2 SCHOUBURGH DER
SCHOUBÜRGH DER NeDERLANTSCHE
Kunstschilders te voorfchyn komt.
Deze is geboren tot Leiden indenjarei635op
den 16 van Grasmaand.
Zyn Vader Jan Badiaanfz. van Mieris , was een
Goudfmit en DyamantÜyper , en voornemens om
zyn Zoon Frans in die oeffening op te kweeken.
Maar deze deed al vroeg blyken zien, dat zyn genegenheid
elders heen helde, namentlyk tot de
Teekenkond; want hy al vroeg methoutkool den
tnuur van zyn Vaders werkvertrek met Beelden
en Beeden beteekende, en dat zoo geedig,dat
elk die 't zag oordeelde dat 'er een Schilder in
en gevolgelyk den Vader aanfpoorde om hem
flak ,
in die Konft te laten onderwyzen , gelyk gefchiede,
inzonderheid op het aanraden van den Heer
Willem van Heemskerk, Vader van den Borgermeeder
Jood van Heemskerk , die gemelden Jan
Bafliaanfz. dikwerf kwam bezoeken. Des werd hy
beitelt by Abraham Torenvliet in dien tyd een
vermaart Glasfchilder , en Teekenmeeder , by
den welken hy in korten tyd zoo verwonderlyk
toenam , dat zyn Vader befloot hem geheel de
Kond op te offeren , tot welken einde hy hem
bedelde by den berugten Gerard Don.
'T leed niet lang of hy overtrof alle zyne medeleerlingen,
zoo dat Dou hem dikwerf noemde
den Prins van zyne Leerlingen , en zeide : dat hy de
kroon van hun allen weg droeg.
Na dat hy nu in eenige jaren door het onderwys
van Ger. Dou , en zyn naardigheid en yver loffelyk
in de Teekenkonft gevordert was, werdhy
om aan een kloeke penceelbehandeling te gewennen
bedelt bydenKondfchilder Adriaan van den Tem-
pel : dog meer tot het kleen en uitvoerig fchilde*
ren

Schilders en Schilderessen. 3
ten geneigt , keerde hy weder tot het onderwys
Van Gerard Dou, tot dat hem van zyne goede
vrienden geraden wierd de Konfl by zig zelven
voort te oeffenen, 't geen gelukkig uitviel ; zulks
2yn penceelwerk van den beginne af aan beminnaars,en
begunfligers vont. Onder deze waren de
Heeren Vredenburg , Gerards , en de Profeflbr
Silvius, welke laatfle dikwerf verzogt , dat al wac
hy maakte voor hem mogt wezen , of hy keur hebben
om het zelve te naaften tot zoodanig een prys
als ymant anders daar voor wilde geven y 't geen
zyn Konfllufl niet weinig aanfpoorde ; en nog meer,
toen hy door de gunfl van gemelden Heer zynen
gelegentheid kreeg om een Konftftukje
Mecenas ,
voor den Aartshertog te fchilderen , waar in hy
verbeelde een fchoon Vrouwtje ftaande in een
Zyde Stoffewinkel , en nevens de zelve een Ruiter,
kwanfuis om eenige floffen te koopen , dog
die meer op die fchoonheid als op de Winkelwaren
fcheen te gluren ; het welk den Aartshertog zoo
wel beviel dat hy hem daar voor dede betalen dui-
zent gulden , met aanbiedinge , zoo hy wilde te
Weenen aan 't Hof komen wonen, dat hy hem rykelyk
voor zyn Konfl betalen zoude, en daar en
boven hem jaarlyks eenprefent vanduizentRyksdaalders
geven: maar zulks floeg hy af , onder*
voorwending dat zyn Huisvrouw daar niet toe geneigt
was.
Hy heeft in zyn tyd ook verfcheide koïiftige
Kaarslichten gefchildert. Een der zelve verbeef
dende een Vrouwtje, door te veel drinken be-
dwelmt in flaap gevallen ,
1
en van een potfemaker
belacht, en met een pispot gekroont , is
door den Konfligen Graveerder Hendrik Bary,
Oom van den Heere G. Cincq, jegenwoordig
A 2
Sche-

4
SCHOUBURGH DER
Schepen der Stad Gouda, bevallig in Plaat ge»
bragt. Chr. Pierfon heeft de fpreuk Proverb. 20
vs. 1. De Wyn is een Spot t er, daar op
toegepaft, nevens dit volgende Vaers:
Hier leent Bary de hand aan Mieris grooten geeft,
Dus kan het Konings woord 't gezigt als dooren raken.
De dronkenfchap befpot zlg zeken altyd meeft ,
Hoe welz op anderen haar ovetiaft wil braken.
In dien tyd fchilderdehy de Huisvrouw van den
Heere Kornelis Paats, daar hy veel vlyt, en tyd
aan befteede, aangezien die Heer in zyne jeugt
de Kond van Teekenen , en Schilderen by hem
geleerd had. Dit pourtretje word voor een van
zyn konftigfte Penceelkonft , die hier te Land is
gehouden, en is, niettegenftaande dat voor het
zelve dikwerf veel geld geboden is , nu nog te
zien aan 't huis van deïTelfs Zoon den Heer Willem
Paats, Schepen der Stad Leyden.
Gemelde Heer Korn. Paats liet hem ook aan
zyn huis fchilderen een Kabinetftukje, waar in
verbeeld word een jong Juffertje dat in een flaau-
te leit, nevens een Medecynmeefter en een fchreijende
oude Vrouw. Zoo lang hy aan dit Konftftukje
bezig was kreeg hy voor yder uur een goude
Dukaat, makende, wanneer het voltooit was
een fom van vyftien hondert gulden.
Menigmaal heeft dien Heer aanzoek om het zelve
gehad voor den Groothertog van Florencen
die daar voor drie duizent gulden (dog te vergeefs)
liet bieden. Eenftemmig word dit Konflfhukje
gehouden voor een wonder van 't Penceel : en
dus vond ook W. v. Heemskerk rede om onder
de
,

:
Schilders en Schilderessen. 5
de geteekende Beeltenis van onzen grooten Meefler
te fchryven
Bus kon Frans Mieris band, alleen met Kool en
Kryt,
Op Parkement zelfs zyn gedaante 't wezen geven
Maar wie 't Mirakel wil zien eedier levend leven
Let hoe Penceel en Verw met 't leven dingt om
firyd.
Indien 't Parbajius , en Zeuxis mogten zien :
Zy Jtaakten 't wed/pel, Jlreên wie d 'Eerkrans hem zou
bien.
Dit geteekende afbeeltfel is naderhand door
Blooteling in zwarte Konft gefchraapt, en word
onder de BeekenifTen der Konftfchilders van de
Printkonftlievenden bewaart, en in waarde gehouden:
en wy hebben ook niet verzuimt die
waarde Beeltenis onder zoo vele deftige Mannen
in de Plaat A i. plaats te geven ; op
dat der zelver GedagteniiTe nog lang levendig
blyve.
Hy heeft d'eer gehad dat de Groothertog van
Toskane hem, ( uit hoogagting, die hy voor zyn
Konft had ) kwam bezoeken tot Leyden : en ziende
verfcheide Konftftukjes die ten halven of ten
grooten deelen voltooit waren , viel zyn oog eerlt
en daar na zyne geneigtheid zoo kragtig op een
der zelve, dat hy den Konflenaar fmeekte om 't
zelve voor hem ten fpoedigfte op te maken. Hier
in was verbeeld een gezelfchap van Juffrouwen
voor aan ftond 'er een in 't wit Satyn gekleed
hebbende een Luit in de hand , en fcheen als opgedaan
van een met groen Fluweel bekleeden floel
die agter haar ftond: nevens de zelve een ander,
A 3
ge-
; :
,
:

6 SCHOUBURGH DER
gekleed met een purper Fluweele nagtmanteltje
met wit bont , en onder het zelve een Satyne rok
houdende in haar rechter hand een Wynroemer
dien zy aan haar mond brengt, terwyl-een kleyne
huisknecht met een zilver fchenkbort in de hand
naar den ledigen Roemer fchynt te wagten: tegens
over de zelve een bevallig Heerfchap bekleed met
een fwarten Fluwelen mantel , waar nevens aan een
Tafel met een rykelyk kleed overfpreit, en op de
zelve een fchotel met Konfi muren , een Aap
die daar van fnoept , zig vertoont, onder een opgefchove
zyde Gordyn , op den agtergrond vertoonde
zig een ruime en pragtig gebouwde gaandery , en in
de zelve een Heer en Juffrouw die by elkander flaan
te kouten. Elk beekje was in 't byzonder op 't
konfligft gefield, de wezentjes bevallig, de hantjes
op 't gracelykfl; , de onderscheiden Stoffen, Fluweelen,
Bont, Zilverwerk enz. zoo overkonilig
zagt, en kragtig gefchildert dat het tegen de
natuur in fchoonheid konde ophalen ; waarom het
ook elk , en inzonderheid den Hertog ( wanneer
het dus voltooit was) zoo wel beviel, dathy den
maker daar voor dede geven duizent Ryksdaalders.
Dog het uitmuntenfte van zyn Penceelkonft
(volgens het oordeel der befte Konftkenners)
is geweeft in het beroemde Konftkabinet van
den Keurvorft van de Pal ls.
Verfcheiden andere Konftftukjes meer heeft onze
groote meefter van tyd tot tyd voor gemelden
Groot Hertog gefchildert, als ook, (daar toe
verzogt zynde ) zyn eigen afbeeltfel levens groot,
als vertoonende een kleen ftukje van zyn Konft,
v/aar in verbeeld Hond een * Juffrouwtjefpeelende
op
* Van dusdanigen inhoud is 'er ook van- hem een'Konftftultje
tot Amfterdamin 't Konftkabinet van den Heer PonS
mee-

Schilders en Schilderessen. 7
op een Klavecimbel , nevens een oud Mannetje
dat haar kwanzuis onderwyft in die Konft. Dit
pourtret was zoo kragtig, fchoon, vleezig en
rond gefchildert, dat het eer levend als gefchildert
fcheen te wezen. Dog hy werd hier voor
niet wel beloont, door dien hy aan een der Hovelingen
die 't oor des Hertogs had , iets had geweigert,
die hem daar voor dien trek fpeelde,
en voorts altyd dwarsboomde ; zulks hy naderhand
niet meer voor den Hertog gefchildert heeft. 'T
fchynt dat onze groote Frans niet heeft gemerkt,
of willen merken; dat zulke luiden de handen
gevoelig gekufl: moeten worden : of dat hy
zig min aan de Hoffelyke flaaffche vleyery , als aan
het opvolgen van zyn aard en genegenheid liet gelegen
zyn.
Hy was een byzonder goed vrient van Jan Steen
en beminde zyne boerteryen zoodanig dat hy op
zyn gezelfchap verzot was , en dikmaals by hem
kwam ; maar alzoo Jan Steen meer en meer tot
den drank verviel (die met pek omgaat zeit het
oude Hollandfche fpreekwoort , wort 'er door be~
fmet ) gebeurde 't ook fomtyds wel eens , dat onze
Mieris zig in de maat van drinken vergifte.
Wie, zeit Seneca, is 't aller uuren even tvys?
Als Jan naderhand een drinkwinkel opzette en
een verkoper van natte waaren werd , kwam Mieris
hem fomwyl bezoeken. En wanneer de Kelder
van Jan vaats was , en de winkel gellooten ,
lokte hy Mieris met hem elders heen, daar hy
Jan,
meefter Jakob Boreel , 't geen zoo uitnement Konftig gefchildert
en getekent is , dat het bovengemelde niet heerlyker
heeft konnen wezen. In 't vrouwtje (behalve dat het
naar een fchoon leven gefchildert is ) ziet men klaar , dat het
met opgetrokken gedagten ftaat te luifteren naar de tooneii
van 't Snarenfpel.
A 4

8 SCHOUBURGH DER
Jan , die altyd dorft had , met drank laafde voor
zyne potfige vertellingen, waar door hyfomwylen
tot in den laten avond opgehouden wierd.
Van een gevaarlyker gevolg zou het konnen
geweeft zyn , wanneer Mieris eens van Jan afgefcheiden
alleen op eenen donkeren laten avond,
aan de Langeburg kwam gaan , en flruikelende
over 't puin van een opgegraven verftopt Rioel
over hals en kop daar inviel , zoo dat hy naaulyks
geluit van zig konde geven , om hulp te roepen.
Geen ongeluk, zeit het fpreekwoort , of 't heeft zyn
geluk. Een Schoenlapper zat in zyn pothuis dus
]aat nog te werken en een deuntje tezingen. Zyn
Vrouw die hem gezelfchap hield me; iets te naajen
of te floppen, hoorde eenig geflommel en geroep,
waar op zy tot haar man zeide: hou op, hou op
met zingen , ik hoor ymantalsin nood roepen. Voorts
nam zy de lamp, liep op het gerugtaan , daar zy
hem dus deerlyk in de modder gezonken zag; riep
haar man die in aller haaft toefchoot en hem daar
uit redde. Zy vaagden zoo zy beft konden , den drek
van zyne kleederenaf,en ontdekten meer en meer
aan zynen fulpen rok met goudeknoopen dat het
een farfoenlyk man moefl wezen die door den
duifter tot dusdanig ongeval gekomen was. Zy
bragten hem op hun bovenwoning, reynigden
hem voorts , ftookten vuur aan , gaven hem een
weinig Brandewyn,- alzoo hy heel ontftelt was,
en leiden, hem op kufTens neer voor 't vuur op dat
hy zig warmde, door dien het in 't najaar, en
koud was. Hy tot zig zelf gekomen (na dat hy
door 't warm koefteren eenen ruime flaap gedaan
had ) was met zig zelven verlegen en befchaamt
over dit ongeval hem overkomen, maakte zigniet
jbekent, maar droop zoo haaft het maar dag werd,
{til door naar zyn huis, Niet

Schilders en Schilderessen. 9
Niet dat eerder vegeeten word , zeit het gemeen
fpreekwoort, als dankbaarheid. Dog hy hield
zulks indagtig en betoonde het tegendeel. Hy
nam een flukje fchildery onder handen, en deê 'er
met luft by wylen wat aan , tot dat het na verloop
van twee jaren eindelyk voltooit kwam. Toen
nam hy het ftukje by fchemeravond onder zyn
mantel en ging naar des Schoenlappers woning,
daar hy de Vrouw t'huis vond, die hy,om te weten
of het de zelve ook was vraagde: ofzyeenen
geruimen tyd geleden niet ymant die in een rioel
gevallen was met hulp van haar man daar uit gered
had? de Vrouw zei ja: maar dat zy niet wift
wie het geweeft was. Daar 's ook ( antwoorde
hy) niet aan gelegen, haalde met een het ftukje
fchildery onder zyn mantel uit, en gaf 't haar in
hande, zeggende: daar, bewaar dat ftukje
fchildery wel, dat is voor den dien/t dien gy voor-
henen gedaan hebt; dog zoo gy lieft geld daar
voor had, breng het by den Heer Paats , en ging
zonder zig bekent te maken weg. Waarlyk een
ftaal van een dankbaaren en edelmoedigen geeft.
De Vrouw , die verzet , op dat zeggen geen agt
geilagen had , maar dit ftukje aangenomen
had, was wel in haar fchik, en liet het aan deze
en gene van hare buuren zien , die het zelve
prezen en zeiden : dat het veel geld waard was
waar op zy beluft te weten wat 'er van was
voornam by den Borgermeefter Jakob vander Maas
op de Hooygraft(daar zy weleer voor meit gewoont
had ) te gaan , om het te laten zien , gelyk
zy deed, die ftraks ziende dat het van Mieris
gefchildert was , haar afvraagde hoe zy 'er aan
kwam? en hoedanig een man het was van wien
A 5
zy

IO SCHOUBURGH DER
zy 't gekregen had ? zy verhaalde den ganfchen
omflag der zaak, waar uit dit gefchenk oorfpronk
nam. Waar door het geval bekent en rugtbaar
werd.
De Vrouw, als zy hoorde zeggen dat het wel ioo
Ducatons waard was, meende dat haar oude Heer
met haar fpotte , en vraagde : of de Borgermeefler
haar daar zoo veelgeld voor wilde geven? die ja,
antwoorde , en nog meer , maar belaflte haar met
het zelve te gaan by eenige der voornaamfte
Konftlievende Heeren, welke hy haar aanwees
zeggende Eifch 800 gulden voor hetzelve, gelyk
zy deed , en 't was ftraks verkogt.
De Vrouw, die haar Man t'huis kwam met zulk
een ryken buit voor dat horretje, tot belooning
van gemelden dienft haar gefchonken, was welkom.
Zeker deze betaling voor dien dienft verdient
lof , en wyl de voorzigtigfte dergelyk ongeval in
donker niet konnen voorzien , zulks het den vroom-
ften kan overkomen, is 'er niet anders op te vinden,
om zulks te ontgaan, als 't geen gy hooren
zult by het uiteinde van dit volgende verhaal/
Zeker aanzienlyk man gaat op een Zondag
avond donker zynde langs de ftraat en valt voor
over in een Kalktobbe, waar door een nieuw
kleed 't geen hy aan had , de koleur uitgebeten
en gans bedorven werd. Wat doet hy ? hy klaagt
des anderendaags aan een Borgermeefler, met
wien hy gemeenzamen omgang had, zyn ramp,
met verzoek dat zulke Kalktobben , voor de
huizen daar gemetfelt word geplaatft, voor den
avond van de ftraat elders geborgen mogten wor-
en zoo de Borgermeefter daar geen order op
den ;
wilde ftellen, hy dan genootzaakt zou wezen zelf
daar order op te ftellen , dat zulks niet meer ge-
beur-

Schilders en Schilderessen. t%
beurde. De Borgermeefter verwondert over zulk
onvoeglyk vryborftig fpreken , zeide: Wat order
zult gy daar op Jtellen? Ik ben (antwoorde hy)
voornemens geworden van nu af aan altyd my voor
donker avond van de firaat in huis te begeven.
Dog dit alles overgellagen om naar 't einde te
fpoeden, willen wy alleen nog iets zeggen van
zyn laatfte Konftiïuk, 't geen onvoldaan gebleven
is ; aangezien hem de nydige dood den tyd niet
gunde van het zelve op te maken. Hier in is
verbeeld Maria zittende te lezen, een Chriftus
beekje 't welk zyn Kruis afpafl, en Jofeph in 't
verfchiet aan zyn Schaaf bank, welk onvoldaan
gebleven is. Het Vrouwebeeltje gekleed in Cc-
ledon kleurd laken is zoo kondig en breed ge-
plooit, datmen niet fchooner zien kan, daar benevens
in het wezen een verwonderlyke zedigheid,
voorts het bywerk ten uiteriten uitvoerig en na-
tuurlyk.
Voor dit Konftftukje zou hy van den Marquis
de Bethune gehad hebben 1500 gulden. Dog alzoo
de Weduw van onzen Mieris 't zelve (fchoon
onvoltooit ) tot geen minder prys wilde geven , zag
de Marquis daar van af, en is 't zelve naderhand
gekomen in handen van den Heer Defoubrie tot
Leyden, in wiens Konftkabinet het heden nog
hangt,
HyfHerfop den 12 van LentemaantiöSr naaulyks
46 jaren out.
Kafper Brant maakte dus zyn Graffchrift
Sta wandelaar ,
dit's Mieris graf
De Fenix zyner Konfigenoot en :
Die beelden fpraak ,
en leven gaf,
Leit zonder leven hier bejloten
Dog

12 SCHOUBURGH DER
Dog zyne Konfl, het eelfle deel,
Lcefdt in zyn Zoonen ,
En Wil. van Heemskerk :
en penceel.
Hier onder rufl Frans Mieris doode Lyk ,
Wiens eel penceel op aard had geen gelyk.
Onfterflyk kan 't zyn Konfi op 't levend/t toonen
En 't levendig naarJireven zyner Zoonen.
Dit Iaatfte ftaat op zyn Grafzerk in St. Pieters
Kerk tot Leyden.
Hy liet twee Zonen na die hy tot de Konfl had
opgetrokken , Johannes , en Willem. De eerfte is
vroeg te Rome komen te fterven , en de tweede
leeft nog en volgt zyn Vaders voetftappen in de
Kond: na.
Nu volgt zyn Stadt-, tydt - en Konftgenoot
JAN STEEN ten Toneel, van wiens potfig
levensbedryf men een ganfch boek zoude konnen
befchryven ; dog dit is onze toeleg niet.
Een, welks natuur geneigt is tot klugt, en
boertery, is bekwamer om iets ernllig te verbeelden
, dan een droefgeeftige om potfige bedryven
door 't penceel te malen ; dewyl hy een afkeer heeft
van die wyze van leven en geaartheid,en zulke voorwerpen
nooit by hem in befpiegelinge komen , maar
houd zig by zig zelf,en vley t zyn ftilheid. Daar en tegen
die boertig van geeft is,be"dient zig van allerhande
voorwerpen , dewyl dit behoort tot de regte bootfemakery
, dat men alles even natuurlyk, zoo wel
droefheid als vreugt, bedaar theid als toorn, met
een woort , alle Lichaams bewegingen , en wezenstrekken,
die uit de menigerhande gemoeds-
driften ontfpruiten , weet te verbeelden , en na te
boot-

Schilders en Schilderessen. *3
bootfen. Het levensbedryf van JAN STEEN,
en de inhoud van zyn konftig penceelwerk zal
myn zeggen beveiligen.
In 't algemeen moet ik zeggen, dat zyn fchilderyen
zyn als zyn levenswyze, en zyn levenswyze
als zyne fchilderyen.
Hy was een Leerling van Jan van Goijen , die
hem om zyn geeftigheid inzonderheid minde, en
hem fomwyl des avonds , als hy uitgefcheiden was
met fchilderen , meê nam om een biertje te drinken
en wat met hem te kouten. Jan beminde insge-
lyks zyn meefter , maar nog meer zyn Dochter, die
hy zoo klugtig behandelt had, dat zy langs hoe
meer begon te zwellen. Margariet ( dus was zy
genaamt) porde hem telkens aan dat hy 't zyn ouders
en haar Vader bekent zou maken ; op dat zy
te zamen trouwden eer het rugtbaar wierd onder
de menfchen. Hy nam de gelegen theid waar als
hy met zyn meefter naar de kroeg ging, tot wien
hy zeide : Ik heb wat nieuws gehoort daar gy vreemt
van op hooren zult. En wat is dat vraagde van
Goijen? wat dat is zey Jan, Griet moet in de
Kraam. Weetje dat wel zei van Goijen? wel ja
zei Jan zou ik dat niet wel weten , ik heb 't zelf
toegeftelt,^ en wilze ook wel trouwen. Dit haalde den
knoop toe , zoo dat van Goijen die we] wift dat
gedane dingen geen keer hebben , ten minften die
van zulken aart zyn, Jan daar ook niet hard
over viel : maar belafte hem zulks aan zyne Ou-
ders bekent te maken; op dat zy het Huwlyk verzogten
en alles met orde en eere mogt toegaan.
Maar Jan die zyn Vader wat vreesde had daar
niet veel ooren toe, dog Griet wift hem zoo
fchoon te bepraten dat hy het deed. Hy vertrok
dan naar Delf daar zyn Vader Brouwer was, tot
wien /

14
SCHOUBURGH DER
wien hy zeide : dat hy van zins was te trouwen.
Waar op hem zyn Vader antwoorde :
dat het nog
te vroeg was om daar op te denken, en vervolgde,
waar meê zont gy den kqft winnen! dat weet ik niet
zei J a n , maar wel dat het niet te vroeg is om te
trouwen ; want hy wilt dat de bot vergalt was.
De Vader ziende dat liet ernil was zeide; Wy
zullen by gelegentheid daar op denken , en naar een
bekwaam voorwerp omzien. Dat hoeft niet zdj ah 9
die moeite heb ik u al afgenomen , ik heb er al een ,
onze Griet is een hupfe bolle meit daar zal ik meê
trouwen, en zy is bereets met kind. Zyn Vader
ziende dat het verhoetelt werk was, en wat op
geld gezet zynde, vraagde : wel wat zal van Goijen
met zyn Dochter meê geven ? Dat zal wel gaan
zei Jan; myn meefter is al een vette knaap ( van
Goijen was diklyvig. ) Om verdere omftandigheden
over te flaan , zyn Vader liet hem trouwen
en zette hem in een Brouwery te Delf.
Jan die nu de ruime handeling van 't geld had
ging om een trantje en in de kroeg , en Griet was
een makmoer, die nog op 't huishouwennogop't
Comtoir pafte ; en als ymant bier op borg haalde
't maar met kryt op de ley aanfchreef, zoo dat hy
eens over 't fluiken van bier van den Pagter overvallen
wierd, die de boeken vorderden, dog op de
ley gewezen wierd die daar zoo min wift uit te
komen als Griet; want die niet meer wift wat zy
aangefchreven had. De Pagter eifchte een groote
boete, maar Jan bekreunde zig dit alles niet,
wel wetende dat de Pagter vifte daar niet te vangen
was. Dit werd egter met den Pagter afge*
maakt, en hy (onder belofte van beter op te paffen)
door zyn Vader weer in ftaat gefield. De Brou-
ketel raakte weer aan 't gaan: dog dit duurde niet
lang,

Schilders en Schilderessen, i?
en kogt Wyn
Jarig , want hy ging zyn ouden gang ,
voor zyn geld in fteè van Mout, zoo dat zyn beminde
Huisvrouw op een tyd tegens hemzeide:
Jan de nering verloopt , de klanten komen vergeef ,
daar is geen bier in de Kelders , nog zoo veel Mout ,
om een Brout te konnen maken , hoe zal dat gaan ? je
behoort de Brouwery levendig te houden. Ik zal ze
wel levendig honden s zei J a n , ging na de markt
( na dat hy al vorens den Knegten belaft had de
groote Ketel met water vol te pompen) kogt
een deel levendige Endvogels , liet de refl van
de Mout daar in itorten , en de Vogels daar in
zwemmen: die zulks niet gewoon zynde, vlogen
als dol af en aan door de Brouwery alzins heen,
en maakten zulk gewelt dat zyn Vrouw daar
op in kwam ; waar op hy zeide : Is bet nou niet
levendig in de Brouwery ? die , fchoon zy daar niet
veel lull toe had , zig evenwel niet konde onthouden
van lachen om zyn potfig bedryf.
Toen namhy toevlucht tot het Penceel. 'T eer-
fte dat hy maakte was een zinnebeeld van zyn bedorven
huishouwen. 'T vertrek lag buiten orde
overhoop , de Hont flobberde uit den Pot , de Kat
liep met Spek heen, de Kinderen buitelden ongehavent
over de Vloer , Moer zat gemakkelyk in
een zetel en zag dit werk aan, en om de klucht
had hy zig zelf daar by afgemaalt, meteen roemer
in de hand , en een Aap op de fchoorfteen
die dit alles met een langen bek begluurde.
Na verloop van tyd werd hy Herbergier : maar
als de vaatjes leeg waren , haalde hy de krans in,
en floot den winkel. Tuflchen beide fchilderde hy
fomwyle een ftukje (alzoo hy in zyn jeugt zig in
de Kond geoeffent had ) voorden Wynverkooper,
die hem dan daar voor weer een vaatje beitelde.
Strax

l6 SCHOUBURGH DER
Strax hing hy weer den krans uit, daar zyn Kor*
nuiten ten eerflen op aankwamen , om zyn geeflige
grappen. Maar dit was van geen duur , om
dat hy de befte klant aan zig zelven had ,
en men
het rpreukje, De Waard in de drie Maften, is
eer dronken als zyn Gaften, op hem kon toe-
paffen.
Ik kan niet voorbygaan te melden den inhoud
van eengroot ftuk ('t geen lang aan myn huis ge-
Haan hebbende , naderhand aan den Vorft van Wolfenbuttel
verkogt is) waar in afgebeeld ftond een
Bruidegom en Bruid , twee oude Luiden en een
Kotaris. Deze beelden waren elk zoo natuurlyk in
hunne verrigtingen afgebeeld , als of men 't zelve
wezentlyk gebeuren zag. De oude luiden fcheenen
met den grootften ernft hunne meening te beduiden
aan de pleitvos, die met de pen op 't Papier,
fchryfree met aandagt toeluifterde. De
Bruidegom ftond (als ten uiterften hier over misnoegt
) in een portuur , even of hy van fpy t Hond
te ftampvoeten , hoed , en trouwteeken tegens den
gront geworpen , fchouder en handen opgetrok-
ken. Hy ziet zyn Bruid op zy aan , als ofhy de fchult
daar van aan d'oude wilde wyten , en zig voor
haar ontfchuldigen ; die daar by met de tranen op
de wangen bedroeft ftaat te kyken. Dit alles was
zoo klaar en duidelyk uit de wezenstrekken , als
de * gefleltheid der t'iguuren beelden, en andere
om-
* Gefleltheid. ] A. Pels in zyn vertaling van Horat. zeit:
datmen oudtyds infteê van Reyen tuffchen de bcdryven
Miemen, Pantomiemen en Embolaricn plagt te gebruiken:
Dit was een geeftig flag van danken ,
Beflaande , om liefde , toorn , bekom meringen , pynen ,
Verwond'ring , blyfchap , hoop , en vrees , en al het geen
Men hartstogt noemen han t voor 't oog van yder een,
Doof
mcejl in mynen

Schilders en Schilderessen, ij
cmflandigheden te zien , als of 'er by gefchreven
waar geweeft. Dus natuurlyk en geeftig is van
hem ook gefchildert een jonge opgefchoten Julfus,
ftaande te huilen om dat hy in zyn f'choen
( het ftuk verbeeld een St. Nicolaas avond , nog
in 't Konftkabinet van den Heere G. Franken te
Dordrecht te zien ) ziet een roe, of gard , in fleê
van iets fmakelyks {teken.
Onder zyne kleinder foortvan Konftftukjes vind
men 'er vele die uitvoerig naar 't leven gefchildert
en niet min geeftig van gedagten zyn. De Konftlievende
Heer Lamb. van Hairen , te Dordrecht , heeft
'er een gehad (wantzynEd.isdoot ) dat een lloerekot
verbeeld , daar de hoeren een vreemden Doffer
op flag hebben dien door bedrog zyn geld word
afgeftroopt.Men ziet den ernfl in des mans wezeneen
overleg in het trekken van de Kaart. Agter hem ftaafl
een oude berimpeldekochel, die in een fpiegel de
Kaart doet zien aan zyn party die tegen hem over zit,
en dien defchelmagtigheid ten oogen uit ziet. Daar
nevens aan zit een opgefmukt Hoertje dat zig vaffc
vleit in de zekere winft , die op 't uiteinde van 't fpel
flaat te volgen. Vorders is het Kamervertrek en
de Huisraad van een geeftigen toeiïel, als ook
het tapy te kleed , dat op de Tafel leid , uitvoerig ge-
fchildert. Dog hy kreeg 'er toen zoo veel niec
voor als men 'er thans wel voor geeft. Egter was hy
akyd wel. te vrede.
Het
Door buigingen van 't lyf, $r'imtna(fen , vreemde fbrongeri
Zoo uit te drukken , als door h:dj> van menjchetongen
Dit dient tot leering voor de Schilderjengt, op datzy %\g
gewenne een vaft denkbeeld van al de lighaams bewegingen
die uit aandrift van de ziel ontfpruiten , in te drukken, waar
door xy hare beelden op het voorbeeld van Jan Steen , ais
doen fpreken.
III. Deel. B

l8 SCHOUBURGH DER
•
Het getal zyner Koaftilukken is zeer menigvuldig,
ook doorgaans zeer geeftig van vinding*
't Zy dat hy vrolyke gezelfchappen in Wyn- of
Bierkroegen , of winkels daar men meer warm vlees
betair., als koopt, en hondert diergelyke iofli
dry ven van 'sMenfchen leven verbeelde: of zaken
die een ftilder beilag vereiflbfaen, als by voorbeeld
een Kinderfchool ; 'twasegteraltyd meteenigpotfig
bedryf vermengt: 't zy dat de jongens
malkander in 't haar grypen ; of dat de Schoolkoning
, die 'er zoo wyflyk uitziet als ooit hunner aller
voorzaat Dionyfius, zyn fchoolrecht oeffent met
de plak , terwyl anderen daar door fchynen in vrees
gebragt te zyn , en zoo bedrukt 'er uitzien ofzy met
hun dooppeet in 'teerftepaar ter begraving gingen.
Terwyl ik van begraven melde , fchiet my in gedagten
de verbeelding van een Kwakers Lykftatie
, zoo geeftig en potfig van toeilel ', en de wezens
zoo naargeeftig verbeeld, of hy de modellen
daar toe uit het Simpelhuis geleent had; zulks
men het niet kon aanzien zonder lachen.
Eindelyk moet ik dit neg zeggen : dat hy het
onderfcheiden der Perfoonen , waar van wy elders
breeder gefproken hebben , wel verftaan heeft j
want ik heb Tafereelen van hem gezien , daar Heeren
en Boeren by malkander verbeeld itonden , maar
het was haaft te zien aan de wyze van liaan, en
het maken van geiten ofgebaarden , zonder agt te
geven op de bekleeding, welk de Boer en welk de
Heer was. Een wel opgevoed Man ( zeit het
fpreek woord ) ftaat op een , een Boer op tweebee-
nen. Om den welftand welken deze oplettenheid
aan de Kond geeft, heeft Horatius dit den Toneeldichteren
meê ten wet voorgeftelt. Hoor wat zyn
vertaaler zeit:
Veel

Schilders en Schilderessen. 19
Veel zal het fcheelen , of een Meefter /preekt , of
Knecht
Of ook een Jtatig man , die weet , het geen hy zegt ,
Of dartel JongUng , een Vorjlin , of Minnemoeder;
Een fnedig Koopman , of onnozel Schapenhoeder
Een Spanjer , of een Pool; een fransman , of een Deen.
En wat lager
Een Boer dan, die gy , van zyn ploeg , cfuiteen woud
Gehaah , op uw Toneel wilt brengen , voer geen kout
Gelyk een pleiters Klerk , of diergelyk een prater
Nog als een Koopwyf'vanden Vygendam, of ''t Water ,
Uw Boer blyve altyd Boer
Die een weinig bedreven is in de oeffenfchool
van Pictura , zal ligt begrypen wat de Dichter
daar by meent. Te weten ; dat men den Perfoon
in zyn eigen natuurlyke hoedanigheid ,
ne bedryven , moet tragten te .verbeelden , waar
ontrent ik de Schüderjeugt , om een denkbeeld daar
van te krygen geen bekwamer dalen daar toe kan
,
aanwyzen, als de Pen ceelkon ft van onzen Jan
Steen.
De Lezer heeft al een brave lyft van zyne
Konftftukken zien ontrollen , die thans wel een
trits van kruisjes op 't hondert meer betaalt worden
als toen hy leefde.
in allezy-
't Gebeurde dat hy een (tukje fchildery verkogt.
en eenig goud daar voor ontfangen had. Zyn
Vrouw had graag gewilt dat hy hetafgelangthad;
maar hy fokte daar mee heen naar de kroeg, verdronk
een deel en verfpeelde de red , en kwam
B 2 eg-

20 SCHOUBURGH DER
egter vrolyk en wel gemoed t'huis. Zyn Vrouw*
daar voor beducht, vraagde ten eerflen naar het
goud, 't geen hy zeide niet meer te hebben., en
begon wel hartelyk te lachen. Zyn Vrouw antwoorde
daar op: dat zulks niet was om te lachen.
Zou ik niet lachen , zei J a n , zy meenen dat zy my
bedrogen hebben; maar ik heb hen bcfchetcn, want
het goud is op elk Jluk wel zes aazcn te licht , dit
zullen zy eerjl gewaar worden als zy het morgen
zullen willen verwijfden. Hoe zullen zy danjlaan
lijken
Jnmiddels kwam zyn huisvrouw te fterven ,
hy bleef Weduwenaar met een deel kinderen.
Dit leek hem niet, aangezien die hem ftaag om
geld aan 't oor lelden , om fpys of drank te koopen.
Om dit voor te komen maakte hy verding
met zyn Bakker , hoe veel hy hem 's weeks zoude
geven voor zyn huishouwen, 't geen zy eens
werden. Als hem zyn kinderen dan vraagden:
wat zullen wy van dezen middag, en wat favond
eeten, was 't antwoord Broot. Vraagden zy:
wat zullen wy
'
er 'toe ecten? 't antwoord was als
vore Broot. Dus was 't enkel Broot dat de kok
fchafte. Daar by hielden zy nog een hond of
twee aan , om de brokken te verorberen , maar 't
leed niet lang of de Bakker zeide hem dat hy liever
van het verding met hem gemaakt wilde ont-ilagen
wezen , en hem de fchult kwy t fchelden , dan
langer op dien voet broot voor zyn huisgezin te
leveren, 't geen weer zooveel uitgewonnen was.
Jan, 's avonds in de kroeg gezeten zynde, hoorde
redewiffelen over Panharing , en hoe nadeelig die
(als hy veel gegeten werd) voor de gezontheid wasja
dat men 'er de Peft van kon krygen.Hy luifterde toe,
en befloot ftil by zig zelven daar de proef af te nemen.
en

Schilders en Schilderessen. 21
men , met zyn Jongens daar aan te wagen , denkende
't argfte dat 'ervan komen kon , was 't Kerkhof,
en dat zou groote ruit in huis maken. Des daags
daar aan kogt hy een ganfche kruiwagen vol Panharing,
en zey, Jongens nu kunjefmullen. Een gedeelte
daar van werd in den fchoorfteen gedroogt , om
tot brood te ftrekken , om de relt der haringen welke
zy kookten , en braden , meê te verorberen. In
weinig dagen hadden zy dit waterzootje tot den
graat afgekloven , en J a n , befpeurende geen hec
minfte kwalyk varen aan zyn Jongens, vond reden
om die praters voor bedriegers uit te maken, en
hun wysheid voor ydelheid te belachen , daar by
voegende , dat zyn Jongens een ganfche kruywagen
met Panharing hadden op gegeten , en geenevan
hun allen daar van de pelt kregen.
Ondertuflchen liep dit huishouwen van tyd tot
tyd meer en meer , als men zeit , in 't riet ; en hy
vond dagelyks werk om zyn fchuldeifTers met een
zoet praatje van de deur tewyzen. Wat gebeurt
'er? terwyl hy zit met een zynen vrientdie hem
by wyle wat geld met fchilderen liet verdienen
een pypje te fmooken , op zyn plaats in een Somerhuisje
: en die vrient ( ziende het verval van
dit huishouwen ) hem vaft raad dat hy behoorde
naar een Vrouw om te zien , om het beftier over
de Kinderen waar te nemen , zoo komt daar een
Vrouw door 't huis naar agter in het Zomer-
huisje.
Na dat zy hen gegroet had , begon zy te zeggen
: Jan buur , ik kom eens zien of het u gelegen
komt , je weet wel daar is nog iet te kwaat van
wegen Schaapshoofjes , en Schaapspootjes , en een
zout my nu clienjt konnen doen met
omloop, en gy
bet zelve te betalen. J
a n die al zulke geeften ge-
B 3
woon

22
SCHOUBURGH DER
woon was met een zoet praatje te verdryven,
zeide, ftraks met een lachend wezen, mei buurvrouw
Mantje Hcrculens , ber.jc daar , kom zit wat
by ons te praten. [Met een |iét die vrient, die by
hem zat, ftil een kannetje wyn halen, en Maritje
buur moeit mee eens drinken. Jan, die wel de
grootfte part daar van ingeilobbert had, werd
vrolyk, en vatte Maritje buur, dan eens by de
hand, dan eens by 't hoofd , dat niet naar haar zin
fcheen te wezen; waarom zy wegging, onder beloften
van .ten eerilen betaling te zullen krygen,
ja dat hy 't geld zelf aan haar huis zoude brengen.
Straks begon onze vrient zyn vorige reden op
nieuw op te vatten en tegen hem te zeggen: dat
zulk een Wceuwtje hem gelyken zou , datze 'er helder
en knap uit zag, en een goede huishoudfter fcheen te
wezen. Zeker , zei Jan daar op ,wy dunkt ook dat
het wel zou wezen ; zy wir,t mee een Jiuïvertje met
haar KoopfHdtifchUp , en onder 't zeiltje (zeit het
fpreek woord ) is 't goet roeyen; daar en boven hoefde
ik ook die J'chult , daar zy my om maant , niet te be-
talen , en had Schaapehoofjes en pootjes voor niet.
Zyn vrient fcheide van nem, na dat hy hem
hadde geraden dit ftuk met zyn Zuiter ( die een
Klopje was) te overleggen.
'k Zou myn Lezer te kort hebben gedaan , zoo
ik het aanhangfel van zyn kiugtig levensbedryf
(dat ik onlangs eer ft gekregen heb) niet op het
voorige gelait had. Valt de rol. wat lang, zy
zal den Lezer daarom niet verdrieten. Zyn Zuf-
ter , als gezeit is , was een geeftelyke dochter ,
(en hy was ook van jongs op in de Roomfchen
Godsdienft opgebragt, dog ftiet maar
zelden zyn voet aan den drempel van de Kerk
die hy zyn voornemen voor ftelde, die het ook
noot-

Schilders en Schilderessen. 23
nootzake lyk achte te wezen ; om de Kinderen, want
onder alle die was 'er maar een Dochtertje, en dat
was veel te jong om zoo een woelt huishouwen
als dat was , te beilieren.
Hy fnuik 'er op uit, na dat zyn Zufler hem
netjes opgetooit had, komt by Maritje Herculens,
betaald zyn oude fchult ( dit was op den
raad van 't klopje) en na dat hy zig zoowatftaat
om en om te drayen , zeit eindelyk ; dat hy ook
kwam om haar ten huwelyk te verzoeken , dat hy
haar van harte lief had. Neen Jan buur , zei Maritje,
je zoekt met my iz-at tefpotten gelyk gy gewent
zyt. Zeker niet , zei Jan. Ik kan niet vry'en , maar
het ïs my emfi , $ verzoek u tot myn Vrouw.
Maar wat zou dat wezen zei Maritje , gy zes kin-
deren , en ik twee. Wat is daar aan gelegen , zei
Jan , daar zoo veel Kinderen zyn , of 'er dan een
ftuk of twee meer is, zy zullen al mee den kojl heb-
ben. 7/y daar weer op , Keen buurman Steen , ik
zou het niet doen, en daarom fpreek''er niet meer van;
dat 's uit. Met dit paspoort ging hy troofteloos
heen ftryken naar het Klopje , waar tegen hy zeide
: Zie daar ik heb op uw raad alles gedaan wat
ik kon , maar zy wil 'er niet aan , 't huwelyk is af.
Kom, kom , doe my maar die kraag en dien mantel
weer af. Wel Jan Broer, zei het Klopje, is
't Huwelyk af, ik dagt dat het eer/t begin nemen
zou. Ik heb , antwoorde hy , 't haar rond uit ge-
zeit, dat ik niet meer vryen kon, en dan behoorde
zy dat immers my niet te vergen ? Maar Jan
Broer, zei 't Klopje, de boom valt niet met eenen
Jlag , 't gaat zoo niet ten eerjten , ze is u vreemt ,
gy behoorde eerft daar wat kennis mee te maken , de
Vrouw is goed en wel, gy los en wonderlyk, en
meent y dat zy, als gy,zoo licht beginnen en zoo licht
B 4
weer

24
SCHOUBURGH DER
weer uitfchieden zal ; neen , dat gaat zoo niet , gy
zult 'er morgen nog eens na toe gaan, toonen de
Weduw wat vrientjthap, en zeggen, dat gy niet
kond weg blyven. Gy moet het met geen onbefcb'cit maar
met zoetigheid aanleggen. Dit woord van zoetigheid
nam hy in acht. Daarom , wanneer hy
's daags daar aan weder als vore netjes uitgedoft naar
zynWeeuwtje gaan zou, liep hy onderweeg in een
Banketwinkel aan, en koft zoo wat van die zoete
verfnapering,diehyzyn beminde ten eerflen in de
vuift {topte, die hy vond liaan aan haar hoekbank
met een floof met vuur onder haar fchorteldoék
om haar handen te warmen. Hier kom
ik weer , zei Jan , ik kan 'er zoo niet van daan bly-
ven , myn Klopje is ook van die gedagten dat ik 'er
niet van daan blyven moet , dat ik wat nader ken-
nis moet viaken , en 't werk met zoetigheid beginnen ,
en haalde daar op het papier met fuiker banket
uit zyn zak, en fneukelde het met haar famen op.
OndertufTchen raakten zy zoo zoet aan 'tkoozen,
dat hy zyn hantje meê op haar (loof ley , die hy wat
vryer geworden, fomwyl wat Jager iïak a endeeqi
haar zonder jpreken verftaan , waar hy naarzogt,
't geen haar niet kwalyk beviel. Om kort te gaan,
zy werden op dien tyd het ftuk eens. Maar, zei
Maritje, wat zal het Klopje zeggen dat ik zoo
haaft gereed ben ? Wel, zei Jan , zy zal wel bly
wezen : want zy heeft my daar toe aangezet : kom
laat ons eens beide daar na toe gaan, wy zullen welkom
wezen. Jan dogt dat het Klopje deze nieuwe
Zufter wel onthalen zoude, en hy meê wat fmullen,
Dog 't was mis geraden. Want het
klopje begon ffcrax een predikatie te doen over de
pligten van den echten ftaat, prees Maritje
dat zy ondernemen zou het huishouden van haar
broe-

Schilders en Schilderessen. 25
broeder te beftieren ,
en de Kinderen naar tugt te
leiden, gaf haar voorts de benedictie, en Jiet hen
gaan, zoo dat hy in zyn meening byfter bedrogen
was.
Des daags daar aan werd het Huwelykaangetekent
,en na 't verloop van een i ge weken trouwden
zy t'zarnen , dog hy zette als vore niet veel wys
op zyn doen. Had hy veel eyeren , hy maakte veel
doppen. En wat de Vrouw met op de markt te
zitten won, was fomwyl al tsn agteren geteert
eer zy 't huis kwam; want hy kon uit klugt wel
een ketel met Schaapshoofjes en pootjes laten
koken en van zyn jongens opfmullen,jakondaar
hanig by gaan zitten lachen , als hy zoo veel kakebeenen
aan 't gaan geholpen had, of zag hoe
d'een den ander in 't eeten de loef affnee, of
een lekker beetje ontkaapte, en dus fchoot 'er
van zyn Vrouws koopmanfehap niet veel over,
die de zelve ook in 't kort afliet. Zy waren eg-
ter met malkander te vreden, en, zoo als het
ging vergenoegt.
Eene potfery moet ik nog verhalen. Onze
Leidfche Ridder Karel de Moor, (die in dien tyd
veel aan 't huis van Jan Steen kwam, die heel openhartig
was, en gereed om den jonge Schilders
door berigt dienft te doen ) heeft my verhaald dat
Maritje altyd haar Man plaagde om gefchildert
te wezen , gelyk men de pourtretten gemeenlyk
ziet, in hun Zondags pak. Maar daar kwam niet
van, zoo dat Karel haar zyn dienft daar toe aanbood
, en haar uitfchilderde , die daar meê in
haar fchik was, en liet het haar man zien, die
daar ook genoegen in nam , maar zeide dat daar
nog iets aan ontbrak, 't geen hy zelf daar aan
doen zou, Straks nam hy palet en penceelen en
B 5
fchil-

20 SCHOUBURGH DER
fchilderde een grootcn hengelkorf met gekookte
Schaapshoofden en pootjes aan haar arm, dat zoo
grappig Hond by het Zondags pak, dat zy(fchoon
het cegens haar zin was) daar zelf om lachen moeit.
Dit, zei Jan, ontbrak 'er aan, om dat hiar de luiden
zouden kunnen kennen. Zeker dit was nog
veel infehikkelyker als de pots , welke Pieter de
Schilder op gejyke wyze aan 't Wyf van Rut den
Schilder fpeelde , daar Jan Vos van zeit
Rut had fint Tennis beeld gefchildert naar het leven:
Maar Pieter fchilderde het t fAf van Rut hier by.
Wat rectfnen hebben Piet tot dit bedryf gedreven ?
Sint Tennis heeft altydeen Vrouken aan zynzy.
Jan Steen ( om een einde van de Hiftorie te
maken ) won uit dit tweede Huwelyk nog een
Zoon Dirk genaamt, die een Beeldfnyder werd,
en naderhand aan een der Duitfche Hoven geraakt
is. Wat van de relt bekomen is weet ik niet.
Hy kwam te Iterven in 't jaar 1678, en werd
door zyn Konltbroeders begraven. Zyn Beeltenis
Itaat in de Plaat A 2. En dus ging die groote
Konftfchilder , zyn rol volfpeelt hebbende
fchuil agter'de Gordyn van zyne Grafzerk, die
met dit Grafdicht pronken mag
Deze Steen dekt Jan Steen,
Van de Konftenaars geen
Zoo geeflig in 't fchilderen
Zyn Penceelkonjl berucht ,
Toont , hoe vienfchen de Tucht
Ontwen; , Jieets verwilderen.
Thans zal noodig wezen , ( by 't gene ik in 't
be-

Schilders en Schilderessen. 27
begin van myn boek gezegt heb ) den Lezer eens
voor al te berigten , dat ik met myne wyze van
fchryven geen toeleg heb om iemant door myn
maar heb de bedryven van myne
pen te Heken :
Konftgenooten zodanig te boek geilagen als my
daar ontrent uit onpartydige monden is verhaald,
zonder tot de zaken door zugt of haat, iet af
of toe te doen ; en dus den raad van fommige
neuswyze bedillers, welke wilden dat ik alle fouten
en gebreken der Konflfchilders , die my in
hunne levens wyze ontmoeten , over 't hoofd moefl
zien, en geen aantekening daar van houden (even
als of zy alle onberispelyk geweell hadden) afge-
keurt.
Ik befchryf de levensbedryven van menfchen
die van gelyken aart als hun eerfte Vader , hunne
begeerten en genegentheid niet altyd met een Ka-
perjon beflierden , maar fomwyl den toom los gaven
, en by gevolg zoo goed en zoo kwaad , als
ik de zelve bevind. Dus is my van Mander , wiens
voetfpoor ik volg, voorgegaan, die 't effens 't
geen te pryzen en te laken was , in zyne Konflgenooten
, heeft geboekt.
Die iemants pourtret fchilderen wil, moet de
eigen kenbare wezenrstekken daar in opvolgen.
De Konftenaar doet hier ontrent fomwyl de geneigtheid
van 't voorwerp wel wat ten gevalle ;
dog hoe meer hy zulks doet, en van de ware verbeeldings
trekken afwykt, hoe min het verbeelde
de ware beeltenis gelyken zal, en hoe meer hy
de Konft te kortdoet. Even dus zou ook van myne
fehryfwyze, indien ik alle zwakheden en fou-
ten, de bedilzugc ten geval, onaangemerkt liet,
konnen gezeit worden : dat de zelve in hare uitdrukkingen
geen gelykheid hadde naar die per-
foo-

28 SCHOUBURGH DER
foonen welker naam boven aan geftelt is, inzonderheid
wanneer de gedagteniü'en der zelver levenswyze
nog levendig in geheugen is, by menfchen
die mee hun hebben verkeert en omgegaan;
maar klaar ziende dat ik een voordagte inhouding
in myn aanfehry ven gebruikte , reden vinden
om mynen arbeid te veragten , of te befpotten ;
waar om wy dien raad verworpen en van de hand
gewezen hebben.
Behalven dit, moet ons penwerk aangezien
worden als een Hiftorifch verhaal , waar in geen
drift van bezwaarnis of verfchooning ontrent eenig
perfoon gedult word , maar enkel en alleen een
opregt verhaal: Want een Hiftoryfchryver zoo
min de deugden van zyne Vyanden ( gelyk meer
gezeit is ) vermag te verzwygen , als de gebreken
van zyn befte Vrienden. Flav. Jofefus (fchoon een
Jood, en geflagen Vyand van de Romeinen) heeft
de flyfnekkigheid en oproerigen aart van de Joden
in dien tyd, als Vefpafianus hen in Jerufalem belegert
had , zoo wel , als den pryffdyken aart der
Romeinen te boek geflagen , zonder dat dit hem
voor een misflag aangetekent word. In tegendeel
word hy daarom van elk geprezen.
Curtius heeft het leven van Alexander befchreven.
Korn. Nepos de Griekfe Veldoverften. Andere
de Roomfche Keizers : dog alle hebben zy
hun misflagen zoo wel als hunne vrome daden en
dappere bedryven geboekt.
Het is billyk (zeit Polybius) dat een dcgelyk Man
een Vriend is van zyn Vrienden , en van zyn Va-
derland, en dat hy der zelver vyanden haat enz.
Maar zoo haajl hy den perjoon van een Hiftoryfchryver
heeft aangenomen, moet hy dit alles vergeten.
Een Hiftoryfchryver moet dikwils wel/preken van de
Vyan-

Schilders en Schilderessen. 29
Fyanden ,
en hun lof toe meten als het hunne daden ver-
dienen ; en zyn naaftbeftaanden beftraffcn , of veragten
, wanneer zy misjlagen begaan hebben. Timeus
word van gemelden Polybius geftreept ; om dat hy
de kwade bedryven van Agathokles Tyran van
Syrakuze , door zyn lafterzieken aart vervoert zynde,
verhaalde met bittertheid en vergrooting, en
melde zyn brave daden alleen met weinig woorden,*
Diergelyks zal my nooit konnen aangetoont
worden. In tegendeel zou het my imarten zoo
mywierd aangewezen (anders als uit onkunde, dat
verfchoonlyk is ) dat ik eenigen die buiten de palen
van myn Vaderland geboren zyn , hunne verdiende
laurieren niet toereikte.
Neuswyze bedillers, zyn al deze voorbeelden
niet genoeg om u van het tegendeel te overtuigen
, doorbladert den H. Bybel, daar zult gy geboekt
vinden van Lot, dat hy was d'eenigfte die
om zyn vroomheid alleen uit al de Sodomyten voor
den vuurigen toorn Gods wierd geborgen , en 't effens
ook zyn bloedfchande befchreven. Immers
heeft Mofes in zyne hifcorifche befchryving de
zondige bedryven van zyn eigen ftamgenooten
niet verfchoont. En de Euangeliften , welke
het levensbedryf van den Heiland en zyne
Apoftelen befchryven , hebben die niet den yver
van Petrus voor den opbouw van de Kerk, en
teffens
boekt ?
ook de verloochening van zyn Heer ge-
De bevindinge (om ons pleit te eindigen) doet
ons zien , dat de geneigtheden der Menfchen zoo
wyd van elkander verfchillen, als Ooft en Weft.
Sommigen beminnen alleen het Treurfpel, anderen
in 't geheel klugt. Dus dift de Schouburgh.
in 't gemeen van beids op.
Ons

30
SCHOUBURGH DER
Ons Schildersboek (trekt meê tot een Schouburgh
daar de geneigtheid haar keur in kan vinden.
Is zy voor het geenpotfig ofvrolyk is, zy
kan de Treurgevallen overflaan. Is zy alteen tot
treurttof gezint, zy kan 't vrolyk bedryf afwenden
; dus zul ken welke gebreken onderhavig
geweeft zyn , over 't hoofd zien , en van alle deugdelyke
bedryven zig een vaft geheugen inprenten.
Dog die van een leerbegerigen aart zyn fpiegelen
zig in die beide : en al van ouds af heeftmen de
bedryven der voorledenen gehouden loc Spiegels
van de tegenwoordigen. De eene Menfch (zeide
Solon) is een fpiegel van den anderen. Dus
dunkt my dat ik 't pleit voor myne fchryfwyze
genoegzaam heb voldongen.
Zoo even te voren zagen wy de wezens der
aanfehouwers , wanneer wy het potfig levensbedryf
van Jan Steen ten Toneel voerden, zigontfronzen
, en om het kluchtfpel kokermuiien : thans
zullen de neergetrokken winkbrawen op het vertoonen
van dit volgende Treurgeval de voorhoofden
kreuken.
In wat jaar de ongelukkige Beeld- en Hifto-
ryfchilder JAN LINSEN geboren is weet ik
niet, maar alleen dat hy tot Hoorn woonde;
wanneer hem het ongeval in 't jaar 1635 (waar
van wy flraks zullen melden ) ontmoette. Daar gaat
( zeit de fpreuk ) nooit ongeluk alleen. En als een
man voor 't ongeluk geboren is, volgt d'eene ramp
d'arider op de hielen gelykdefchaduwhetbeeldna.
Na dat hy door zig naarlligin de Kond te oef-
fenen , zo veer gekomen was dat hy zig zelf (als
men zeit) bedroopen konde trok hynaar Rome,
om zyn Konft voort naar brave voorbeelden te oefFe-
nen.

Schilders en Schilderessen. 31.
nen. Hy in Italien te fcheep gegaan , om , ik weet
niet waar heen , te flevenen word op Zee van
de Moren genomen , op hun kuit aangezet , en
moedernaakt uitgefchut, voor hun opperhoofd gebragt,
dog behield door een zekzaam voorval
zyn Jeven , en raakte weg , waar van hy t'huis
gekomen een fchildery heeft opgeftelt, die zeer
fraai is. Dus fchryft my de Konftfchilder Johannes
Bronkhorft van Hoorn in een Brief vanden 18
Mey 17 18, ook dat dit zelve ftuk thans nog
in wezen is, en te zien by den Heer Adriaan Beverwyk
tot Hoorn , gelyk nog andere Hukken ;
om hun Konft , en bevallige wyze van fchilderen
waard om te bezien.
Jan Linsen, om nu zyn laatfle ongeval te melden,
zit te Hoorn in een herberg te fpelen, en
aan den winnenden kantzynde, begint zyn makker
eerft om zyn verlies te morren , en eindelyk te
zeggen: Ik fteekjc Jcraks meteen mes in je huidig
daar Jan Linsen om lachte geen achterdogt
van eenig kwaad hebbende, aangezien zy altyds
goede vrienden geweeft hadden , en zeide : jajieek
in myn gat, waar op de ander onder de tafel
door hem verradelyk den doodfteek geeft , waar
op hy ter aarde viel, zeggende met beftorve lippen
: dat by verradelyk vermom was van dien hy
lief had, maar dat by 't hem vergaf, waarna hy
den geeft gaf, en dus ongelukkig zyn leven ein-
digde.
Gelyk een Lantman opgewekt
Door zorg die hem tot wekkerJirekt ,
Wanneer de tyi van planten , zaaijen,
Of 't rype goutgecl graan te maaijen ,
Foor handen is: hy ziet naar 't Ooft,
Als

32
SCHOUBURGH DER
Als 't daglicht pas door 't nachtzwerk bloofi ;
Om , als de dag begint te lichten ,
Zyn werk met yver te verrichten
zoo vond ik my ook door zorg gewekt, wan*
neer het tydig was, en by andere Konftfchilders
op het zelve jaar, fommige levensbefchryvingen
hunner tydgenooten moeiten toegedaan worden
waar toe de hoop van noodige berichten te zullen
bekomen , my telkens met verlangen dede uitzien ,
tot dat ik verlichting, in dingen die met tentwyffelagtige
duifterheid benevelt waren , verkreeg.
Maar gelyk ook dikwils gebeurt dat de Oofterkim
met zware dampen betrokken , belet dat
de Zon zig niet op haren tyd in den Oceaan fpiegelt
: zoo is 't ook meer als eens gebeurt dat de
noodige berichten door 't verloop van jaren en
vergetenheid bewolkt , op den rechten tyd aan
ons niet verfchenen , om de zelve te boeken ge-
,
lyk het dus met de tegenwoordige levensbefchryving
van Gerard tek Burg gelegen is, die geplaatft
moetende geweeft zyn op 't jaar 1 6 j 8 , my
nu wy reeds met drukken al gevordert zyn tot het
jaar iÓ35,eerftzyn ter hand gekomen. Zoo is 't ook
met den geboortetyd vanGabriel Metzu. Wat nood
was 't dat wy buitenstydsmaar kregen 't geen ons
gebreekt? Maar wat raad? van Mander heeft het
zo wel als ik moeten getrooft zyn.
In de levensbefchryving van Gerard Dou is niet
geboekt, dat hy d'eer gehad heeft dat Kar el de
tweede Koning van Engeland, hebbende groot
gevallen in zyne penceelkonft, hem aan zyn Hof
ontbood ; dog hy vond reden om zulks te weigeren,
om dat het woelig hofleven met zyn ftillen
aart niet overeenkwam , of om dat zyn vrienden
hem

Schilders en Schilderessen. 33
hem zulks afrieden ,
in dit onderflaande vaers
daar men' de blyken van ziet3
Hoe Douw! zal Stuart u de Vuurbaak der pcncee»
len,
Naar Withal Jleepen ,
Verkoop uix> vryheid niet voor rook , voor wind enjiof,
Wie 's Vorflen gunjl zoekt, moet voorjlaafenvleyer
fpee/en.
ai gaa niet naar Karels Hof
Ook waar het noodig geweeft , dat wy dit on 1derftaande
Vaersjetot roem van 's mans Kond: in
zyn levensbefchryving hadden te pas gebragt , waar
in de Dichter hem toefprekende dus zeit, op 't
zien van een Pourtret van J. Lievenfz. den Ou-
den.
Zr dit maar doodveriv , L i e v e n , hoe!
Het leven tintelt in ww Jlreeken ,
Ey doe 'er niet een trek meer toe ,
Of 't Beeld zal licht om zitgeld f preehn ,
En zweeren dat de Schildery ,
Silvesterm, en hy Copy.
Maar wie kan alleen zoo veel, als velen tezamen
weten ? overzulks is 't ydel my daar over te
kwellen. Waar 't anders, daar zou geen gelegendheit
geweeft hebben tot eenig naaverhaal : 't
geen my egter nog al welkom is , fchoon het te
ontyde komt ; om dat de Lezer 't zelve in zyn
geheugen met het voorige gemelde van Ger. Dou
en Jan Lievenfz , kan famenfchakelen. Maar
licht word my dit (hoe onfchuldig) nog wel voor
een misflag aangevreven, gelyk my gebeurt is over
het fchrvven van Napels in Sicilien in myn eer-
III, Deel. C . fte

34.
SCHOUBURGH DER
fle Boek pag. 278 reg. 1., daar zeker opmerker
my dus over fchryft : Napels heb ik in Sicilien niet
konnen nafpooren , maar wel Neapolis , een gedeelte
van de oude Stad Surakufe , by Cluverius in Si eiHa
Antiqiia. Daar dit alleen een drukfout is , en voor
in, en moefl ftaan. Zie hoe naau weet men thans
te ziften.
Om nu voort te gaan met Gerard Terburg
van wien wy aanvang gemaakt hebben; hy is
geboren te Zwol in Overyflel in 'tjaariöoS. Hy
gefproten uit een oud geacht gedacht, en wel
opgevoed , bezat veel verftand. Ook was hem de
Konflgodes van jongs af aan gunftig. Zyn Vader
die een braaf Schilder was en vele jaren te Rome
zyn Konft geoeffent had, is zyn eerfte onderwyzer
in zyn jeugi geweeft. Hy heeft ook nog naderhand
tot Haarlem by een Schilder gewoont
maar hoe genaamt weet ik niet. Maar wel , dat
toen hy op eigen wieken kon dryven , hy reisluf-
tig was, en vremde landen heeft bezogt, als
Duitsland , Italië , Engeland , Vrankryk , Span-
je en de Nederlanden , daar hy allerwegen ftalen
van zyns penceels vermogen gelaten heeft. In 't
jaar 1648 ging hy naar Munfter op de Vredehandeling
, daar hy ten eerden kennis maakte met den
Schilder van den Graaf van Pignorando. Deze die
door het gerugt wift dat hy een groot Meefter
in de Konft was deed hem vrientfehap , te meer om
dat hy een ftuk fchildery onder handen had voor
gemelden Graaf, verbeeldende de kruiffiging van
Chriftus, daar hy naar zyn zin niet mee te recht
konde komen. Des hy aan onzen Terburg verzogt
hem daar aan de behulpzame hand te leenen , 't
geen hy deed. 'T zelve voltooit zynde liet hy 't
den Graaf zien , die groot gevallen daar in had ,
maar

Schilders en Schilderessen. 35
maar 't effens hem ook opftreed dat hy 't niet al»
leen gemaakt had , 't geen hy eindelyk bekende*
De Graaf belaffce hem dien Meefter by hem te brengen
, dat hy ( hoe noode ) deed. Terburg werd
itraks verzogt of hy zyn pourtret wilde fchilderen
, 't geen hy ten eerden bewilligde , voorziende
dat zyn fortuin hier uit ftond geboren te wor-
den.
'T luft ons een geeftig voorval tuffchen dezen
Graaf en hem, als hy zyn beeltenis fchilderde, te
verhalen.
De bevinding heeft ons doen zien dat fommige
Konftfchilders zig onder het fchilderen zoodanig
iets aangewent hadden , dat zy zig daar van niet
konden ontdoen. Gilliam Bauer fprak onder 't
fchilderen hard op (zelf niet bemerkende dat hy
zulks deed ) tegens het voorwerp (fchoon roerloos)
dat hy voor zig had om na te fchilderen : en de
klugtige Bamboots krulde zyn knevels geftadig op
onder 't fchilderen. Onze Terburg fluite met
zyn mond 't een of ander deuntje , wanneer hy
met yver iets deed. Als de Graaf dan d'eerfte*
maal voor hem zat om gefchildert te worden , en
hy met grooten yver bezig zynde naar ouder gewoonte
een deuntje begon te fluiten , nam de Graaf
dit in 't eeril, alsonvoeglykiniegenwoordigheid
van zulk een grootmoedig Prins, euvel op, en
rees van zyn plaats daar hy zat; om heen te
gaan : maar als Terburg zyn misflag bemer-
kende zig verfchoonde met zeggen : Dat hy
zulks gewoon was te doen zonder dat hy 't zelf
wanneer 't penceelwerk voorfpoedig en naar
wifl ,
zyn zin voortging. Hier op ging de Graaf weer
zitten , en zeide al lachende : Fluit dan maar
voort.
C 2 Dit

36
SCHOUBURGH DER
Dit pourtret , waar toe hy inzonderheid zyn vlyt
aangewend had , en het geen wel gelukt was , gaf
hem niet alleen gelegentheid om nog andere meer
voor den Graaf te fchilderen , maar ook alle de AmbaiTadeurs
, welke op den Vredehandel byeen gekomen
waren. Dezepourtretten werden byzonder geprezen
, en elk van de Heeren , inzonderheid gemelde
Graaf, had zulk groot genoegen daar in , dat
hy niet afliet van hem te fporen door beloften van
groote voordeelen , om met hem naar Spanje te
gaan, gelyk hy deed. Daar gekomen zyndefchilderde
hy de Beeltenis des Koningsen van velen der
grootften van 't Hof met groot genoegen. Waarom
de Koning hem Ridder lloeg,en een gouden keten
met een Medalje, waar op de Beeltenis des
Konings geftempelt was , een Degen , en een paar
zilvere fporen te fchenk gaf. Ook fchilderde hy
vele van de eerfle Hofdames en andere gegoede
luiden, die op zyn vleijend penceel verflingert
hem voor altyd daar aan werk zouden geholpen
hebben : maar hy bleef daar niet veel jaren ; aangezien
hy zig door zyn welleventheid te veel naar
der Spanjaarden zin (die ftraks agterdenkende
en minyverende zyn) wift in de gonft van de
Dames te dringen. Zoo datze hem daar voor wel
een vyg zouden gegeven hebben, om aanteber-
ften. Hier van gewaarfchouwt zyndepakte hy ( als
het fpreekwoord zeit ) ftraks zyn biezen , en vertrok
in aller yl van Madrid naar Engeland, daar
hy met zyn penceelkonfl breed ftond , gunft , en
veel geld won ; zulks hy , toen hy naar Vrankryk
wilde overfchepen , zyn gout ( wetende dat volgens
de rechten van Engeland de Commifen op
den uitvoer van 't geld paffen) in zyn laarzen.wegflopte
, welke hy voordagtig beflikt en ongezien
6*

Schilders en Schilderessen. 37
gemaakt had , op dat 'er het oog niet op vallen
zou. En dus kwam hy 'er beter af als Erasmus
van Rotterdam in den tyd van Koning Henrik den
agtften ; want hem werd al zyn geld afgenomen.
In Vrankryk zynde fchilderde hy verfcheiden
pourtretten van vermogende luiden , ook eenige
Kabinetftukjes. En dus eenige jaren buiten 's lands
geweeft hebbende, kwam hy weder naar Overyflel
zyn geboorteland, en zette zig te Deventer
ter neer, daarhy een Nicht van hem trouwde dog
geen kinderen by haar kreeg. Hier was hy door zyn
hups gedrag en Konft by alle Grooten in aanzien,
gelyk hy ook vele jaren in de Vroedfchap van
Deventer gezeten heeft , tot dat hem de Dood in
't jaar 1681 het drie ent feventigfte zyns ouderdoms
daar uit wegrukte. Zyn Lyk werd naar
Zwol zyn geboorteftad
begraven.
gebragt, en met ffcatie
In 't jaar 1672 als de Stad Deventer door de
befchanfingen voor den aanval der Vyanden wierd
verïlerkt, en Willem de III. Prins van Oranje
daar tegenwoordig was, verzogten de Borgermeefters
en Raden dier Stad zyn beeltenis tot gedachtenis
te mogen hebben. De Prins antwoordde
hen , dat daar geen gelegentheid toe was ; maar
dat hy door Netjeher was gefchildert , en hun daar
van een namaakzel zoude laten toekomen. Dog
zy bedankten den Prins daarvoor, en zeiden: Dat
zy den Meefler van Netfcher gereed aan de hand
hadden. Zyn Hoogheid bewilligde hier toe,
fchoon hy in dien troebeltyd weinig uuren konde
uitbreken om te zitten: des moeft Terburg
dit voor de eerfle reis waarnemen als de Prins over
tafel zat, en naderhand opzynfchildervertrek
voltoojen. Dog dit pourtretje werd door een
C 3
Bor-

38
SCHOUBURGH DER
Borgermeefter zoo wel bewaart en dicht opgefloten,
dat het naderhand, wanneer het te voor-fchyn
gebragt werd, als overtaand fcheen, en
bedorven was.
Naderhand werd hy verzogt om de beeltenis
van den Prins andermaal te fchilderen , maar maakte
voor beding dat zyn Hoogheid daar acht uuren
voor zitten moeft. Maar dit zitten ging zoo wel
niet als Terburg wel gewilt had , daar hy den
Prins een geeftige ftreek overgaf, als uit het ver-
haal blyken zal.
De Prins ging dan zitten; maaralzoo dien langen
tyd hem verdroot hield hy niet af van den
Schilder, dan dit, dan weer dat te vragen.
En bewuft dat hy in Spanje niet weinig de rol
van den verliefden Minnaar gefpeelt had , vraagde
hoe veel MatrefTen hy te Madrid wel gehad had.
Kan zyn Hoogheid, antwoorde hy, my wel zeggen
hoe veel Meeren hy bereden heeft ? ik heb
dat niet onthot?den om dat het buiten tel is, antwoorde
de Prins. Even zoo min vervolgde Terburg
hier op , kan ik het u ook omtrent myn MatrefTen
zeggen.
Naderhand begon de Prins al weer wat anders
op het tapyt te brengen. De tyd lengt 'er nietmeê
zeit het fpreekwoord. Onder andere vraagde hy
onzen Ridder, of hy ook den Koning van
Spanje gefchildert had , ja antwoorde hy :
maar die zat ook zoo gekkelyk. Hoe, zei de
Prins vergelykt gy de Koning by een gek? wel
ja, antwoorde Terburg, is dat niet gek, alsmen
uitgefchildert wil wezen, datmen dan niet ftil zit.
De Prins die wel voelde dat dit een dubbele fteek,
en de fchilder een potfige knaap was, zat van dien
tyd af vry ftilder , tot dat , hy dagt dat de bedongen
uu-

Schilders en Schilderessen. 39
uuren verloopen waren , wanneer hy opftond. Dit
viel voor aan 't Huis van den Opperfchout Terburg
, Neef van onzen Schilder , die een Man
was die veel verftand bezat, en waar van de Prins
van Oranje veel werk maakte , by wien hy ook altyd
t'huis lag als hy te Deventer kwam.
Terburg vleide den Prins om voor 't laatfl
nog eens voor zyn pourtret te zitten , maar hy wilde
daar niet aan , zeggende : dat hy dan in den Haag
moeft komen. Hy beducht dat 'er met het laatfle
fchilderen iets van de wezentheid ( gelyk fornwyl
met dikwerf overfchilderen gebeurt) mogt uitraken
, maakte een evengelyke kopy naar het eerfte
en nam dat meê naar den Haag.
De Prins zat dan eindelyk nog eens voor het
zelve en had 'er zulk welgevallen in dat hy zyn
Zegel daarop drukte en het zelve belafte voort op
te maken. Dus behield onze Schilder ( zonder
voorbedachten toeleg ) het egte af beeldzel van den
Prins , het geen hy naderhand aan een Heer van
Amfterdam voor een fraaij e Koets verruilde, die
hy zedert tot zyn gebruik hielt.
Hy wifl door zyn Konftpenceel niet alleen de
vafte wezenstrekken , en den ganfchen zwier levendig
na te bootfen, maar ook de bekleedingen
en byzondere ftofFen naar hun aart , dog boven al
het wit Satyn zoo natuurlyk , dun en konftig te
fchilderen , dat het waarlyk Satyn fcheen te wezen,
waar om hy het zelve ook menigwerf in
zyne Konftftukken te pas bragt.
Onder de menigvuldige en uitvoerig gefchilderde
Pourtretten word inzonderheid geprezen , dat
van JufFr. Kornelia Bikker , daar Jan Vos dit
vierregelig Vaersje op maakte :
C 4
Dus

4ö
SCHOUBURGH DER
Dus toont Terburg defchets van 't puikjlaal der
KORNELIEN.
Haar aanzicht is geciert met Bloetkraal, Rooz , en
Leliën.
Zoo blinkt zy in baar jeugt ,
door zyn bezielde firee-
ken.
Wie dat baar end ivil zien , die moet baar hooren
Jpreeken.
Dog onder alle zyne beruchte penceehverken
munt uit het Konftfluk van de Munflerfche Vredehandelinge
, waar in alle de BeeltenilTen derEdelen
en Heeren die by 't fluiten van den Vrede
tegenwoordig waren, naar 't leven itaan af-
gebeelt. Voor dit Konftfluk eifte hy 6000 gul-
maar alzoo hem daar minder voor geboden
den ,
wierd heeft hy 't behouden , en het berufl thans nog
te Deventer by de Heer Rentmeefter Terburg.
Hy heeft zig zelven daar in onder de toekykers
afgemaalt, 't geen hem byzonder wel gelykt; en
van gemelde fhik gaat een kon [lig gefneden print
uit, die by de beminnaars van papierkonffc in
waarde gehouden word, gelykzynpenceelkonfl,
die men in de braaffle Kabinetten in Holland
vind.
Zyn Beeltenis konflig door hem zelf naar 't leven
gefchildert my toegezonden van Zwol, vertoonen
wy door 't graveerflaal gevolgt in de Plaat
B. 3.
Nevens hem verfchynt ten Toneel de vermaarde
Moderne gezelfchapfchilder GABRIEL
METZU. Het is ons leet dat wy zoo weinig
in opzigt van zyne levenswyze weten te zeggen.
Want al wat wy daar van weten, is dat hy tot
Lei-

Schilders en Schilderessen. 41
Leiden is geboren in 't jaar 1615. Meer hebben
wy niet konnen opfpeuren, waarom wy hem by
zyn tydgenoot hebben geplaatft : daar zyne Beeltenis
zig in de Plaat B 4. nevens G. Terburg
doet zien.
De Konftlievende Heer Jan de Wolf heeft een
Konftftuk van Metzü gehad , en wel het grootfte
en woeligfte dat ik ooit van hem gezien heb
verbeeldende een Kraambezoek van juffrouwen en
Heeren. Dit fluk was zoo fraai van fchikking,
zoogeeftig los en konltiggeteekent, 't naakt zoo
zagt fmeltende, kragtig en helder, en de verfcheiden
doffen en fatynen, zoo dun gefchildert,
en natuurlyk geplooit, dat het een lult was om
aan te fchouwen. Daar benevens was aan de byzondere
wyze van liaan en buiging der beelden,
zoo als zy malkander bejegenen klaar te zien , wat
elk zeggen wilde. Over zulks heb ik my altyd
verwondert , dat gemelde Heer zig daar van kon
ontdoen.
Thans is 'er in den Haag, in 't Kabinet van den
Konftlievenden Heer Joh. van Schuilenburg,een
Konflftuk , mee in zyn beften tyd gefchildert, verbeeldende
een Juffrouw , die haar handen waft boven
een zilvere lampetfchotel , welke van een
Dienftmeid word opgehouden , terwyl een Heer
ter kamerdeur inkomende, zig voor haar buigt.
De Konftminnende Heer Hieron. Tonneman
heeft een kleen flukje , maar op 't allerkonftigft:
gefchildert en geteekent, verbeeldende een
Vrouwtje dat de luitftejt. Het Vrouwe troonetje,
behalve dat het een fchoon leven is , is ook fchoon
dun, uitvoerig en kragtig gefchildert: dus ook
de hantjes , die , al hadze van Dyk gefchildert
niet konftiger konden wezen. Het Fluweelejak-
Cs je

42
SCHOUBURGH DER
je gevoerd met wit bont, 't fatyne rokje, het
mans beeld , de hond , en verder ililleven dat zig
daar by vertoont , is elk naar zyn aart trots de natuur
uitgewerkt.
Veeltyds heeft hy ook gefchildert een Vrouwtje
dat uitftalt, met Groente, Fruit, Vis, Vogels,
of viervoetig wilt, en een Dienftmaagt die
te markt komt. Onder dezefoort van ftukjes, welke
doorgaans niet groot zyn , vint men 'er die
zoo natuurlyk uitvoerig en konftig naar 't leven
gevolgt zyn , dat het een luft is om te zien : of
ook wel een ingezigt tot eenig fchildervertrek of
teekenfchool , voor aan met pleifler beekjes,
fchildergereedfchappen , loffe printen , konilboeken
, en wat verder onder het Ililleven getelt word
by een gefchikt , 't geen hy alles naar 't leven
fchilderde.
Hy was een Man van pryiTelyk gedrag , en flierf
tot Amfterdam daer hy wel den meeflen tyd van
zyn leven gewoont heeft. Hy werd van den fleen gefneden,op
de middag van zyn leven 1658 oud43Jaar.
JOHANNES SPILBERG is geboren te Duffeldorp
in 't jaar 1619 , op den 3often van Grasmaand.
Zyn Vader was een konftig fchilder in Olyverf
en op Glas , en is vele jaren in dienfl geweefl van
zyn Doorluchtigheid Hertog Jan Vorflvan Gulik
en Berg. Naderhand by den Hertog Wolfgang
Wilhem, en 9vaaïrê&cn»antcr der Stad Duffeldorp.
Zyn Oom Grabriel Spilberg was fchilder
van den Koning van Spanjen.
Na dat hy zig in de Latynfche en andere talen
had geoeffent, begaf hy zig tot de penceelkonfl
waar in hy door zyn vernuft en vlyt zoodanig
vorderde, dat de Hertog Wolfgang Wilhem
daar

Schilders en Schilderessen. 43
daar groot behagen in nam ; en willende hem dienft
bewyzen , een brief fchreef met eigen hand aan
Rubbens ( voor wiens konft hy groote agring had )
waar in hy hem de zorg over den Jongeling aan
beval. En hy zont hem met den zelven naar Antwerpen:
maar hy hoorde , op weg zynde , dat Rubbens
overleden was. Des wende hy zyn reisnaar
Amfterdam, en tot den berugten Govert Flink,
onder wien hy zeven jaren agter een de Konft
geoeffent heeft, makende onder opzigt van zyn
meefter verfcheiden brave Hukken zoo Hiftorien
als Pourtretten, waar door hy naam kreeg en reden
vond om daar te blyven wonen , daar hy zig
ook in Huwlyk begaf met Maria Fis , "in 't jaar
1694 op den 20 van Hooimaand, by welke hy 2
Zoons en 3 Dochters gehad heeft.
In dien tyd werden de Borgermeefters van Am-,
flerdam voornemens een groot Huk , en daar in een
bende Schutters, waar van de Borgermeefter vander
Pol hopman was , te laten fchilderen. Hier toe
werden verfcheiden meefters uitgekeurt om een
model daar van te maken. Onzefchilder was ook
een van hun , dog zyn model beviel hun zoo wel
dat zy hem dit werk aan beitelden , 't welk hy met
roem volbragt, waar om hy ook boven zyn bedongen
loon, nog een prefent kreeg. Dit fluk
is thans nog te zien tot Amflerdam in den Doele
op de Singel.
Zoo haaft zyn roem zig verfpreide werd hy van
Hertog Wolfgang Wilhem tot Hoffchilder beroepen.
Daar gekomen, fchilderde hy hetpourtret
van den Vorft, zyn gemalin Katarina Char-
lotte Hartogin van SiKnbntcjgeu/ de Paltsgraaf
Filip Wilhem, zyn gemalin , de Dochter desKo-
nings van Polen en , andere groote van 't Hof, met
veel

44
SCHOUBURGH DER
veel genoegen ; zulks hem ook van de Vorflen
goude Medaljes , en andere gefchenken, als ook
hun genegentheid geoffert wierden.
Ter zelver tyd werd hy van den Vorfl , met den
Veltmarfchalk naar Keulen gezonden , om de beel-
tenis der Freek van ^urfïcnberg te malen, daar
hy een groot gefchenk voor kreeg.
Na de dood van den Vorfl: trok hy met 'er woon
naar Amflerdam. Maar 't leed niet lang of de
Paltsgraaf Filip Wilhem kwam in des overledens
plaats , en beriep hem tot zyn Hoffchilder.
Daar gekomen heeft hyden Vorfl en zyn Gema-
andermaal ook de Princen en PrinceiTen ver-
lin ,
fcheiden malen gefchildert , inzonderheid deoudfte
Dochter voor den Keizer , die ook met de zelve
trouwde. Ook fchilderde hy in dien tyd den Keur-
vorfl van Brandenburg , die zulk bevallen daar in
had , dat hy hem verzogt aan zyn Hof te komen
maar hy. weigerde zulks.
Hy heeft ook in dienfh zynde van den Vorfl verfcheiden
Altaarftukken gefchildert, teDufleldorp
te zien by de Kruisbroeders, en te Benraet, op 't
Hot te Amsfort.
Toen deKeurvorfl uit zyn land naar Polen vertrok,
maakte onze fchilderzyn begonnen flukken
af, en vertrok weder met Vrouw en Kinderen naar
iimflerdam.
Eenige jaren daar na werd de Keurprins van de
Palts Johan Wilhem in beftuur gezet. Deze ontboot
ftraks onzen Spilberg, voor wien hy van
jongs af veel genegenheid had. Voor deze heeft
hy verfcheiden Hifioryflukken , als ook een groot
Altaarfluk gefchildert, 't geen te Roermont in de
Kerk geplaatfl is. Ook heeft hy het ganfche levensbedryf
van Hercules ruim levensgrootte
kon-

Schilders en Schilderessen. 45
kondig gefchildert ,
dorp.
te zien op 't Hot te Duffel-
Dit Konftwerk voltooit , gelatte hem de Vorfl
het leven van Chriftus in 't groot te fchilderen:
maar de nydige dood zyn roem niet langer konnende
dulden , fleepte hem (verfcheiden Hukken
al voltooit zynde) in zyn twee- en- zeventigftejaar
in 't graf, op den 10 van Oegftmaand, in 't jaar
1690.
Hy had een Dochter Adriana genaamt , geboren
tot Amfterdamopden jden van Wintermaand
1650. Deze heeft hy, ziende dat zy van natuur
tot de Konft genegen was, van jongs af aan in
de teeken- en fchilderkonft onderwezen. Zy teekende
kondig in Poftil, of met Krion naar 't le-
ven , ook uitvoerig in Olyverf , en heeft veel roem
daar door verkregen. Deze liet hy tot Amfterdam
by zyn Vrouw , als hy de laatftemaal naar 't
Paltfifch Hof vertrok, daar hy zyn huishouwen
wilde houden , en af en aan reizende zyn zaken
voor den Vorft verrigten.
De Keurvorftin, als zy met roem van zyn
Dochters Konft hoorde fpreken , vergde hem die
te ontbieden ; dog alzoo die niet van haar Moeder
wilde gaan , die zy byzonder lief had ge-
,
lafte de Vorft hem naar Amfterdam te gaan , zyn
huishouwen daar op te breken , en met Vrouw en
Kinderen aan 't Hof te komen wonen , aanbiedende
niet alleen dereiskoften te vergoeden, maar
gaf hem ook een goude Medalje mee , ten prefent
voor zyn Dochter; om haar aan te lokken, en
van zyn gunft te verzekeren.
1Ó81.
Dit was in 't jaar
Zy aan 't Hof zynde had veel aanzoek tot
trouwen: dog haar Vader bedugt dat al de
voort-

46
SCHOUBURGH DER
voortgang in de Konft, die zy door haar vlyC
gemaakt had , door huiflely ke bezigheid , wanneer
zy kwam te trouwen , zou verydelt werden , nam
vafl voor , haar aan niemant dan een fchilder te
geven, gelyk zy ook naderhand te DufTeldorp getrouwt
is met den braven Konflfchilder WIL-
HELM BREEKVELT, in 't jaar 1684. dog
deze kwam naa 't verloop van 3 jaren, na datzy
3 Zonen by hem gewonnen had, in 't jaar 1Ó87
oud 29 jaren , te fterven ; en na dat zy 11 jaren
Weduw geweeft was, te DufTeldorp in Wintermaand
van 't jaar 1697. weder te trouwen met den
braven Konflfchilder Eglon vander Neer, Raad
en Kabinetfchilder des Keurvorfls van de Palts
Johan Wilhem.
Eindelyk moet ik nog tot roem van Spilberg
dat ik een ftuk met levensgroote beelden
verbeeldende de Zang- en
zeggen :
van hem heb gezien ,
Speelkonft, 't welk kragtig , flout, braaf geteekent,
en natuur lyk gefchildert was > zwemende in
penceelbehandehng naar H. Terbrugge.
Nu brengen wy eenige Konftfchilders ten Toneel
, wier geboortetyd wy niet recht weten
maar die naar gifling tot dezen tyd behoren , als
JAN HAKKERT, wiens geboorteplaats ik
ook niet weet. Dan naar fommiger zeggen zou hy
een Amflerdammer wezen.
Van hem ziet men veel fraaije gefchilderde Landfchappen,
inzonderheid vremde gezigten van
Bergfpelonken , en geeflige grotten , die hy meeft
alle in Zwitferland naar 't leven heeft afgeteekent.
'T gebeurde dat hy van fommige Befgwerkers in
zulke eenzame en afgefcheiden hoeken en fpelon*
ken gevonden wierd, bezig met iets af te fchetzen.
Deze onbewufl wat die krabbelingen en
fchet-

Schilders en Schilderessen.' 4?
fchetfingen op het papier te beduiden hadden, zagen
het aan voor tooverteekens , en hem vooreen
Toovenaar , en dreven hem van daar weg. Maar
terflond werd hy van hun weer om een anderen
hoek gezien en weg gejaagt. Dit gefchiede op verscheiden
tyden. OnderentufTchen werd dit onder
dien onwetenden hoop verfpreit : waar van de een
zeide: hy had hem hier , een ander daar gezien,
verbeeldende zig vafl dat het een * Toovenaar
was , ( aangezien die landaard nog heden met
dit bygeloof befmet is) die daar omftreeks kwam
waren. Des befloten zy te famen hem , als zy hem
weer vonden, op te vangen, en inde naafte
Stad voor den Rechter te ftellen , gelyk gefchie-
de. 'T geval wilde nu , als zy hem ter Stad inbragten,
dat de Hoofdfchout (by wien Hakker
t wel bekent was ) hun op ftraat ontmoet-
te. Deze hem dus met touwen geknevelt ziende,
* Toovery. Dat dit bygeloof, daar men al voor vele jaren
in Nederland , inzonderheid door Baltb. Bekkers fchryven
van ontheft is, nog in dien oord ftantgrypt, blykthier
uit: dat naau twintig jaren geleden nog twee Vrouwsperfoonen,
die van tooveryen befchuldigt werden, uit
Duitsland hier te land, en tot Oudewater (welk van oude
tyden af met dat voorrecht begunitigt is) kwamen, om
zig te laten wegen, gelyk gefchiede, en gingen meteen,
vrykeurbrief, van den Waagmeefter , daar toegeftelt, met
eigen hand onderteckent , weer te rug naar haar land. De
wyze hoe dit gefchiet is dus. De befchuldigde gaat in een
vertrek, daar toe afgezondert . daar een fchaal , een ituk gewigt
ter zwaarte van 10 ponden, en een lang wit hemd is.
Hier onfkleeden zy zig moeder naakt , en ftolpen dit hemd
of witte ftolp , over 't hoofd aan , en treden dus op bloote
, voeten in de fchaal , daar de tegenwigt tegens over geftelt
word. Ik geloof dat dit gewigt nooit een befchuldigde op
gehaald heeft; maar dat de oudtydze beftierders van deze
landen (wanneer zy beter wiften) hier door alleen dit bygeloof
hebben getragt te verydelen,

48
SCHOUBURGH DER
de , en goed duits fpreken konnende , vraagde hem
naar de oorzaak , die hy zeide niet te weten. Waar
op hy die genen vraagde die hem gevangen leyden,
welke aan hem tot antwoord gaven: Dat
zy vermoeden hadden dat hy een Toovenaar was
om zulke en zulke reden ; waar uit bleek dat hun
vermoeden buiten grond was, en zy hem buiten
fchult gevat hadden, 't geen hy hun beduide,
zulks hy van zyn banden ontflaakt wierd , en de
Hoofdfchout naderhand zig niet konde onthouden
van lachen , als hy hem maar ontmoette of
aanzag , herdenkende dit geeftige voorval.
H akkert weder in Hoi land gekomen heeft
het dikwils in gezelfchap zynde uit klugt vertelt.
Hy hield veel vrientfchap en kennis met Adr. van
den Velde , die vele van zyne befte gefchilderde
landfchappen en teekeningen met Beeldjes en Bees*
jes geftorTeert heeft.
Diergelyk een geval , als even verhaald is , gebeurde
den Konflfchilders Theodoor Wilkens
van Amfterdam, en Hendrik van
Lint, Landfchapfchilder van Antwerpen in 't
jaar 171 1. Deze meer gewoon op fommige tyden
des jaars eenige weken zig buiten Rome met teekenen
naar bouwvallige Paleizen, Rotfen, Bergen
en geeftige Landgezigten bezig te houden ; om
zig door deze uitfpanningen te verluftigen : hadden
zig begeven tot Ronfieglone 42. Italiaanfche
mylen buiten Rome 't geen zy ten voorwerp verkozen
om af te teekenen aan dien kant van de
oude Stad , die bouwvallig en op een Rots gelegen
hun teekenagtig voorkwam.
De tekenaars zetten zig op een bekwamen af-
ftant neer , met hunne Portefoliën , en Kaperfolboven
hun hoofd voor 't Heken van de Zon. Zy waren
vail

Schilders en Schilderessen, J\g
vafl bezig om de voorwerpen met toetfen in hun
ruim bellag af te fchetfen als zy van de genen
begluurt werden, die kort by hen aan de wasbakken
, die onder aan den Berg by 't water flonden
, af en aan naar de Stad gingen , en daar
het kwaad vermoede dat zy hadden verfpreiden ;
waar op ftraks een menigte van menfchen zigop
de oude en nieuwe veilingen deed zien, die in
grooter getal aangroeiden , zonder dat onze Teekenaars
weeten of ramen konden wat zulx te beduiden
had, als dat het uit nieuwsgierigheid (wyl
zelden ymant van de Roomers zoo veer af ging
teekenen ) gefchiede. Wat gebeurt 'er ? Een
Huis dat dicht aan den wal ftond ftort in , en kuitelt
van de rots met groot gedruis naar beneden
waardoor nog een mulders huisje dat aan den gemeenen
wegflondbefchadigt werd. Dit verfterkte
te meer hun dwaze verbeelding, hun door gemelde
aanbrengers ingeboezemt dat zy Toovenaars waren
die door de kragt der tooverletteren en bezweringen
hun Stad tragten te verdelgen,
waar op al het Volk als in eenen oploop uit de
Stad naar hen toe zette, fcheldende en razende op
hen , als wilden zy hunne Stad door tooverkonfl en
bezweringen omwerpen en de Inwoonders ver-
nemende dit onverWagte inftorten van
woeden ,
gemelde Huis tot hun voordeel zeggende : Dat
het geen wonder was dat het zelve neerflortte ;
aangezien die oude muragien de kragt der Duiveltjes
indringende tulTchen de voegen der fleenen
niet wederilaan konden. En 't was hun behoutdat
Wilkens, van Lint, die het opeen loopen
wilde (lellen, zulks afried, en hun geluk dat
de Gerechts- Dienaars mee onder den drom des
Volks ter Stad
III. Deel.
uitgeloopen de handen aan hun
D Hoe-

50
SCHOUBURGH DER
floegen, en dus de woede des Volks beletten.
Deze bragten hen gevangen ter Stad in over het
marktplein, 't welk grimmelde van Volk dat hun
nafchreeude, Toovenaars Toovenaars, tot het huis
van den Gouverneur dier plaats; voor wien zy
haait hun onichult deden blyken , en zien dat hec
bygeloof de grond tot dufdamgen oproer geleit
had; Waar op zy werden vry verklaart, en de
oproerigen geffcilt, dog niet zoo of hun wierd
(wanneer zy den volgenden dag met een poft
Cbaife uit hun Herberg vertrokken) van velen
Toovenaars, Toovenaars, nageroepen.
Hieraan volgt de brave pourtret en gezelfchapfchilder
PIETER van ANRAAT. Deze
was een Nederlander van geboorte, maar van
wat Stad weet ik niet , nog ook in wat jaar hy
geboren is. Hy was een potfige knaap , en beminde
inzonderheid de Rymoeffening van Jan vander
Veen , om welke reden hy veel omgang met
hem hield , gelyk hy ook ( om den bant van vrientfchap
des te raifer te vinden ) naderhand deszelfs
Dochter getrouwt heeft , met welke hy , nevens
verfcheiden Kinderen in 't jaar 1672 tot Amfterdam
kwam wonen , daar hy de Regenten van 't
Huiszittenhuis op de Breeflraat in een ftuk gefchildert
heeft , 't geen byzonder word geprezen
maar waar hy 't federt vervaren is weet ik niet.
DeBakker ('t is onbedenkelyk dat des
mans Konfbverken niet bekent zyn, of hy
moet zig buitens lands onthouden hebben om
dat hy in zyn Vaderland geen begunfligers vont)
is een groot meefter geweeft : van dezen heb
ik een Konftftuk gezien , verbeeldende het laatfte
Oordeel daar veele naakte Vrouwen en Mannen
beelden in kwamen , de voorite een en een
hal-

Schilders en Schilderessen. 51
halve fpan groot , waren zoo Konftig geteekenc
en kragtig gefchildert als K r n. Kornelisz
van Haerlem ooit gemaakt heeft, en die
kleinder waren hoefden voor Rottenhamer
in Konfl niet te wyken.
My is ook in handen gekomen een flukje van
V. Geel, waar in verbeeld was een minne roet
een kindje op den fchoot, waar nevens aan flond
de Moeder met een rood fulp jakje met wit bont
geelïig om 't lyf geflingert , en een geel fatyn
rokje dun gefchildert en natuurlyk geplooit , fpeelende
met het kindje, even als wilde zy het door
een kol fuiker aflokken van de minne. Of deze
een Leerling van Metzu geweefl zal hebben,
weet ik niet maar het was zoo konftig naar die wyze
gefchildert dat men het voor penceelwerk van
Metzu zoude hebben aangezien. Meer is my
van hem niet voor gekomen, en niemant van alle,
welke ik naar hem gevraagd heb, kennen den
Man nog zyn Konfl, 't geen my doet bef] uiten
dat dikwils brave geeflen door gebrek van gunflelingen
in den dop fmoren ; waar om meergemelde
Spaanfche Schryver niet buiten reden zeit:
Luiden van uit/tekende verdien/ten hebben niet al-
tyd den tyd tot bun voordeel gehad. De zaken der
waereld hebben hare getyden, en 't geen allermeefó
uit/tekent is, is nog daar en boven onderworpen
aan de wijjelvalligheden , en veranderlykheid van 't
GeluL
Opfnyers en zwetfers hebben zig al dikwils
voor anderen in de gunfl der menfchen weten in
te dringen, en fchoonpraters wyl anderen zug-
ten, weten hun bidkkelder , als Pater Abraham zeit,
zoodanig op te vullen , dat men den felven wel met
/tutten diende te fchoren.
D 2 J.

52
J.
SCHOUBURGH DER
WEYERMANgebentnaamt Compaviva]
was een knaap (gelyk het fpreek woord zeit)
van alk markten neergekomen. Hy wift zjgdanin
de gonft van deze dan van genen te vleyen. Hy
fprak zevenderhande talen , verftond zig op het
bloem en fruitfchilderen wonder wel ,
maar wift
egter zyn tong beter dan zyn penceel te beftie-
ren.
Sommige menfehen^ zeit Gratiaan , worden gebo»
ven met een vermogen om met alles wat zy zeggen en
doen , de gun/t van een yder een te trekken , en hun
genegenheid in te nemen , zoo dat zy over de zelve
beërfchen.
Verfcheyde agtereenvolgende jaren heeft hy
zig weten op te houden by vanBeeke, Schout
te.Bodegrave, die tot de oeffening der Konfl geneigt
zynde , die gelegentheid waarnam om van
hem de behandeling van 't penceel en vermenging
der verwen te leeren , gelyk men dan ook
van hem fomwyle een fruitftukje, of doode Vo-
gels hangende aan een fpyker, of in een niffing
verbeeld ziet.
Zeker het onderwys , en fchoon praten , heeft
hem duur geftaan, aangezien hy hem langen tyd
aankleefde, en 'er zoo gemakkelyk niet afkwam,
als de Koning Dionyzius van zyn Zangmeefter.
Als deze klaagde dat hy geen vergelding voor
zyn zingen ontfangen had,' zei de Koning tot
hem : zyn wy niet famen effen ? gy hebt my vermaak
aangedaan met zingen, en iku met hoop te voe-
den.
Oudendyk en Dros sa art fchilderden
Landfchappen , en daar in verbeeld Hartejachten
en diergelyke Jachteryen. Ruisscher
Noortfche gezigten : hier een lage va-
leyj

Schilders en Schilderessen. 53
ley, daar fteile klippen, tufTchen beide beplant
met lynrechte' maftboomen ,
en geciert met hup-
pelende fteenbokjes by het runTchen van een
neerftortende waterbeek. Akerboom gefigten
van Steedjes Dorpen Buurten enz. Ik heb
de Stad Doornik in 't kleen door hem verbeelt
gezien, 't welk verwonderlyk uitvoerig gefchil-
dert was. Pieter Gyzen Leerling van Jan
Breugel kleene uitvoerig gefchilderde Landfchapjes
met beekjes, 'k Heb ook gefigten van den
Rynftroom , op de wyze van H. Sachtleven van
hem gezien , die Konftig behandelt waren.
ROMBOUT van TROJEN fchilderde
velerhande vermakelyke Italiaanfche Landgezigten
, en eigen verzonnen bouwvallige Palei-
zen ,
en geeilige doorgezigten van onderaartfche
fpelonken fchoon hy nooit Rome gezien had. Hy
ftierf tot Amflerdam daar hy altyd gewoont heeft
in den jare 1650.
D'eerftgemelde Evert Oudendyk van
Haarlem had een zoon Adriaan genaamt die
mee de Konfl oeffende; maar of hy niet vernuftig
was . en egter daar voor aangezien wilde wezen ,
weet ik niet: maar my is verhaald, dat hy het
Landfchapfchilderen van zyn Vader geleert had
en dat hy de Beesjes om de felve aangenaam te
maken , uit de flukjes van Adriaan van den Velde,
en de Beekjes, of boertjes, bot uit Tafe-
reeltjes van Tom. Wyk en anderen wift te rapen
en daar meê zyn penceel werk op te eieren
waarom hy ook Rapianus in de wandeling genoemt
werd.
Nog minpryslyk deed van Harp. Deze
had een bevallig penceel, fchilderde naakte beek-
jes en kindertjes, ook Ceres, en Bachus feeflen:
D 3
maar

54
SCHOUBURGH DER
maar men vinter onder zyne werken die geheel
naar prenten gevolgt zyn. Wierd zulks hem tegengefproken,
hy beriep zig op de fpreuk van
Horatius die zeit
De Schilder en Poëet ontfingen beide een magt
Van alles te beftaan , wat elk zig dienjtig acht.
Dit doet my denken aan den Bloemfchilder
Si mp , daar Lud. Smits , in de voorreden van zyn
Galery ofte proef van zyne Dichtoeffeningcn, dit
volgende vaersje op gemaakt heeft
B o l a n u s zag dat S i m p , gemaakt had een copy
Na Segers fchilderkonjl. Ho ! fprak hy , Jiaat dat vry
An Schilders , waarom ook zoo wel niet aan Poëten ?
Zeker deze Schilderbazen trokken de vryheid al
wat ruim naar zig. Ja denk ook niet dat van Manderzülk
doenden naam van wel gedoofde rapen zou
gegeven hebben, als blyken zal.
Het fnoer der vryheid de Schilders van oude
word thans van velen zoo lang
Tyden af vergunt ,
gerekt; en de fpreuk van van Mander , Rapen
zyn goed als zy wel geftoojt zyn, zoo uit haar
rechte meening gewrongen , dat het wel dienftig
zou zyn dat 'er een Interpretatie , of nader verklaring
van wierd gegeven.
't Is heel wat anders dat een Schilder, Beelden
uit Schilderyen , Teekeningen , en printen van
andere Meeflers geraapt , in zyn werk plaatft , en
voor eigen vinding vent: Wat anders zig van
den zwier der Beelden , Bekleedingen , en byvoegzelen
van anderen te bedienen , zoo dat het
nie-

Schilders en Schilderessen. 55
nïemant ziet of ontdekt. Zulks is Jleelen, en
elk het zyne laten houden. Maar heele Beelden
kenbaar uit andere Mee fiers te rapen, en die voor
eigen uit te venten, zulks kan menden naam van
wel geftoofde Rapen niet geven. Dat het zeggen
van van Manier in zyn konflleflèn Kap: i
vers 46.
Steelt armen , beenen , lyven , banden , voeten ,
't Is hier niet verboden , die willen , moeten
Welf pelen Rapianus perfoonage ,
Welgekookte Rapen is goe pottage
Niet wil te kennen geven dat het een Schilder vry
fbaat van deze een Beeld , van genen een been
of arm enz. te mogen flelen , en dus een famenflelfel
van het by een gefchraapte op te maken : maar
in tegendeel dat het geflolen moet verfmeed,
verkneed , in het verfland als in een pot geftooft
en met de faus van 't vernuft toebereid , en op-
gedift worden, zal het fmakelyk wezen, zulks
word beftempelt door dit voorbeeld.
Den grooten Mich. Angelo, werd een Tafereel
daar in elk deel en het geheel gedieft was , voor-
gefield om zyn oordeel daar over te flryken.
maar de Schilderbaas die roem verwachte
werd dus afgezet: Zoo ik yder Schilder het zyne
wedergaf, zoo zou 'er niet dan een ledige paneel
overig blyven, waarom Phil. Angels, de zulke in
zyn Lof der Schilderkonft vergelykt by de Raven
van Ezopus , die zig had opgepronkt met de vederen
van andere Vogelen, en dus uitgedofl in 't midden
der zelve praalde, tot elk de zyne weder uitplukte
, en hem om zyn geleende fchoonheid be-
fpotte.
D 4
Ze-

56
SCHOUBURGH DER
Zeker de Fabelen zyn niet buiten nutbaarheid
bedacht , en flrekken de menfchelyke gebreken ten
fpiegel.
Velen zouden Fenixen in hun bedryf hebhen ge-
weeft ( zeit Gratiaan ) indien anderen hun niet voorgegaan
hadden.
KARELde JARDYN gebynaamt Bokke-
was een groot Meeflerin zyn Konft, maar
haart ,
N. Berchem , by wien hy de Konfl geleert heeft
was hem daar in voor uit. Anderfins word 'er
onder de Konftkenders getwift, welks penceelkonft
meeftj te agten is.
Hy heeft alzins getoont dat hy een groot
Meefler in de Konft was; 't zy hy verbeelde
Osjes, Schaapjes , Geitjes en Roomfche Markten
, of eenige potfige vertooning in 't byzonder,
gelyk de Konftlievende Jan de Vogel
Tomafz. tot Amfterdam, thans nog bezitter is van
een puikftukje, verbeeldende een Kwakzalver,
ftaande onder een deel toekykers, in aardige
gekskleederen en gemaskert te zwetfen. Dit
ïlukje is kondig geteekent , geeflig t'famen ge-
icoppelt en helder gefchildert. Ik heb ook verfcheiden
verbeeldingen van Chriftus aan 't kruis van
hem gezien , die konftig geteekent , natuurlyk gekoleurt
, kragtig gefchildert zyn en waarin het bruin en
licht byzonder tot welftant in agt was genomen,
De Schilders malen J "chaduwen , op dat zy, 't geene ze
"uoornamentlyk verheelden willen, met te jlcrker
licht zouden doen affteken; heeft de Profeflbr
Francius heel wel gezecht ; want een Konftfchilder
doet hier door zyn vernuft blyken.
Onder alle zyne konftige penceelwerken word
geroemteen kabinet fluk, verbeeldende de kruik
fiiw

Schilders en Schilderessen. 57
fïnge van Chriftus , met het aankleven van dien.
Naar verdienften is dit door den Prins der Nederduitfe
Dichteren geprezen, en in vollen zwier,
doorkonftkundige uitdrukkingen befchreven , in
dit volgende puikdicht ,
Dus lang heb ik gelooft ,
aldus
naar 't woort van 's Hemels
tolken
Dat Chriftus was gekruift; nu is 't geloof gedaan.
Ik zie den Heilant zelf, door 't wo'èn der Joodfche vol-
ken ;
O wreed en noodig kwaadt ! aan 't heiloos kruishout
Jldan.
'Tgelooven, ditftaatvaft, moet voor het weeten wy-
ken.
A Het brein word min verlicht door d' oor en dan door 't
oog,
De waarheid krygt haar kragt door levendige blyken.
Dit is Kalvariè'n. O jchrikkelyk vertoog!
De Zoon van Godt is hier by Hoorders opgehangen.
De boosheid weegt de Deugt en Ondeugt met een
wicht.
Nog doet de zondt de Ziel naar Chriftus dood verlan-
gen.
Ik zie de zaligheidt in 't heilig aangezigt.
De liefde tot den Menfch doet hem in lyden blaken.
Wie heil by antiren zoekt heeft een vervloekten
waan.
Hier komt men hem, ofchrik! met bitt're gal genaken.
De Tempelyver vreeft geen gruwlen te befiaan.
De vrees voor amptverlies durft zig met bloedt be->
fmetten.
Staa booswicht , die. den mond van Chriftus laagen
leit.
't Ontveinsde kwaadt is voor geen wakker oog i' ontzetten,
D 5 De

58
SCHOUBURGH DER
De Lucht , o wonderdaadt ! word met een wolk Ie-
fpreit.
De Zon bezwy?nt van angfi , nu dat de Zon der zielen ,
Die haar met glans verciert , afgrys'lyk word be-
Jlreên.
Ik zie een zwerm van Beuk om 't bloedig Kruis heen
krielen.
Hier werpt men , om zyn kleedt te winnen , met den
fteen
Maar die zyn kleed'ren windt , zal 't eeuwig heil ver-
liezen,
üins heft Joannes zyn gezigt en hart om hoog.
Maria J'chynt het bloedt in d ad' ren té bevriezen.
De doodtfmart van haar Zoon benevelt haar het
oog.
Wie dat zyn zaadt verheft , verheft een Deel van 't
leeven.
De waare Heilant ftevft : ik zie niet dat by rept.
Die and'ren geeft gaf fchynt zyn geeft nu zelf te geven.
Die alles fchept word door zyn fchepzels handt ont-
fchept.
Ik mis , helaas ! ik mis : ik zieftechts verf vertoogen.
De wolk die 't licht bedekt , brengt my aan 't doo-
ien; neen:
Zjerdyn heeft my y
door konft van zyn penceel,
bedroogen.
Maar deugdelyk bedrog heeft nimmer ftraf geleên.
Hier blaaft hy leeven , door zyn geeft, in doode verven.
Myn ziel heeft luft om (laag in deze Kerk te gaan.
Hier preektmen, door 't penceel, boe Chriftus voor
zyn ft erven,
Zyn Vader bidt , dat hy , die hem naar 't leeven
ftaan ,
Van hunne Jchuldt ontftaa. Zoo leert hy 't kwaadt
vergeven.
De

Schilders en Schilderessen. 59
De preekfioel van 't Penceel heeft dikwils deugt bedre
ven.
Dit Konflfluk heeft vele jaren geweeft, en is
nog onder net geilacht van den Heere Kromhout
tot Amfterdam.
Hy fchilderde by wylen ook een pourtret , als
aan dit volgende vaers van den Dichter Jan Vos
op zyn af beeltfel gemaakt , te zien is
De Dapperheid zoekt roem door 'tfcherpe ftaal te haa-
ien.
De Dichter weet het graf t' ontworftlen door zyn
fclmcht.
Elk poogt het woeden van de doodfehigt te bepaalen.
Wie lang wil keven eift offchranderheid , of kragt.
Ik zoek geen eeuwigheid door vorftelyke tooneelen ;
Nog Jtaatcywagens ; nog door zegeboogen ; neen
Zjerdyn befchermt my voor de Dood door zyn pen-
ceelen.
De kwijlen van Apel verduwen marmer/leen.
Natuur heeft my gefchept : maar zwakker dan zyn
verven.
Wie door de maalkunfi leeft ,
ven.
behoed zy ook voor fter-
Hy was naar het ons toefchynt een loffe bol.
De Heer Joan Renfl, zyn goede kennis, nabuur
en Huisheer was voornemens een reis te doen
naar Italië , vooral om Rome te zien , en
Karel zou hem ( was het voorgeven ) verzeilen
tot TelTel, daar het Zeefchip, zeilreeornnaarLivorne
te flevenen op anker lag; men zegt dat hy,
op zyn muilen was als hy meè ging. Maar Karel
fchreef den volgenden dag om verfchooning
van

60 SCHOUBURGH DER
van linnen aan zyn Vrouw en voer meê. Hy
woonde toen ( gelyk ik al eenigzincs te kennen
gegeven heb ) t'Amfterdam op de Heere-graft by
de Spiegelftraat, had eenoude Vrouw met welke
hy voorhenen te Lions getrouwt was, die veel geld
by een gefchraapt had , met het houden van een
Gaarkeuken , en t' Herbergen van Vremdelingen
, by welke hy ook langen tyd had t'huis
gelegen ; en men zegt dat zy hem voor betaling
van zyn fchult had aangenomen.
Te Rome gekomen liet llenft hem daar,
en vervorderde zyn reis door de Italiaanfe Steden,
tot hy alles bezigtigt hebbende weder te Rome
kwam, en aan hem vraagde of hy nu weer meê
wilde naar 't Vaderland. Maar wat haaft had hy ?
ikbtyf (antwoorde hy) daar ik ben; want ik ben
daar ik wezen wilde , en liet het gezelfchap vertrekken,
met een mondelinge boodfchap aan zyn
oude Vrouw dat hy volgen zoude , die hem te vergeefs
wachte; want hy flierf ( of zyn voornemen
eindelyk was naar huis te vertrekken weet ik niet
te Venetië , in dien tyd als Gabriel vander Leeu
anders de Lione, daar was, die hem heeft helpen
ter aarde dragen, in Slachtmaant 1678. Zoo
ook Johannis Glouber, welke my ook verhaald
heeft, dat Kar el te Venetien by een
Hollands Koopman fchilderde, ziek wierd, dog
na korten tyd weder herfteld, eindelyk door
zyn maag t'overladen met te veel fpys , weerinilorte
en flierf. Hy wierd ( fchoon Gereformeerd ) op
de Roomfche wyze begraven , in een Kapufyne
gewaad. 'T is opmerkelyk dat 'er op eenen tyd
drie groote Meefters in de Konit zyn geweeft,
die Kar el eedoopt waren, als Karlo Marat te
Ro«

Schilders en Schilderessen. 6t
Rome, Karel Lot te Venetien, en onze Karel
de Jardyn van Amfherdam.
Zyn Beeltenis ftaatin de Plaat B 5. met een hoed
op 't hoofd.
Nu volgen DROST, van TERLEE en POOR-
TER. Deze fchilderden Hiftorien. Van den eerften
die een Leerling van Rembrant was, heb ik
een JohannesPredicatie gezien , die braaf gefchildert
en geteekent was. Hy heeft lang te Rome
geweeft daar hy omgang hielt met Karel Lot, en
Joan vander Meer , waar van wy een opmerkelyke
Hiflorie verhaald hebben , in de levensbefchryving
van J. D. de Heem.
Van de tweede de fchaking van Europa met
hare by- , en omzwevende Maagden. En van de
derde de verbeelding der Koningin van Cheba enz.
Dog hy beholp zig wel meeft met flilleven te
fchilderen.
Hier aan volgt JAKOB GELLIG een Uitregts
kint, getrouwt met de Dochter van Adam Wil-
larts. Hy was eerft een Koopman , maar begaf zig
naderhand tot het fchilderen van allerhanden
Vifch , inzonderheid Rivier-vifch , die men t'Utrecht
meeft heeft , dien hy al heel natuurlyk en
geeftig wiil te fchilderen. Hy was potfiginzyn
omgang, dog dit bragt hem weinig voordeel aan.
Als nu de Franfen in 't jaar 1Ó72 Utrecht in be-
zetting hadden , kon hy weinig van zyn fchilderyen
aan den man krygen: en dit was alleen (ah
het fpreekwoord zeit ) zyn Paard en Ploeg. Dus
ondernam hy het pourtretfchilderen. Maar alzoo
niemant de eerfte wilde wezen fleurde dit zoo wat
eer hy werk daar mee kreeg.
Eindelyk kreeg hy een Vrouw te fchilderen
dog die zei , (na dat het fluk afgemaakt was) dat het
haai

02 SCHOUBURGH DER
haar niet geleek, maar dat het haar Nicht ZOO
volkomen geleek, dat het haar ( al hadze daar zelf
voor gezeeten ) niet beter zou hebben kqnnen ge-
lyken. Wel! zeide Geilig daar op; is dat niet
goed? hou bet voor uw Nicht s pourtret. 'T is my
evenveel op wat naam dat het betaalt word, als ik
maar geld kryg.
t Ging dan met hem als Jan Vos , zeit van Mathys
de Schilder , die niet wel deed gelyken.
Aan 't fchild'renfchynt Mathys eenfyne Geus, zeit
Toon :
Want als hy fchild'ren zal volgt hy de tien gehoon.
Vraagt gy hoe dat hy volgt om 't Wetboek wel te raa«
ken ?
Men ziet hem nooit door Verf gelykenijfen maken.
Gellig was in 't eerfl vry wat verwaant op
zyn Konft, en had voor manier, anderen over
begane misflagen te ftrepen, maar die hoogmoed
daalde naderhand wel.
De verwaande (zeit Gratiaan) tragten zig te
verheffen tot boven de hoornen van de Maan: maar
dezelve zyn gevaar lyker dan die van een Stier ; want
die buiten zyn middelpunt helt, is welhaaji gedrongen
te vallen , en een ander ten fpot.
Jan Vos zeit geeftig in zyn puntdichten van
verwaanden Flip
Flip heeft een gaaf (zeit hy) verkregen van bier hoven;
Maar 't Volk heeft weer een gaaf van Flip niet te ge-
looven.
Ook

Schilders en Schilderessen. 63
Ook komt SPALTHOF onder de rey der genen
wier geboortetyd ik niet heb konnen opfpeuren.
Deze fchilderde Hiftorien en Beeflen , maar
wel meefl Italiaanfche Groenmarkten. Hy heefc
driemaal op zyn voeten naar Rome gewandek. En
BROERS fchilderde Brabantfe Boeremarkten.
Deze was beter als de voorgemelde in de Konft
bedreven. Ik heb een redelyk groot Huk van
hem gezien, vol gewoel van Beekjes, die heel
natuurlyk naar der Boeren aard gefchikt , en ge-
kleed, ook geeftig in groepen verdeelt, en luchtig
en los gepenceelt waren : ook het agterwerk
en het geboomte zoodanig dat het een weinig uit
de hant gezet , zig welitandig en in een goede
houding vertoonde.
HieraanvolgtMARTINUS ZAAGMO-
L E N. Van dezen heb ik een groot fluk verbeeldende
het laatfte Oordeel gezien , waar in zig een
byna ontelbaar getal van beelden zoo groot als
kleen, ook jonge en volwafTe Engelen deden
zien. De meefte van die waren wel natuurlyk
verbeeld ; aangezien de zelve zoo bleek gefchil-
dert waren, dat het fchimmen of geeflen geleken.
Men zeit dat Jan Luiken in zyn jeugt by
hem de Teeken- en Schilderkonfl geleerd heeft.
'K wil 't ook gelooven ; aangezien men dikwerf
even dusdanige betrokken wezens in zyne Beek-
jes, en flegtharige Engelen, door zyn etsnaalt
verbeeld ziet.
JOHANNES BUNS, word inde mengelrymen
van P. Rixtel genoemt de doorluchtige Pourtretfchilder.
Maar my is van zyne konftige Penceelwerken
nooit iet voorgekomen. Des ik 'er ook
niet van kan oordeelen.
'T fchynt my toe dat hy ook een Beeldfchilder
ge-.

04
SCHOUBURGH DER
geweeftis, uit de vaerzen welke J. Blafius, op
twee verfcheiden Venus Beelden door hem gefchildert,
gemaakt heeft. In 't eerfte doethydeZeegodin
fpreken
Wiezeït, myn naakte /}ƒ, door Buns gemaakt , te
fcboon is,
Dus was ik , toen ik was by Paris en Adonis.
en in 't tweede fpreekt hy den maker dus aan
Hoe B u n s ! al weer aan 'f Venus fchild'ren ?
Laat Venus niet uw hoofd verwild'ren.
Schoon Mars heeft Venus nooit bezint ,
Het fchynt dat gy vrouw Venus mint.
Dus vind ik ook Sonnetten op zynen tyd- en Konftgenoot
N. Sanders gemaakt , waar aan ik zien
kan dat hy een pourtretfchilder geweeft is , maar
dit is 't ook al wat ik 'er van weet. Volgt JAN
ASSELYN, anders Krabbetje. Hy kreeg dezen
bynaam in de Roomfche Bent , om dat hy een
gefchroeide hand , en gekromde vingers had, zoodanig
dat hy ter naauwer nood zyn palet daar mee
konde vaft houden. Daar by was hy kleen van
perfoon , waarom Flor. Ie Comte , hem petit Jean
Hollandois , noemt : dog hy was een groot meefter
in de Konft, als zyn penceelwerken in Nederland
bekent klaar doen blyken. Hy is meê
een van d'eerfle geweeft welke de zuivere en heldere
wyze van Landfchapfchilderen , als Glands
Lorain , in Holland bragt.
Hy trouwde omtrent den jare 1645 te Lions
met de Jongde Dochter van Houwaart Koorman
van Antwerpen, en Nic. de Helt Stokade
met

f Jfouh-akrtL -.-

Schilders en Schilderessen. 65
metdeoudfle, welke zy beide mede in Holland
bragten. Dit heeft my A. Genoels , gebynaamt
Archimedes , verhaald uit de mont van de Konflfchilder
Laurens Frank , welke op dien tyd te Lions
en by gemelde Houward in huis woonde, met
Arnoldus Quelinus, die 't konflig marmer beeldwerk
gemaakt heeft, op het Amfterdamfche
Raadhuis. Zyn Beeltenis gevolgtna t geen door
Rembrant geèrir. in print uitgaat , kan men zien
in de Plaat C. 7.
Daar is ook nog een ander Konftfchilder ge-
weeft. , met de naam van Petiet Joan de Hollandois
, in Vrankryk bekent. Deze fchiiderde Land-
fchapjes met kleine beekjes heel uitvoerig en net.
Zyn bentnaam was Ballon. Wat dit in 't Nederduits
te zeggen is, zullen wy elders verklaren.
Deze was al overleden , als A. Genoels te Rome
kwam in 't jaar 1651.
JAKOB RÜISD/\AL, een groot vrient van
N. Berchem , was een Haarlemmer van geboorte,
maar heeft demeeftevan zyne levensjaren in Amfterdam
doorgebragt. Zyn vader die een Ebbenhoute
Lyflemaker was , had hem in zyn jeugt de
Latynfche taal laten leeren, en verders in dewetenfehap
der Medicynen doen oeffenen , daar in
hy zoo ver gekomen was , dat hy verfcheiden manuale
operatien in Amfterdam, met veel roem gedaan
heeft. Dog is tot Haarlem geilorven in 't
jaar 1681. en begraven op den 16 van Slachtmaant,
als my aan een der begravenis briefjes gebleken
is.
Hy fchilderde inlandfche en buitenlandfche
landgezigten , maar inzonderheid zulke, daar men
't water van d'een op de andere Rots , ziet neder
florten, eindelyk met geruis (waar op zyn naam
III. Deel. E fchync

66 SCHOUBURGH DER
fchynt te zinfpeelen) in en door de dalen, of
laagtens zig verfpreid : en wift de fprenkelingen
of het fchuimende water door het geweldig ge-
klets op de rotten, zoo natuurlyk dun en klaar
doorfchynende te verbeelden, dat het niet anders
dan natuurlyk water fcheen te wezen. Dus heeft
hy ook het zeewater weten te verbeelden , warrneer
't hem lufte eene onftuime zee, die met geweld
van ryzende golven, tegens klip en duin
aanbruisd , op het paneel te brengen. Zoo dat hy
in die wyfe van fchilderen al van de befte is geweeft.
Egter heb ik niet konnen bemerken dat
hy 't geluk tot zyn vriendin gehad heeft.
I ly bleef tot het einde van zyn leven ongetrou wt
men zeit: om zoo veel meer dienft, aanzynouden
vader te konnen doen.
Zyn Broeder Salomon Ruisda al , voor hem al in
't jaar 1670 geftorven , was mede een braaf land-
fchapfchilder. Deze had boven dien een uitvinding
om allerhande foort van marmer zoodanig na te
bootfen , dat men niet anders gelooft zou hebben
dan dat het waarlyk marmeriteen was. Ik heb
twee rond gedraayde Bollen , koriftig geadert
koud, hard, en zwaar als fteen , dienende tot cieraade
op een Kabinet gezien. Deze flof kon hy
terwyl ze week was, vormen en kneden na zyn
welgevallen. Elk had agting voor zulk gepolyft
fteen werk ,
het nagebootft was.
tot dat het bekent wert of uitlekte dat
't Beurt dikwils dat de braaffte Schilders de gelukkigfte
niet zyn , daar en tegen heeft de ondervindinge
ons doen zien , dat anderen van min bekwaamheid
groote winften hebben gemaakt, om
dat

Schilders en Schilderessen. 6y
dat zy hun penceel wiften te v!yen na de geaardheid
of zinlykheid der menfchen van die eeuw,
waar in zy leefden. In myn jeugt gedenkt my
dat de geneigtheid der menfchen inzonderheid op
bloemen en fruit gezet was. Maar 't mogt yder
niet gebeuren een Fruitftuk van de Heem tot huisraad
te hebben , of een bloemituk of ftilieven van
van Jalft, die toen vry wat geldig waren. Dit
werd in agt genomen van LUüOWYK SMITS,
anders Hartkamp, die zig in denjare 1675, toen
omtrent de 40 jaren oud , te Dordrecht had neer
gezet. Waar hy gebooren is, weet ik niet, maar
zoo my bericht is , was zyn vader een krygs offi-
cier , en woonde in dien tyd te Swartewaal , boven
Zutfen , in Overyffel.
Deze Ludowyk Smits te Dordrecht gekomen
zynde, ging inwoonen by eene Joan Kools, Orgel) ft,
wiens Vrouw handel dreef met Schilderyen. Het
eerfte konflftuk dat hy daar maakte, was een
Magdalena hare zonden beweenende ; het bywerk
verbeelde een rots, welke hy met zwart en wie
gefchildert, daar na met bruine fcheitgeel, en
fpaans groen gefchommelt had , dat het heel natuurlyk
en kragtig zig vertoonde ; en die zelve
wyze van behandelinge hield hy ook omtrent zyne
fruitflukjes , waar van hy 'er meenigte maakten
of verkogt wier-
die willig aan de man raakten ,
den , zulks hy een llyve beurs daar mee over gegaart
zoude hebben , zoo zulken wyze van doen
lang ftant gehouden had : Maar zulks niet zynde,
was dit van geen langen duur, wyl de gekleurde
fchilderyen weder in graau we veranderde,
en hy overzulks voor een bedrieger werd gehouden^
Onze Amftelftroomfchryver ,
Es'
zegt van den
be-

68 SCHOUBURGH DER
bedrieglyken fchyn , even als of hy hier het oog op
had, aldus:
De fchyn, die met een volle kragt
Is in de waereld ingejloopen ,
Daar elk zig aan vergaapt , en agt
Iets groots ,
iets wezentlyks te koopen ;
De ganfche waereld is een fchyn ,
Zy doet te laat den menfchen blyken ,
Hoe veele dingen anders Z)n ,
Als zy te vooren wel gelyken.
Wanneer het gebeurde dat hy hier over werd aangefproken,
zoo gaf hy toe antwoord: dat de kleu-
ren zig nog langer hadden gehouden , dan het geld
dat hy daar voor genoten had; want dot het al eerder
uit zyn zak was vervlogen. Egter hield hy
zig nog al een lange wyl te Dordrecht, en
maakte de minnery by een Herbergierfter , die
hem met geld onderfteunde , tot dat zyne vrouw,
hem op 't fpoor gevolgt, te Dordrecht kwam
vinden , waar door het zelve geftuit werd , en hy
daar van daan raakte; zonder dat ik weet waarhy
vervaren is.
Thans komt ten Toneel den braven MEL-
CHIOR de HONDEKOETER, geboren te
Utrecht , in 't jaar 1636. Zyn overgrootvader ( dus
zeggen zyne Vrienden ) was de regte Marquies van
*Wefierloo. Deze om de geweldenary der Spaanfche
* Een oude en voorname Heerlykheid met een groot
Slot, gelegen in de Meyery van Ghelen, tulïchen Hcrentals
en Dieft , in Brabant : tot een Markgraafichap gemaakt
van Filips de IV. Koningvan Spanje, volgens de brief daar
van gegeven tot Madrid in 't jaar 1616. ten .gevalle van Fi-
lip , Baron van Merude. Brab. lllufi.

Schilders en Schilderessen. 69
fche Inquijitie , wyl hy de Gereformeerde Godsdienft
toegedaan was, te ontwyken, verliet zyn
{laat, en vlugte met zyn huisgezin naar Holland,
daar hy zig tot Amfterdam neerzette. Zyn zoon
Gillis de Hondekoeter , die in zyn jeugt , tot
vermaak (gelyk dit toen in gebruik was) defchilderkonll
geleerd had , zette zig tot het fchilderen
van pourtretten , om geld daar mee te winnen
alzoo zyn vader , en hy zig berooft vonden van
hunne goederen ; want wat moeiten zy naderhand
aanwende, om weder in 't bezit der zelve te komen
, fchoon zy overvloedige bewyzen daar toe
hadden , heeft dit niet'konnen helpen : maar in tegendeel
werd den ouden man, die oprecht en goed
van geloof was (de oprechte lieden, zegt Gratiaan,
werden licht bedrogen ) fchandig misleid en uitgeflreken;
want eenen Joan Verwers genaamt, een
zeer fhooden gaft , gaf voor hun dienft te willen
en konnen doen , zoo zy hem de brieven en be-
wyzen ter hand ffcelden , en toevertrouwde ,
gelyk
gefchiede , waar mee hy naar Braband vertrok :
maar als hem eenigen tyd geleden , en hy weder
gekeert was gevraagd werd : hoe het , met die
zaak Hond gaf den bedrieger tot antwoord, ,
dat
hem de Brieven door onvoorzigtigheid waren afhandig
gemaakt , en betoonde hunnenthalve da£ir
veel leedwezen over te hebben , dog dat hy daar
veel geld voor getrokken heeft, werd niet aan ge-
twyfelt ; want hy die te voren niet veel fchatten
bezat, fpeelde naderhand de rol van eengroot
Heerfchap.
Gillis de Hondekoeter, de grootvader van
onze Melchior, begaf zig ook naderhand tot het
Landfchapfchilderen , en bootfte daar inde han-
deling van R. Savry , en Dav. Vinkeboons na.
Hy was een fchoon en welgemaakt man , en die
E 3
"
zig

70
SCHOUBURGH DER
zigbyzonder wel wift voor te doen, zelf toen hy
al bejaard, weduwenaar, en verfcheiden huwbare
dochters had , onder deze was Jofina , die naderhand
trouwde met dekonflfchilder jan Batifl Weeninx
en een zoon Gysblrt genaamt,de vader van on-
die ook een braaf fchilder werd.
ze Melchior ,
Hier moet ik egn zehfaam geval verhalen.
Gillis de Hondekoetlr , als gezegt is , was een
welgemaakt en welfprekent man. Deze zyn zoon
Gysbext, even te voren gemeld, verliefde op
een Juffrouw tot Amfterdam , gaf dit aan zyn vader
te kennen, met verzoek van dit de juffrouw voor
te dragen, en vrye toegangen verkeering te verzoeken
, om eindelyk tot een huweiyk te komen.
De vader bewilligde dit, en ging ten eerften de
Juffrouw , die geen ouders had , fpreken ,die hy zyne
boodfehap zoo fmakelyk in voordeel van zynen
zoon voorflelde, als hem immers doenlyk was:
maar wat weg hy infloeg om haar die keur aangenaam
te maken , en tot toeftemrning over te halen ,
'twasfpit af; enzy verklaarde rond geen geval-
len te hebben in zyn zoon, en overzulks alle aanhoudingen
daar omtrent tevergeefs. Vervolgde
voort : Indien zoo een -perJoon als gy bent my voor gedragen
wierd , ik zou weten wat daar omtrent te doen. Gil-
lis de Hondekoeter door dit zeggen wat verzet , zeide
: Juffrouw het voorwerp dat ik u voordraag, komt met
uw jeugt over een , en 't is voeglyker als een van die
jaren als ik ben , en nam affcheid van haar : Dog
dit voordeelig antwoord, zweefde hem altydinde
gedagten ,
tot dat de liefdedrift van zynen zoon,
door de tyd , en de befpiegeling van een ander
voorwerp verdweenen was, wanneer hy weder
trouwens gezint, by gemelde Juffrouw ging, en
fcragt onder een zoete aanleiding te pas> of zy
nog

Schilders en Schilderessen. 71
nog wel geheugen had , van 't geen zy voorheen had
gezegt ? zy zeide ja , en dat zy ook haar woord daar
ontrent zou [tand doen: waar op*y zig dan aan
haar prefenteerden , en 't werd een huwlyk. Dog
zyn zoon trok met 'er woon na Utrecht , waar
hy geboren was in 't jaar 1613, niet willende
het voorwerp van zyn eerile min voor ocgen
hebben.
Deze fchilderde allerhande foort van levendig
gevogelte, inzonderheid Hanen en Hennen. Was
daar benevens een Godvruchtig en dcugffaam man
en Armbezorger van de Gereformeerde Kerk , tot
Utrecht, dog flierf op zyn veertigfle jaar 1653 ,
zoo dat onze Melchior tot zyn zeventiende jaar
zig van zyn onderwys heeft konnen bedienen.
Deze flreefde zyn vader in de Konft voorby,
welke hy geoeffent heeft tot zyn zeftigfte jaar, en
deswegen veel roem behaald door zyn penceel.
De brave Dichter Wilhem vander Hoeven , laat
zig in zyne treurgedagten over het overlyden
van hem op den 3den van Grasmaand 1695. dus
hooren
O Melchior, die üw penceel van zuivre vonken ,
Geboren uit myn oog zoo vieriglyk ontftak ,
Waar mee gy alles wat zig onder 't ftarrendak
Op vleugelen verheft, na 't leven wijt te maaien,
Ik zal uwe yver met myn lof voor 't laatftbetaalen.
Roemde ooit Arabier op zyn Kaneelen nejt ,
Waar in de Phenix , als zyn leven loopt op 't left ,
Zig zelf verbrand, en zag Vorfl Claudius te Romen
Die zonnevogel 't Word doorgaans voor ydle droomen
En beuzelen , verdicht door 't geejlig brein , geagt
Ik heb een Phenix aan den Amftel voortgebragt ,
Daar d' Ethiopifche voor vlieden moet en zwigten ,
E 4
Gelyk

72
SCHOUBURGH DER
Gelyk bet zonnelicht verdooft alle and're lichten.
Hoe fchoon men tem versiert van vlerken , lyfcnjlaart,
Dees Phcnix heeft 'er veelc en fchoorièr nog gebaart.
Maar ach ! dit helder licht is al te vroeg verdwenen ,
Het heeft veel jaren, maar nog veel tekort gefchcneiu
En wat lager worden zyne lievelingen dusaangefpoorc
Bouw hem in d''open lucht een Gr'nfjlcê , onder 't lommer
Van Eike en Linde: op dat de vogels zonder kommer
Die ruftplaats naken , met een liejfeiyk geluit ,
Zyn lof vereeuwigen , met zingen en gefluit
Maar 't is onnoodig; want zyn naam zal nimmerJferven,
Hy heeft die zelf al lang vereeuwigt , door zyn verven.
Gelyk als men van den Konftfchilder Otto Mar-
ceus zek: Dathy fangen tot zyn gebruik opvoede ,
en de zelve gewende in zoodanigen gedaanten Jiil te
blyven leggen, tot hy zyn volkomen gebruik daarvan
gehad had: zoo word ook van Hondekoeter ver-
teld, dat hy een Haan inzonderheid daartoe gewend
had : Dat hy den zelve maar zette by zyn
Ezel, en dan door zyn fchüderftokje het hoofd
opwaards , of neerwaards , het lyf lings of rechts
gedraait , of met wapperende wieken , of als voortgaande
fchikte, die dan in zulken gedaante ftokftil
bleef fr.aan , tot dat het opftaan van zyn meefter
te kenne gaf, dat hy voor dien tyd met dus te ftaan
uitgediend had.
Gio Baptifta Weenings was de Oom van onze
Hondekoeter van zyn Moeders kant, welkers
konftfakkel hem na zyn vaders dood ten leidflar
verftrekt heeft, in welken tyd hy alle hoedanigheden
bezat, die lof verdienen. Hy was beleeft
be^

Schilders en Schilderessen. 73
befcheiden , een hater van lofTebollen en kroeggangers
, yverig en naarftig in het behartigen van
de konftoeffening, inzonderheid ook geneigt tot
kennis en wetenichappen , de By bel en Godsdienfr,
betreffende ; daar hy zoo ver in gevorderd was
dat hy tot een proef daar van , voor zyne bekendeen
vrienden , zig in de t>t. jans Kerk, tot Utrecht
van den preekfloel liet hooren , die hy zulk
genoegen gaf, dat het in overweging genomen
wierd , of men hem in die oeffening , dan die der
Schilderkonft zoude opvoeren. Daarenboven was
hy van een Godsdienftigen aart, flor te dikwils
des avonds in zyn ilaapvertrek gebeden, metzulken
era ft, zoo opgetogen, en vermengt methemelfche
befpiegelingen , dat zyn Oom en Moei , by
welke hy toen woonde, en verder hujsgezin (dus
heeft my deKonftfchilder Jan Ween inx , zyn neef,
met eigen mond verhaald) dikwils in der ftilte op
de trappen daar na ftonden te Imiteren. Ja men
houd het voor zeker, dat de veranderinge van zyne
levenswyze, uit.de bedilagtigen aart van zyne
huisvrouw, en hare zufters, die by hem in huis
woonden , is veroorzaakt , en haar beginzel genomen
heeft, uit dagelykze talmeryen; want die
ook niet dulden (als knorrende) dat hy zyne goede
vrienden , eenig bewys van vtiendfehap aan zyn
huis deed ; hierom is het wel meer als eens ge-
beurt , dat hy de zelve buitens huis in een Herberg
onthaalde, en zyne vrouw, opdat zy niet agter-
denkende zou wezen , van anderen daar by liet nodigen
, die dan voor die tyd wel tevreden was. En
hy had wyslyk gedaan , zoo hy altyd mar het voorbeeld
van Socrates, geduldig in zyn lot had geweefl,
in plaats van zyn fmart door wyn te ver^
dry ven, Want deze gevraagt,
E • 5
hoe hy hetfladig
bedil-.

74
SCHOUBURGH DER
bedillen van zyn wyf konde verdragen ? gaf tot
antwoord: Kunt gy bet gekakel van de hoenderen

Schilders en Schilderessen. 7^
het drinken van 't eerfte glas wyn al vergeten.
Dit doet tny denken aan de fpreuk van Achilles
Tatius, die zeit: Al is 't dat zig een menfeh nog
zoo ernjiig d onthouding vooijtcld, nogtans word hy
door kwaae voorbeelden lichteIjk tot navo ! gen verlokt.
Maar buiten dit, om een einde te maken, was
hy een fraai, goedaardig, vnendhouwend, verflandig
man , en de Fenix in zyn Konit.
Men ziet zyn beeltenis in de Plaat Cio. en die van
zyn grootvader Gillis Hondekoeter in de Plaat B. 6.
Dit jaar 1Ó30 was ook in bloei de Konftfchilder
MATHYS HARINGS van Leeuwaarden.
Deze fchilderdezyne beelteniiTenzagten vloejent,
en wifb de gelykenis der wezens wel te treffen.
En naar hem volgt
JOHAN van NECK, geboren tot Naarden
daar zyn vader een Geneesmeefter was. Hy geneigt
vander jeugt af aan, om de Konft teleeren
werd befteld by jakob Bakker, wiens ftoute penceelbehandeling
en kragtige wyze vanfchüderen,
hy wel afgezien , heeft weten na te bootfen , en
zigeigente maken. Behalven zyne gekleede hiftoneftukken,
heeft hy ook fraaj e naakten, en badende
Vrouwtjes gefchilderr.
Onder alle zyne Konftfïukken word inzonderheid
geroemteen Altaarftuk , verbeeldende Simeon
die het kindeke Jefus omarmn in den Tempel, en
isgeplaatftindefranfche KathoJyke Kerk, op de
Bloemmarkt , te Amfïerdam. Daar benevens was hy
een man die onberifpelyk in zyn wandel was , en
naarftig te Kerk ging. Was ook byzonder vriendhouwende
en zyn bywezen wel waard ; om zyn
zoete vertellingen , en was my toen deze onderneming
in 't hooft gekomen, ik zou groote
dienfl daar in van hem gehad hebben , inzonderheid

y6
SCHOUBURGH DER
heid toen hy bedlegerig was, en graag zag dat ik
hem kwam bezoeken.
Hy was een groot vriend van den Konftfchilder
Diderik Freres , van welkers papierkonfh en teekeningen
hy voor een groot deel na zynoverlyden
erfgenaam was; en ftierf in het jaar 1714. 01KI79
jaren, tot Amfterdam.
Hier nevens verfchynt
JOHAN VISSCHER , niet om dat hy een
Konftig Plaatëtzer was , en veel beroemde Printen,
na fchilderyen en teekeningen van Philip
Wouwerman en Nicolaas Berchem gemaakt , ten
dienlt van de printliefdigen heeft in plaat gebragt
maar om dat zyn Konitlufthem in den ouderdom
van 56 jaren dreef tot het penceel , en zig begaf
onder opzigt van den Konftfchilder Michiel Carée
(geneigt tot het verbeelden van Osjes , Koetjes,
Schaapjes , enz.) de Schilderkonfl: te leeren,met
wel zooveel yver als men vanymant die in 't pril-
He van zyn lentejeugt is, zou wagten; want gemelde
Carée heeft my betuigt, dat hy hem dikwils
's morgens ten vyf uuren opklopte ; en
niet van zyn Ezel opftont , voor dat hem den avondflont
het zien belette, en dan zyn luft, en yver
tot de penceeloeffening nog onverzadigt bleef.
Waar door hy ook in korten tyd zyn meefters
handeling wift na te bootfen.
Hy was een Amfterdammer van geboorte ,maar 't
jaar van zyn geboorte ( om hem behoorlyk te plaat-
fen) heb ik niet konnente weten komen, als uit zeker
geval, ter tyd dat de Aardbeving in den jare 1692
op den 18 van Herf(lmaand,naarmiddags ten drie
uuren , geheel Nederland deed fchudden. Nu was
Visscher, als ik even gezegt heb 56 jaren oud als
hyaan de penceelkonft kwam, en had niet lang 'er
aan

Schilders en Schilderessen. 77
aan geweeft, wanneer zulks voorviel. Waaruit
licht te rekenen is , dat hy , om en omtrent den
jare 1636 moet geboren wezen.
Carée zat op de benedekamer, Visscher boven
zyn hoofd yverig te fchilderen , wanneer het
een en ander huisraad dat op den zolder ftond zig
begon van deen tot d'ander plaats te bewegen
en zoo groot geftommel temaken, dat Carée mee
een luide ftem riep, ViJJcher! ViJJcher ! wat maak-
je voor gejtommel boven myn hoofd? die tot antwoord
kreeg: ik maak geen gejtommel; maar de
Bier/telling (dit was een fchraag op rollen ) rolt 9
zonder dat ymant dieaanroerd, van £ 'een tot d'an-
der kant over de zolder.
Op deze paffen wy de fpreuk van Antifthenes
y
t Is beter dat men tot het keren fpade komt , dan
nimmermeer.
Onze Johan Visscher heeft twee Broeders gehad.
Kornelis en L a m b e r t , die ouder waren
als hy, en beide grooteKonftenaars in 'tplaatfnyden
, waar van de laatfte in Italien , daar hy ook
geftorven is, verwonderlyke proefftukken heeft
doen zien, gelyk de eerfte in Nederland , daar benevens
had Kornelis een wyze van teekenen met
fwart kryt, naar 't leven, die onverbeterlyk is,
zodanig dat zoo ik een wyze van teekenen onder alle
uitkeuren moeft ten voorbeeld van de fchilderjeugt
ik zoude geen bekwamer konnen bedenken, om de
vlakke dagingen, breede klare fchaduwen, en
vafte toetfen , met groot verfland en gemakkelyk
behandeld, daar uit af te zien. Wel 't meefte gedeelte
van gemelde Teekenkonft berult in 't Kabinet
van den Konftlievenden Heere Jero. Tonneman,
tot Amflerdam.
Volgt

78
SCHOUBURGH DER
Volgt zyn Stad en Konftgenoot JAKOB
vanden BOSCH, geboren 1636. deze fchilderde
heel natuurlyk allerhande foort van fmakelyk
zomerooft , dat de fnoepluftige doet watertanden.
Stierf 1676.
De Schilderkonft en Dichtkonft zyn twee gezufters,
die zig gemeenlyk i'zamenvlyen , aange-
zien zy eenerley grondwetten en toeleg hebben: de'
eene doet door de pen, de andere door 'tpenceelde
gebeurde zaken , en die door de fchimmel der oud-
heid verduiftert zyn ophelderen, en op nieuwste
waarom het ook niet zelden ge-
voorfchy n komen ,
beurt, dat die twee gaven van 't vernuft in een
perfoon t'famenloopen.
Octavio van Veen , van Mander , vander Venne,
waren Schilders en Dichters, dus ook de
Haarlemmer Kornelis Ketel , die vele fraaije zinnebeelden
op tafereelen gemaalt heeft , die hy , door
zyne Referynen deed fpreken , en toonde in beide
zyn vernuft. Kriftoffol Pierfon was beter Schilder
als Dichter. Over Samuel van Hoogftraten werd
getwifl , of hy de Schilderkonft , of de Dichtkonft
beft verftond. Dog Kamphuizen was beter
Digter als Schilder,en dus moeten wy ook van onzen
HEIMAN DULLAART zeggen, die egter
in de Schilderkonft (als my gebleken is) zo ver
gevordert is geweeft , dat ik reden vind om hem
onder zyne brave tydgenooten ,
Toneel te voeren.
als Schilder ten
Hy is geboren te Rotterdam , op den

Schilders en Schilderessen. 79
Hy was vander jeugt aan vlytig in 't oeffenen
van talen en weten fchappen , wanneer ook de
zugt tot de Schilderkonft, hem na een bekwaam
meefter tot zyn onderwyzer deed omzien. Dit
was Rembrand van Ryn, by dewelke hy in korte
jaren door zyn vernuft, zoo ver vorderde, dat hy
voorts zig naar 't leven wift te behelpen , houdende
naderhand nog omgang , met de zelve en
zyne brave Leerlingen, inzonderheid Filips de Koning
die ook t'zyner gedagtenis zynpourtret fchilderde,
waar van wy ons (wyl geen van later jaren
voor handen was ) bediend hebben, 't Is te zien in
de Plaat C 8.
Te Rotterdam zyn verfcheiden pourtretten levensgroot
kragtig gefchildqrt thans nog van hem
te zien, ook een keukenftuk , waar in komen
twee beekjes , heteene verbeeldende een vrouwtje
dat een kopere ketel fchuurt, waar by komt
een deel ander tin en koper huisraad , met meer
ander keuken gereedfchap , dit is alles natuurlyk,
kragtig, en met een goede houding gefehildert.
In 't jaar 1696 zyn tot Leyden verfcheiden van
zyne penceelwerken , op het Boelhuis van Do6lr.
Douw (welke een zufter van hem, genaamt Agneta
Dullaart , ten huisvrouw gehad heeft) verkogt;
waar onder vyf flukken waren, welke andere
vrienden graag tot zyner gedachtenis wilden hebben.
Dog gemelde Doctor eifte daar voor 400
gulden , dog alzoo zy by briefwifTeling dien koop
niet eens konden worden, nog op deverkoopdag
tegenwoordig wezen, zyn de zelve verkogt,
maar aan wie weet ik niet. De Konftfchilder
Velthuizen, van Gouda, die ten huisvrouw zyn
Broeders dochter heeft, heeft my verhaald , dat
hy zyn meefters werk zoo eveneens met zyn pen-
ceel

So SCHOUBURGH DER
ceel wift na te bootfen , dat de verbeelding varï
den krygsgod Mars in 't blinkent harnas door hem.
gefchildert , voor een echt ftuk van Rembrant
tot Amfterdam , verkogt werd. Meer weten wy
van zyne Schilderkonft aangaande niet te zeggen:
maar wel dat hy daar benevens van alle kenners der
Dichtkonft, voor een van de eerfte puikdichters
van Nederland gehouden word.
Vorders was hy een man wiens vernuft zïg tot
befpiegelinge van velerhande zaken zette , waar
door vele zig van zyn oordeel en raad bedienden
in duiftere of verwarde zaken. In den jare 1672
werd hy aangezogt om in de Vroedfchap tot
Rotterdam te komen , maar hy wars van de drif-
ten dier tyd, heeft zulks geweigert, alleenlyk
heeft hy vele jaren den" kerkendienfl der Franfche
Gemeenten te Rotterdam waargenomen , en was
inzonderheid een beminnaar van de Zangkonft,
daar toe hy een fchoone voordeelige ftemhad,en
dus fomwyl zyn geeft door zyne hemelfche gezangen
verluiligde , tot dat hy door een kwynende
ziekte afgemat , den geeft gaf, op den 6 den van
Bloeimaand 1684. Joachim Oudaan, die toen te
Rotterdam onder al wat gedichten maakte de eerfte
plaats bezat , vereerde zyne gedachtenifle met
een Lykgedicht, dat in yders handen is.
JOAN vander HEY DEN, die nu zyn
beurt krygt, is geboren te Gorkom , in 't jaar
1 637.
Deze heeft de beginzelen van de Konft ge-
leert by een Glasfchryver , maar zyn vernuft , zugt
en uitftekende vlyt , hebben hem tot een groot
meefter gemaakt. Zyne genegenheid ftrekte tot
het Schilderen van oude- en nieuwtydze gebouwen,
gezichten van oude Kafteelen, Kerken,
Tempels met de byftaande gebouwen , ook dorp-
buur-

Schilders en Schilderessen. 8i
buurten met hunne boomgaarden en dreven , ook
Heerenhuizen , enz. zoo als dezelve zig in 't
leven vertoonen ; want hy gewoon was , alles naar
't leven af te teekenen , om het naderhand op pa-
neel te brengen , 't welk hy dan zoodanig uitvoe-
rig bewerkte, dat zyns gelyk in uitvoerig fchiideren
, maar zelden gezien is : want hy fchilderde
ider fteentje in de gebouwen ,
zoo wel die op den
voorgrond Honden, als die hyinafftand vertoonde,
zelf zoo, datmen de kalk tiuTchen de groe-
ven der zelve duidelyk kon zien ; en wel zoo dat
hetgeen hinder aan het werk deed , ofeenigehardigheid
veroorzaakte , wanneer men de Hukken
met een generaal oog in wat afftant befchojade.
Daar by nam hy ook de vermindering der fteenen
naar mate van de verkleining der gebouwen in agt.
Waar omtrent men nu nog gelooft, dat hy een
byzondere konfi greep, of middel heeft uitgevonden
gehad, om dat het aan allen die het gebruik
van 't penceel kennen, onmogelyk fchyntdathet
op de gewone wyzevanfchilderengefchiedenkan.
Dog het zy daar mee zoo 't wil, 't is pryslyk
en verwonderlyk.
Verfcheiden afteeken ingen heeft hy gemaakt
van het Amfterdamfe Raadhuis, die hy naderhand
heeft gefchildert, fommige van het Water aan te
zien , andere weer van de Kalverftraat , te gelyk met
de Waag , en de Nieuwe Kerk : voorts het gewoel
der menfchen op den Dam, zoo als die gewoon-
]yk t'famen rotten , om handel te dryven. Dog
daar toe heeft hy den dienft van Adriaan van
den Velde gebruikt , gelyk ook in de meefle
van zyne andere Hukken tot den jare 1671 wanneer
gemelde vanden Velde ftierf. Dog 't was
of 't wezen wilde ; want hy den zelven nadien tyd
III. Deel. F zoo

82 SCHOUBURGH DER
zoo veel niet noodig had : wyl zyne uitvindinge van
deSlangbrandfpuytendienftiggeoordeekzynde, hy
van dien tyd af in .dienft van de Stad wierd aangenomen
; 't geen hem egter zoo naauw niet bezet
hield , of hy konde fomwyle nog al een Konftftukjetotzyn
vermaak fchilderen. Overzulkszyn
zyne meef^e en voorname werken gemaakt, tuffchen
de jaren 1660 en 70. binnen welken tyd
ook van hem gefchildert zyn de Beurs van Amflerdam
^ en van Londen , met het Monument ; als
ook zeker gezigt te Keulen, genaam t de Berg
Kalvaria, nevens het Kloofeer, en de daar byflaande
gebouwen en huizen. Gelyk ook andere
meer, te veel om te noemen.
Daar benevens heeft hy ook verfcheiden ftukkenmet
ftilftaande levens (gelyk men dat noemt)
gefchildert , onder andere een ,
wonderlyke uitvoerigheid aan te
( om zyne ver-
wyzen ) waar in
een opgeflagen Bybel lag , de groote als de palm
van een hand ; waar in egter 't fchrift duidelyk kon
gelezen worden.
Eindelyk is hy(naar hy de Konfllievenden voldoeningen
gegeven, en de Stad veel dienfl met de
uitvindinge der Slangbrandfpuiten , gedaan had
van zyn arbeid gaan ruften , op den 2 8 van Herfftmaand
171 2, in den ouderdom van 75 jaren.
De milde Natuur, dit jaar de Konfr. gunftig,.
heeft te Frankfort doen ontfpruiten den Konftigen
Bloemfchilder
ABRAHAM MINJON, die in zyn jeugt de
Kond geleert heeft by Jakob Murcl, Bloemfchilder,
te Frankfort, die hem van zyn 7de jaar af,
had in zyn huis genomen , daar hy bleef, zoo om
de Konfl te oeffenen , als tot andere bezigheden ,
de

Schilders en Schilderessen. S3
de hand te leenen , tweemaal zeven jaren , te weten
tot zyn vieren twintigfle jaar; wanneer hy met gemelden
Mnrel naar Holland, om Konfthandel te
dryven, reisde, die hem om de geneigtheid, en
liefde, die hy tot den jongen had, hertelde by
den berugten Joan de Heem, te Utrecht. Zyn
vader had te Frankfort een braaf Koopman geweeft,
maar de fortuin had hem den rug toegekeert,
zoo dat zyn moeder weduw zynde, gedrongen
was te QBcfylar (daar het goedkoop te leven
was) te gaan wonen; daar onze Min jon haar
ondcrfbmd deed. Hy waj inzonderheid naarftig,
en gedroeg zig als een Man betaamt. Hy liet twee
Dochters na wanneer hy flierf, 1679. Zyne
Konfttafereelen met allerhande Bloemen en Fruit
naar 't leven afgemaalt, waren by zyn leven , en
nog meer na zyn dood by alle Konftlievenden in
groote agting , en zouden meer en meer in prys
gefteigert hebben ,
zooniet het overheerlyk konft-
penceel van Jufrr. R. Ruifch en }. van Huifum de
natuur veel nader gekomen , en dusdanige voorwerpen
meer luifler had bygezet.
Nu volgt zyn tyd en Konftgenoot ISAK DU-
CART geboren tot Amfterdam. Dees gebruikte
zyn Konftpenceel meelt tot het fchilderen van
allerhande Bloemen met hun loof, op Satyn,
dog zoo natuurlyk dat . het levendige Bloemen
fchenen te wezen , immers beter dan ooit voor
heen op die wyze gedaan was. Hy had lang in
Engeland verkeert , van waar hy de Konft meê
bragtin Holiand, nevens een Vrouw die hy daar
getrouwt had , die ook de Konfb verftond
en hem hielp het Satyn met Bloemen befchilderen.
Die hen kwamen
F 2
bezoeken , vonden
hun

84
SCHOUBURGH DER
hun beide in 't gemeen met eenpypje in den mond
voor hun Ezel , fmookende.
Die my dit verhaald heeft, voegde daar by,
dat het in 't huis 'er 'zoo morzig uitzag , dat
Kat en Hond alzins vulnis vonden om met hun
drekje te meften. De Vrouw was niet naauw
ziende ( trouwens al te groote puntigheid is geen
heiligheid) en de Man was onverichillig in die
dingen.
'T gebeurde dat een van hun Patroonen , na
dat 'er acht dagen tufTchen beide verloopen waren,
hen kwam bezoeken , en het alles, zeer vermeerderd
op de zelve plaats vonden. Ducart
die wat potfig'van aart was, bemerkende dat hy
zulks van ter zyde met een viezen bek befchoude , en
voelende dat hy door hem in 't een of ander bedilt
was, daar op hy gezwegen had, nam een dubbelen
ilag daar toe waar. Hytrad, wanneer dezelve op
ilondomuittegaan, hem voor, zeggende: 'T zyn
kleinigheden daar men ligt over been/tappen kan,
wees hem den wech.
en
De Waereld beflaat in een geftadige veranderinge
, en de Menichen , die een deel der zelve
zyn, worden in die beweging dan hoog dan laag
mede omgevoert.
JUSTUS van PEE , geboren te Brufle! , was
geheimfchryver van de Hertogin van Parma. Zyn
Zoon Emanuel, dien wel de Tytel van Edel,
maar geen groote fchatten waren nagebleven , werd
tot de Schilderkonft opgevoed, dog byzonder
byziende zynde, ftrekte dit hem tot hindernis in
den voortgang der Konft : dog is te verwonderen
dat hy in den donker een Brief, hoe klein geschreven
lezen konde, daar hy dikwils in gezel
fchap

Schilders en Schilderessen. 85
fchap zynde, proeve van deed zien. Ja het k
dikwerf gebeurt , dat zulke die 't niet wilden gelooven
een wedding daar om aanrechten , en hem
( de lichten van de Kamer uitgeblazen zynde ) een
briefin de vuift Haken , die hy zoo wel, als anderen
op klaren dag , wïft te lezen* Hy vertrok met
'er woon naar Amffcerdam , daar hy winkel van
Schilderyen opzette , tot welke foort van winkel
Schilderyen , anders dozynwerk te maken hy zyn
Zoon JAN (die inzonderheid het voorwerp van
onze penis) van jongs afhield, tot dat hem door
de Konftlievenden Jan Beuns dit wierd afgeraden
en hy aangemoedigt om op een andere wys zig te
oeffenem
Hy was inzonderheid potfig in alle zyne bedryven,
'tgeen aan dit eene Haal genoegzaam te befpeuren
is : Wanneer onze van Pee getrouwt was en kinderen
had, werd hy beluft om Antwerpen, de
kweëkfchool van zoo vele brave Konflenaren , en
hunne Konitwerken te zien. Dik wils klampte hy
zyne Huisvrouw daar om met Fluweele woortjes
aan boort; maar dit was (als het fpreekwoord
zeit) voor een doofmans deur geklopt > en nimmer
wilde zy daar toe bewilligen. Hy opgezet door
de Nys Leerling van E. van Aalfi , die medederwaards
heen wilde, befloot flil , ongevraagt ongeweigert
, daar na toe te gaan , en zyn geneigdheid
te voldoen , met voornemen egter , van maat
drie of vier weken uit te bly ven. Dog hier toe
werd geld vereifcht en verfchooning van linnen,
waar toe hemdegelegentheidnietgunftig was, als
op zekeren tyd , wanneer hy geneigt was tot het
eeten van Both , en zyn Vrouw hem den fleutel
van de kas gaf, om geld daar toe te krygen. Toen
Hak hy tien ducatons, twee hemden, eneenige
F 3
daf

%6 SCHOUBURGH DER
.daffen by zig, en daar mede ten huis ukgaande,zeide
hy dat hy naar de Vismarkt zoude gaan , en zyn
Vrouw vaft het water in den ketel over 't vuur zou
jhangen, en maken dat het kookte, tegènsdathy
met den Vifch t'huis zoude komen.. Straks ging
hy naar zyn makker , dien hy gereed vond om met
hem de reis naar Antwerpen te ondernemen.
Zy tegen met hun beide voort, wanneer onze
van Pee gevallig een van zyne goede bekenden
ontmoette, den welken hy verzogt den ileutel van
de kas, door haaltigheid verzuimt t'huis te laten,
by zyn Vrouw te brengen , en vorders te zeggen
dat hem een Heer ontmoet was, die hem mede
genomen had naar Haarlem, om hem eenigfchilderwerk
aan te hefteden , en dat hy dien nacht
zou moeten uitblyven. Van Haarlem voeren zy
op Leyden en voort op Rotterdam , daar zy gelegentheid
vonden om naar Antwerpen te fchepen.
Dog eer hy t' fcheep ging fchreef hy een brief
aan zyn Vrouw van dusdanigen inhout: dat die
Heer het werk , dat hy voor hem fchilderen zoude,
wilde op de wyze van P. P. Rubbens gemaakt
hebben, en hem uit dien hoofde verzogt
had met hem naar Antwerpen te varen : dat zy
niet ongeruft moeft wezen , dat hy zoo fpoedig
weerkomen zoude als 't hem doenlyk was. Dit
voorgeven was by zyn Vrouw ( aangezien hy zoo
dikwils daar na toe gewilt had ) verdagt , in welk
gevoelen zy te meer verzekert werd , wanneer zy
in de kas kwam , en 't geld merkelyk gemindert
vond, ook hemden vermifte, en dus vaft by zig
zelven befloot dat zulks met voordagt aangeleid
was.
Onderweeg op de reis waren zy lullig en vro-
lyk. Tot Antwerpen gekomen ging hy 't eerft
om

Schilders en Schilderessen. Sy
om de klucht naar de Vismarkt, en vraagde naar
Both , dien men hem voorts befchikte. Dog by
den uitflag ( wanneer hy aan de Vifchverkoopfher
vraagde hoe Jang de zelve wel levendig konde gehouden
worden , en of de zelve wel tot Amfterdam
gezonden kon worden aan- zyn Vrouw, die
valt het water daar toe over gehangen had) bleek
ligt dat zulks maar enkele fpotterny was, zoo
dat de Vifciiwy ven daar om wel hartelyk lachten
en elkander toeriepen: Ziet hier een zotten Hol-
lander , die hier een zoo Both koopen wil om tot
Amjlerdam te zenden.
Deze reisbroeders gingen dan dagelyks in de
Kerken en Klooilers om de beruchte penceelkonfl
van Rubbens,vanvan Dyk, Jordaans en anderen te
befchou wen , verzuimende ondertuilchen ook niet
onderzoek te doen , en de proef te nemen vanden
beften drank, die in de Drinkwinkels te bekomen
was, 't welk eindelyk hun geld deed minderen.
Naar Amfterdam om een Wiflel te fchryven
fcheen hun wel 't gereedfle middel ; maar zy
bedagten met een , dat zy daar niet breed by
liaan zouden, en dat het ligt op een fchraal
reisgeld, en om de vragten in 't wederkeeren
naar huis daar mede te betalen, zoude uitdrajen.
Goede raad was dier. Zy hadden inmiddels ge-
zien ,
dat die op de Vrydaagfe Markt wat te koop
bragt flraks gereed geld daar voor kreeg. D us namen
zy befluit van 't Penceel tot hun hulp te nemen
, kogten verf , penceelen , en elk een doekje
en voor het klein overfchot huurde van Pee een
Beedelaar om voor hem te fitten, de Nys ook
eenige doode Vogeltjes op de Markt om die
naar 't leven af te fchilderen. Dit voornemen
ging met iever aan. Van Pee kreeg zyn
F 4
ituk-

88 SCHOUBURGH DER
flukje , 't welk een Petrus half lyfs verbeelde , en
d'ander een tafeltje met verfcheiden vogeltjes dien
zelven dach afgemaakt. Dit was op een Donderdag.
Vrydaags daar by tyds mee op de Markt
gekomen, kreeg van Pee i 6 en de Nys i 8 gulden
voor 't zyne. Hier mede was (gelyk men
vooreen fpreekwoord heeft) Ley'den ontzet en de
ledige beurzen kregen weer klank. Toen weer
van voren af aan den luyaart gefpeelt, en vermaak
gezogt, tot hun de noodwendigheid prangde,
weder een Borretje temaken, daar zy voor
de tweedemaal weer zoo gelukkig afkwamen , dat
geen Zee (als het fpreekwoord zei t) hun t e hoog kon
gaan, in 't verteeren by 't gezelfchap, nu zy zoo
gereed een Zilvermyn door 't Penceel ontdekt had-
den.
Inmiddels raakten zy by 'ieder bekent, waar
door hun veel werk werd aanbeflelt op goede
wind. Zoo dat van Pee een brief aan zyn
Vrouw deed afgaan , waar by bleek hoe wel het
hem tot Antwerpen naar den vfeefche ging , nevens
een verzoek aan zyn Vrouw ; datze maar fpoedig
met 'er woon van Amfterdam wilde opbreken , om
naar Antwerpen te komen. Maar die had daar
toe geen ooren ; aangezien zy , buiten haar Man
van haren winkel met haar kinderen heel wel be-
flaan konde. Eindelyk na 't verloop van acht
maanden , kwam hy weder tot Amfterdam. Strak
ging hy naar de Vismarkt, kogt een zoo Both,
en kwam daar meê aan de
Jiet die fchoonmaken ,
hand t' huis , zeggende tot zyn Huisvrouw , zoo als
hy de deur in quam , kookt bet water al tot den Vijch ?
wat antwoord daar op kwam, mag de Lezer
denken.
Hy maakte inzonderheid zyn werk van beroemde

Schilders en Schilderessen. 89
de Italiaanfche en andere Konftftukken na te fchüderen
;
welke hy zoo wonder even gelyk will na
te bootfen , dacmen de zelve bezwaarlyk van den
anderen konde onderkennen , en de Konitverkoopers
, voor welke hy veel fchilderde , dikwils een
Boefje daar meè gelpeelt hebben.
Hy heeft een Zoon naar gelaten ,
welke thans
nog leeft, en zig mede tot de J^enceeloeffening
begeven heeft, aan welken genaamt Theodoms van
Peé wy op 't jaar 1669 zullen gedenken.
De Beeltenis van Jan van Peé llaat in de Plaat C 9.
Op 't einde van dit jaar 1638 den 11 van Slachtmaant
ftierf de brave Konftfchilder KORNELIS
KOKNELISZ. van Haarlem oud zynde 76 jaren
, welkers levensbedryf , en voorname konltwerken
K. van Mander befchryft in zyn Boek op
pag. 1 06. Waarom wy hem maar alleen op zyn
fterfjaar gedenken met dit Graffchrift :
Hier lek Kornf.lis , door een grafzerk overdekt,
Wiens Ktmjiwerk aan eik een ten wonder Jtrekt
Dies leeft zyn roem fchoont lichaam rujl in 't duifier.
Daalt hy, zy ryfl, en bloofi met Jchooncr bijter.
De gryze bevinding heeft ons doen zien , dat
de genen die de fchikgodes wilde dat boven anderen
in konftgeleertheid en macht zouden ukfteken ,
preuve daar van hebben doen doorftralen in hunne
Lentejeugt , 't welk de Fabeldichters door het voorbeeld
van Herkules, die een Slang welke hem
bekroop , toen hy nog in de wieg lag , de keel toewrong,
hebben willen aanduiden. Wy behoeven
door akelige omwegen geen voorbeelden uit de
oudheid op te fporen , het tegenwoordige voorwerp
onzer befpiegelinge zal zulks beveiligen.
F 5 ADRIAAN

go SCHOUBURGH DER
ADRIAAiY vanden VELDE geboren tot
Amfterdam in den jare 1639. vond zig van der
jeugt af aan door een overgeërfde natuurdrift tot
de Teeken- en Schilderkonft gedreven, en nog in
't Kinderfchool zynde , wift zig fteelsvvys Van zyn
Broeder Willems teekenpennen , penceelen en verwen
te bedienen , beteekende en bekladde met verf
al wat hy vinden konde, tot de bedplank van zyn
flaapfleê , waar op hy ( toen hy nog in 't lang
pak liep ) een Melkboertje met koleuren gefchilderdhad,
zoo verwonderlyk naar die jaren, en bui-
ten onderwys, dat het nog lang na dien tyd daarom
bewaard wierd. Dit heeft my zyn Dochter
de Huisvrouw van den Makelaar Sodyn t'Amfterdam
zelf verhaald. Het een en ander van deze Lentevruchten
deden genoegzaam zien dat hy tot een
Schilder geboren was ; waarom zyn Vader hem
ook in die geneigtheid niet wilde lluiten. ' Maar
alzoo hyzigniec geneigtvond het Könftfpoor van
z,yn Vader of Broeder, te weten het Scheepfchilderen
in te (laan, vond men goed hem te beffcellen
b*y Jan JVynants. En het is opmerkelyk ; dat wanneer
.aan JVynants vertoont wierd 't geen hy by
zig zelven al geteekent en gefchilderd had , deszelfs
Vrouw dit mee beziende , tot haar Man , hem
kloppende op zyn fchouder zeide; JVynants mü
Mecfier is geboren , gelyk ook de tyd deze voorzegging
bewaarheid heeft.
Hy oeffende zig eenige jaren by den zelven in
de Kond , na welken tyd hy. zig y verig hield aan
het teekenen en fchilderen van Koetjes, Osjes,
Schaapjes, en Landfchappen , torfchende dagelyks
met zyn .gereedfchapjes naar buiten in 't velt, 't
welk hy tot het einde van zyn leven eens ter weeke
onderhouden heeft. De menigte zyn er Konïl-
tafe-

Schilders en Schilderessen. 91
tafereelen, die de voornaamde Kabinetten der
Konftminnaars in Nederland en elders vercieren,
toonen duidelyk genoeg dat hun maker een grooc
meefter in de Konft was. Immers nu nog is :
er
niemant opgeitaan, die hem in liefrelykheid, hel-
en aangename verkiezingen van dusdani-
derheid ,
ge voorwerpen te boven gegaan is. £n wat zyn
penceel buiten het Koetjes, Osjes, Schaapjes en
Landfchapfchilderen vermocht, toonen de ver-
fcheiden Paflydukken in de Roomfche Kerk tot
Amderdam in de Spinhuisfteeg , en in de Kerk
over de Appelmarkt , waar een afneming van 't
Kruis half leven , groot te zien is. Hy was een
Man die geregelt en gefchikt leefde , en naarftig
de Konft beyverde , en daar nevens ook byzonder
vaardig was; want het anders onmogelyk was
datmen zoo vele van zyne Kondwerken zien zouw,
te meer nog daar hy zoo weinig jaren levens bereikt
heeft; wanthy is begraven den 21 vanLoumaand
1672 , in den ouderdom van 33 jaren ,tot
groot verlies der Konft in 't algemeen en verfcheide
Konfloeffenaars in 't byzonder , wier
werken hy door behulp van zyn kondpenceel
grooten luider heeft by gezet, als aandedukken
van y. vander Heiden , Fred. de Moucheron , en anderen
te zien is. Zyn Beeltenis vint men in de
Plaat D. 12.
Onder zyne brave Leerlingen , die hy door zyne
Kondleffen geteelt, naagelaten heeft, verfchynt
DIRK van BERGEN. Deze fchilderde Osjes,
Koetjes, Schaapjes, Beekjes, enLandfchappen,
gloeyend en helder gekoleurd als zyn meefter , maar
zoo uitvoerig niet , ook de Boomen en 't Landfchap
wat zwaarmoediger getrod; maar buiten dat
heb

92
SCHOUBURGH DER
heb ik 'er Beesjes van gezien die fraai en natuur^
]yk geteekent waren.
Hy was een Haarlemmer , en heeft zig meeiï in
die Stad onthouden. Hy verplaatfle zig nader^
hand wel naar Engeland, maar de fortuin was hem
daar niet geheel gunftig. Dus kwam hy weder
naar zyne geboorteilad afzakken , daar hy redelyk
wel voor zyn Konft betaald werd. Hy was een
wel gemaakt man , en van wezen een tweede Adonis,
wel befpraakt, en altyd luftig en vrolyk,
waar door hy by elk een bemint, en in alle ge*
zelfchappen welkom was. Hy zelf was daar toe
geneigt, zoo dat, als hy geld ontfangen had van
een ftukje Schildery , hy het zelve gerufter harte,
op eene reis konde verteren : zeggende, men moet
niet zorgen voor den morgen. Waarom ook zyne
goede vrienden ( wanneer hy geflorven was ) genootdrukt
waren, in alle Herbergen , daar hy gewoon
was te verkeren, opzamelingen van penningen
te doen, om hem ter aarde te brengen.
GASPER (anders Ca/parus) NETSCHER,
wiens waarde Beeltenis zig in de Plaat P. 31. doet
zien, is geboren te Heydelberg, in 't jaar 1639.
Zyn vader Johannes A T

Schilders en Schilderessen. 9$
vens meer anderen , Heydelberg in aller yl te verlaten,
en de vlugt te nemen tot een Landkafteel,
waar in zy door de vervolgers belegert werden.
Wel zeit het fpreekwoord , de ongelukken Jlachtm
de Monniken : zy gaan zelden alleen.
Wanneer zy nu deze Veiling op gena , of ongena,
niet wilden opgeven , werd ze door de belegeraars
zoo naau bezet , en befloten gehouden
dat zy geen invoer van montkofl daar binnen konden
krygen , zulks dat zy daar door in den uiterften
hongersnood vervielen , ook twee van hunne
zonen door gebrek van voedzel flierven ; en met
den jongden omtrent twee jaren oud , en het doch-
tertje, ontvlugten zy (gelegentheid daar toe ziende)
in den nacht.
In deze gefteltheid ontbrak hun alles, uitgezonden
de moed. Zy torften hetjongfte op den arm
het dochtertje kon naloopen , en begaven zig zonder
lang beraad op de reys , (leunende op de voorzorg
van den Almachtigen , die altyd weduwen
en weezen ten hulpe verllrekt. Dus kwamen zy
tot Aarnhem, daar ibmmigen tot medelyden verwekt,
hun middelen aan. de hand gaven, waar
door zy zig eerlyk konden generen.
Doctor Tuilekens, een godsdienllig , deugtfaam
en ryk man , nam Casper , die een fchoone
jonge was, en daar eengroote geeft in doordraaide
, naderhand tot zig , met voornemen van hem
de Latynfche taal te laten leeren , en tot Doctor
in de Medicynen op te „kweken. Dit fluk ging
aan , en was van goed gevolg , tot dat hy kwam
in het derde fchool, wanneer de genegentheid tot
de Teekenkonft in hem flerk doorbrak , en hy al hec
papier dat.hy konde bekomen , met mannetjes en
beesjes befchreef , tot zyn Themaas incluis 3 daar hy
dik-

£4
SCHOUBURGH DER
dikwyls van zyn meefter plakken om kreeg.
Gemelde Tullekens , ziende dat deze Konfldrift
op geenderhande wyze was teftuiten, vojgdedie
geneigtheid in ,hem op, en deed hem by den
Konftfchilder Kofter , die allerhande doode voge-
len, en wat meer rot een Keukenftuk behoort,
fchilderde , om in de Konft onderwezen te wor-
den. Naderhand by GerardTerburgh , Konftfchilder
en Borgermeefter te Deventer , door toedoen
van den Heer JVynant Everwyn , die een neefvan
Terburg was, daar hy alles naar 't leven leerde
fchilderen, en in korten tyd veer in de Konft vorderde.
Inzonderheid had hy de handeling van
het wit Satyn dun en helder te fchilderen zyn
meefler afgezien ; 't geen hy ook naderhand dik-
wils in zyn penceelwerk te pas bragt.
Eindelyk zoo veer gekomen ,
dat hy op eigen
wieken (als men gemeenlyk zeit) konde dryven ,
begaf hy zig naar Holland, enfchüderdein'teerfr.
voor de keelbeulen, Konftwinkeliers wil ik zeggen,'
die hem klein loon gaven voor zyn werk,
als gewoon zynde 't zelve voor een geringen prys in
te koopen , en tot een hoogen prys weder uit te venten:
welke onredelyke behandeling hem nietaanftond,
als een middel zynde om den geeft en lufl
der Konftenaren uit te dooven , in fteê van de
zelve op te wakkeren. Dus nam hy voor (nu een
en twintig jaren oud zynde) een reis naar Rome te
doen , en ging de eerde gelegentheid de befte , op
een fchip dat naar Bordeaux bevragt was , mede hebbende
een brief van DoÊtor Tullekens , aan zyn Neef
Neny , koopman aldaar , om dus over Vrankryk
zyn reis naar Italië voort te zetten. Daar gekomen,
kreeg hy kennis aan eenenGwfy'K, een Ma-
thematicus

Schilders en Schilderessen. 9%
thematicus en Fonteinmaker van Luik, die naderhand
in dienft van den Koning van Polen geftor-
ven is. Deze had een dochter daar zyn oog op
viel, met welke hy trouwde op den 25 van Slacht-
maand 1 659 , waar door zyn voorgenomen reis naar
Rome gefluit werd, en hy zig daar neer zette,
met voornemen van aldaar te blyven wonen ; maar
ziende dat die , welke van den Gereformeerden
Godsdienft waren, van tyd tot tyd, meer gedrukt
wierden , en bedugt voor een algemeene
vervolging , gelyk naderhand gebeurde , nam voor
deze gemoedsdwingelandy (nu hy nog maar een
zoon had, en eer hy meer kinderen aanwon) t'ontvlngten.
Waarom hy toen naar Holland trok,
en zig in den Haag neerzette, daar hy verfcheidene
uitftekende Konftftukjes maakte: maar ziende
dat zyn difch meer en meer in broodeetende
olyffpruiten aangroeide , en het pourtretfchilderen
het gereedfte middel was, om aan geld te geraken,
als ook meerder voordeel aanbragt , ley hy daar
op toe, efi zyn toeleg gelukte: want hy in zyn
tyd niet alleen een menigte pourtretten, maar ook
de voornaamfte luiden in den Haag en elders , daar
by meed alle de Potentaten , die in den Haag
kwamen , fchilderde, 't welk hem de beurs deed
zwellen , en zyn roem aanwalTen , zoo dat Karei
de tweede, Koning van Engeland, die op zyn
Konft bel uft was, door den dmbajjadear Temple
hem verfcheide malen üet verzoeken aan zyn hof te
komen, 't welk hy beleeft weigerde; zoo, om
dat hy ruft beminnende, geen zin in de hoven
had, als om dat hy fchrikte tegen de ongemakken
van de zee , want hy al van zyn twintigjaren
af geplaagt was geweefl met Graveel , en in zyn
laatfte jaren daar en boven nog deerlyk met het
Podagra

96
SCHOUBURGH DER
Podagra of de Jicht , die hem niet zelden zyn ruft
Hoorde : Egter heeft hy nog verfcheiden pour-
tretten op zyn bed zittende gefchildert,- tot dat
deze kwaal in zyn ingewanden geflagen , hem de
dood aanbragt, op den 15 van Louwmaand 1684.
van wegen zyn
Hy liet nevens zyn grooten roem ,
fchilderkontl , een weduw met negen kinderen na ,
van welke hem twee in de Konfl na geflapt zyn
Tbcodorus en Konflantyn ,
gedagt zal worden.
aan welke op hun beurt
Wat de waarde van zyn Kond aanbelangt, daar
van behoeft niets gezeit , aangezien de zelve thans
gretig opgezogt, by de waardigile Nederlandfche
penceelkonll , in de Kabinetten werd gehan-
gen.
Vele hebben hetzwaarflein de Kond, namentlyk
't Hifloriefchilderen betragt , anderen zig met
een gering deel der Konfl vergenoegt, en weer
anderen door een middelweg , tufTchen die twee
uiterften zig een weg tot hun geluk gebaant. Onder
deze tellen wy ABRAHAM GENOELS,
gebentnaamt Archhnedes, geboren binnen Antwerpen,
1640, die het Pourtret-en Landfchapfchilderen
t'effens ten voorwerp zyner befpiege-
ling flelde.
Zyn eerfle onderwyzer in de Teekenkonfl was
jfaques Backereel, van het geflacht der Backereelen
aan welke wy, met het begin der fefliende Eeuw
gedagt hebben , by welken hy van zyn elfde tot
zyn vyftiende jaar bleef, dagelyks zig vlytig oeffenendein
de Konfl. Toen befpeurende dat de
Konfl der perfpeftive of Deurzichtkunde, noodwendig
dient geweten voor een Schilder, liet zig
daar in onderwyzen door Nic. lirelans van 's Her-
togenbofch.
De

Schilders en Schilderessen. 97
De Reisluft bekroop hem allengs meer en meer t
en de zugt om vremde Landen te bezien , wakkerde
op, tot dat hy 1659 in 't begin van 't jaar
zynreis (onder het geleide van Georg. RemeesdÏQ
van zyn Vader tot opzigt over hem gefield was)
aanging. Tot Amfterdam gekomen (alzoo dooi"
Braband geen gelegentheid was , aangezien de Ko*
ning van Spanjen met Vrankryk in Oorlog was,
en de Vyandlyke partyen zig alzins ten platten
zogt hy van daar te fcheep
Lande verfpreiden )
naar Vrankryk te komen , dat hy zoo gereed niet
vond , en overzulks tyd genoeg had om de Hollandfche
Steden, en de fraaije konflkabinetten te bezien,
tot dat 'er eenige Schepen metkoopmanfchappen
geladen , verzelt met eenige Schepen van Oorlog
van Rotterdam 't zeil gingen, met de welke hy
mede voer op Diepe. Van waar hy vorder reisde
op Parys, daar hy welkom was by zyn Neef
Laurens Frank van Antwerpen , een fraay fchilder
in 't klein» By dezen vond hy Frapfiscus Mille
van Antwerpen , een jongeling maar 17 jarert
oud , dog van een fnedig begryp en groot vernuft , 't
geen klaar bleek aan 't weinige dat hy toen nog
gefchildert had , zoo dat onze Genoels ziende
zyn yver en bekwaamheid hem de beginzelen der
Doorzichtkunde leerde. Genoels bleef aldaar
eenigen tyd fchilderen met Mille, die in kor-*
ten tyd verwonderJyk in de Konffc toenam , en
met de Dochter van L. Frank zyn Nigt trouwde.
Wat hy boven dien van hem getuigt zullen wy
in des zelfs levensbefchry ving gedenken.
'T leed niet lang oï Genoels kreeg gelegentheid
aan de hand om eenige groote ftukken
te fchilderen om te dienen toe patroonen voor
Monfr, Gi. de la Noirs TappeiJJïer. Dit waren
III. Deel. G acht

98
SCHOUBURGH DER
acht flukken met levensgroote Kindertjes en Landfchappen
voor den Marquis de Louvois , die toen
eerft getrouwt was , en die voorts de relt van zyn
Kamers liet befchilderen, en die aangenomen had
MonJ'r. Gilbers Seué , een der twaalf ProfeJJbren de
VAcademie Royale de la Peinture &? Scuipture , in
welk werk hy hem behulpig was.
Onder tuflehen werd hem vergunt een plaats
in 't Paleis van 'den grooten Prioor van Malta om
twee van die gemelde groote ftukken daar af te
fchilderen, daar hy veel bezoek van Liefhebbers
kreeg, waar door dit werk traag voort ging, en
nog te meer, om dat hy dagelyks ging naar de
voorftad St. Germain ten huize van meergemelde
Seué daar hy de vrye tafel had , en goed daggeld
toe , om Landfchappen te fchilderen in Hukken,
voor de Princes van Condê, Van dien tyd af
begon zyn Kar (als het fpreekwoord zeit) opeen
maklyk zandpat voort te rollen.
Hy liet in 't Faubourg St. Germain een kamer
flofteren voor hem en voor zyn knecht , die een
Edelman was , wiens Vader in een gevegt gebleven
was, en kreeg daar eenige ftukken te maken
voor den Ambqfladeur van Engeland : waar
door de Hoofden van het fchilders Konvent van
de Voorftad hem wilden dwingen aan het recht
van hun Konftgenootfchap te voldoen. Waar
over hy raadpleegde met meergemelden Seué
die hem ried zig aan te geven aan de Koning-
lyke Academie, en te gaan naar de Gobelins,
by den Diredtcur van die Academie C. Ie Brun ,
en aan de zelve iets van zyn penceelwerk te vertoonen
, gelyk hy deed. Dees vraagde ftraks of
hy voorden Koning wilde fchilderen, dat hynaar
verdienfle van zyn werk zou worden betaalt , en
een

Schilders en Schilderessen, gg
een jaarlyks gefchenk daar en boven genieten , 'c
welk voor hem geen brok was om te verpruiicn;
des beet hy ftraks toe. Hier op werd hy in de
Koninglyke Academie ontfangen met de gewoone
plechtigheden. Dus kwam hy te fchilderen inde
Gobelyn, dog bleef nog in 'tFaubourg wonen, aangezien
hy zyn woord had gegevenaan Monfr.NoL>
ret , Profeffbr van de Koninglyke Academie om
twee (lukken te fchilderen tot het konOkabinet
van den Hertog van Orleans, op een Kafteel gebouwt
door Henrik den vierden, twee dagen reizens
van Parys; in welken tuflehentyd een Kamer
voor hem te Gobelins verzorgt was , en werd
hy van Ie Brun gefield aan 't fchilderen van de
Landfchappen der berugte ftukken , verbeeldende
de Hiftorie van AJexander den Grooten, door
Gcrard Oudran konftig in koper gebragt, en onder
de waardigite primkonft gefchat.
Oudran ziende zyn geeilige behandeling van
boomen, maakte voor hem eenige platen ree,
en fpoorde hem aan tot het etfen. 26 zoo kleine
als groote Landfchappen maakte hy in 't koper,
waar van ik 'er 12 ken, (dog deze heeft hy te
Rome geêtft) die los en geeftjg behandelt zyn
dog heef: 1301 twee van de gro _ :
..fb,
een met de Pompoenen naar een fehildery , en dander
naar een teekening daar toe gemaakt. Indien
tyd was Joh. ©. Huchtenburg de Bataljdchüder te
Parys, daar hy kennis mee hieit.
Eenigen tyd hier na werd hy uit order van den
Koning gezonden om een afteekening te maken
van het Kafteel van Marimout by Brunei , om in
een Tapyt geweven te worden, op welke reis
gemelde Huchtenburg en Boudewyxshem verzelden
tot Amiens; van daar op RyfTel, Doornik, 13er-
G 2 gen

100 SCHOUBURGH DER
gen in Henegouwen en zooopMarimont, alwaar
hy het Kadee! teekende van drie gezigten, en
kwam naar elf dagen te Antwerpen. Dirwasin't
jaar 1 669 of 70 ; en na dat hy zyne vrienden en
konftgenootenbezogthad, vertrok hy weer na Parys,
en fchilderde het zelve, tot een patroon voor
de Tapyt werkers. Maar het leed niet lang na
dien tyd , of hy nam , doorReisluft gefpoort,affc.heid
van den Koning, en vertrok weder naar
Antwerpen , van te voren afgefproken hebbende
met den braven Konftfchilder ItooAtf om vandaar
naar Luik te vertrekken ; dog zy milten malkander;
want Bartolet al een dag te voren eer hy
kwam, vertrokken was. Waar door de voortgang
van de Roomfe Reys gefchort bleef, tot den
Herfii van 't jaar 1674. In dien tuffchentyd
maakte hy een groot kamerwerk om 'er Tapyten
naar te weven voor den Grave de Monterey , toenmaals
Gouverneur van de Spaan fe Nederlanden
waar toe (op dat het fpoedigen voortgang hebben
zou) hy ook andere aanilelde: ais Furni met
nog drie andere cieraad - fchilders. Babtijl Menolé
flelde hy aan de Bloemen , den ouden Boel
van Antwerpen aan de Vogelen, N'tcafms van
Antwerpen, aan d'andere Dieren , en Boité aan 't
Bas-relief te fchilderen. Hy maakte ook een (luk
(t'zyner gedagtenis) voor de Konftkamer t'Antwerpen,
en verfcheiden pourtretten in Oly- en
Waterverf, gelyk ook eenige kleine Landfchap-
jes.
De Roomfe reis ( voor gemeld ) vaflgefteld en
rugtbaar geworden, maakte hy Reisgenoot-
fchap met den Heere Marfelis Liberechts, die
Pieter Verbrug-
nog eens te Rome geweeft was ,
ge vermaard Bweldfnyder , Fr. Moens van Mid-
del-

Schilders en Schilderessen, ioi
delburg, en een Canonik van Lier. Hier by kwamen
nog Clovet, plaatfnyder van Antwerpen.
Abraham van den Heuvel Koopman van Napels,
en Soldanio Koopman van Venetien. De Reis
ging aan op den 8 van Herfftmaant 1674. van
Antwerpen op Keulen, na vier of vyf dagen verblyf
aldaar te fcheep op Ments , en van daar met het
Marktfchip op Frankfort, naa drie dagen verblyf
met de Koets op Augsborg, van daar met
Paarden langs Tirol, Hinsbroek, Trenten, Travife
en Meftre, van daar te fcheep naar Venetien en
naar vier dagen verblyf
langs Ferrare op Bolonien ,
met Paarden op Lorette en voorts op de kleine
Heden tot Rome, waar zy kwamen op den 4 van
Slachtmaand. Dus heeft hy 't my in een briefop
gegeven, alsook dat hy 1674 op den 3vanLoumaand
in de Bentbroederfchap kwam, en Archimedes
ten Bentnaam kreeg, nevens Pieter Verbrugge,
dien zy Ballon, en Fr. Moens de Vlucht
doopten. De getuigen die hun Bentbrieven onderschreven,
waren.
Alberto Clovet , gebentnaamt Zantzak Plaatfnyder
van Antwerpen.
Gillis de Mont gebentnaamt Brybergh Schilder van
Antwerpen.
Gielis vander Meeren gebentnaamt Voorwint fchilder
van Antwerpen.
Abraham Breugcl gebentnaamt ifywgm^f-Tchilder
van Antwerpen.
N. van Haringhe gebentnaamt Mitridaat Apotheker
uit Vlaanderen.
Monnavilk gebentnaamt de Jeught fchilder van
Bruffel.
G 3
Mar-

102 SCHOUBURGH DER
Marcello Liberechts gebentnaamt Papcgay fchiider
n Ancwerpen.
Jan Babt. Brcugel gebentnaamt Mckagcr fchiider
van Antwerpen.
Adriam Honicb gebentnaamt Lojfcnbriiy fchiider
Hollander.
gebentnaamt de Mcngclaar
David de Koning gebentnaamt de Rammelaar fchilr
van Antwerpen.
Michiel van Barspalm gebentnaamt de Sta:.
tigbeid Beddfchilder uit Vlaanderen.
Jhnauville gebentnaamt de IVinkelhnak, Antwerpenaar.
Nicolaas Ie Grand gebentnaamt V Fermaak , Ant-
penaar.
Bartüiomeus Martens gebentnaamt de Bocaal ,
Güutfmit, Antwerpenaar.
Nicolaas Picmont gebentnaamt de Opgang fchii-
der, Hollander.
Bartolomeus de Riemer gebentnaamt de Toetflcen
Goutfmit, Antwerpenaar.
PhiUppo vinder Does gebentnaamt Orpheus , fchiider
van Antwerpen.
Robbert du Val gebentnaamt Fortuin fchiider van
's Gravenhage.
Giacomo de Dekker'' gebentnaamt de Gulden Regen
fchiider.
Franfns de Meyer gebentnaamt de Uit/lel fchiider
Hollander.
F. Zkrcnech gebentnaamt de Lelie fchiider uit de
Mevery van 's Hertogenbofch.
Kornclis de Bruin gebentnaamt Adonis.
F. Matheus daar genaamt de Vrome fchiider van
Antwerpen.
De

Schilders en Schilderessen. 103
De reft die na kwamen waren; Daniel Syter
gebentnaamt d'dvondftar, fchilder van Weenen.
Hans Martyn gebentnaamt de Moet , Hoogduit-
fcher. Peeter Hofmans gebentnaamt Janitzer
van Antwerpen. Schoonjans gebentnaamt Parrhajius
van Antwerpen , Karel de Vogel
gebentnaamt Diftelbloem , van Maftricht;
Jacomo van Staverden gebentnaamt d Toer van
Amersfoort, Gommarus Wouters gebentnaamt de
Ridder van Antwerpen , Gasper van li ittel gebentnaamt
de Toorts van Amersfoort , Theo-
door ViJJer gebentnaamt Slempop, Jacomo de
Heus gebentnaamt de Afdruk ,
Bernard Baillen gebentnaamt de
van Utrecht ,
Hemel Plaatfnyder
van Antwerpen de Bakker gebentnaamt
Virgüius , Poëet van Bruflel. Jacomo
Blondel gebentnaamt de JVcyman Plaatfnyder
van Antwerpen. Deeze acht laatfte had hy elk
in 't byzonder op een doek gefchildert , en zy hingen
in 't rond op zyn Kamer. Welke hy liet aan
Gafp. vanWittel, nevens Theodoor Helmbreker
zyn beften vrient. Boven deze gemelde kwamen
'er nog veele tuflchen beide, en laat in den
avond zweven als de muggen om de kaars die al
mee een fmeer uit de pan kregen. En ik geef
den Lezer te denken , hoe veel Wyn 'er op
dit Bentfeeft wei over de lippen geftortis, en
hoe veel fpys door de tanden vermaalt eer de kakebeenen
vermoeit waren. Trouwens 't is altyd
geen vetpot , en die 't fomwyl wat fchraal hebben,
op.
doen, als 't hun gebeuren mag, provifie
Men kan uit het getal der Bentvogels , waar van
wy zoo even den Naamrol zagen , welke van zyn
Doopmaal gefmulc hebben ,
G 4
ligt beiluiten dat hy
een

104
SCHOUBURGH DER
een flyve Goudbeurs moet gehad hebben , wanneer
hy te Rome zig liet inhuldigen in de Bent. Deze
( zeit S. v. Hoogftraten ) is in onze Vooronders tyd
ingeftelt tot verkwikking der Jluimerende geejïen.
Daar ontfangt men de groene aankomelingen met
gcejligen toejtel en naakte vertooningen en vereert 'er
met nieuwe namen van kragtigen zin. Daar f pochmen
de zorg en laatdunkenden waan in zoeten Albaan
af ', en herwiegt met de genen, die nog niet
wel gebakert zyn enz.
Het voornaamfle dat hy te Rome gefchildert
heeft zyn twee groote Hukken en een kleinder
voor den Kardinaal Jacomo Rospiglioji, als ook des
zelfs afbeeltfel, als mede^twee groote {tukken
voor den Ambaffadeur van Spanje Marchefe del
Corpio.
Alle jaren ging hy in den Herffltyd twee ofdrie
maanden buiten Rome in Dorpen , of Gebergten
zyn verblyf houden ,
om fraaije gezichten
van Landfchappen naar 't leven te fchilderen ofte
teekenen, welke Modellen , Teekeningen en opgerolde
Schilderyen hy tufTchen Bootféerzels Mo-
faic werk , èn afgietfels van marmere beelden , in
kaflen inpakte, en die voor af te fcheep op
Vrankryk zond.
In denjare 1682 op den 25 van Grasmr.and verreisde
hy van Rome , met den Antiken beeld fnyder Lavi-
ron van Antwerpen ,
en twee Franfe Beeldfnyders
Caralier, en Aionier, over Florence, Siena, Pi/a,
Livürne, Genua, Niofa, Villa Franca, Schouta,
voorts te Land op Muilen , vandaar op Marfelie , op
yhnnjon , en zoo de Rone op tot Lion , en met Paarden
over Forrarcn op Rouane de Loire af tot Or-
lians , en zoo opParys ; daar hy eenigen tyd zyn verblyf
moeit houden tot het Konings Schip havende.

Schilders en Schilderessen. 105
de, waar in hy zyn kaffen met Konft ingefcheept
had, gaande onderwyl zyn oude kenniffen bezoeken.
'T Schip aangekomen en zyn kaffen ontpakt,
deed hy met een Konflftuk van zyn hand prefent
aan Kar. Ie Brun , en met een veel grooter aan
Monf. Colbert , waar na hy vertrok met de Karos
op Kyiïel, voort op Doornik en Gent; en kwam
op den 8 van Wintermaand 1682 tot Antwerpen,
daar hy nu nog in leven zynde, woont.
Zyn KonilJiefde en zucht tot den opbouw der
Konft, is zoo groot dathyin zyn oude dagen verfcheiden
jonge fchilders en beelthouders, in de
gronden vandeMathefis, Doorzichtkunde , Geome-
terien Bouwkunde onderwyft. 's Mans Beeltenis
kan men zien in de Plaat D 1 1
Verfcheiden voorbeelden hebben ons voor heen
doen zien , hoe Broeders van een en de zelve Ouders
geboren, elk eene gantfeh verfchillige wyze
van Konftoeffeningen hanteerden. Thans ontmoet
ons een zeldfaam voorbeeld van drie zufters
welke van een zelve geneigtheid gedreven , te gelyk
zig in 't bloemfchilderen oeffenden :• als met
name,
MARIA THERESIA geboren te Mechelen
1640 den 17 van Bloeymaand.
ANNA MARIA in den jare1641.cn FR AN-
CHOISE KATHARINA van THÏELEN
164.5. Zy hadden de Konft van haren Vader Jan
Philip van Thielen, Heer van Kouwenberg (die
een Leerling van Pieter Segers was )
geleert. Zy
waren 1662 nog in leven, oeffenende zig tegens
elkander om prys, dog my is nooit van hare
Konitwerken in handen gekomen ;
G 5
maar Korn, de
Bie

Ï06 SCHOUBURGH DER
Bie zeit, dat harepeneeelwerkcn waardig zyn met
goud betaak te worden. Welke ook verder in
zyn rym te kennen geeft, dat Anna en Katharina
ook daar en boven zig fomwylen oêffenden
in 't beelden fchilderen.
Het ichynt dat de Konftgodes, zig zoo niet
bint aan land en plaats , of zy wekt fomwyl ook
brave geeften ineen ander Waereltsoort; omdat
een land, een Had, of een volk niet alleen met
dien luifter pryken, of op die eer, dat hun het
voorrecht van Konilenaren op te wiegen alleen
van de Kcnflgodin vergund waar , bogen zoude.
GERARD de LAIRES, een konftbloem zoo
fchoon als licht in geen eeuw weer itaat gezien
te worden, ontfproot te Luik, in 't jaar 1640.
Zyn Beeltenis kan men zien in de Plaat E. 13.
Vele hebben gemeent dat hy een Leerling van
den berugten Bartolet (wiens Beeltenis mede in
de Plaat E. 14. is te zien) geweeft is. Wy willen dit
in 't geheel niet betwiften; maar het grootfte deel
van dien roem zyn Vader Reynier die een braaf
fchilder en in dienü van de Prins van Luik, t' famen
met * Bartolet was toewyzen. Zyne
Konftwerken worden weinig minder dan die van
Bartolet gefchat, aangezien dat zyn penceelhandelinff
met die van Bartolet overeenkwam:
O
gelyk my ook van zyne fchilderyen zyn voorgekomen,
die men voor eigen penceelwerken van
Bar-
* Bartolet] fommigen ineenen dat hy een Brabander of
Nederlander is geweeft, uit zynen bynaam Tlaman ; gelyk
ik ook nog een proefdruk heb van een print door pnzen
Laires geé'tft , daar eenige Amazonen te paard zkten , aan
welke een dooile I
«
irfcr vertoont word, daar hy met eigen
hand fartokt Tlamsn Inventor heeft onder gefchreven , ten
bewys dat die naar een fchildery of teekening van Bartolet gevolgt
is.

Schilders en Schilderessen. 107
Bartolet zoude hebben aangezien. Alleen was
hy wat ruwer in zyne behandeJinge , nog zoo in
een fmeken de niet.
Onze L a 1 r e s had dan by die gelegentheid ook
toegang tot dien grooten meeflerin de Kond, die
van zyne jeugt afin verfcheiden taien geoeffent,
groote geneigtheid voor de oudheidkunde had, en
naar Rome trok , om 't geen hem in boeken , of
printvertooningen aangetoont was, nader in de
eigen Friefche op de Keizerlyke kolommen en
eerepoorten te befchouwen , en zelf af te teekenen
: alwaar hy in eenige jaren verblyfs aldaar , door
zig zonder ophouden naar fchoone voorbeelden
daar Rome vol af is,te oeffenen, een hoogvlieger in
de Konft geworden is. Dit is te zien aan zyne
penceelwerken , die groots vangedachten^ woe-
lig in hunne fchikking, vlak of breed gefchildert,
en konflig geteekent zyn. Waar door La ir es
dan een denkbeeld van 't geen men Antyk noemt,
en de Italiaanfche penceelkonil agting geeft, kreeg
't geen hem naderhand door ander behulp ( gelyk
wy op zyn plaats zullen aanwyzen ) volkomen onderricht
is. Daar benevens heeft hy deprintkonfl
van Petro Telia al vroeg , eer de zelve by anderen
in Nederland gezien waren, gekent, en inzonderheid
in zyne wyze van teekenen zig daar
van bedient, als klaarlyk in zyne eerfle teekeningen
te befpeuren is. Dit zeg ik niet tot 's mans
verkleining , maar tot zyn roem en ten bewys van
zyn goed oordeel waar door hy de pryflelykfle
behandeling heeft weten te verkiezen , en zig ten
voorbeeld te Hellen: Want zig te bedienen van
een anders vernuft, zoo dat het ontleende niet
affleekt, als een nieuwe lap op een ouden bedelaars
mantel , vereiiï een goed oordeel 'k Heb
daar

IC8 SCHOUBURGH DER
daar ook niet tegen dat het dus gcfchiet, en pleit
voor dievryheid myner Konftgenooten , als Andr.
Pels voor de Dichters, in zyn Gebruik en Misbruik
dos Toneels :
Indien Virgilius wift goud te puuren uit
Den drek van Ennius, en eenen ryken buit
Haalde uit Homerus : zoo 't den lof niet kon ver-
kleinen
Fan d'aller befte hlyfpeldichter der Romeinen ,
Dat hy twee /pelen van Menander fmolt in een ,
Toen hy zyne Andria toeftelde: en mag''t zoo heen,
Dat Plautus , Nevius , en Ennius uit taaien
Van anderen 't fieraad van hunn gedichten haaien ,
Ja vaak de /telling , en den ftyl : en is 't geen
, Jchand
Voor u Guarini, dat gy in uw Vaderland,
Dat ge in u-iv moedertaal hebt Ta/ft uitgekozen ,
En met de ftof van zyn Amintas zonder blozen
Uw Pa/tor Fido ftert ?
En kan het fteeds betamen
Aan Molière , dat hy zonder zig te fchamen ,
Volgt in zyn meefte werk de Italianen na ,
Die hunne gceftigheen , en kwinten zonder ga
Uit Ariftophanes weerom , en Plautus trekken ;
Ja zal het hun tot lof in plaats van lafter/trekken ? enz.
t
Dus doende hebben ook d'oude Konffcfchilders
lof verdient, als zy het pryfTelykfte uit anderen
hebben ontleent, vervormt, verfchikt, en dus
de Kond by trappen tot meerder volmaaktheid doen
opklimmen ; waarom zou dit nu tegen gefproken
worden ? dog ( gelyk ik boven gezegt heb ) dat
het zoo gefchiede , dat men nTet kan zeggen dat
zeeën beeld, dit 's een arm , been enz. van dezen
of

f' k
Schilders en Schilderessen. 109
of genen gerooft , maar dat d'ontleende deelen s
zoo in het geheel verfmelten dat 'er niets van door
fïeekt, op dat hun nietgebeurealsdenRaveinde
Fabel wedervoer, die zyn zwarte pennen had
uitgeplukt, en zig met de vederen van andere vogelen
oppronkte , tot dat elk de zyne wederhaalde
, en de Rave naakt ftond te ïcyken , en van
elk befpot werd.
Onze meening hier ontrent by tufTchenreeden
klaar genoeg te kennen hebbende gegeven willen
wy onze levensbefchryving vervolgen.
Gerard L aires neemt beïluit om zyn geboortenftad
te verlaten (geen fant zeitde fprcuk,
word verbeven in zyn land) en zyn fortuin elders te
zoeken. Hy zet zig tot Utrecht ter neer , maar vint
ten eerften niet 't geen hy zogt, nog kon daar
met zyn penceelkonil te recht raken, dus hyfomwyl
uit noot, een haartfchut, ofluifFenbord moefl
fchilderen. Iemant, die aan zyn deur woonde,
ried hem een paar {tukjes te fchilderen , en ds
zelve naar Amfterdam te zenden om die aan den
konflhandelaar Gerard Uilenburg tevertoonen,
gelyk gefchiede. Jan van Peé en Grebber fchiiderden
op dien tyd voor Uilenburg, en maakten
met hun beide zoo veel Frans uit, dat zy de breng-
Her der twee ftukjes, die geen Duits kondefpreken,
verftonden, en antwoord konden geven. En
beziende deze twee ftukjes in tegenwoordigheid
van Uilenburg prezen de zelve naar hunne waarde,
t'efFens verwondert dat zoo een konillicht door
onverftand als door een donkeren mift bedekt werd,
en rieden Uilenburg de zelve te koopen , welke
daar op aan de brengfher vraagde: hoe veel geld
zy daarvoor eifte? die tot antwoord gaf: zoo veel
als hy beliefde te geven. Uilenburg bood haar 60
gul-

1IO SCHOUBURGH DER
gulden voor 't ftuk , en vraagde of zy daar meê
te vrede was , en of die meefter wei tot Amfterdam
zou willen komen om voor hem te fchilderen
, 't antwoord was ja* Zy vertrok met dien
buit, en Uilenburg aangefpoort door van Péeen
Grebber, volgde haar dien zelfden avond (om dat
die Haas hem niet ontflippen zoude) met de nagtfchuit
op Utrecht , en fpraken hier over zelf met
Laikes , die zig gereed toonde om van daar op te
breken , dat licht gefchieden kon , wyl hy geen
vragtfehuit noodig had om zyn inboel over te
voeren. Hy kwam dan ten eerfhen tot Amfterdam
, en op een morgen ontrent negen uuren by
Uilenburg daar van Pee en Grebber waren , die
hem, van wegen zyn miflelyk figuur, verzet (tonden
aan te kyken. Uilenburg toonde hem een Iedigen
doek, en vraagde wanneer hy begin' wilde
maken. Zoo ftraks antwoorde Lairils , en ver-
volgde : wat wilt gy
dat ik daar op maken zal ? dat
is my onverfchHlig , zeide Uilenburg, maak daar
op dat geenvan u r co genegenheid is. Straks werd hem
een palet met verf en eenkrionpen gegeven , en hy
zette zig voor den Ezel.
Tot nog toe had hy de eene hand onder zyn
rok gehouden , daar yder het oog op had , nieuws-
gierig wat hy daaronder verborgen hield, tot dat
hy zyn Fiool daar onder vandaan haalde, de fnaren
(lelde , en een deuntje fpeelde , zoo wel naarde
kond dat Grebber die zigmeé 't fpeelen verflond
zig daar over verwonderde, en nog meer als hy de
Fiool neer gezet hebbende , de krionpen nam , en
maakte in een oogenblik de fchets, of bewerk van
zyn ftuk, 't welk verbeelde een beefhe (tal , en
daar in Jofef en Maria met haar Kindje. Toen nam
hy weer zyn Fiool en fpeelde een muzykflukje
maar

Schilders en Schilderessen, ih
maar ver wiiTelde flraks de Fiool voor 't palet, en
fchilderde dien zelven voormiddag het Kindje , 't
JVlariaas en Jofefs tronetje , en een OfTekopje volkomen
op , en zoo konihg dat zy die den geheelen
tyd by hem geftaan hadden zig daar over verwonderden.
Wanneer hy nu in den tyd van acht weken verfcheiden
flukken voor Uilenburg fchilderde , en hy
die aan de liefhebbers liet zien, en prees, werd
onze Laires ftraks van anderen aangezocht , die
hem meerder loon voor zyn penceeiwerk aanbo-
daar hy zig van bediende.
den ,
Het was niet mogelyk te befchryven alle de
Konft en Kabinetftukken , Zolderwerken , Zalen
enz. die hy befchilderd heeft. Of zoo 't ons al
doenlyk waar zoude het wel een geheel boek beflaan.
Als mede menigte van teekeningen met
rood kryt en met hetpenceel konftig en op een gemakkelyke
wyze behandelt, waar van de voornaamfle
, als ook het meefte getal thans in 't Konftkabinet
van den HeereJeron.Tonneman bewaart
en in groote agtinge gehouden worden.
Doe hier by het groot getal van zyne geè'tfle
printen die door N. Viflcher tot een geheel werk
verzamelt, de Konfloeffenaars ten voorbeeld, en
dienft verkogt worden , die mede op een lichte en
welftandige wyze , even als zyne teekeningen behandelt
zyn.
Dit alles dient niet alleen tot verwonderen,maar
zelf zullen de nakomelingen 't naaulyks( wanneer
't hun verhaald word) gelooven willen, dat zulks
in eens menfehen levens tyd te doen was , ten waar
daar by gezeid wierd ,
dat hy by uitnementheid
vaardig in 't fchilderen was. Dit is aan 't volgende
Haal te zien.
Hy

112 SCHOUBURGH DER
Hy ving een wedding aan, dat hy op een rede*
]yk groot doek, op een dag, Apol en de negen
Zanggodinnen zou fchilderen, met hun-behoorlyke
toeruftingen op Parnas, en wonze ook. Daar
en boven had hy nog ttn overvloed 't pourtrec
van BartolomeusAbba(die nieuwsgierig hoe veer hy
gevorderd was, hem in den agiermiddag kwam
bezoeken) voor 't beeld van Apoüona 't leven gefchildert
, dat yder het konde zien dat het Abba
was die voor den Parnasgod gefchildert ftond.
Dit in 't algemeen gezegt , zullen wy ons uit-
laten tot eenige byzonderheden , en uit het groot
getal van zynepenceel werken maar van eenige zyner
Konftftukken fpreken,die niet alleen den Konfï>
lievenden behaagt, maar ook de penderdichteren
hebben vlot gemaakt, om 'er totzynen lof van te
melden. Gelyk de Heer Ludolf Smits ophetnatuurlyk
en konftig verbeelden van zyn*Polixena,
gedoot op 't graf van Achilles, (daar hy ook met
een des fchilders verftand en oordeel over, of aangaande
het regt gebruiken der Poëcifche Hiftorybefchryving
pryft) zig dus laat hooren
Geen Minnaar trekt den degen uit ,
En wont zynfehoone Bruid,
Ovidius, gyfehiept nooit yjfelyker logen.
'T is Pyrrbus niet, wiens Jlaal die maagd deborji
ontjluit ,
En
* Polixena , de fchoonfte en laatfte Dochter van den Koning
Priamus, en Hekuba, werd van Pyrrhus doorltcken
op 't graf van 7.yn Vader Achilles , op vermoeden dat zy van
de vérra'derlyke onderneminge tegens Achilles geweeten had,
die van Paris, 7,00 als hy ftond voor 't Autaar in den tempel
van Apol , om zyn trouw mctPolixenatebeveftigen ,in
zyn hiel gewond w erd , dat hy itierf.

Schilders en Schilderessen. 113
En 's Vaders /poken 9 met dat bloedvergieten fluit*
Leermeejter van de Min! hoe kan 't uw hart gedoogen!
L a 1 r e s fchikt beter , die weet wat de Min
beduit.
Die geeft het mes een paap , ftokoud en onbewogen
Zet Pyrrhus in een hoek , en dekt zyn lekende oogen.
Geen Minnaar trekt den degen uit ,
En wond zyn fchoone Bruid.
Nog een door even gemelden Dichter L. Smids
op de verbeeldinge van * Didoos Dood.
Pels leerde Dido (zoo tuigt Hüigens) cier»
lyk fïercen ,
Toen hy dat Dicht fchreef dat het haafl bewoogen
hart
Eens teedren lezers ,
In een doet krimpen ,
ven.
door onjydelyke fmart ,
en vanfehrik zyn warmte der'
Veel
* Dit verhaal van Dido word voor een verdichtsel van
Virgilius gehouden, die dit trouwen en fcheyden van Dido
en En eas heeft verciert, om de Karthaginenfers te befchimpen
, die haar Koningin Elife , na haar dood , om datze
zig zoo mannelyk had omgebragt, met den naam van.
Dido (Manninne ) onder hunne Goden hebben gefield. Waarom
ook M: de Fontenelle in zyn 't Samenfpraaè der dooden
, Dido dit doet zeggen , Zoo de Minnehandel dien Vir-
gilius my toefchryft tenige waarfchynlyhheid badde , zoude ik
konnen toe/iemmen dat men my verdagt hield ; maar hy geeft
my Kneas tot een Minnaar die drie hondert jaaren voor my uit
het leven is gejehsiden. 't geen door de fchimvan Stratonica
fchamperlyk aldus verdadigt word; Dat gy zegt is al iets byzonders.
Het is waar dat gy drie hondert jaren na hem ter
waereld zyt gebragt , maar Virgilius he-ft zoo veel reden gehad
om u t' famen te voe\en , dat hy oordeelde dat die driehondert
jaren , die u van den anderen jcbeiden , geen zaak van aanbelang
waren.
III. Deel. II

114
SCHOUBURGH DER
Veel cierlyker fterft zy hier door Lairesses verven.
Haar boezem zweet, en is ten uiterften benard
Haar oogenftaan met kragt en arbeit opge/part
Als of zy nog den draad baar 's levens moeft zien
kerven ,
Terwyl een tranen vliet, bydropplen, daar uitlekt;
En het gewrigte zig verdraait, en kromt en rekt ,
En d'aders fpant , en de ver/lapte /pieren lillen.
De pen is dan te zwak om tegen het penceel
Te worftelen , een vaers ftrykt voor een tafereel
Dog bet zyn zifters , Zacht ! haar paften geen ge-
fchillen.
Alle goede dingen (zeit het Spreekwoord) beftaan
in drie. Wy zullen 'er ook nog een aaniaffen,
dat wel niet groot, maar voor 't befte en uitvoerigfte
van zyne Konil werken gehouden word. Dat
is te zien by tien Heere Huntum tot Amfterdam
verbeeldende den geftraften Tempelroover Heliodoor
, daar de brave dichter P. Verhoek dit volgende
vaers op maakte :
Hier /preekt de Schildcrkonft , terwylze in myn ge-
dachten
'T ftilzwygcnde gemoet beweegt met meerder kragten,
Dan zel/s wcl/preekentheid: 't gezicht gaat voor 't
gehoor.
Ik zie als op 't tooneel, hoe ^Heliodoor
Om kerlroof word geftra/t , ten /piègel al- er eeuwen
Ik zie en vind my zefsin 't Godshuis der HeLrccuwen.
Wat pragt , wat heerlykheid der Bouwkonftftreelt my
'toog.
,
Hoe ryfi dat trots gevaart zo wyt , zoo diep, zoo hoog ,
Van

Schilders en Schilderessen. 115
Van marmer en arduin door arbeid opgewa/fen
Hier zal d''aanfehouwer jlilte , ontzag , en aandacht
paffen
Daar 't febreiend priefierdom, bedroeft, met doods*
gelaat
Foor 't altaar legt ter aarde in 't heylige cieraad,
De Hoogenpriefter God om hulp fmeekt uit den
hoogen.
Men ziet hen algelyk in droefheid opgetogen,
Dees wyde Gakry van 't vrouwelyk geflacht
Vervult ,
dal Jl breiende om Gods hulpe zyne klacht
Met handenwringen toont, of Jlaat verbaaft zyn armen
Ten hemel, om genade en Goddelyk ontfermen.
Nog treed de Rover toe, door goutdorft boos ontzind,
Enjlaat haar klachten en gebeden in den wind ,
Daar zyn ftaff, eren vaftdenfchatderGodskiftrooven:
Maar Gods Almachtige arm wcerftaat zyn trots van
'
boven.
Hier legt hy , die nog flus ontzaglyk , groots , vol
praal ,
Ter Schatzaal intrad , nu aamachtig van 't onthaal
Der hemelgecften in gedaante als jongelingen ;
Terwylze aan elke zyde al flaandc hem befpringen.
Dees rykgewapende en ivelopgezeten noopt
't Gezwinde ros , dat met de hoeven op hem loopt ,
Die nu door fchrik 't gezicht verduiftert , fchvccnw*
vol Jmarte
Zyn dappre wapentuers ontzygt hun Oorlogsharte ,
Het gulde harrenas des Ridders op het paart
Doorfchittcrt hun 't gezicht met vreeze , die ver-
vaart ,
Nu achter hunnen fchut hem fulderende ontvlugten t
Gy ziet Hebreeuwen , van dien trans , op dees gerngten
Verwondert , 's hemels hulp. befclmiwen tot hun troeft.
H 2,
'Zoo

Il6 SCHOUBURGH DER
Zoo ryfi de Schilder konft , gelyk de zon in 't Ooft ,
Die 't al haar verwen geeft , met voeglykheidenorde.
Natuur ftaat zelf verheugt, die eer/i den fchilder
porde.
De heirbaan van de Konft , zoo klippig , ongebaant ,
Bezet met doornen op te klautren , en vermaant ,
Met d'Oejfening verzelt , Laires dus voort te va-
ren.
Dit konft ig oogmuzyk braveert 't geluit der fnaren.
De venven ondereen gcdommelt , e el , en zacht ,
Daar flaau en f omber , hier weer in haar volle kracht ,
En heffe zuiverheid, en houding in de kleuren,
Voldoen het keurig oog ,
als zach men het gebeuren
2'erwyl uit yder beeld' t geheim der hartstogt f traalt.
My komt in gedagten , dat Fr. van Hoogftraten
*
in een vaers op de Beeltenis van zynen broeder
mynen meefter S. v. Hoogftraten , zeide
Hy dicht in Schildery , en fchildert in gedicht.
Dit paft ook op onzen Dichter P. Verhoek, die
door zyn pen even als L a i r e s door 't penceel , het
fchoone gepaarde licht, en bruin, het natuurlyk
voorkomen , en wegvvyken en de zuivere behandeling
daarin waargenomen , ten toon field ; en wat
pryswaardig in dit konftftuk aan te merken is affchetft
in letteren. En dus mag men in 't algemeen
van z,yne penceelwerken zeggen. Immers hy heeft
en hoofdzakelykfle in zyne
altyd het voornaamfte ,
werken laten fpreken: daar andere brave mannen
in de Konft zigfomwyle wel eens aan kleinigheden
hebben vergaapt, en 'er meer tyd dan ze verdienden
aan befteed ; waarom ik ook daar en boven tot
zyn roem zeggen moet, dat zyne verkiezingen ,
of

Schilders en Schilderessen. 117
of de voorwerpingen zyner verkiezingen pryfTe-
]yk zyn , aangezien dat hy zelden iet door 't penceel
verbeeld heeft, dat geen vlyt en Kon ft verdiende,
't Is waar , alles is wel niet even gelyk
van fchoone vinding , en penceelbehandeling ; maar
men moet weten dat de gedagten der Konflenaren
niet altyd even bekwaam zyn , nog de luft akyd
even groot is, te meer in hem , wiens levenskoers wel
eens buiten 't fpoor holde, en in ftee van den boog
t' ontfpannen tot verfriflinge der geeften , uitfpanningen
kon maken die zyne geelten en kragten
afiloofden.
Niemant zal dit zeggen voor hatig opnemen die
weet, dat een regtfcbapen Hiftoiyfchryver ( gelyk ik
in opzicht van dit werk daar voor moet worden
aangezien) volgens zeggen van Polybius geen
agt moet geven op de perfoonen ; maar van de zaken
oordeelen , zoo als ze zyn , en 'er in de Hiftorie van
/preken zoo alsze verdienen.
Om nu met onzen LuikfchenFenix voort te varen
moet ik. zeggen , dat hy in allen deele van de
Konft getracht heeft de natuur na te bootfen. De
mannenbeelden kleedde hy in laken aan de breede
ploojen te kennen. Lichte zydeftoffen , en menigerhande
tintelend weerfchyn, by dunne floerfen, en
fyne Lywaten , geeftig gefchikt en natuurlyk ge-
zyn alzins het cierzel en de bekleedingen
plooit ,
zyner vrouwen beelden. Zilver , Goud , en velerhande
metalen heeft hy geeftig met hunne fpiegelingen
, en flerke affchitteringen weten na te
bootfen. Geen minder cieraad heeft hy ook aan
zyne konftftukken toe gebragt, door 't fchilderen
van velerlei aart van marmere kolommen , vazen
poortalen enz. Inzonderheid muntte hy uit in 't
H 3
fckil-

Il8 SCHOUBURGH DER
fchilderen der Bazarlierevm wit marmer met veclc
NiJJen die in voorpoorcalen , op de Kcyfers , en Heeregrafc,
tot Amfterdam pronken, zoo natuerlvk gefchildertdat
men dezelve voor gebeeldhoude marmore
platen aanziet, 't Luft ons een van die werken,
als wel het voornaamfte in Konft van fchilderen
en geefbige vinding , de Scliilderjcugt tot leiding,
(ais haar iet diergelyksvoorkoTit ) en een fleutel toe
opening en verklaring van den inhout te gev< n.
Ditis een uitlegging van de vyfzinn. I nia't
Graauwgefchildert , ten huize van den konillicvenden
Heer Philip de Flines. Het eerde fr.uk, als men
de deur in komt over 't licht, verbeeld dejjchilderkonft,
Dichtkonft, Beeld- en TeekenkonfL
De Schilderkonft flaat voor aan , houdende met
de linkerhand haar gereedfehap, palet, pencelen
en maalftok; met de regterhand beurt zy een
Tafereel op,waareenige voorwerpen op afgefchetft
Haan. Agter haar Haat de Natuur, waar van zy
door Konft eennaarvolgfler is, en waar uytzy ha-
ren oorfpronk of beginfel heeft. Het kintje
dat voor haar ftaat, met een masker cf gryns,
beteeken t de veranderingen van vindinge, en naabootfinge.
Hier nevens ziet men de Dichtkonft,
houdende in de regterhand een trompet , en in
de linker een rol papier* of tooneelrol. Zyismet
een Laurierkrans gebult, aangezien zy door haar
doen de menfehen onfterflyk maakt , en den lofder
Hél-
* Op rellen papier en parkainent te fchiyven is van de
Oudlie tvden af cerft by de He/ reen , naderhand onder de
Gfiekfe ToneerdicliteK (ofli( .
onderen
Roltedoen
hebben) in gebruik gekomen, en heeft ftant gehouden onder
de kaïnerfpeelders tot in mynen vroegen tyd. Zedert iyn de
kamers, of konftgenootfehappen ond< ïfpreuke m
Liefde bïoejende , en andere , geheel te niet geloopen in Neder-
land.

- «Apol
Schilders en Schilderessen. 119
Helden ( door de trompet verbeeld ) uitbazuint. Het
kintje dat nevens haar ftaat tordhet fpeeltuig van
, ten bewys dat de zongod de Dichtkond gun-
flig is. Men ziet twee beelden agter de Schilderkonit,
verbeeldende de Beelthouwery en Teekenkond
, (laan. In haar hand heefc zy een teekening
befchetd met fommige kondbeginfelen om aan te
duiden , datzy is de grond daar de Schilderkonil op
word gebouwt. De Beelthouwerykonfl heeft mee
haar beduidteeken ; het kintje boven in de Nifc
met een gebeelthoud menfchen hoofd gemaalt , wil
aantoonen hoe die kond beftaat in een geregelde
fchikking van welgevormde menfchelyke ledematen
, waar van het hoofd een voornaam deel
is.
Boven elk dezer groote vakken, (laateen kleinder
, en daar in door kleinder beelden verbeeld,
iets dat toepaffelyk is , op de groote of onderde
NiJJen , gelyk 'er dan zinfpelende op het boven verklaarde
, verbeeld (laat de Godin der Wysheid , by
een vlarrlmend altaar, waar voor de Voorzigtigheid,
/vergezelfchapt met nog andere beelden
knielt, tot beduid, dat die door haar gond tot
volmaaktheid gedegen is , en toegang tot den tempel
van eere en lof gekregen heeft , dankbaarheid
verfchuldigt is.
Het eerde der Tafereelen op een flïnkfen dag
gefchüdert , aande rechterzy , verbeeld de Godin
der Wysheid in 't midden van zeven vrye konden
Dichtkonfl, Redenkond, Letterkonil , Starrekond,
Rekenkond, Maatkond, en Zang-of Speel -
kond. Zy daat als befchermvrouw in 't midden van
dit doorluchtig gezel fchap; om datze geagt is de
wydeder Godinnen: waarom ook de Poè'üen verciert
hebben, dat zyuit de liedenen van den opperden
H 4
God

I20 SCHOUBURGH DER
God Jupiter geboren is. Nevens haar Haat een
Olyfboom , of olyftak , het zinnebeeld van vreede
met rede by dees Godes geftelt; om dat de kon-
ften en wetenfchappenin vredestyd bloeyen , en als
de CMyfboom hare nutte vruchten geven: gelyk
ook het vlammende lamplicht van 't menfchelyke
verftant door den oly der wysheid gevoed en onderhouden
word. Nevens haar ftaat ook haar fchild
met een Slang omvlochten; ten teeken dat zyzig
met voorzigtigheid , meer als met gevvelt befchermt
tegen hare tegênftreevers.
Het vrouwenbeeld dat voor aan zit , en de Harp ,
of Lier van Apol * moet in de hand houden , is met
een Laurierkrans gekroont, en komt voordezinftreelende
Dichtkonft in het Tafereel. Aannaaien
cierlyken zetel hangt een f Gryns , om inzonderheid
het Toneeldicht te beteekenen ; waar omtrent alle
de byzondere wyzen der Dichtkonft gebruikt worden,
en even eygen zyn.
Agter haar ftaat de Redenkonft te pralen op
haar {langeftaf , ten zinteeken van de kragt der
rede en welfprekentheid, aangezien men zeitdat
Merkuur hier door de menfchelyke gemoederen
als door een vermogenden fcepter beheerfte. Zy
om»
* Moet hebben &c) want in ftee van de Harp, is het een
Borduurraam. 't Schynt dat de patroon van 'r huis het dus
heeft gewilt, op dat het toepaffelyk zoude wezen op zyn
Fabrkcq. of wevery van ïyde iïoffen.
f Gryns) d'eerfte bekende vinder van het zelve, ook de
verandering van perfoonen, en Toneeien, is iEfchylüsvan
Athenentydgenootvan Pindarus. Zie B. Kcnnet, Gnekfe
Dxchtr: P'. 38. jïfehylus
boude ,
een vaftc ftee
Op lighte balkjes, en was vinder van Tonelen, ,
Van G;yn, , en kleeding
Zegt A: Pels in zyn Toneelwetten,

Schilders en Schilderessen. 121
omhe]ft mee een minnelyk gelaat de Letterkonft.
Aan den anderen kant ilaat de Ötarrekunde, hou-
ofZonnewyzer.
dende jn haar hand een Ajtrolabe ,
Agter de Dichtkonil zietmen de Rekenkonft,
met twee kindertjes , waar van 't een een Schryftafel
ophoud , met eenig fyffer getal , daar het ander
op wyft, en aan de rechter zy van Pallasftaat de
Zangkonit , en de Meetkonft , met een paffer
Globe, of waereldkloot.
De kleene Nijf boven het zelve vertoont den
Zangberg , Apoi , en de negen Zanggodinnen , in
een overschaduwend en lommer , en de [''aam voor
uit vliegende, om den lof der wetenfehappen en
konften te verbreiden.
Het tweede tafereel op de rechter zyde van den
muur , verbeeld de Glori , of Eere van de waereld
Dapperheid, Zege, Roem, en Onfterffelykheid.
Men ziet hier op een hoogverheven zetel de
Beeltenis van Eer geplaafl. Zy hout in de linkerhand
eenen waereldkloot , en in de rechterhand , het
beeld van Zege of Overwinning ( zoo als men 't op
de oude Keyzerlyke muntftukken ziet) die verkreegen
word door Dapperheiden Deugt; 't welk
nog nader beduid word, door het kintje dat nevens
haar ftaat, torfchende Herkules leeuwenhuid
en knods op zyn fchouderen.
De twee jonge maagden die in haar fchoot bloemen
^ en in hare handen laurierkranfen hebben , en
dezelve d'Eer aanbieden,en opofFeren,willen te kennen
geven , hoe door een aangename duurzaamheid
, de Eer door deugd en dapperheid verkregen
vereeuwigt word. 't Zelve word ook door de Jerufalems
veer, of palmtak (die door een kintje opgeheeven
word ) te kennen gegeven , waarom wy
'er ook in onze Emblemata ,
H 5
een kleenwerkje dat
eerfl-

122 SCHOUBURGH DER
eerftdaags meê fhaac uit te komen , een zinneprint
van gemaakt hebben , met dit byfchrift
Hoe meer dat cTOofterpahn gedrukt }
Getrapt word en ter neer gerukt ,
Hos weeliger zy waft en groeyt.
Geiyk de Deugt te fchooner bloeyt ,
Hoe meer zy word gefchopt , vertreên ,
Als ook de Waarheid, fel beftreên,
Van Kerktyrannen
Op den agtergrond van deiVZ/xzietmen een Gedenknaald
, opgerecht ter gedagteniile der zulken
die den weg van deugd , eer , en dapperheid betreden
hebben ; ook de Faam , die hunnen roem
waereldrugtig maakt.
In het kleene Tafereel boven dit ftukftaat verbeeld
een balmboom, waar aan twee fakkels , en
zynde het oulings een overwin-
fchilden hangen ,
ningteeken , als boven , door deugd , eer , en dapper-
heid verkregen. Men ziet hier nevens ook verbeeld
een Leeuw , Paard , en leggenden Kameel
om nader uittedrukken, dat de ver winning moet
behaalt worden , door kragt , moedigheid , en
jydzaamheid. Daar wy mede op zinfpelen in 't
bovengemelde Boekje , op de verbeelding van den
geduldigen laftdragenden
deze toepaffing
gebukten Kameel , met
Gedttlt en ftiïïe Lydzaamheïd ,
Zyn Jtutten die den Kruisdrukfchragen.
Leer van dit Laftdier 't
( welk tot dragen
Den rug bied ,
en zig nederleit )
Hoe elk zig n wr zyn lot moet wegen ,
Met taay gcdult } en vergenoegen.
Het

Schilders en Schilderessen. 123
Het eerfte vak, gefchildert op een regtfen dag
aan de ilinkerzyde van den Muur, vertoont de Godin
desRykdoms , of anders d'Afgodin die heel de waereld
door hare blinkende munt betoovert.
Zv zit op een verheven troon ofzetel , welker leuningen
gebeeldhout zyn met Aren tskoppen, om haar
opperfte vermogen , en aanzien te betéekenen. Zy
houd op haar fchooteen koffertje met gefleenten ,
en in haarregterhand een Appel. Voor haar troon
liaan verfcheidecierlykgewrogte Schotelen, Kannen
en Vazen, ook de Hoorn des Overvloeds,
vol goude en zilvere penningen en andere kofterykheden,
die de begeerte verrukken, de zinnen betoveren
, en de heele waereld voor zig doen buigen
om in hare gunfl te (laan, en van haar flaatdochter
de Fortuin begiftigt te worden. En gelvkde
Magneet/teen het yzer door een verborgen kragt
tot zig trekt , zoo trekt zy ook door de verborgen
kragt van 't blinkend Goud de begeerlyke har-
fchoon de zelve niet als
ten der menfchen naar zig :
de behandeling daar van genieten; gelyk door de
twee kindertjes, die aan een open vaas vol goude
en zilvere penningen lullig en vroiyk grabbelen ,
en dien fpaarpot gretig en yverig (laan om te roeren,
om de Schyven van de fcnimmel te bevryden
, te zien is , en dat is 't al. Want
Die zig aan 't blinkend goud vergapen ,
En zoeken hunne ruft in 't geld,
Die vinden zorg die henjieeds kwelt:
Zoo' wel in 't gretig zamen fchrapen ,
Ah in 't bezitten van hun wenfeh
En fchoon het zelve nog vernoegen ,
Nog ruft, maar onruft haard na 't zwoegen,
't Bhft egter 't doelwit van den menfeb.
Dus

124 SCHOUBURGH DER
Dus was bet oudtyts, en mg heden.
De Muntgod voord fteeds aangebeden.
Men ziet nevens de kindertjes verbeeld , een krokodil
, een gedierte dat de vermaarde Rivieren den
Nyl, Ganges, en inzonderheid de Indifche ftroomen
(daar zig de parelen , geileenten en het goud laaien
vinden ) bewoont.
,
Nevens den Rykdom ftaat een vrouwenbeeld
welk in de hand heeft het beeld van Pluto, en
agter haar twee beelden byeenvrugtboom, alsook
een Kintje dat van de vruchten plukt, 't Een en
ander wil al wat zeggen , gelyk ook de Appel dien
zy in de hand hout, zynde een afbeeldfel van
de Goude Appelen , die de Poëten vercieren dat
Herkules mede bragt uit de Hoven der Hesperides.
Waar door de oude Fabeldichters niet anders
hebben willen beduiden, dan dat hy uit de Afrïkaanfe
oorlogen wedergekeert , een ryken buit meê
bragt. 't Wil ook aanduyden , dat de Rykdom
ontfpruit uit den vruchtbaren Land- en Veebouw,
inzonderheid de Schapenteelt, welker melk en
vlees tot voeding, en hunne veilen, of wolle,
noodwendig tot bekleedinge der menfchen groo-
,
te voordeden geven en aanbrengen : waar om men
ook in den ouden Fabel tyd heeft verdicht, dat Jafon
het Gulde vlies op den raad endoor hulp van
Medea bekomen , dat is een vetten buit gerooft
had , die Goud waart was.
Het kleene Tafereel boven het fluk verbeeld,
dat Jafon de Goude vagt veroverd heeft, na
dat hy den befchermdraak gefield , om het zelve te
beletten, had omgebragt. Het welk zedelyk toegepaft,
onderwyft, hoe men door 's hemels hulp
en byltand , den Draak van kwade driften en ge-
neigt-

Schilders en Schilderessen. 12?
neigtheden , die den toegang tot het Gulde vlies
van Godvrugt, en oprechte Deugt beletten of
dwarsboomen , eerft moet overwinnen en dooden.
Het tweede Vak aan de linkerzyde van den
muur , verbeeld Mildadigheid , Voorfpoed , jeugdige
Gezontheid , en zwakken , of armen Ouderdom.
Mildadigheid ftaat midden in de Ni/s houdende
een overvloeds hoorn , daar het geld aan allen zyden
uitftort, in haar rechter arm, het geen mildadigheid,
of mededeelzaamheid te kennen geeft.
Aan haare regterzyde knielt de Voorfpoed , die haar
aanbied een koftelyk halskarkant, 't Waar te wenfchen
dat zulks altyd gefchiede en dat de voorfpoed
den Mildadigen toevloeyde aangezien zy*
gewiekte § open handen hebben om vaardig wel te
doen en den behoeftigen mee te deelen. Gelyk wy
dan hier zien dat aan de voeten van de Miltdadigheid
de arme Ouderdom, door een afgeleefde magere
oude vrouw verbeeld arm ( aan haar liegt hul-
zei en bekleeding te kennen) ter aarde leit,by zig
hebbende een kruk offtut,leunende op een waereldkloot,
als ook een kindje nevens haar fchootflaan,
welk
* Gewiekte) Dit beteekent vaardig in 't weldoen te wezen,
op dat het niet gebeure als verhaald word, van een
Verft die , bewuft dat de wysgeer zyn vrient ziek , en behoeftig
was, zoo lang vertoefde met weldoen dat hetle vergeefs
was ; want als zyn dienaars hem fpyze bragten , was
hy al van gebrek overleden.
§ Open handen) Dit beteekentgereede Mildadigheid. Men
leeft in de oude gefchichten dat als de Gezanten vanBearn
bevel ontfangen hadden om eender zoonen van Heer Willem
van Moncade tot hun Vorlt te verkiezen , keurden zy
dien, welke hun in 't begroeten voorkwam met open han-
"den;omdat zy het voor een zeker voorteeken van miltdacligjieid
opnamen.

12(5 SCHOUBURGH DER
welk van de mildadigheid eenige ftukken geld
worden toegereikt, waarover 't zig verheugt, en
bly ziet , 't geen klaarlyk aandient ; dat de deugt van
Mildadigheid , een troofterefTe is voor de wezen
en den afgeleefden een flut verftrekt , wanneer zy
dubbeld ongelukkig ; dat is Arm , en Oud , zyn.
Zy heeft een zedig wezen en gelaat, tenbewys
dat de Godvrugt in haar hart huisvell , waarom
ook onze vernuf'tehng den f Olyfant tot een zinteeken
van de Godvrugt agter hare zetel heeft ge-
plaatil.
Men ziet ook agter de Miltdadigheid een Arent
opwaarts vliegen naar den troon van Jupiter, 't geen
te kennen wil geven , dat de deugt van Miltdadig-
heid van d' Aarde opwaarts vliegt ,naar den Hemel,
waar van zy hare belooninge wagt. En wat Jager
de jeugdige Gezontheid , tenger van wezen en
leeft, bekranft met bloemen , die tot een krans met
levend groen gevlogten Jeugt beteekenen. Zy hout
in hare rechterhand den flaf van * Efculapius , en
aan haar zyde het ftuur of roer van een Schip
welke dingen Gezontheid , en een gelukkigen ftaat
van Voorfpoed beteekenen.
In 't kleene Tafereel boven dit ftuk word ver-
toont
t Menïeitdat d'Olyfanten d'opkomendeOofterzon cere
bewyzen : en als de Nieuwe Maan verfchynt , dat zy zig dan
in de rivier gaan reinigen, en voor de ipiegelinge van de
maan in 't water zig buigen.
* Efculapius, de God der Geneeskunde, of gezondmaking,
heeft Hyppolitus, door 't hollen van zyne paarden
tuilchen de klippen verplettert, na dat hy de afgefcheurde
ledematen weder by een verzameld had , door zyn wonderbare
geneeskoniï geheel t. zie L. Smids kantfohrift op den Brief
van Cydippe aan Akontius. 'Zyn (laf is boven aan omwoelt
met het geneeskruid dat hem gevaUig doóseen Slang aangewezen
werd. Daar hy de eerfte proef meê aan den dooden
Glaukus deed.

Schilders en Schilderessen. 127
toont Marcus Curius , daar het gezantfchap der
Samniters hem met gefchenken komt aanzoeken,
en daar hy vergenoegt met een fchotel Rapen , geruil,
en buiten flaatgewoel , de gezanten, en
hunne gefchenken afivyft. Dit vertoonfel eifcht
geen verklaring.
Weide ik door dit doen in fommiger levensbe-^
fchryving wat breet uit, dit gefchiet, om dat de
genen, welke nog onbedreven zyn, hunne denkbeelden
door het befpiegelen van grooter vernuften
zouden oeffenen , en door brave voorbeelden
hun brein fcherpen. 'T is geen blinkende franje
of 't zyn geen beuzelingen , die een vérftandigen
lezer doorgaans laftig vallen ; maar 't is het we-
zentlyke ,
de ziel en het leven van de Konfl, en
die het konflwerk doet fpreken.
In dit zelve huis van de Flines, thans bewoont
van den Heere Adr. Rutgers , is ook een befchilderde
zaal van onzen Laires te zien.
Maar alzoo wy met het verklaren van het voorfte
werk, reeds buiten ons beftek zyn uitgedyd
zullen wy 'er niet anders van zeggen , als dat die
zelve konfb'g van vinding, wel geteekent , natuur-
lyk van koleur , geeftig van toetakeling , en breed,
en fmeltende gefchilderd is. Dog dit zouw de
eenigfte reden niet wezen ; maar als ik bevond dat
Laires, in zyn fchilderboek verfcheiden zyner
Tafereelen verklaart en befchreeven heeft, en
niemant als de maker zelf beter weet , wat hy met
het zelve te verbeelden gemeent heeft , heb ik 't
noodeloos geacht my daar verder in uit te laten.
't Waar të wenfehen geweeft dat hy het zinnebeeld
van d'Armoe ("door hem zelf verbeeld) met
wat meerder nabedenken befpiegelt had, en in
tegendeel het zinnebeeld van de Spaarzaamheid zig
tos

128 SCHOUBURGH DER
tot naavolging voorgefteld , en betragt, daar hy
een grooten trooft en fleun aan zoude gehad heb-
ben , toen hem in den jare 1 690 de blintheid overkwam
, die hem tot zyn dood bybleef. Menigwerf
heeft hy betuigt dathy blint zynde meer zag
dan toenhy ziende was; want toen zaghy daarhy
te voren niet eens op gedacht had, namentlyk dat
hy moert gefpaart hebben, dog te laat, even als
die van wien Jan de Bruin de jonge in zyn Jok en
JLrnfi op pag. 5 verhaald : Dat hy zyn inkomen
verwaarloofl nebbende, met een zyner vrienden in
een Schilders winkel ging, die daar eenigeftukken
kogt. Hy' ziende een Tafereel dat kondig gefchildert
was , verbeeldende het oordeel, dog dier
van prys , en geen geld hebbende om 't zelve te
koopen , gaf de fmart die hy daar over had dus te
kennen: tf :
at een Oordeel verlies ik, overmits ik
geen geld heb ! waar op zyn vrient hem tot antwoord
gaf: Gy mocht beter zeggen: ivat een geld
verlies ik , overmits ik geen Oordeel heb ! Dog het
fchynt my toe dat zyn noodlot hem uitgeduldigen
aart zoo zeer niet fmarte als het wel anderen zou
gedaan hebben ! want die genen die verkeering mee
hem gehouden hebben, getuigen, dathy zig in
die elende heel ge trooft droeg, en zig meteen
deuntje op de Fluit, of de Fiool te (pelen vermaakte,
was.
daar Ijy wonder wel in bedreven
Hy verftond zig heel wel op de Geniologia of
uy tbeelding des verftands , en wat de Hiftorien
en de oudtydfche gebruiken , in opzigt der Feeflen,
Praalen, Zwier, Vergodin gen, enLykbeftellingen
, met hunnen toeffcel , of aankleven van
dien aanbelangt, daar omtrent bediende hy zig,
van in de Oudheidskunde bedreven puikdichter
An-

Schilders en Schilderessen. 129
Andries Pels, die hem dikwils kwam bezoeken.
De ziigt, en geneigtheid tot de Konft; bleef
hem , fchoon blint , by tot het eynde van zyn le*
ven , en verfcheiden liefhebbers , Schilders , en
Plaatfnyders kwamen weekelykby den anderen aan
zyn huis , om zyne leffen , of redenvoeringen óver
het een en ander deel van de Konft te hooren ,
die hy , na dat hy 'er een denkbeeld van gevormt
had zoo goet als hy kon fchreef.
De Lezer zal licht vragen hoe dit gefchieden
konde , daar hy blind was ? maar hy deed het dus
hy had twee geplumuurde doeken, waar ophyby
dentafl, als men zeit, fchreef met eenftukwitkryt.
-Als de een vol gefchreven was , vervolgde hy op
den anderen , terwyl inmiddels de eerfte door een
van zyn Zoonen wierd na gefchreven op papier,
en voorts uitgewift,om ledig te wezen tegensdat
de tweede doek weder met kryt vol gefchreven zoude
zyn. Eyndelyk zyn deze fchriften opgezamelt,
en door het Konftgenootfchap tot twee Boeken gefchikt
, en overal met plaatwerk, daar de voorwerpen
, waar op hy in zyne redenvoeringezinfpeelt,
op vertoont Haan , vermengt. Het eerde dient
tot inleyding van het tweede, en handelt van de
Teekenkonft, gelyk het tweede van deSchilderkonft,
nevens al het gene daar toe behoort.
Hy overleed in Amfterdam in 'r5jaar 171 r. en
werd door 't Konftgenootfchap gedragen , en op
't Leitfche Kerkhof ter aarde befield , op den 28
van Hooymaand.
De Konftlievende Arnout van Halen , die groote
agting voor zyn Konft; heeft, ziende naa lang
wagten , dat niemant van de Amfterdamfche Dichters,
des mans overlyden met eenig Lykdicht ge-
il I. D e el. I dacht 3

130
SCHOUBURGH DER
dacht , maar 't zelve met een eeuwig ffcilzwygen
fcheen voor by te willen flappen , vatte de pen op
en maakte een langflepend rouwbeklag,, tot een
altyd-duurende gedagtenis van zyn overlyden, waar
van de Tytel dus is
Op de flihwygentheid van den Awjierdamfchen
Helikon , over het afftcrven van den vermaarden
Konjljchilder Gerard de LaireJJe (£c. Het begint dus:
Wat tyd beleef ik , ach ! vermaarde Jmjlelaren
Nu dat het licht verdwynt der grootfte Konftenaren,
Die zoo veel jaren hier roemrugtig heeft gekeft
En na zyn dood niet meer in uw gedagten zweeft.
Is dan die Geeft niet waart, voor al zyn Konftbedryven
,
En moeite , dat uw pen zyn lof voor 't laatfi mag
f'chryven ?
Daar Schilder en Poeët , van een natuur en aart ;.
In geeft en vinding , als gezufters gaan gepaart.
En zoo voort . Waar op zig W. vander
Hoeven aldus liet hooren
De liefde tot de Konft brengt ons Laires voor dUoogen,
Wiens onbepaalde geeft , ten Hemel ingevlogen
Den Schilders voorlicht als een held' re morgenftar
Gelyk Auroraas Jchoon gelaat , of als de Kar
Van Pbebus ,waar zy eerftin 't Doften op komt dagen»
Heeft danvm Halens/)£« geen reden om te klagen,
Terwyl geen Dichters oog dien Schilderheld be-
fchreit 5
Die met natuur om'tfchoonft heeft met penceelge*
pleit!
Zyn vlugge band werd door zoo hoogen geeft gedreven,
Dat

Schilders en Schilderessen. 131
Dat hy 't verftoroen deed door zyne Konft herleven
Dit fpeet de dood; zyftak, als dol en opgeruit ,
Toen 't fterfot baar bedwong , Laires zyn oogen uit,
Om dat zyn Schilderkonft baar macht niet zou bra-
veren.
Wat lager:
Van Halen, die Laires zyn licht, zyn leidftar
noemt
Heeft zig na zyne dood op 't loffelykft gekweten.
en eyndelyk
Laires herleeft
Gedicht.
door hem in Jcbraaphnft 5 en
De Zangers aarzelden om 's Mans waardy te roemen :
Dit gaf van Halen Jlof d'ondankbaarheid te doemen.
Die ook de Beekenis van Laires ( door hem
zelf in koper gebragt) liet voor het Lykdicht^en.
agter aan zyn GrafTchrift drukken , op dat de gedachtenis
van zyn overlyden niet te gelyk met zyn
Lichaam vergaan zoude.
Meergemelde van Halen is ook bezitter van een
zyner belle Konilftukken , verbeeldende de vergoding
van Eneas, daar P. Rixtel dit vaersje op
gemaakt heeft
Hier f poolt Numicius , Eneas Menfch-heid af
Die, na veel ramp, in 't ent, geplaatjt word by ds
Goden
Het lof van d'Oorlogsmoet , blyft eeuwig buiten 't
Graf.
I 2 Vrouw

132 SCHOUBURGH DER
Vrouw Venus daal[ beneen , om hem om hoog te nooden»
Men loont de dapperheid vaak lajterlyk met nyt.
Dies flygtfe om hoog , en word ontjterflyk , -door den
firyt.
Eyndelyk moeten wy nog na zyn dood tot zyn
roem zeggen: dat hy de perfoonverbeelding, volgens
den regel der Konft wel verflaan heeft,waar-
om ook zyne Konfttafereelen met den eerften opflag
aanduiden wat zy verbeelden willen :
en zig
daar omtrent zelden heeft vergrepen. Want dat
fomwyl groote meefters een misilag hebben begaan
, eifcht geen bewys. Wie is 'er zonder gebreken?
dus zoo ik niemant een puikfchilder wilde
noemen dan die volmaakt in al zyn doen was,
weet ik niet wie op de lyft mynerKonftgenooten
boven aan moeit liaan ; waarom ik in dit opzigt
van de zelve, zeg , als * A. Pels van de Dichters:
Niet dat ik een gedicht juifi zoo volmaakt begeer ,
Dat ik geen misjlag in den Dichter zou verfchoonen.
In 't luitjlaan geeft fomtyts een Jnaar wel and're
toonen ,
Als hart , en hand begeert ; men grypt by avontuur ,
Al denkt men in B mol te grypen , in B duur
Ook treft de pyl nietfteeds , daar oog , en boog op mikken.
Dus weet ik eene vlek , of twee wel in tefchikken ,
Die uit verzuimenis , of "
s menfehen zwakheidfpruit
Steekt maar het grootfte deel des werks voortref-
lyk uit.
Onze GerardLaires had drie Broeders,
Ernst of Ernest genaamt, die ouder was,
en twee die jonger waren dan hy, jAcciUEsen
Jan die nog in leven is, en dagelyks 't penceel
oeffent. • E R-
* In Q. Horat. Dichtk. png. 33.

Schilders en Schilderessen. 133
Ernest, die al vroeg in de Konft gevordert
was, muntte inzonderheid uit in 't fchilderen van
allerhande gedierte , waar van hy een geheel
boek toegeflelt had , en zyn beeltenis uitvoerig in
waterverf gefchildertdaar voor geplaatfl , hetgeen
als den Canceliervan den Prins van Luik in handen
kwam , hy zulk welgevallen daar in had , dat hy hem
aannam in zyn dienft : dog zont hem op zyn koften
naar Italië om zyn Konft naar brave voorbeelden
voort te zetten. Van daar weder gekomen, is
hy in dienft van gemelden Prins tot Bon overle-
den, omtrent den ouderdom van 40 jaren.
J a c Q.U e s , die naar onzen Gerard volgde
fchilderde alles , ook beelden in 't graau om in nif-
fen te plaatfen , maar daar hy zig 't beft op verftond,
was 'tbloemfchilderen, hy kwam mee van
Luik naar Amfterdam zakken , daar hy de Konft:
tot het einde van zyn leven geotffent heeft.
Gerard de Lairesse liet drie Zonen na.
De oudfte Andries genaamt, geen genegenheid
ging in Vrankryk by een
tot de Konft hebbende ,
Koopman woonen , naa welks dood hy naar Indie
vertrok. De twéé andere Abraham en Jan
oeffenen de Konft , gelyk ook hun Neef de oudfte
Zoon van Jacq_ues, van wienmet roem gefproken
wort, zoo dat de naam der Lairess
en niet licht ftaat te verdwynen.
Wy hebben in eeneRedenvoeringoppag. 334.
van ons tweede Boek ter proef gebragt, wat een
goede leyding vermag omtrent de genen die een laagen
geeft bezitten , en by den uitilag gezien , dat niet
mogelyk is hen door dien weg tot groote ondernemingen
in de Konft op te voeren. Nu is ove-
rig aan onze belofte op 't end van onze laatfte
Redenvoering te voldoen.
I 3 O/J-

134
SCHOUBURGH DER
Onderwyl de kaar/en ge/noten worden klinkt het
fnarcnfpel.
De laatfte tuflbhenrede hadden wy befloten zonder
op de vrage: of de natuurdrift, of 't onderwys
elk in 't bymndcr een goed Schilder maken kan:
en of de Schilders die een grooter verftant dan an~
deren bezitten , altyd de grootfte meefters in de Kon/t
zyn ; te antwoorden.
My fchiet in gedagten dat ik eens van ymand
heb hooren zeggen : Dat alle Menfchen met even
groot verftant geboren ivorden, en ook verftandigen
voor , en tegen die zaak hooren twifhen ; gelyk
ook of het verftant in den menfeh door de generatie ,
dat is : met de teling word ingeftort , dan of het
van elders in dat punt des tyds komt. Zeker zoo
'er verfchil viel over de geftalte der kooten in de
pooten van een mug, of over het fchuine, of
kruiswyffe draadfehynig weefzel van hun vJerkjes
men hoefde zig maar te bedienen van de beroemde
vergrootglazen van den Deiffen Leeuwenhoek ,
om uit de duttery te komen : maar verborgentheden
in een donkeren kelder van de natuur opgefloten
te befchouwen , daar toe is myn gezicht
te duifter , en onbedrieglyke geflepen kykglazen
om zulks te konnen zien , weet ik niet of ergens
te koop zyn. 'T zal dan beft wezen, dat wy
onze meening door voorbeelden betogen , dat zyn
zaaken waar over men niet hoeft te twiften : aangezien
die vatbaar zyn voor het menfchelyk begryp,
meer of min naar hetzelve geoeffent is,
want naar mate der leiding zyn de begrypen der
menfchen dooiende, of rechtzinnig. Èn gelyk
een Beelthouwer van zyn blok door affnipperingen
zyn Beeld vormt, naar die geftalte waar toe
hec dienen moet: zoo word ook des menfchen
ver-

Schilders en Schilderessen. 135
verftant door befchaving van een vernuftigen bei-
tel bereid tot zoodanige werkingen die het heeft
te verrigten. Dog gelyk alle houd niet even
bekwaam tot het bewerken is ; zoo volgt ook dat
niet alle verftanden even wel geilepen konnen worden,
tot een en dezelve oeffening; maar dat het
eene tot dit, en 't andere tot wat anders bekwaam
gemaakt kan worden , fchoon het door een en de
zelve leyding word bewerkt.
Dus hangt de bekwaammaking van het menfchelyk
verftand tot de uitvoering van vernuftige
werken niet volflagen af van de bekwame leyding
, maar te zamen van de natuurlyke of aangeboren
geneigtheid, en goede leyding: zoo dat
nog door de leyding, nog door de natuurdrift,
elk op zig zelve afgetrokken , maar door beide te
gelyk, het verftand tot vernuftige bewerkingen
bekwaam gemaakt word. Zulks dat dien een van
beide ontbreekt bezwaarlyk een goed Konflfchilder
kan worden.
Dit gezegde zal de Heer Petr. Francius nog
klaarder aanduiden in zyne redenvoering van eenen
volmaakten redenaar, daar hy de noodwendigheid
der uiterlyke gebaarden en flemleyding bepleitende
, dus zeit
De eerjie beg'mfelen is men aan de natuur ver-
fchiildigt , de overige aan de Konjl en dagelykfche
oeffeninge. Zonder Konjl is de natuur zwak en onvolmaakt
: en de Konjl , zoo ze de natuur niet te baat
heeft, is ydel; want zy heeft niet waar in zy zig
oejfent. Hierom mijjen zy, myns oordeels , byfier,
die alle deze uitwendige welfprekentbeid, welke in
de Mitfpraak en gebaarden bejlaat , de natuur alleen
toefchryven, en alles wat van de Konjl ontleent word
I 4 aan-

I36 SCHOUBURGH DER
aanjionds voor gemaakt uitfchreeuwen , en meenen
dat niemant te gclyk natuurlyk en konjlig zou konnen
fpreken, en lager.
Gy dwaalt, wie gy ook zyt; en gy verftaat niet
ter deege wat tot de natuur, wat tot de Konft be-
hoort. Dog ik bcgryp het dus ; dat al wat natuur-
lyk is , kon/lig , al wat konjtig is , natuurlyk zy.
Ik fchyn een wonderfpreuk te zeggen: en niets is
tiogtans waarachtiger ; want niets word 'er van de
natuur voltooit, ten zy 'er de Kunji hy kome; niets
r oan de Konjl , 't en zy natuur vcorgaaenz. Dit op
de Schilderkonftoeffenaars toegepafl agten \vy dat
verdaan baar genoeg op het voorftel : ofde natuur-
drift , of
't onderwys elk in 't b)Zonder een goed
Schilder maken kan, geantwoort is: dog ons Juft
tot meerder beftempeling de getuigenis van An-
dries Pels hier by te halen , die in zyne vertaling
van Q. Horatius Flaceus Dichtkonfl op pag. 30
dus zeit:
De meefte menfehen , dat 's te zeggen zeer veel zotten ,
Die alle konften , en befpiegcling befpotten ,'
Geloovcn , dat alleer^ de geeft Poëten maakt ,
En konft, of oeffening , de Poëzy niet raakt ;
Zoo datze lieden van verftant , en oordeel buiten
Den berg van Helicon , en zyne grenzen fluiten.
en op pag. 5 en 36.
Men heeft van ouds getwift , en twift nog op dit uur;
Of ymant Dichter word door konft , of door natuur.
Voor my , ik oordeel , wien de Zanggodinnen haaten,
Dat hem nog oeffening , nog blokken iets zal baaten.
Ook is 'er , dunkt me , niets van waarde aan d'andre Bant
Te hoopen van eengaauw, maar onbejehaaft verftant.
De

Schilders en Schilderessen. 137
De een heeft des eindren hulp van doen , een' vruchtbaare
ader
Zoo van natuur , als kon/t , behooren bey te gader
Verzelt te weezen , eer men in 't beroemd getal
Der groot/te Dichteren een plaats verkrygen zal.
Dit oordeel tegelyk met dat van Franciusopde
Schilderkonft (die het zelve in dit opzicht met de
Dichtkonft is) toegepaft, fchynt daar geen twift
meer over te vallen. Dog het is een gemeene
fpreuk , en de bevinding beveftigt de waarh eid der
zelve. Dat 'er geen regel is zonder tegenfpraak;
want fchoon het in 't algemeen waarheid is , en
zulks met redenen verftandige mannen bekragtigt
hebben , datmen zonder natuurdrift en leyding geen
meefter in de Konft worden kan; zoo hebben wy
egter voorbeelden van mannen , die zonder leyding
alleen door drift en genegenheid Konftenaars geworden
zyn, uit hun eigen getuigenis geboekt:
maar ik twyffel niet als hun met ernft gevraagt
wierd, of het hun in hunnen oeffentyd niet ging
als een reiziger die op een velt doolt daar geen huizen
ftaan , om naar den naaften weg te konnen
vragen , en dus een grooten omtrek tot zweetens
toe moet afloopen eer hy te recht raakt, of zy
zouden zulks moeten bekennen , en ja zeggen.
Gelyk het dan in 't algemeen niet vaft gaat, dat
men zonder leyding geen goed Schilder word , zoo
gaat het ook in 't algemeen niet door, dat de
grootfte vernuften en veelweeters, de grootile, of
befte Konftfchilders zyn.
Myn Meefter S. v. Hoogftraten bezat een groot
verftant, in by na alle zaken; inzonderheid verflont
hy de grontreegels der Konft, zoo volkomen
in allen deelen , dat ik niet geloof dat 'er ie*
I 5 mant

138
SCHOÜBURGH DER
mant na hem dezelve beter veritaan heeft: maar,
hy was daarom geen hoogvlieger in de behandeling
van de zelve. In tegendeel heeftmen gezien
dat anderen die min dan een gemeen verltant bezaten
, groote vernuftelingen te boven flreefden.
'T luft ons een {taaltje tot beveiliging van ons gezegde,
en tot verlultiging van den Lezer, hier
by te voegen , van Herm. Zachtleven , dien geagten
Rynilroomfchilder. Deze was zoo onbedrevenin
deWeereldkunde , zoo onnoozel in zyn omgang,
en zoo eenvoudig in zyn begrypen buiten de Konit:
dat hy in een vol gezelfchap van Schilders tot
Utrecht (daar Ger. Hoet ook tegenwoordig was
verhaalde : dat hem , ( komende met den wagen
van Deventer op Utrecht ) door den voerman was
vertelt, dat in Gelderland en Overyflel in gebruik
is, als 'er een paar jong volks by de Boeren trouwt,
dat de buuren en vrienden elk wat toebrengen om
Bruiloft meé te houden , 't geenze dan een geef-
bruiloft noemen : en wanneer al 't gene dat te famen
gebragt is , niet opgegeeten word geduurendedie
vrolykheid, of dat de jonge getrouwden 't
niet ten goede zouden konnen gebruiken , dat dan
ieder gafl daar van iets weder mede te rug draagt
naar zyn huis : en dat gebeurt is , dat een Boere
meid een brood weder te rug droeg , en komende
aan een wyd en flikkig wagen fpoor , ontziende
haar bruiloftsmuiltjes en witte kousjes vuil
te maken , het brood in 't fpoor leide om daar op
te trappen , maar ( het misbruik tot een fpiegel
haare voeten bleven onbeweeglyk vaft daar op
ftaan, zonder van de plaats te konnen komen.
En dit verhaalde die goede oude Man , met zulk
een ernftig wezen , dat zy verzet flondenoverdes-
zelfs onnoozelheid ,
geloovende hy voor waarheid
't

Schilders en Schilderessen. 139
't geen een potfige wagenaar hem ,
op de mouw gefpelt had.
om deklugt,
'T kan wezen dat onze Schilder een lit van die
Kerk is geweeft , welke al dusdanige dingen , en
die nog vreemder zyn ,
zonder onderzoek leeraafrt
te moeten gelooven , en de refl van 't gezelfchap
zulke , die geen geloof flaan aan vertellingen , ten
zy de zelve op waarfchynlykheid gegrond zyn. 'T
geen wy dan licht wat verfchoonen konnen.
De reden waarom de verfhmdigfte onder de
KonftoefFenaren , en die in Hiftorykunde, Oudheden
, en andere wetenfchappen ervaren zyn
dikwils by andere die min wetenfchappen bezit-
ten, in Konft van fchilderen te kort fchieten:
komt daar van daan , dat de zelve uit hoofde van
hun veel weten , met menigerhande en verfchillige
denkbeelden bezet zyn die hen teffens vleijen
en tot de uitvoering fporen ; waar door het gebeurt
dat zy in geen van alle uitfteken; aangezien
elk deel der Konfl een geheel menfchen leven alleen
vereift, 'zoo men daar in boven alle anderen
wil uitmunten. Ja dit gaat zoo veer , dat de bevinding
ons heeft doen zien , dateen vernufteling,
wiens geneigtheid onbepaalt tot alles zwiert, en
zig tot geen bepaalde verkiezing van eenig byzonder
deel der Konfl zetten kan , veeltyds anderen,
die alleen zig oeffenen in 't geringde van de
Konft, niet te boven ftreven kan.
'T is waar, wy hebben niet veel roem over
voor lage geeften , die uit lafhartige befchroomtheid
, hun vermogen nooit op de proef ftellen , en ,
als Quintilianus zeit , langs den grond kruipen uit
vreeze van te zullen vallen. Dog die ook alle
anderen in hun bedryf en oeffening ( uit een al te
groote verbeelding van hun vermogen) ftraks op
de

140
SCHOUBURGH DER
de hielen volgen , dog altyd agter blyven , doen
nog minder nut aan de Konflfchool.
Dog zoo de fchilderjeugt naar goeden raad luifberen
wil, zy geve acht op de Spaanfche wysfpreuk
die zeit : men moet zyn fchoiultrs voor af be-
proeven of zy magtig zyn , dien laft te torfchen , dien
men tragt te cnderneemen , en ftellen haar vernuft
en kragten ter proef, agt gevende waar toe haar
natuurlyke geneigtheid meeft held , waar aan zy
zig dan houden moet , wil zy zig zelve en de Konft
dienft doen. Gelyk ik ook zulken in tegendeel ,
die te los , zaken ondernemen die boven hun bereyk
zyn , wys tot de oude Hollandfche zinfpreuk,
die leert, dat niemant wyder moet tragt en te fpringcn
dan zyn pols reiken kan.
Niemant moet uit onze redenvoering verkeert
befluiten, dat wy hetverilant en bedrevenheid in
allerhande kundigheden ondienflig agten, voor
een Konftfchilder ; of dat niets hetverftant eenig
behulp zoude konnen toebrengen. De twee voorbeelden
aangehaald, toonen alleen dat het dus by
wylen gebeurt: en is zulks gefchiet om aan de
vrage : of de Schilders die een grooter verftant als
anderen bezitten, altyd de groot[te meefiers in de
Konjl zyn ? voldoening te geven.
Om nu het beiluit op de voorftellingen , uit de
voorbeelden , en voor- , en tegenredenvoeringen
op te maken , zoo zeggen wy : eerfl , dat gemeene
verflanden , in 't een of ander deel der Kond
fomwyl hebben uitgemunt. Ten tweede , dat gebeuren
kan , dat groote verflanden in vele wetenschappen
en kundigheden bedreven , welke vereifl
worden om een goed Hiftoryfchilder te wezen
naar mate van hun vernuften kundigheid, altyd
geen overvliegers in de Konft zyn: maar dit gaat
al«

Schilders en Schilderessen. 14
altyd zeker, dat alle hoogvliegers in de Konfl , en
die door hun penceel een altytduurenden roem behaald
hebben , groote vernuftelingen en veelweeters
geweeft zyn. De bevinding heeft ons dit ge»
leerd , en 't gaat wis : dat de grootfte Schilderkonfloeffenaars
, ook in verfhant en wetenfchappen
hebben uitgemunt , en zig daar van op hun tyd
bedient ; 't geen zy hebben doen zien in hunne
penceelwerken , daar de vernuftige vindingen , bespiegelingen
en bygevoegde cieraden klare blyken
geven , dat hun verheven geefl , den aart , en grond
der verbeelde zaaken begreep , wanneer zy die
door zinnebeelden en invoegfelen willen aan te
duiden.
'T luft ons een opmerkelyk ftaal van vernuftige
vindinge, in een konftftuk , door Rubbens pen-
ceel bemaalt , en door Vondels pen befchreven , tot
beftempeling van ons gezegde ,
na te fchry ven
uit de opdragt voor het Treurfpel der Gebroede-
ren.
Hier wofd ik beluft (zeithy )dn door Rubbens , de
glorie der penceelen onzer eeuwe , een heerlyk en Koninglyk
tafereel als een treurtooneel te s flofferen. Hy
valt aan het teekenen, ordineren en fchilderen , nog
zyn wakkere geejt rujl eer het werkjluk voltooit zy.
David zit 'er zivaarmoedig op den hoogen troon.
Men ziet 'er , door een poort in 't verfchiet , de drooge
dorre en dorjligc landouw quynen. Boven in 't ge-
welf van 't pragtige marmeren en cederen hof'zwie-
ren fommige Engelkens , die, naar' de gewoone zin-
rykheid des allervernuftigjlen Schilders , elk omfiryt
bezig zyn om net uit te beelden 't geen ter zaake
dient, 't Een fchynt het vonnis der Gebroederen uit
een half ingerolt blad te vellen. Een ander geeft
met

142
SCHOUBURGH DER
met een gefloten water[puit te kennen , dat de Hemel
gefloten zy. Een ander beduit met een dompigefakkel,
een ander met een waeijer in 't aangezigt
waei'jende, hitte en benaauwtheid. Twee andere fchy-
nen twee ftammen uit te beelden , te weten , het een ,
dat , vrolyk van opzigt , met kroon en fchepter in
top vliegt , Juda ; het ander , dat , verbaajl en treu-
rig van gelaat , en met den hoofde neêrwaart vallende,
naar de vallende kroon grypt , Benjamin. Andere
maken een yzere keten klaar om der misdadigen
halzen te fluiten. Een ander drukt met weegfchaal
en zwaart de rechtvaardigheid der ftraffe uit. Sauls
verweze nakomelingen ftaan voor den r'echt erft oei
,
en zien zeer deerlyk , overmits Benajas den lammen
Mefibofeth
, en het kleentje Micha , op het wenken
van 's Konings oogcn, en wyzen des uitgeftrekten
fchepters , uit den hoop trekt ; terwyl de Gabaonners
met wraakgierige ey gloeijende aangezichten , aan de
eene zyde , op hun recht dringen , en aan de andere
zyde hem benaauwen het misbaar en de tranen der al-
waar nevens de ftokoude Wedu-
derbedrukfte Michol ;
we, al bevende met de rechterhand op hetur fioksken ^
en met de flinker op den rechten Jchoudcr van hare
kamenier leunende, met een lachend aanfehyn meld,
datze , van rouwe aan 't mymeren geflagen } niet weet
wat ze zeit.
Maar hy al even ftyf weet nu van geen erbermen,
Nog keert zig 't allerminfl aan tranen , nog aan
kermen.
Zeker daar zal niemant wezen die dit leeft ofhy
zal moeten toeftemmen dat tot zulk eene verbeelding
verftand vereifl word, en Rubbens gevo]ge-
lyk een man van geoeffende zinnen is geweeft.
Dog niet tegenltaande dat deze wyze van ver-
beel-

Schilders en Schilderessen. 143
beeldingen den zin der Hiftorie klaar aanduid,
nogtans moeten al zulke , die zig in 't fphilderen
van Hiftorien oeffenen willen, dit tot een les nemen,
dat, wanneer men buiten vercieringen magtig
is de eigen beeltenifTen van de Hiftorie te doen
fpreken , men de byvoegfelen moet vermyden. Dog
dit niet konnende doen , zoo moet 'er een zekere
maat in gehouden worden ; op dat men de Hiftorie
niet in het by gevoegde cieraat verlieze : waar
ontrent wy dan nog onderfcheid maken tuflchen
weereldlyke of Heidenfche Hiftorien en Bybelftof,
tot welke zoo veel vryheid niet gegeven word,
maar die om verfcheiden reden , elders betoogt ,in
enger palen befloten word.
De groote Vondel is hier omtrent met ons van
een zelve begryp. Ik lees in 't Bericht voor zyn tooneelftuk
van Lucifer, (daar hy van de Dichtkonfl:
fpreekt , het geen wy op de fchilderkonft toepaffen)
deze woorden: Ondertaffchen ontkennen wygeenzins?
dat heilige ftof den Toneeldichteren naauwer verb int ,
en intoomt , dan weereldlyke Hiftorien of Heidenfche
verder f els \
onaangezien de oude en befaamde handvefi
der Poezy , by Horatius Flakkus , in zyne Dichtkonfl 9
met deeze vaerzen uitgedrukt
De Schilder en Poëet ontfingen beide een magt,
Van alles te beftaan , wat elk zig dienftig acht.
En nog klaarder in de opdragt van ^Gebroeders,
waar in wy met een zuilen zien dat verftandig
en van naauwe opmerking moeten wezen
alle de genen die konften naar vereifch zullen be-
handelen.
Men moet (hy fpreekt van de Dichtkonfl) haar
in-

144
SCHOUBURGH DER
inwilligen een voegelyk misbruik, of liever een noo-
dige vryheid, gelyk in meer konften.
De Schilder, hoe wel hy niet anders als -een na-
hootfer van de natuur zy , verciert nochtans dikwils
eenige byvallende fchaduive , om 't ander werk te doen
voorkomen : of maalt naakten en andere cieraden , die
de Hijlorie eenen welftand byzetten. Zoo leit het pen-
ceel ook zyn oordeel te werk in 't leggen en welfchik-
hen der verwen , die zig beft onder/ing verdragen.
Muzikanten huwen heele aan halve toonen , en zoete
aan wrange klanken ; om het gehoor met meer zoe-
tigheids , en bevallighcids te kittelen. Bet gelyken
der dingen tegcns malkanderen is van groot vermogen,
en geeft de zaak , die in zig zelve de zelve blyft ,
terftond een ander aanzigt. Evenwel is ons niet onbe-
wuft , dat in 't herhalen en vertoonen van gefchiede-
nijjen ,
befebreven met die zuivere en fneeuwitte Dui-
veveder {getrokken als uit den vleugel der Hemelfche
Duive , die aan den oever der Jordane , op dat van
heiligheid ftralende hoofd des onbejmetten nederdaalde)
een zonderlinge matigheid en eerbiedigheid dient on-
derhouden ; terwyl men in weereldlyke Hijiorien , nog
meer in Heidenfche vercieringen , ruimfchoots, dog
altyd binnen de palen der waarfchynlykheid ,
len.
magzei*
Zeker wy moeten befluiten dat de gryze Vader
in den omgang met de Amfterdamfche Konflfchilders
zyn wit beoogt heeft ; wanneer wy hem
dus op vallen grond, van de Kond, enderzelver
byzondere waarnemingen hooren redenkavelen.
Hy doelde op wetenfehap , en heeft geen waan gekent.
Zyn boom droeg vrugten , van 'f begin aan tot op 't ent,
Hebt

Schilders en Schilderessen. 145
Hebt gy dan Iuft , ó Schildergeeften 5 om het penceel
tot dartelder vertooningen te vleyen ? wel aan
wy willen , ten dienft van de Konft , daar van een
natuurlyk vertoog doen; opdat, zoo gy onbedre*
ven mocht wezen in den oudtydfchen zwier dier
Feeftgebruiken , niet ( als men zegt ) in 't wild moge
fchermen , maar de zelve in haren rechten aart verbeelden.
Geen duidelyker penfchildery hebben wy
daar van aan u konnen voorflellen , dan die varl
Dan. Heinfms, daar hy Bachus feellviering met
zyn gantfchen omflag , met opheldering van de
zaaken en perfoonen , daar in vermeld , by gelegenheid
van de verlaaten en klagende Ariadne,
op 'teyland Naxos aldus befchryft:
En wy/ I zy nog baar 2 klacht e , en klaachelyke reden 9
Uytftorte op 't droeve/trant , komt 3 Bacchus aange-
treden.
Met
Waar in hare klaagreedenen beftonden meld de Dichter
L. Rotgans in dit volgende vaers aldus.
I (Ariadne,")
z Aanhoor de klagt vati uwe minnares , ,
En voer my naar uw vaderlyke jlranden ,
En tempels , daar Minerves offers branden.
Keer weer! keer weer! hier zwygt de Rykstrinjes.
Haar hart bezwykt , De rouw verteert haar krachten.
Zy zygt , alleen en zonder hulp , in 't zand.
Maar ihefus roept : vaar wel : en fieekt van hnd ,
Verhard en doof voor Ariadnes klagten.
3 ( Bacchus) den zoon van Jupiter en Seniele j üitdevlam
die haar verteerde gered , eer hy voldragen was , Hak
ïupiter zelf in zyn dye , waar uit hy naderhand geboren
werd , in Nife , een ftad in Arabie , en gefield onder
d'opvoeding der Bergnimfen. Dog Macrobius en ande-
III. Deel. K rea

146
SCHOUBURGH DER
Met zynen dronken hoop , die afgekeert van tucht
Vaft fchreenden *dat de galm zig fpreide tot de
lucht
In *t naad'ren van de ftrand. Tien hreijfende 4 M e-
NADEN,
Omringden zyne Koets ,
Elk had een lange 6 Spies, he-woelt aan allen kant ,
Met klimmerbladeren , in hare rechte handt.
De Satyrsfprongen: en 7 S 1 l e n u s vol gezope.
Kwam
en evenveel 5LENADEN,
ren fchryven dat hy in Nifa.een Stad inlndie,niet vervan
den berg Meros, geboren is , het welk in de Griekfe taal een
Dye beteekent. Anderen willen dat hy aan denRyn zoude
gebo.en weezen, daar dit volgende vaèrsje op fpeelt
. , een yder zegt het zyn.
Maar ik meen dat gy zyt geboren aan den Ryn.
Daar waren uw altaren ,
Daar Jiaat nog uwen naam , gemerkt .....
te weten te Bacharach , welke benaminge haar oorfpronk heeft
van ttacchi ara, de altaar van Bachus.
4 v Menaden) Dusw erden de vrouwen die Bachus feeft
hielpen vieren genoemt,naar het Griekfe woord, dat dol en
razende beieekent.
5 Lenaden] Dus worden ook de PrieftererTen van Bachus
genoemt , naar het Griekfe woord dat zo veel te kennen
geeft , als van de Pers , daar men 't fap meê uit de druiven
perft.
6 Lange Spies. ] Thyrfus genaamt , bekleed met wyngerdbladen
of klim. Dus zeit Nonnm.
Een Thyrfus was zyn fpies , alom met blaaderen dicht.
Van Wyngaarden bekleed : van yzer was de fchicht.
V F 'h'A
•*
•
'
^y gaf den Thyrjus in de handt f
Vol klimmerkruid aan allen kant.
7 S 1 le n v s. ] Deze zeggen fommige Dichters , dat Bachus
opgevoed heeft , maar de meeite dat hy hem alleen gefta-
«üg verzelde met zyn Ezel , die naderhand vergoodis. Waar
op

Schilders en Schilderessen. 147
Kwam met zyn * Ezel , traag van agter aan gedr&pen*
Hy droeg aan d'eene hand de Goddelyke 8 wan ,
En in zyn and're hand een groote volle kan.
Twee Goden uit dm hoop, die van zyn 9 Nachten
wijten ,
Die droegen het 10 Geheim, in twee bejlooten ir
kiften.
Hen
op Aratus ziet, als hy zeit: Batmen tig daarom niet hoeft te
beklagen; aangezien 'er nog op d' aarde blyven.
*
( Ezel ) d'Oofterfe volken , zelfs Koningen , hebben Ezels
gebankt, om op te ryden , en fchoon het thans niet meer in
gebruik is , de zelve voor wagens of koetfen te fpannen , egter
waren zy oudtyds daar niet vremt van. zie Kolumella de Afino
Lïb.x. Caf>. 1. zy werden ook gebruikt om den ploeg te trekken
, en om in den Rosmolen te lopen , volgens de getuigeniffe
Van Jofepbus , Varro , Plinius , Ovidius &c.
8 Wan] fommigen zeggen dat het 7,yn wieg was, omdat
het Griekfe woord, een Wan, en een Wieg beteekent, dog
Vergilius vertaald het een wan , zeggende : de Heilige wan van
Bachus.
9 Nachten. ] Dit ziet op de Godsdienftoeftening en feeften
van Bachus die ook wel in de nacht gevierd werden , om welke
reden Virgilius den Berg Citheron , daar deze Godsdienft gefchiede,
van de Nacht Notïurnum noemt. Hy zelf werd ook
daarom van de Grieken Nytleleus genoemt.
10 (Geheim) cpyix , Dat is het heymelyk tuig van Bachus.
1
( Bejloote Kiften ) de Grieken noemden die befloten Kiften
van Bachus #i

148
SCHOUBURGH DER
Hen volgde 12 M a r o n na , en lefte zynen dorft,
Al gaande langs den weg , met zoet en nieuwen moft.
Bedronken i3^taphylus, en :jOtkjj skaalvan
veeren,
Met al bet huisgezin , kwam agtcr aan laveren ,
En 14 Methe, volvanwyn, dat onbefuisde
wyf,
Viel dlkwils in het gaan ,
SYLVANUsopto lyf.
Veel bromde grof geluid, gemengelt met 15 Cymbalen ,
En 't Hamers groot gebons , vervulde berg en dalen ,
En
lyk een kift by de Troianen welke , by 't innemen hunner
Stad geopent wordende , daar in werd bevonden het Beeld
van vader Bachus , en Suidas mede daar van fprekende ,
Zeit : Datze de geheimen van Bachus , Ceres , en van Proferfyn
bewaarden. De reden waarom zulks onder 't hey dendom
vereift wierd , was , om dat de grond waar op hun Gods-
dienit fteunde (enkel door lift der priefterfchap geimeed) niet
als in wysmakery en bedrog beftond, en dat 'er geen beter
m'ddel was, om het gemeen agting daar voor te doen hebben
, en houden , dan metze d'oogen des volks t' ontrekken
en door waan van een groote geheymenis , ontzag en eerbied
te verwekken. Ja hoe geheim zy die prullekraam wilden gehouden
hebben blykt aan de zwaare ftraf die er op geftelt was
wanneer iemant die het geheim wift , door lolligheid dit aan
andere overkraaide.
Appius Coecus werd van zyn oogen berooft; om dat hy de
geheimen van Hercules heiligdom den ilaven had bekend gemaakt
.
1 1 ( Maron ) een priefter van Bachus , of een van zyn gevolg,
van welken Atheneus zeit in zyn 6 B. dat de wyn , dien de Latynen
Vinum Mareoticum noemen zyn naam heeft.
1 ( Staphtlvs en Boïrus ) vrienden van Bachus , d'eerfte
heeft volgens zeggen van Nonnus , dien naam naar 't Griekfe
woort't welk druiven beteekent,delaatfte beteekent Kaal van
Veeren, omdat de Dronkaarsin 't gemeen naakt enkaal zyn.
14 (Mé'3-jj Methe) een naam van dronkenichap.
1 Cymbalen (
) Nonnus fchryft overal de Cymbalen Badius
toe , ais ook de Hamers.
Dat

Schilders en Schilderessen. 149
En Naxos oever , zelf zoo baaude d'Ecbo mee t
En riep met dabb'lcn klank 16 ê EvAüEvoè',
Terwyl wy nu den optocht van Bachus , met
zyn gantfchen zwier breedwydig , hebben aangetogen,
is 'er eyndelyk nog iets te zeggen omtrent
de verbeelding van den Wyngod , daar de
Konftoeffenaars zig dikwils in vergrypen, of
mistaften, door ingeilopen misbruik waar
door men een Gulzigaart, en al wie dik en
grof is, by Bachus gelykt; daar hy nogtans in
d'oudfte Griekfe gedenkpenningen , en marmere
Afbeeltfelen , als een tenger Jongeling verbeeld
word.
Du Cboul vertoont ons in zyn Kabinet van
Medaljes een zeer oud Munrüuk (waar van wy
de afbeelding in print hier vertoonen ) daarmen
het Borftbeeld van Bachus, bekranft met Klim,
*met
Dat Bachus vinder der Cymbale»,
En hamerklanken , is geweefl.
En die gebruikt heeft ȣ u feefi.
Wat dit voor Speeltuigen waren , en wat vorm ty hadden ;
hebben wy indenVoorlooperderPfalmenvanden Profeff. S.
V. Til aangewezen , te weten: twee halve uitgeholde ronde
metaale bollen , welker buitenfle rond een handvatfel, of
riem had , dien de hand omvatte. Onder 't danfen of fpringen
werden de zelve, of fchuivende of recht op malkander geflagen
, waar door verandering in den klank gemaakt werd
om dien met zangtoonen en fnarenfpel te paareri.
16. (Evan) is een der namen van Bachus, maar om dat de
Priefters , Prieftereffen , en al die zvn feefthi elpen vieren , plegen
te roepen Evan E vc'é , in zyn Feeft gedichten over al ge-*
vonden, heeft men de zei e genoemt Evantes.
K 3

150
SCHOUBURGH DER
* met een teeder en jeugdig wezen verbeeld ziet,
nevens den bynaam Lusoon Oprifper ,
van wegen
het te veel drinken, of Lyfon Lofmaker, omdat
door veel wyndrinken de tong los word. Op het
ruggeftuk vertoonen zig drie . met de handen in een
geflingert,danfende Bachanten of Nimfen. Deze
zouden naar 't beduid van den Medaljekundigen
Heer Ludolf Srnids en anderen beteekenen , het
kout heet en lauw water der berugtebadftoven aan
Bachus toegewyd , in de Stad Apollonia,in Macedonië
op de grenzen van Epire , volgens Lucius
Ampelius, met het byfchrift Dionisoo Dooron,
gefcbenk aan Bachus. Dus vertoont ook de
brave Teekenaar en Etzer Jan de Biskop verfcheide
* Klim , *t Klimblad was aan Bachus , de Eyk aan Jupiter,
de Lauwrier aan Apollo , d'Olyf aan Minerve,deMirtaan
Venus , de Pynboom aan Pan , de Populier aan Hcrkules
en de CypreiTen aan de onderaardfe Goden geheyligt of toe
geëigent, 't welk dient tot volkomender beduyding van 't
geen wy van de Altaaien der Heidenen in 't algemeen zeyden,
en ook uit marmere bewysltukken betoogden , dat de zelve

Schilders en Schilderessen. 151
fcheide BeeltenifTen van Bachus te Rome naar
de egte marmere- beelden afgeteekent, die het
voorige beveiligen.
Eyndelyk , waarom Bachus met Hoornen op de
Geldmunt van 't Eyland Tenus verbeeld ftaat , en
de Dichters, Euripides, Horatius, Val. Flakkus
hem met Horens affchilderen , daar van geeft
meergemelde Lud. Smids, in het Kantfchriftop
den Brief van Laodamia aan Protefllaus, deze reden.
Om dat de JVyn moedt en kragt geeft, en-den
befchonken ah hoornen byzet. Dit is een rede voor
den Wyngod in 't byzonder. Lyfimachus , een
van Alexanders ftaatvolgers , werd ( om dat hy
eenen wilden (tier tot de offerhande gefchikt^ en
denflagters ontloopen, by de Hoornen greep , vaft
hield en doodde ) meteen gehoorenden Koninglyken
hairband (volgens 't zeggen van Appianus )
ter gedagtenis van die daad 9 op de geldmunt van
Calcha vertoont.
Op gelykewyzezietmenook Alexander opfommige
van zyne muntfttikken verbeeld ; maar die
bewufl is , dat hy door een grootmoedigen inboril
vervoert, voor den Zoon van Jupiter Hamm.on aan-
.gezien wilde wezen, zal niet vreemt dunken dat
hy zyne Beeltenis met die van Jupiter (want de
Africaners eerden een gehoorent beeld voor Jupiter
Hammon) een zelfde aanzien deed geeven.
Dog in 't algemeen ~moetmen weten, dat
Hoor-
ve met Feftoenen van groente omvlogten , of omhingen
wierden. Nu zal de Lezer hier uit klaar bemerken dat het niet
evenveel is , met welke groente men de Altaren cietjfc ; aangezien
het gebruik dier tyden daar byzonder acht op gea;eeven
heeft , en Priefters en Offerdienaars altvd bèktfantt t n geweeft,
ook d' Altaren behangen met zoodanig groen , als die
Godheid, wie zy offerden, toebehoorde.
K 4

1^2
SCHOUBURGH DER
Hoornen, ten Zinnebeeld van Koninglyke macht
en grootheid verftrekt hebben , by de Caldeè'rs , Femeiers,
en Hebreen. Want door het -zeegedrogt
met tien Hoornen, daar men by Dan.
Cap 7. af leeft , worden zoo veel magtige Vorften
als Alexander, Seleukus, Lyfimachus, Demetriuï
, Antigonus , Ptolomeus enz. verftaan. Gelyk
W. Goeree aangemerkt heeft in het tweede Deel
van zyne Mofaiiche Hiftorie p. 593. Waarom
dan ook de oude Veldoverften en Krygslieden
om meerder ontzag en fchr-ik aan hunnen Vyanden
te geven op hunne heimetten weerzyds Hoornen
planren.
Huydensdaags zouden Hoornen op 't hoofd eens
mans geplant van een heel andere beduydinge we-
zen.
Dus hebben wy den optogt van Bachus de
leeryverende Schilderjeugt, op dat zy dien toeftel
leere kennen, en zig by 't gebruik des ouden tyds
houde (waarin velen hebben misgetaft)alsineen
Tafereel doen zien. 't Lull ons met dat zelve oogwit,
des Wyngods verjaarfeeftviering inzyngantfchen
zwier , bekleedingen , hoofdcierfelen der
Veld-en Tuinnimfen , hun wyze van Vreugdbedryven,
en hoe de fnoepluftige Satyrs daarmee omfpringen
, als in een Schildery met levendige koleuren
, eerfl door de fenixpen van Nalb , nu door
zyn vertaalder Arn. Hoogvliet, in Duitfevaerfen
afgemaaid, voor te flellen.
Zie daar het pentafereel, bevallig, woelig, vol
gemoedsdriften , vol van veranderingen , en zoo
ryk van gedag ten datmen 'er verfcheiden taferee-
Jen van zou konnen opflaan, en waar in yder
voorwerp , als met den vinger , word aangeweezen
; inzonderheid daar Z J riapus 'm dac onverwagt

Schilders en Schilderessen. 153
wagc voorval , even als Faunus ,
die Omfalein der
nacht ftil meende te bekruipen, van Alcides, die
met de kleederen van Omfale uitgedoft lag te flapen
( waar door hy bedroogen werd ) met een
vuyftflag gebolt werd, en over zyn misgreep be-
fpot.
In Griekenland ,
Het feeft van Bacchus ,
werd op den kor/ten dag geviert
met zyn bezikroon geciert:
Daar kwaamen all'
en Turnen,
de goón van Bofch y en Veldt y
En de akkergoden van Liceus breede kruinen ,
En elk , die was gezet op jok en boertery,
De veegoon , Saters , tak op Vernis lekkerny ,
En air de nimfjes , uit de wouden, en rivieren;
Zelfs beftevaar Sileen , kwam op zyn ezel zwieren ,
En Godt Priaap , die al 't gevogelte vertfaagt
En , met zyn roodt geweer , ten tuine en hove üit»
jaagt.
Toen dit gezelfchap vondt een plaats naar zyn bcgee-
ren ,
In 't ruim/ie van het wondt , om bly te banketteren ;
Ging V nederzhten in bet gras , en jeugdig groen.
Elk hadt zyn eigen hans gemaakt ,
en bloemfeftoen.
Godt Bacchus gaf den Wyn : en onder 't lufiig plen-
gen ,
Gaf 't beekje water , om den Wyn weer fchaars te
mengen.
Het feeftgeze'fchap werd ten kjlen nog vervult
Met jlroomnajaden, de een geciert, en net gebult ,
En andere met loffe , en omgekemde haaren.
Dees diende , wyl de knien , en dyen zigtbaar waal-
ren ,
En met een opgefchort gewaadt , tot aan den fchoot
En de and're met den bals , en blanken boezem bloot
K $
Die

154
SCHOUBURGH DER
Die droeg dè fchouderen ganfch naakt en oribenepen ,
En deeze zag men 't kleed , langs gras , en kruiden
Jlepen,
Terwyl geen riem beknelt , of prangt, den ted'ren voet.
Dit kolkje ontvonkt de min allengs in het gemoedt
Der Saters. Maar Priaap, defchut, enfchermder
hoven ,
Koos Lotis , uit den hoop , om zynen brand te dooven
Hyzucbte, en wen/ebt e om baar alleen, en maakte
in 't endt ,
Door minneleuzen haar zyn licfdevlam bekent:
Maar/maat , en trotsheid, fchynt de Jchoonheid aaii'
Zy fpot
geboren ,
, veragt zyn min ; en wil hem zien nog boo»
ren
Maar 's nagts , wanneer de drank de hoofden vadzig
maakt ,
Was yder eindlyk hier, en daar , injlaap geraakt
En Lotis, ook vermoeit van 't kortswy l ,Ieft van allen,
Juijt , in den lommer van een boom, in Jlaap gevallen.
Toen kwam Priaap ( die zagt op zyne teenen tradt )
Daar 't blanke nimfje lag , en jliep , langs 't eenzaam
padt.
Hy vlyt zig , zonder datze ontwaakte , aan haare zyde ,
In 't gras terwyl hy bet gefuis zyns adems mydde
Nog lagze in diepen Jlaap , en had fchier geen gevoel,
Hy lagte in zyne vuifi , en nadert vaft het doel
Voorfpoedig , van zyn min , en lichte , /til en zoetjes ,
Het lange kleed reeds van de maagdelyke voetjes
Als juiji bet graauwtje van Sileen te ontydig raaft ,
En ruchelbalkt , waar door de jonge nimf, verbaaft ,
Ten jlaap uitfpringende , uit des Tuingods handen
raakte
En , door haar vlugten , all' de goden wakker maakte ;
En al wat in het woud lag om te ruften neer.
Maar

Schilders en Schilderessen. 155
Maar godt Priaap , zelfs al te vaardig in 't geweer ,
Doet elk , by maanefchyn , belachen die venoen ing.
Leerzugtige Konftoeffenaars , vleit u die woelig
voorwerp, om daar van een Konlltafereel op
te flaan , en hebt gy 't effens begeerte totietdier-
gelyks; wel aan ik wil u ten dienftzyn. Geen beter
model tot een weerga, als dat, waar van de
Latynfche Puikdichter Nafo het model gefchetfl
heeft in het III Boek van zynen Almanak , of Feeftdagen,
't welk zyn nieuwe vertaalder Arnold
Hoogvliet , met dezelve levendige koleuren dus
naagemodelt heeft
De Wyngod ging eens met zyn Saters bly fpanfeeren ,
(Ons fabeltje zal jock, nog aardigheid , ont beeren ,)
Van daar de Hebrusjlroom langs zand;ge oeversJchiet ,
Tot daar de Rodope all' de landen overziet
En daar de byen op Pangeefche bloempjes brommen.
y
t Gezelfchap fpeelde daar op kop're rinkelbommen ,
Op welk geklank een zwarm van byen, zonder tal,
Vergaarde, en volgde, waar zy gingen, overal.
Maar Bacchus floot den zwarm in een der holle hoo-
rnen ,
En heeft toen de eerfte vrttgt der honigraat bekoomen.
Wanneer de Saters , en Sileen , hoe kaal en oud
Verliefden op den fnaak , zogt elk om fïryd in 't
woud,
De geele honigraat , die oog en hardt bekoorde.
Toen de oude honig vond. daar hy 't gekommel hoorde
In eenen olm , ontvéinft hy V voor al 't Saterdom y
Tot dat hy eindlyk op den rug zyns ezels klom
Zig aan de takken houd, en grypt , naar lekkemyen,
Te gretig , in het nefl^ en fchend, en kwetftde byen
Toen

156 SCHOUBURGH DER
Toen fchoot de ganfche zwarm vol gramfchap op hem
uit ,
Enfleekt zyn kaaien kop, en rimpelige huit ,
-
Dat hy ter aarde valt,, met duizend angelfteeken ,
En all' zyn Saters in dien nood, om bulpmoefi frneg'
ken y
Terixyl zyn ezel hem vertrapte met den voet
't Boksvoetendom fchiet toe ; befpot den ouden bloet ,
En lacbt , om 'f aangezigt , bezet met roode linken:
Daar zyn gekwetjle knie hem deerelyk deed hinken :
Zelfs Liber lachte mee
De oude flramrae Sileen , door duizent geangelde
vyanden overvallen , ter aarde geploft , om
hulp roepende aan de Boksvoeten , om van de
zelve , en onder de pooten van zyn langoor gered
te worden, die alle toegefchooten neffens den
Wyngod om dat voorval ïlaan te lachen , kon al
een potfig tafereel opmaken. Zeker de aanfchouwers
van zulk een tafereel zouden meêftof vinden
om te lachen.
Eyndelyk, hoe veer eenKonftfchilder,dieverftant
bezit, en bedreven is inde Hiflorien en oudheidkunde
, en uit dien hoofde op vatten gront voldoende
reden geven kan van 't geen hy aan en tot
zyne Hiftorifche Verbeeldingen toevoegt , anderen
overtreft , en in tegendeel hoe anderen die min
verftant bezitten , onbedreven , onbelezen en bot
daar in toei:a{len,en over zulks, wanneer hun reden
van hun doen gevergt word , dat even zoo onverftandig
en op loffen gront doen, dat het be-
fpottelyk is, zal uit deze flalen blyken.
Ik heb in rnyn tweede Boek in de tuflchenredenop
pag. 174; gemeld van een Konflenaar,die
in print verbeeld had Abraham , daar hy zyn dienftmeit

Schilders en Schilderessen. 157
meit Hagar uitleid. Deze , als hem gezek werd
dat dusdanige gedaanten van tenten , als hy verbeeld
had , met de gewoonten van dien tyd niet
overeen kwamen , en dat die niet van oude planken
opgeflagen wierden , maar dat daar toe gebruikt
wierden vafte ftylen , overfpannen met zeelen
of koorden , die wederzyds in den grond met
houte fbekken vaft gemaakt , voorts met vellen van
beeften overdekt werden, of voor zulke welke
van meerder vermogen waaren , bereid werden van
geweeven hairen kleeden van verfcheiden koleuren
als onze tapyten zyn; welke toeftel ligt af
te breeken en weer ligt op teilaan was, wanneer
zy van d'eene tot d'andere landftreek zig wilden
verfchanfen , gaf aan die hem dit zeide tot antwoort
: Dat hy 'f zig niet verftond. Dat de tenten
der Aartsvaders van -houte planken gemaakt -waren ,
't zamengcvoegt en gehecht met hengfels en knieren 9
omze dus beknopt op malkander toe te konnen vouwen
, en met hunne ftylen en dakfchooren op wagens
te vervoeren werwaards zy wilden, even als men
thans wel Marionetteen Waaffelkramenziet. Schoon
verdedigt.
Die uit weetluft daar onderzoek naar doen , in
de oudentydfche fchriften , en met taalkundigen
raatplegen (gelyk ik meé doen moet) zullen bevinden,
dat de Tentoria, van waar de benaming
van Tenten af komftig is , dien naam draagen ,
om datze met koorden en ftylen uytgefpannen
werden, waar na de zelve meefl overdekt werden
met vellen van beeften , in 't Latyn Pelles genoemt.
By Livius word dikwils van vellen gewag gemaakt,
waar mede de foldaten des winters hunne
tenten pleegen te dekken. Klaudianus zeit
van Stilikon dat hy dikwils onder de vellen huisge-
houden

158
SCHOUBURGH DER
houden heeft. In de Jevensbefchryving van Alexander
word zoo wel van Arrianus als van Curtius
gezeic ; dat de hutten der foldaaten van vellen 'waren.
En Ilkior is fprekende van dusdanige tenten
zeii : zy worden 1'abernacula genoemt om dat
de behang/els die met koorden of niet zeelen uitgebannen
waren , door jiylen onderfchoort en in op'
Jtel gehouden werden. W. Goeree merkt aan op
Gen : 1 3 - j 8 dat de Kaldeefche text zeit , Hy heeft
zyne tente opgefpannen. dat is, om gemakkelyker
van d't:en^ tot d'andere plaats te vervoeren, waar
zyn vee vetter weiden vont , en in het tweede deel
der Mofaifche Hift. pag. 373 daarhy den Borgerftaat
oer Hebreeufe Vaderen befchryft: zy woon-
den meeft
in hutten en lichtopgeflagen legertenten.
Gemelde Schryver merkt ook aan dat d'overdekfelen
des H. Tabernakels waren Rams en DafTen
vellen , en op kxod.35 vs. 26. Dat de Vrouwen
Geytenhairgefponnen hebben om gordynen voor
den Tabernakel te weven.
Eyndelyk vind ik nog een andere foort van
Tenten die Vegetius CAS./E noemt: om dat die
van groene takken t' zamengevlogten waren , en
met biezen en poelriet overdekt. Op deze ziet O-
vidius als hy zeit.
Terwyl een ander vaft een hut van groente vlecht:
Onder al dezenafpeuring hebikgeenvoetfpoor
konnen ontdekken om te vinden dat d'Aartsvaders
Tenten van Planken gehad zouden hebben , gelyk
by onsde Waaffelkramen , overzulks is de verantwoording
d^s gemelden Konftenaars befpottelyk.
Die dooroeffende Konftfchilder (waarvan W. Goeree
in zyn Inleiding tot de Schilderkonfi op pag. 46
meld

Schilders en Schilderessen. 159
meld ) had zyn antwoord witter. Deze had ten
verzoek van een geleert Heer een ftuk gefchildert,
verbeeldende de bruiloft te Kana , daar Chriftus hec
water in wyn veranderde, en had met voordagt
rooden wyn verbeeld. Den Heer dit Tafereel
beziende, viel juift zyn oog daar op. Des hyden
Schilder vroeg , waar uit hy wift dat'er roode wyn
op deze bruiloft geweeft was. De Schilder vroeg
weerom, waar hetftond dafer witte wyn geweeft
wasl ondertuffchen zogt men den text Joh. 2. op,
om te zien of 'er uit d'omftandigheid eenige giffing
ten voordeel van den een of den anderen,
gemaakt kon worden. Dog niets vindende, wilde
de Heer evenwel weten , waarom hy in fteê
van witten rooden wyn verkozen had. De Schilder
merkende dat zyn verftand hier van een geleert
man op den toetfheen gezet wierd , antwoorde , dat
hy veel waarfchynlyke reden hadde, die hem om by
de waarheid te blyven daar toe noodzaakten. Want
voor eerji ( zeide hy ) is het heel waarfchynlyk dat
Chriftus het water in zoodanigen wyn herfcbept heeft ,
en van de inwoonders gedronken
als in Galilea groeide ,
wierd. Derhalven befluit ik dat hy het water in zulken
wyn verandert heeft , als men te dier tyd , en te vooren , en
ook op hoogtyden geiwonwas te drinken, en dat dit nu
geen witte maar roode wyn isgeiveeft y blykt hier uit dat
'er in de Heilige Jchn'ft van geen anderen wyn gemelt
word ,waar toe hy bybragt de plaats uit Jef. 63 vers 2.
Spreuk: 23 vers 31. en meer andere. In welke
goede redenen de geleerde man groot genoegen
nam, zig verwonderende over het welgeoeffent
verfland van den Schilder.
Dus was 'er nog een Konftenaar, die zinnebeeldig
de gefteldheid der Nederlanden in de Jaren
1567 en 68 vertoonde, door den gefchonden
Hoed

l6o SCHOUBURGH DER
Hoed der Vryheid , verfcheurde Previlegien en dett
Hollandfchen Leeu , geplet tuiTchen de borden van
een pers , welke van die mogentheeden , verbeeldende
Margarita Hartogin van Parma , deSpaanfe
Inquifitie en Duc d'Jlva, elk aan een fpil (taande
zoodanig gedrukt werd, dat de tong uit benaauwt-
heid, als ten ende ademtocht ten bek uithing.
De teeken meefter gevraagt: Waarom de Beelte-
fiiffen der Inquifitie, en die van Alva met meerder
yver en kragt fchenen de Jcbruef aan te zetten en
de Landvoogdes maar even de hand aan den fpil der
bloedpers had? gaf i.ot anrwoord, om dat de Hiftoryfehryvers
eendragtig zeggen, datmen in Span-
je oordeelde dat zy de Nederlanders niet jlreng genoeg
behandelde, 't beflier heur ontzeit , en Alba
gejlerkt met een firenger Inquifiiie in haar plaats ge-
zonden werd.
Een traagaart mag zeggen : waarom zal ik myn
ledige uuren belleden, om dingen te weten, die
myligt nooit te pas zullen komen? maar hy weet
niet dat 'er niets aangenaamer is, voor die 'er den
fmaak af heeft, als wetenfehap, en kent den
zin der oude Hol land fe zinfpreuk , Men moet be-
Jlaagen ten ys komen ,
nog niet.
By T. Livius leeftmen van den Veltoverflen
Philopoemen , dat hy zig zo wel in vrede als in oorlog
geduurig in de Krygsoeffening bezig hield , op
dat het hem , als 't 'er op aan zou komen aan geen bekwaamheid
of raadsman in krygskunde ontbreken
mogt. Dus moet zig een jong Schilder in
den ledigen tyd geftadig oeffenen in 't lezen , ondervragen
, navorfchen , teekenen en ordonneren
om hier door zyn vernuft te wetten, en zyn geeft
met bekwaame denkbeelden aan te vullen , tot dat
hy gelegenheid krygende om zyn verfland en
Konft

Schilders en Schilderessen. 161
Konfi te toonen , zig bedienen van den koftelyken
voorraad, in zyn geheim Kabinet opgeiloten*
daar de rede de fleutel af heeft. Nu valt hier omtrent
niet meer voor te Hellen ,alsdegoudefpreuk
van Epiéletus , diezeit: Diewysis, doet ge-willig
dat hy doen moet.
Hier mede eindigen wy, alzoo de Toneelgordyn
( deze tuffchenrede wat te lang uitgerekt)
reeds word opgefchoven, op datdeKonftfchilders
Barent Appelman en Pieter van S l i ng
e l a n t ten Toneel komen.
BARENT APPELMAN geboren in
'sGravenhagein'tjaar 1640, was een braaf Schiljder
van Landfchappen en Roomfche Gezigten.
In het Prinfelyke Luflhuis opSoesdykiseengroote
zaal metLandfehap en fraaije beelden doorhem
gefchildert , die zeer geroemt word. Gelyk ook
meer andere groote werken , daar hy in zyn tyd
wel voor betaalt is. Maar naderhand heeft hy dikmaal
s ten dienfte van Jan de Baan agter des zelfs
pourcretten Landfchappen gefchildert. Wat zal ik
zeggen? Het geluk is geen erf. 'T is ook zoo mee
gemelden de Baan gebeurt, dien lang voor den
wind gezeilt hebbende , eindelyk de ftroom tegen
liep.
Appelman, ftierf in 't jaar 1686. oud 64.
jaren.
PIETER van SLINGELANT, Zoon
van Kornelis Pieterfz. van Slingelant,en Tryntje
van Polane , is geboren te Leyden , op de oude
veft, in 't jaar 1640 den 20 van Wynmaand. Deze
volgde zyn Leermeefter Ger. Dou niet alleen
omtrent gelyke verkiezingen, maar evenaarde hem
ook in netheid. Ja ik heb van zyne Konfhverken
gezien, die in uitvoerigheid en gepolyftheid bo» v
III. Deel. L , ven

ÏÓ2 SCHOUBURGH DER
yen die vanzyn Meefler uitftaken; maar dit is 'er
van dat de zelve door zulk doen wel wat ltyver
zyn. Dog is hy een groot licht in de Konfl ge-
weeft.
Onder vele van zyne waardige penceelwerken
word de verbeelding vaneen Meysje dat een muis
by de Haart hout, waar een Kat na fpnngt , om
des zelfs verwonderlyke uitvoerigheid en natuurlyke
verbeelding geprezen, als ook een ftukje
waar in een Bootsgezel ftaat afgebeeld , in wiens
geweven muts de draatjes, en de loop van'tweefzel
zig vertoonen. Dog dit baart geen verwonde-
ring, als men weet wat een onvermoeiden vleit,
en tyd hy tot zulk doen beiteede : want hy heeft
over het bekende ftukje, waar in de BeekenilTcn
yan den Heer Meerman en zyn huisgezin komen,
driejaren gefchildert, en geduurig daar aan bezig
geweeft. Jamy is voor waarheid verhaald dat hy
een maand of zes weken heeft zitten fchilderen
over een Bef met kant.
Hy won door zyne veel tydllytende wyze van
fchiUeren meer roem als geld aan. Hy was van een
deugtzamen (tillen aart, en llierf op den 7 van
Slachtmaand 1691.
ARY de VOIS is geboren te Leyden in 't
jaar 1641. Zyn Vader, die orgelift tot Leyden
was, befpeurende dat zyne genegentheid tot
het leeren van de Schilderkonll overhelde, beitelde
hem eerfl tot Utrecht by Kniffert, naderhand
by Abraham vanden Tempel. Dog hy nam
een eyge wyze van fchilderen aan , waar door hy
zig roem behaald heeft, en was zoo om zynKonft
als hups gedrag by elk geagt en bemint, 't geen
hem gdeegentheid gaf van met een Juffrouw te
trouwen die veel geld bezat 3 waar door hetpenceel
voor

Schilders en Schilderessen. 163
voor eenige agter een volgen de jaren agterdebank
raakte, als het ipreekwoord zeit. Want hy ging
toen veel omeentrantje ,
voormiddags op de Vismarkt,
en naamiddag by gezelfchap , of meteen
paart naar buiten.
Dog ik moet niet vergeten dat hy voor zya
trouwen eenKonftfïukje maakte, dat hyzyn vader
ter gedagtenis liet, waar in verbeeld wasCecilia
fpelende op een Pojltief ( k leen orgeltje) *St. Lu-
cas met zyn Os daar nevens, fchilderende het zinnebeeld
van Dankbaarheid , den Ojevaar.
Als nu zyn geld door die wyze van leven, als boven
gemelt is, wat begon te minderen , begon hy
weer om 't fchilderen te denken, en ging, om buiten
't gewoel van menfchen te wezen , te Warmonc
wonen; maar de gelegentheid , die hy daar vont tol
viflchen , deed hem de penceeloeffening vergeten
zoo dat hy zulks befpeurende weder tot Leyden
kwam wonen. My is verhaald dat hy in dertien jaren
een ftuk had gemaakt, verbeeldende Dido en
Eneas op de Jacht , daar zy van verre het onweer
zien opkomen , 't welke de zeehulken doet ftranden.
Anders heeft hy gemeenlyk naakte beekjes in een
Landfchap gefchildert, die het oog der keurigfte
liefhebbers konnen voldoen.
Seker de Konftgodes vint reden van klagen dat
hy, een van hare braaffte Scholieren ,
met geen
grooter y ver het Konftpenceel geoeffent heefc
daar
* Men zeit dat 'er onder andere Reliqnien nog befchilderde
Tafereelen van St. Lucas in wezen zyn en te Rome bewaart
worden. Maar wat de Kon il der Tafereelen aanbelangt
, men verhaald dat zeker Konilichilder , als hem een der
zelve vertoont wierd, daar op zei: o St. Lucas , wat ay^y
gelukkig geweeft ! zoo gy thans leejde , gy zont geen dro;g brood
Jaar meê konnen winnen,
L 2

164
SCHOUBURGH DER
daar hy reeds zoo veer in de Konft gevordertwas
dat men zig daar over mag verwonderen. Ik heb
in 't Konftkabinet van den Heere Jakob Hiskia
Machado , in 's Gravenhage , een kleen ftukje van
hem gezien , verbeeldende een Soldaatje , zoo natuuriyk,
kondig en uitvoerig gefchildert, dat het
onder de Konft der braaffte Nederlantfche meefters
van dien tyd hangen mag.
JAKOB TORENVLIET is geboren te
Leyden in 't jaar 164.1. Zyn Vader had veel op
metzyn Zoon, en was gewoon hem in zyn Jeugt
tot y ver aan te moedigen , door fchoone beloften.
Dit geloofde hy, en 't ftrektehem ten fpoor, dog
hy verzuimde niet ( de begeerte is het leeven van
de ziel) 'telkensmeer belorten aan te winnen,
zeggende dikwyl , Vader als ik nu een Meefter zal
geworden wezen , zal ik dan een mooy kleed hebben ,
zal ik dan een deegen draagenl zal ik dan een pluim
op myn hoed hebben ? enz. Waar op zyn Vader
hem doorgaans met een flepende item , gewoon
was te antwoorden ( want beloften zyn haaft getelt)
Ja zoon. Dit werd onder de genen die aan
des zelfs huys verkeerden ten fpreekwoord , zoo
dat, wanneer hun iemant iets kwam te vergen,
zy dan antwoorden , Ja zoon.
Wanneer hy nu zoo veer in de konft gevordert
was dat hy braaf teekenen en een goet pourtret
fcmlderen konde , vertrok hy van Leyden naar
Rome, om zig voorts in de Konft te oeffenen; mede
hebbende tot Reisgezel en Konftgenoot N 1 k olaas
Rosendaal, geboren te Enkhuizen in
't jaar 1636, die een Braaf Hiftoryfchilder geweeft
is ; en na dat hy uit Italië wedergekeert in
Holland veele fraaije konftwerken gemaakt had,
ftfèrf hy in 't jaar i686\
To-

Schilders en Schilderessen. 165
Torenvliet te Rome gekomen was koftelyk
uitgedoft met een Fluweelen Rok, met
zilvere knoopen, een pluym op zyn Hoed, en
voorts 't een na 't ander , zoo dat hy zig zelven
naau kende ; en als hy voor d' eerftemaal by de
Schilders , die van zyn kenniffen waren , in de
Herberg kwam , en een glas meer als naar gewoonte
gedronken had , begon hy met hun te fpotten
om dats'er wat fchraal en ongezien uitzagen.
Naderhand maakte hy 't nog Hechter; want {taande
in de deur van de Herberg, en ziende een troep
dorftige Schilders om de deur zwieren als Byenom,
de Suiker, vraagde hy aan de geenen die by hem
flonden, zyn dat ook al Bentvogels? en als hem
Ja geantwoord wierd : antwoorde hy met opgeftreken
knevels: Ik dagt dat het bedelaars wanen:
om dats'er zoo geplukt uitzien. Dit werd onthouden,
en als hy in de Bent zig liet inhuldigen , zwegen
zy tot zyn geld opgefmult was , en zetten hem toen
die fmaatwoorden betaald.
Want daar moeft naar ouder gewoonte (was
het zeggen) wanneer zy den nacht overgezeten
hadden , tot verluchting , en om den vaak uit de
oogen te dryven , nog een wandeling gedaan
worden
I Dog
Daar de Nieuwling fchoon verguit
Door zyn Bentnaam ,
en gebult ,
Met zyn Bult ,
den troep gaat leiden ,
Trouwverzelfchapt van de beiden ,
Aller oudjle van de Bent ,
Tuk op fchuhnen en gewent
Zulke knapen ; zulke groenen ,
Hunne guudbeurs fchoon te boenen.
wie leert er ooit voor niet ?
L 3
De*

l66 SCHOUBURGH DER
Deze toont hem in 't verfchiet
Tivoli met ivaatervallen ,
'/ Litftverivekkenfte der dollen
Van 't gehcele Roomfche lant.
Geen iroyjl aan den and'ren kant,
Grotten , en gejlooptc muuren
Die den tyd en fpyt verduuren.
Elk op ouden luijiet bromt,
Toen men by de grafjleê komt.
Van God Bacchas daar een ivyngert
Geèjlig is omheen gcjlingcrt.
Hier bcgintmen r Joeer terftont
Drank te bieden aan den niont ,
't Bloeyen van de Bent te drinken ,
En van hand tot hand te klinken ,
Tot zy zien hei laai[Ie geit
Jan defi Kroeg-zvadtd ititgetclt.
Onder den hoop waren 'er die het oude fpreekwoord
van Ja zoon, waar van ik gemeld heb, nog
onthouden hadden. Deze maakten de refl op om
dat zy hem met dien naam zouden doopen. Hy
zulks in die vrolykheid niet opmerkende, heelde
ztg ïn dat zy hem gebentnaamt hadden naar den
Ridder Jazon, den verwinnaar van 't Gulde vlies,
en was daar mee wel in zyn fchik , tot den volgenden
dach , toen 'er hem uitleg van gedaan wierd.
Maar dit was niet te herroepen.
Hy was ruim 29 jaren als hy te Rome kwam,
als aanflonts blyken zal, en had toen al veele
pourtretten gefchildert , daar hy roem door behaald
heeft ; als inzonderheid den Heer Korn. Schreveiius
met zyn vrouw en kinderen in eenftuk, daar
Joh. Blafius een lang gedicht opgemaakt heeft,
i^n welks einde hy zyn zangnimf dus doet fpreken

Schilders en Schilderessen. 167
Ik wyk voor Torenvliet: zyn zwieren in
het Schilderen,
Verheelden een Apel.
Gaf hy na konft , en geeft , aan dit zyn lejlejlreken ,
De Beeltenis , die nu een fchadww is , zou f preken.
Dit was in den jare 1661.
Naarftig en yverig heeft hy te Rome zyn tyd
waargenomen met teekenen , naar de Schilderyen
van Rafael , Paulo Veronees , Tintoret , en zoo voorts
naar de beroemfte konft werken , die in paleizen en
Kerken ophingen, in welken yver hem zyn Reismakker
Rozendaal ftadig verzelde , die even als hy
een braaf tekenaar was ; waar van wy thans , zynde
Slachtmaand 1718, de bewyzen zien; zynde
eenige dagen koopdag gehouden tot Amfterdam
van de lang vergaarde papier - en penceelkonft van
Torenvliet, by zyn leven.
Tufïchen beyde hadden wy vergeten te zeggen
dat hy ook verfcheiden jaren te Venetien gewoont
en de Konft geoeffent heeft. Daar hy ook een
vrouw trouwde die veel geld had, welke hy meebragt
als hy wederkeerde tot zyn geboorteftad
Leyden.
Gelyk ik van veelen gemeld heb, dat zy niet
gelukkig met hun Konft geweeft hebben : even
zoo moet ik ook van hem zeggen. 'T is waar, ge-
dult is het gereedfte hulpmiddel in dusdanig geval.
Maar 't is egter fmartig, als men ziet dat anderen
die minder Konft bezitten , als het fpreekwoort
zeit , door de waerelt rollen , daar zy 'er door krui'
pen moeten.
Hy overleed in 't jaar 17 19. Zyn Beeltenis ftaat
in de Plaat F. 15.
Hem volgt zyn Konft- ftadt- en tytsenoot
L 4
JZAAK

l63 SCHOUBURGH DER
IZAAK PALING. Deze heeft tot ondenvyzer
in deKonft gehad den berugten Abr. 'vanden Tempel.
Hy heek naderhand verfcheide jaren in Engeland
gewoont, en daar geleegenbeid aangetroffen
om zyn brave penceelkonfl: te oefFenen , van
waar hy wederkeerde in 't jaar 1682 . en zette zig
neer in 'sGravenhage , daar hy een groot getal van
de aanzienlykfte luiden door zyn penceel aigemaalt
heeft. Thans is hy nog in leven , en hout in zyn
ouderdom die oeffening tot zyn tydverdryf.
Ik gis, als men uyteyffering maakte hoe veel
pourtretfchüders de Waereld van tyt tot tyt in
vergelyking van Hiilori-fchilders gehad heeft "(buiten
de broddelaars en brekebeenen die door geen
andere fporen als winzucht genoopt worden ) dat
zyop'tminft 30 tegen 10 zouden bevonden worden.
Met verwonderinge ftond ik te kyken als ik te
Londen kwam , en zag dat daar niet (eenige wynige
uitgezonden) als pourtret - fchilders gevonden
wierden. Dit doet my belluiten dat de gelegenheid,
maar niet de geneigtheid, en eygen drift
zoo veele pourtretfchüders maakt. Want dit is
z.'k^r dat de meeden pryfelyker konftoefFeninge
verlaten , daar toe 'aangedreven door liet blinkende
voordeel dat zy daar in zien uitfehynen
en voldoen in dat opzigt hun geneigtheid en oogwit
, dat is , Geld winnen. Veele nogtans zyn 'er
ge weeft die altyd, en tot het einde hunnes levens,
by hun eens verkoren wyze van fchilderen, en
verkiezinge, zig gehouden hebben , zonder daar
van te willen afwyken. Ik weet wel dat hartkoppigheyd
een klip is daar velen fchipbreuk op geleden
hebben, maar weet ook met een wel, dat de
£cnen die zig by tyds, als de weerhaan, gedraait
heb*

Schilders en Schilderessen. 169
hebben naar 't geen hun voordeeliger fcheen ,
dikwils daar heel wel by gellaan hebben , als by
voorbeeld.
JOHANNES van HAANSBERGEN,
geboren tot Utrecht in 't jaar 1642 op den 2 van
Louwmaant, ging van daar 1669 wonen in den
Haag, daar hy ook geilorven is op den 10 van
Louwmaant 1705.
Hy had deKonfl geleertby Korn. Poelenburg,
en was door vernuft en vlyt zoo veer in die wyze
van fchilderen ge vordert, datzyne Konftftukjes
menigmaal voor zyn meefters werk wierden
aangezien, wyl hy de verkiezinge, fchikkingder
Beekjes , gronden , agterwerken en de luchten zoo
geeftig helder en aangenaam wilt na te tootfen.
Egter waarende zelve zoohaafl niet verkocht als
gefchildert ; waar door zyn Hukken wel in getal
aangroeyden , maar de geldbeurs niet deeden zwel-
len. Overzulks wert hem geraden zig tot het fchilderen
van pourtretten te begeven , zoo om dat zulks
eerder, en meerder voordeel toebrengt, als om
dat zyn vleyend penceel hem daar in byzonderen
dienfl zoude konnen doen, inzonderheid omtrent
het fchilderen van Jonge Juffrouwen , die graag
het zuiver lelywit , en friiTe roz^koleur zien door-
fleken in haar pou r tret. Ik wil niet zeggen dats' 'er
alle meê behept zyn : maar die daar toe geneigt
zyn. geven het door zoodanige bedekte wyzevan
uitdrukkingen te kennen, dat 'er geen Edipustoe
noodigisom het raatzel t 'ontzwagttlen. 'T is my
gebeurt dat ik 'er een van diergelyken aart fchilderde
: die my onder 't fchilderen vraagde , welke
verwen wel het hoogfte in prys waaren ? waar op
ik dan zonder agterdenken te hebben antwoorde
dat d'Ultramaryn , Carmyn ,
h 5
en Florentynfe Lak
wel

170 SCHOUBURGH DER
wel de dierite verwen waren. 'T leed niet lang
of zy vervolgde aldus: Ik geloof dat bet wit ook
wel diere verf is? en als ik naar rede van datgeioof
vraagde, kreeg ik totantwoort: Om dat ik zie dat
gy 't zelve zoo febaars gebruikt , 't geen my ftilzwygende
wat meer daar van deed gebruiken. Dit
heeft Haansbergen ( na ik aan veele van zyne pourtretten
befpeurt heb) ook wonder wel in acht genomen
, die ook een grooten roem daar door kreeg
welke goude vlugt hy ook wel waarnam eer die voor
byfehoot; en waarom niet'? 'T is verftant de gelegenheid,
daar bet al van afhangt; te kennen, enzig
daar van te bedienen ,
zeit de Heer D. van Hoog-
flraten in het kantfehrif t op Fedrus Fabelen p. 1 85
en Auguftyn Niphus zeit van Trogus: Deze
oordeelt dat bet wyze luiden paft, zoo dra de Fortuin
klopt , de deur te openen : want eens weg gegaan
zynde komt zy niet weder.
Ik weet wel dat de Spaanfe fpreuk zeit: De
Fortuin zelf vergelt met woeker den genen die 't gedult
hebben van uit te wachten. Maar dit gaat zoo
zeker niet. Jan de Baan ( om onder de Broederfchap
te blyven) die vermaarde pourtretfchilder, werd
door de Fortuin inzyn tydminnelykaangelachen.
Hy lie'tfe agteloos voorbygaan , en zy kwam ,
fchoon hy daar naderhand wel om gewenft heeft
niet weerom. Men leert de waarde van een zaak
( zeggen d'oude wyzen ) beft kennen uit het vermiffen
van de zelve. Maar dan is het ook veeltyds te
Jaat. Dus kan de Schilderjeugtdit gezegde tot een
grondles nemen.
Onze Haansbergen (om weder ter zake te komen
) had zigdan van zyne vorige wyze van konftoeffeninge
begeven tot hetfchilderen van pourtretten-.
Het lukte hem wel (gelykookdekonfthan-
del,

Schilders en Schilderessen. 171
del , daar hy zig met den Jode , droft van 't Haagfe
Hof, ingewikkelt had) en hield zig daar by tot
het eynde van zyn leven.
't Beurt yder, die zig tot dusdanige veranderinge
in de Konft begeeft , niet , dat het van zulk een
gelukkigen uitflag is. Dog hier van is ook wel
het onvermoogen de oorzaak. Niemant beter als
de man zelf kent zyn kragten : maar zonder daar agc
op te geven gebeurt het veeltyds , dat wanneer een
Schilder de gelegentheid van een pourtret te mogen
fchilderen aan de hand krygt, hy zulks om het
voordeel dat hem toelagt maar onderneemt , fchoon
het dikwils gedaan zynde niemant minder als het
voorwerp gelykt. Men wil kwanfuis geen horen
( als het fpreekwoord zeit ) van den Moolen ivyzcn,
't gaa daar meê zoo 't wil.
Zeker Engelsman nergens anders op afgerigt
als op 't fchilderen , en vergulden van Rozen, die
men gewoon lyk tot cieraat van de zoldering der
Scheepskaj uiten plaatft, had in een kroeg meer
verteert dan hy betalen kon. De waard die geen
ander middel 't zyner voldoeninge zag, als door
hem dit te laten verdienen , vergde hem een Leeuw
in zyn uithangbord te fchilderen. De Schilder,
die daar geen handeling van had, riedt hem, dat
het beter zoude zyn dat hy daar een Roos op fchilderde
, maar de Huiswaart wilde daar niet naar
luifteren. Als hy dan onverzettelyk by zyn voorneemen
bleef, en een Leeuw wilde gefchildert hebben,
zeide de Schilder-Baas, it is very well, jwill
paint you a Lion , hut et hall f be als much like a Ro-
fe,
as yon ever Jee. Dat is : 'T is heel wel, ik
zalje dan een Leeuw fchilderen : maar het zal
zoo wel een Roos gelyken alsje ooit hebt ge-
zien.
EG-

172 SCHQUBURGH DER
EGLON vander NEER, Raad, en Kabinetfchilder
van zyn Keurvorftelyke Doorluchtigheid
Johan Wilhelm , is geboren tot Amflerdam
in 't jaar 1643. Hy was de zoon van Aernout
anders AartvanderNeèr, die in zyn lentejaaren
is geweeft Majoor by de Heeren van Ar-
kel. Onder wyl zig oeffenende in de Kond, begaf
hy zig naderhand , wanneer hy tot Amflerdam.
kwam wonen , geheel daar toe , en is berust geivorden
door 't fchilderen van uitvoerige Landfchapjes,
inzonderheid maanluchten,
Eglon, die in zyn Jeugt aanleiding tot de
Konfl vont by zyn vader , kreeg genegenheid tot
het fchilderen van beelden* Des werd hybefleld
tot Amflerdam by den braven Konftfchilder Jakob
vanLoo, uitmuntende» in 't fchilderen van naakte
beelden , inzonderheid vrouwtjes.
De Konftlievende Heer Nicolaas van Suchtelen
Borger meefler tot Hooren , heeft een groot Huk
van hem gehad, verbeeldende het Bad van * Ca-
lifto, 't geen Konftig geteekent en gefchildeit
was. Ook heb ik een Luitfpeelfter van hem gezien
beide
die heel de handeling van Jan Lis geleek 3
gejaarmerkt 1657.
Onze vander Neer zo veer gekomen dat hy op
eigen wieken kon dryven, vertrok naar Vrankryk,
om zyn Konft te oeffenen , en werd met zyn twin-
tigfte
* Califto , dochter vanLykaon, die van Jupiter in de gedaante
Diana
van Diana bekropen werd ; bezwangert zynde van
en haren maagdeftoet verltooten. De verklaarders
van d'ongelooffelyke Hiftorien willen , dat Califto zig zelf
van fchaamte verfchool, in een Beerenhol daar zy door de
Beeren verflonden wierd, en dat wanneer ïy nooit, maar
we-1 een Beer, daar uit te voorichyn kwam, het verdichtfel
dat Califto in een Beer lierfchept was , daar zyn oorfpronk
uitgekomen heeft.

Schilders en Schilderessen. 173
tïgfte jaar Schilder van den Graaf van Dona, toeft
Gouverneur in Oranje , in wiens dienfb hy 3 of 4
jaren bleef, wanneer hy weder in Holland kwam,
en trouwde met Maria Wagensvelt tot Rotterdam
wier vader geheimfchryver was van de Rechtbank
van Schieland , daar hy een goede fomgeldsmeê
behuwlykte, dog een groot deel daar van verkwifte
met pleiten. Advocaten ( zeit Pater Abraham
in zyn Boekje van de Ambagten) zyn als een
wagen die altyd dient ge/meert te worden.
By deze vrouw kréég hy 16 kinderen, van welke
maar twee of drie de Schilderkonfl geoeffent hebben.
Naa de dood van deze Vrouw, in Braband zynde
om zyn Konft te oeffenen , kwam hy kennis te
krygen aan een Schilderes ,
de Dochter van den
berugten Konftfchilder Du Chattel, die hy trouw-
de. Deze Juffrouw Du Cbattel Hak uit in 't fchilderen
van kleene pourtretjes in Miniatuur.
Deze , na dat hy 9 kinderen by haar verwekt
had, is tot Bruffel geflorven.
Naa het verloopen van vyf jaren is hy teDufleldorp
voor de derdemaal getrouwt met Adriana
Spilberg, Dochtervan Johannes Spilberg, Hof-
fchilder van Johan Willem Keurvorfl van de Palts,
en Weduwe van den Konftfchilder Willem Breek-
velt , nadat zy 1 1 jaren Weduwe was geweeft , in
Wintermaant van 't jaar 1697. Dog hy leefde
maar 6 jaren na zyn trouwdag met haar : wanthy
overleed te Duffeldorp in 't jaar 1703 op den derden
van Bloeimaand, en werd met een aanzienlyke
rouwflacie ten grave geleit.
Zyn Weduw bleef in dienft van 't Hof tot het
uit-

174
SCHOUBURGH DER
uiteinde van des Keurvorften leven. Thans houd
zy zig nog bezig in 't oeffenen van de Konft.
Wat nu de Kond van onzen vander Neer aanbelangt,
de zelve verdient datze geprezen word. Hy
was een braaf pourtretfchilder zoo in levensgrootte
als in 'tkleyn. Onder zyn afbeeldingen word inzonderheid
geroemt het pourtret van de Princes van
Nieuburg, 't geen hy door ordredesKonings van
Spanje gefchildert heeft , 't geen hem zoo wel be-
viel dat hy hem daar voor niet alleen rykelyk beloonde
maar hem ook den tytel van zyn Hoffchilder
gaf. Dog hy heeft nooit in Spanje geweefl , maar zig
aan 't Hof des Keurvorfts van de Palts gehouden
daar hy verfcheide uitvoerige Kabinetllukjes ge-
fchildert heeft, en dat ('t geen te verwonderen is )
zonder verval in de Konfb , en in de zelve uitvoerigheid
als voorheen, tot zyn zeventigfte jaar toe.
Hy fchilderde ook veeltyds gezelfchapjes op
de Moderne wys gekleed als Terburg , fomwyl
ook wat anders, aangezien hy tot verandering geneigt
was.
Als hy in Braband woonde begaf hy zig tot het
fchilderen van Landfchappen en Kruiden , daar hy
gelegenheid toe vont ; want hy woonde te Bruffel
in de Cellebroersflraat , daar agter zyn huis een
groote woefle hof was , die zig tot tegens den wal
van de Steenpoort uitftrekte , waar in hy allerhande
wilde kruiden zelfs aankweekte, die hy gebruikte
om naar te fchilderen , tot welk einde hy
een klein huisken, 't geen hy alzins konde
verplaatfen waar hy wilde , had laten maken ,
waar hy in kon zitten fchilderen dicht by de voorwerpen,
't Amiterdam by den Konftlievenden David
iVmori heb ik een redelyk groot ftuk van hem
gezien

Schilders en Schilderessen. 175
gezien , waarin Ceres verbeeld flond zoekende
met een brandende Fakkel door rotfen en fpelonken
naar haar gcfchaakte Dochter *Proferpina. Die
Tafereel is wonderlyk uitvoerig gefchildert, inzonderheid
de Diftels , Krukjes , en ftam van een Boom
omwoelt met klim, dog om der zelver uitvoerigheid
wat fcherp. Hy heeft de eer dat Adriaan
vander Werf, de Rotterdamfchen Fenix in de
Konft zyn Leerling geweeft is.
Hy was in zyn doen byzonder naerflig , en zyn
vernuft altyd werkende , zogt hy fteets naar
fchoone en vafte verwen , daar hy byzonder op geftelt
was: maar moe van langer te zoeken zeyhy
tegen zyn Leerling even gemelt, Zoek niet naar
verwen y daar zyn'er thans genoeg , die goet zyn , leer
die maar wel gebruiken. Welke les hy wel tot
zyn geluk betracht heeft.
GODFRID of GODEFRIDUS
KEN is geboren te Dordrecht, daar
SCHALzyn
vader
Rector der Latynfche Schoole was , in 't jaar 1643.
De genegenheid tot de Kond deed hemdeoeffening
der talen, fchoonhy daar in veer gevordert
Hy was , vaar wel zeggen .
begafzig eerft ter onder-
wyzinge van S. van Hoogftraaten , naderhand
van GerardDou, welkers behandeling hy vry wel
heeft weten na te bootfen , als nog te zien is aan
een zyner Konftftukken 't geen in 't Kabinet van
den
\
* Proferpina werd van Pluto , als zy bezig was met bloempjes
op te gadéren in haar fchoot,gefchaakt,en naar zyn ondcraarts
Pvyk vervoert. Zie Naxoos 5 B. van de Hervorm,
't 4 Hooftftuk. In aloude tyden werd deze verbeelding dikwerf
op Tomben , en Grafkerken verbeeld , om hier
door het wegrukken van des menfehen ziel van 't lichaam
aan te duiden. Ook ziet men het zelve verbeeld op een
Gedenkpenning van Fauilina', door die van Niza gemunt.

I76 SCHOUBUUGH DER
den Heere Joh: van Schuilenburg hangt verbeel*
dende zeker Spel dat de Jonge luiden te Dordrecht
in dien tyd gewoon waren te fpelen , wanneer zy
met malkander om vrolyk te wezen in gezelichap
kwamen, genoemt , Vrouwtje kom ten Hoof. Waar
in hy zig zelf verbeeld heeft, zittende ontkleed
tot zyn hemd en onderbroek aan den fchoot van
een juffrouw. De andere beekjes zyn meè pourtretten
, en waren in dien tyd van elk bekent. Over
het tapytkleed zeitmen dat hy een maand gefchil-
dert heeft, naderhand zetten hy zig tot het fchilderen
van pourtretten ,
waar van 'er nog een goet
getal te Dordrecht onder de geachtftegdlachten te
zien zyn. Onder welk getal uitmunt de Beelte-
nis van Mevrouw Snoek , verbeeld als een veltnimf
die onder den lommer van 't geboomte leit
te ruften, thans nog te zien te Dordrecht by haar
Zoon den Heer Adr. Snoek.
Hier door geraakte hy van tyd tot tyd tot een
aangenamer en luchtvaardiger wyze van fchilderen
, manier die hem niet minder als zyn vorige
voordeel gaf, inzonderheid toen de Engelanders
daar op verflingert zynde, hem in hun
land lokten, daar hy verfcheiden jaren gewoont
en veel geld vergaart heeft, tot dathy zig eindelyk
in den Haag neerzette , daar hy ook geftorven
is op den 16 van Slachtmaand 1706.
jaren.
out 63
Hy is een der gelukkigfle Nederland fche Schilders
geweeft ; aangezien zyne penceelkonfl van
den beginne af aan tot het einde van zyn leven
rykelyk betaald wierd, zoo dathy de vruchten van
zyn arbeyd by zyn leven gemaait heeft }
weinigen gebeurt.
dat zeer
Inzonderheid maakten hem berucht zyne kaars-
licht

Schilders en Schilderessen. 177
lichten ,
die hy ook zoo natuurlyk en kragtig wift te
fchilderen, dat ik niet weet, dat iemant hem daar
in gelyk geweeft is. My gedenkt , dat ik van hem
gezien heb een ftuk met vyfof zes beelden, ( dat
maar zelden gebeurde ) verbeeldende Petrus , daar
hy van de dienftmaagt des Hoogenpriefters word
aan boort geklampt, ftaande zigte warmen by de
foldaten. De ftoutheid van de Dienftmaagt , die
hem met een kaars onder d'oogen licht , en de bedeeftheid
en verlegenheid van Petrus, waren klaar
in de wezens trekken te befpeuren. Daarenboven
waren de beelden vaft geteekent , en elk deel had
zyn behoorlyke maatfchikkelykheid tot het geheel
, daar hy anders zig wel eens in vergifte. Ook
deed hy dikwils zyne beelden door kaars en daglicht
dagen, of ook wel een kleedje door de Zon
beftralen, op dat het naakt door dien helderen
weerglans des te aangenamer zig vertoonen zoude,
't geen hy zoo kondig wift na te bootfen , dat
het elks oogen vleide en bekoorde.
Zyn Beeltenis hebben wy geplaatft in de Plaat G. 1 7.
Zoo wy naar het voorbeeld van Du Pilés een
vergelyking maakten tuiTchen des eenen en des anders
Kond , wy zouden reden vinden , om onzen
Schalken, ten opzicht van zynvleyendpenceel,
konflige vermenging zyner verwen , in zyn naakt
en natuurlyke nabootfing der Fluweelen en andere
Stoffen , te plaatfen by den Ridder vander Werf;
dog in opzigt van teekenen, zou ik hem zyn voetbank
toe wyzen.
Gemelde Du Pilés heeft met dat zelve inzicht,
tuiTchen de grootlle Italiaanfe , Franfe , en Nederlantfe
Konftfchilders , een balans gemaakt , en
op een lyft gefield , wie in 't ftuk van Ordonnantie
van Teekenen , Colorcren, en in 't verbeelden der ge-
III. Deel. M xnoets-

178
SCHOUBURGH DER
moetsdriften , evenwigtig met malkander bevonden
wierden. Indien ik dit ook ondernam te doen
van myne , zoo nog levende , als overleden Konflgenooten,
het zou al meê nut geven: maar daar zyn
thans ftierluiden aan land, die, fchoon ik in zee
ftak en zulks ondernam , het dog wanen zouden
beter te weten, en dus zou het d waasheid zyn,my
in gevaar te (tellen, om iets te doen, daar geen
dank van te wagten is.
Door niemant van de Konftfchilders is 'er tot
nu toe een Tafereel gemaakt , dat in allen deelen
en in 't geheel , ten uiterften volmaakt is : en de
oorzaak daar van (gelykwy voorhenen al meer gezeit
hebben) is deze: dat nooit iemant alle debyzondere
bekwaamheden , welke vereift worden ?
om zulks te verrigten , teffens bezeten heeft
want even gelyk het fchoon in vele voorwerpen
verfpreitis,zooisook de volmaakte Konft altyd in
de verfcheiden bewerkers verdeelt geweeft: zoo
dat,diezig het teekenen boven anderen verftonden,
weer op de Natuurlyke en Schoone Coloreringe niet
afgerecht waren : ofdie 't beide verflonden , weer
geen volkomen begrip hadden van 't licht en bruin
of de koppeling der beelden, ofde gemoetsleidingen
in naaren natuurlyken aart in de roeringen
der beelden , en vafte trekken in dör menfchen wezens
, af te beelden. Du Pilés , heeft in zyn Boek
dat hy noemt : Cours de peintwe , par Principes
Compofê enz , een Balans gemaakt , tuflchen de berugtfte
Konftfchilders. De vinding is geeftig. Wy
willen den Lezer een kleine fchets daarvan geven.
Hy ftelt 20 trappen, tot de volmaaktheid van de
Konft, en maakt 5 opgaande linien, tuffchen welke
hy 4 Cyffergetallen afperkt, agter eiken fchil-
ders naam ; om door een korten weg aan te duiden
3

Schilders en Schilderessen. 179
den , in wat deel der Konft , d'een metden anderen
gelyk ftaat, of verfchilt : en fchryft boven elke Colont
der Cyffergetallen vervolgens aidus
Rafael
Rubbens
Titiaan
Rembr.
van Dyk
Poufyn
Cowpofuion Deffein Colorit Exprejfion
17 18 12 18
i8 13 17 17
12 15 18 6
15 6 17 12
15 10 17 13
15 17 6 15
Rafael Haat op de ftreep van Samenfchikking ,
of Ordonnantie , op den 17 trap ; om zyn Teekenkonji ,
op den 1 8den ; om zyn Coloryt , op den 1 2den ; en om
zyne Natiiurlyke uitdrukkingen der Gemoetsdriften 9
op den 1 8 den trap.
Rubbens ftaat op den poft van d' Ordonnantie , een
trap hooier als Rafael ; op den poft van Teekenen ,
5 trappen lager ; op den poft van Coloreren , 5 trap»
pen hooger; en op den poft van d'uitdrukking der
Ge moet sdriften , maar een tree lager.
Titiaan ftaat ; ten opzicht van zyn Coloreren 6
trappen boven Rafael. Rembrant en van Dyk , 5
trappen.
Poufyn ftaat op den poft van 't Ordonneren gejyk
met Rembrant en van Dyk, maar ftaat op den
poft van de uitdrukking der Hartstochten zoo laag
als Rembrant op den poft van Teekencn.
GABRIEL vander LEEUW, anders
De Lione, is geboren te Dordrecht, op den
1 1 van Slachtmaant 1 643. zyn Vader Baftiaan Govertz
vander Leeuw , was een fraai Schilder van
Osjes , Koetjes , Schaapjes enz. Leerling van Jacob
Gerritz Kuip , dog verwiffelde naderhand het
M 2 pen-

l8o SCHOUBURGH DER
penceel ,
recht.
voor de Collecte van de Bieren te Dord-
Gabri'el, al vroeg , door het voorbeeld van
zyn Vader, tot de Konft aangefpoort , draafde in
weinig jaren zyn Vader vooruit in de penceeloeffening
, zoo dat hy al vroeg berucht wierd. Hy
die den zin van de fpreuk, dat geen Sant verheven
word in zyn eigen land, kende , begaf zig
naar Amfterdam , daar hy kwam te trouwen met
de Zufter van den Konftfchilder David vander
Plaats. Dog dit belette zyn reisluft niet , nog porde
hem tot fpoedig wederkeeren , want hy zig volle 14
agtereenvolgende jaren , als vier tot Lion en Parys,
twee aan 't Hof van Savoje, een jaar te Rome,
en zeven jaar te Napels, heeft laten ophouden,
eer hy wederkeerde. Wanneer hy aan verfcheiden
ftalen genoegzaam heeft doen zien , dat
hy zig naar de konftigfte voorbeelden, als die van
Cafiellione , en Roos , geoeffent had ; welken laatften
hy ook in zyne vaardigheid nabootfte. Ik
heb een dreef van OfTen , Schapen en Ezels van
hem gezien , die wonder geeftig en los gepenceek
waren: maar alzoo onze landaart meer op het uitvoerige
verflingert is , konde hy hier niet zoo veel
als hy wel gewoon was , voor zyn Konft bedingen
des befloot hy andermaal een reis naar Rome en
Napels aan te vangen ; om welke reden hy van
Amfterdam naar Dordrecht vertrok , om zyn oude
Moeder , voor zyn vertrek , te bezoeken ; maar
hy werd op zyn onverwagtft door de dood overvallen
en weggerukt op den 3 van Hooimaand 1688.
Hy was een welgemaakt man, woelig van geeft,
en wel befpraakt , waar door hy zig wift in yders
gunft te vleijen , en zyn geluk te bewerken ; daar en
tegen was zyn Broeder en Konftgenoot P 1 e t e x
VAN-

Schilders en Schilderessen. 181
vander Leeuw van een ftillen aart , en borgerlyk
gedrag , had geen bekwaamheid van zig voor
te dragen, of by elk bemint en bekent temaken ;
waar door (fchoon hy zynKonft welverftond)hy
maar een gemeen loon voor zyn penceelwerk bedong.
Hy had een vleijend penceel , en de Osjes
Koetjes, Schaapjes, Beetljes en Landfchappen
zweemden geheel naar de handeling van Adriaan
van wien hy een ftukje fchildery
van den Velde ,
had , 't geen altyd nevens hem , op den Ezel flond
om zig dus aan die wyze van fchilderen te gewennen.
Volgens myn bedenken is hy jonger geweeft
als zyn Broeder. Ik weet ook niet wel, in wat jaar
hy geftorven is. Maar hy kwam 1669. te Dordrecht
in 't Konftgenootfchap , en heeft , (wanneer
ik 1678- my in die Broederfchap liet infchryven,)
mynen naam , als Regent, geboekt.
Hy heeft een Zoon nagelaten , die een konftig
Signet- en Stempelfnyder geweeft is.
ABRAHAM van KALRAAT, geboren
te Dordrecht, in 't jaar 1643. den 7 van Wynmaant,
heeft de gronden van de Teekenkonlt geleert
by JEmilius en Samuel Hup, of Huppe,
beroemde Steen-Beeldhouwers. Van hun waren
de cieraden , en Beelden van de Groothoofts poort
te Dordrecht gemaakt , waar van het geen , half
rond gebeeldhoud , en in den vallen muur van de
poort , zoo agter als voor , gemetfelt is , thans
nog gezien kan worden; maar de twee beelden.
Mars en Pallas , die in NiiTen , op de wederzydfe
poften van de poort, met het gezigt naar de Maas
pronkten, zyn door den dreun van het kanon van
't na gelegen bolwerk geborften , en eindelyk afgevallen.
My gedenkt nog, dat ik het onderlyf
van Mars op zyn plaats heb zien ftaan , in dien
M 3
tyd

l82 $CHOUBURGH DER
tyd als ik al aan de Kond was , en het Roodfeerfel
van het Pallas beeld word nog by my bewaart.
Abraham, door yver en vlyt , heeft ha dien
tyd , zig tot het penceel begeven , en oefFende zig
op beelden en fruit ; en alzoo zyn Vader , die een
houtbeeidhouwer was, door ouderdom afviel,
hanteerde hy ook den beitel. Hy is thans nog in
ïevefl ,
wery.
en oeffent de Schildcrkonft en Beeldhou-
In , en omtrent dezen tyd , was 'er ook een
Steen winkel, ( zyn Doopnaam weet ik niet
in bloey en leven. Hy fchilderdeallerleyfoortvan
viervoetige Dieren, levensgroot, inzonderheid
paarden. Hy kwam in den jare 1640. te Koppenhagen
, en werd van den Koningvan Denemarken
Krifliaan den IV. als ook van 't ganfche Hofgezin
(daar een enkel geval den grond toe geleit had)
bvzonder bemint, en zyn werk geroemt. En dit
was, dat hy een paart ichilderde, zoo natuurlyk
en konftig, dat 'er een levend paard by gebragt,
tegen runkte en fprong. Of onze Konflenaarnu
daar op moedig wierd , weetik niet ; maar wel dat
diergelyk al van ouds af voor een gevallige zaak
is gehouden , en de trots des makers daar over be»
fchimpt. Een voorbeeld ter fnèe dienende verhaald
ons Franc. Junius van Zeuxis. Deze had
een Jongen gefchildert , met een tros^r-yiven in zyn
hand, en het tafereel geftelt in d'open lucht. De
vogelen, door dat vertoonfel verfchalkt, vlogen
d'een voor, en.d'ander na, op dat Tafereel aan:
en als Zeuxis daar op moedig was, fchoten anderen
, die daar by (tonden, hem daar op toe: dat de
Vogelen geen goed oordeelhadden; want dat hen
anders de Jongen zoude hebben afgefchrikt.
Ook was 'er in dien tyd een
JAN

Schilders en Schilderessen. 183
JAN van AKEN, mede een Paardefchilder,
maar in 't klein. Dog wat landsman hy was,
en of men ook zyn afkomft van dien Jan van
Aken , wiens levensbedryf van Mander befchreven
heeft, rekenen moet, weet ik niet; maar
hy was een fraai meefter in die Konfl. Zes print-
jes, met paardetjes , op de grootte van de kleinfte
door P. van Laar geëtfl , gaan ook door hem zelf
geëtft , in druk uit ; maar zyn fchaars te bekomen
, en die ze heeft , heeft 'er agting voor.
Gelyk by gelyk fchikt beft, zeit de Hollandfche
fpreuk. Dus ïlapt ook de konftige Beeflefchilder,
P. MOLYN, gebentnaamt Tempeeft, op het
Toneel.
Hy was een Haarlemyt , Zoon van Pieter Molyn
den Ouden, om en omtrent deezen tyd geboren;
want hy was in 't jaar 1697. alslfaakde Moucheron
te Rome was, een man van ruim 50 jaren ,
en van zyn Konft weet ik niet dat hier te land
iets is ; aangezien hy zig al vroeg naar Italië en
elders begeven heeft.
Zyn penceel fchikte zig tot alles te verbeelden
maar inzonderheid muntte hy uit in fchilderen van
Wilde Zwynejagten , op de wys van Fr. Snyders.
Den beften tyd van zyn leven heeft hy te Genua,
zoo in weelde, als in druk doorgebragt. Indruk,
zeg ik, alzoo hy op vermoeden van zyn eigen
* Vrouw omgebragt te hebben , voor al zyn leven
in de gevangenis gezet wierd : daar hem zyn
Stad- en tydgenoót Jan Viffer, anders Slempop,
Land-
* Anderen verhalen , dat het zyn byzit was , welke hy
wars geworden , door twee of drie lorTe bollen , daar toe met
geld omgekogt, liet om 't leven brengen.
M 4

184
SCHOUBURGH DER
Landfchap-fchilder en Leerling van Mommers, dik
wils ging bezoeken. Maar als hy 16 jaren gevan
gen gezeten had, in den j are 1684, wanneer de
Franfchen die Stad bombardeerden , werd hem
( des eenen druk is des anders geluk ) vryheid vergunt
om uic den kerker te gaan. Hy vertrok naar
Plazenza in 't gebiet van Parma, daar hy zyn
overigen levenstyd gefleten heeft. De zugt tot
Konftoeffening bleef hem tot in zyn ouderdom by
en wanneer hem zyn gezigt begon t'ontvallen ,en
hy door geen een bril meer zien konde, zette hy
'er twee boven een op zyn neus , wanneer hy fchil-
derde.
Hy was (volgens de getuigenisvan die hem gekent
hebben ) een groot Liefhebber van de Konft,
en te gelyk van Venus.
THEODORUS, anders DIRK FRE-
RES, is tot Enkhuizen geboren, in 't jaar 1643.
Deze was een groot meeiler in 't fchilderen van
Hiilorien en naakten. Verfcheiden groote werken
zyn nu nog van hem te zien , die den toets konnen
uitftaan, als onder vele een Galery op 't huis te
Honslaardyk, en verfcheide groote [tukken op 't
Raathuis te Enkhuizen , waar van nog fommige
onafgemaakt gebleven zyn , door dien hem de Dood
verrafl: heeft; want hy voer t'fcheep van Amfterdam,
wat onpaflelykzynde, naar Enkhuizen, om
dat hy dagt daar meer gemak te zullen hebben
en beter door zyn vrienden opgepaft worden , dog
de ziekte nam zoodanig toe , dat hy al dood was
eer het fchip de haven bezeilen konde. Dit viel
voor in 't jaar 1693. a ^ s n y 0U(^ was 5° jaren.
TotAmflerdam op de Heeregragt, in 't huis van
den Heer Roeters, is een Zaal met fchilderyen van
hem , daar met roem van gefproken word.
Ook

Schilders en Schilderessen. 185
Ook heeft hy verfcheiden heerlyke zolder werken
gemaakt , met konftige cieraden in de hoeken.
Dog in 't gemeen word 'er van getuigt dat hy
grooter teekenaar als koioreerder was. Waarom
ook zyne Teekeningen van naakte beelden by de
Konftkenners in waarde gehouden worden.
Hy had lange jaren in Italië zig geoeffent , naar
de geagtlle voorbeelden , en 't is aanzyn penceelwerk
wel te zien, dat hy Roomfche lucht ingeademt
had. Egter daar zynde hield hy geen gemeenfchap
metde geenen , diömen in de wandeling
Bendvogels noemt, welke doorgaans op 't verkwiften
van geld uit zyn : maar in tegendeel nam
hy proef, met hoe luttel geld als men fober leeft,
men een jaar kan toekomen. Dus bevond hydac
defpreuk van Seneca : Dat onze Natuur van eenge-
zeggelyken aart is, en met weinig zig Iaat genoegen ,
waarheid gezeit heeft. Dit doen was nogtanseen
eigenwilligheid van hem, buiten nood; want hy
was afkomftig uit een oud en geagt geflagt, en
had van zig zelven geld , om te konnen beflaan
buiten zyne Konftoeffening , waarom hy ook niet
als met luiden van aanzien en eere omgang hield
en verkeerde. Voorhout, die met hem (na dat
J.
hy van Rome weder tot Amfterdam was gekeert)
op een Oeffenfchool naar 't leven geteekent heeft,
heeft my verhaald, dat hy het gezelfchap liet ra-
hoe veel zy dagten dat hy in dat mager jaar
den ,
aan geld verteerd had ; maar hoe min dat iemant
riet , 't was nog minder , want het kwam op 30
gulden uy t. Daar wel uy t te giffen is , dat hy niet
veel gebrade Kapoenen gegeten^ of Florentynfchen
wyn gedronken zal hebben.
Hier -nevens verfchynt zyn tyd- en Konflge-
M 5
noot.

ï86 SCHOUBURGH DER
noot, die te gelyk met hem, in den jare 166(5. in
Italien geweefl is
ADRI AAN BAKKER, geboren tot Amflerdam
, groot Hiftorie- en pourtretfchilder. Onder
zyne voorname Konftwerken word getelt het
Huk op 't Stadhuis van Amflerdam geplaatft, tegen
het wulffel boven den ingang van de pleitkamer
, verbeeldende het laatfle Oordeel , waar in
zig kondig geteekende naakten doen zien , waar in
hy meer, als in zyn wyze van.fchilderen geprezen
word. Hy was een Broers Zoon van Jacob Bakker,
waar van wy op 't jaar 1609. gemelt hebben
; en is geftorven (na my berigtis) tot Amflerdam,
in den jare 1686.
Wat landsman HORATIUS PAULYN
was , weet ik niet , maar hy heeft altyd in Holland
inzonderheid tot Amfterdam , zig onthouden. Hy
was naar 't fcheen een man , die de godvrugt beminde
, maar fchilderde fomwyl voorwerpen , die
nergens minder dan daar na geleken. Joh. Voorhout
heeft my verhaald, dat hy'er eens een kleen
flukjevan gezien heeft, dat zoo vuil en ydel in zyn
vertooning was , dat hy zig van wegen den maker
fchaamde ; maar 't was kragtig en uitvoerig gefchildert.
De Konfthandelaar Gerard Uilenborg,
had een ftukje van hem, dat hy welop2ooDucatons
waardeerde.
Hor ati us vertrok onder het gezelfchap van
Jan Rote^diQ van een optogt naar 't Heilig Land
maalde) mee , eeril naar Engeland , en van daar naar
Hamborg, om aanhang te werven. Maar zulks
liep niet al te breed voor wind, door dien zy nu en
dan tegeniïrevers ontmoetten , en ook van hun
kiften, opgevult met Stamvanen en Standaarden,
waar medezy het Heilige Land zouden intrekken,
be-

Schilders en Schilderessen. 187
berooft wierden. Trouwens daar was niet veel aan
aangezien de Leidsman van die Heilige
verloren ,
legerbende , onderwege zynde , bevond dat hy zig
in de uitcyfferingederProphetifchetydrekeninge,
hondert jaren vergift had. Dus elk met hangende
wieken weder naar zvn oude hok keerde. Ik
heb in myn tyd een Bakkers Vrouw gekent , die
zilver , goud , en gereed geld , zoo veel zy had konnen
by een fchrapen , had opgepakt , en ftil van
haar man , met ditgodvrugtig gezelfchap was mee
gefokt, dog kaal en berooit weder naar huis was
gekeert , daar zy zoo heel wellekom niet was. Waar
Horatius vervaren is heeft men federt niet gehoord.
3
Ook heeft dezelve Voorhout my verhaald : dat
hy om dezen tyd tot Hamborg gekent heeft eenen
Bellevois, een braaf Zee- en ftil waterfchilder.
Dat hy ook te Hamborg kennis gehad heeft, aan
Mathias Scheits. Deze was een Hamborger
van geboorte, dog had te Haarlem by Philips
Wouwerman de Konfi geleerd , welke wyze van
verkiezingen hy eenige jaren aangehouden heeft,
dog naderhand op 't fchilderen van Boere gezelfchapjes,
(waar in hy de handeling van D. Tèniers
gevolgt heeft ) viel , en eindelyk , toen gemelde
Voorhout kennis aan hem had, zig tot het fchilderen
van Hiftorien had begeven. Hoe veer hy in
de Hifboriekunde , en Teekenkonft gevordert was
blykt aan de printverbeeldingen van 't Oude, en
JNieuwe Teftament, die inkoper gefneden, op
zyn naam in druk gaan.
De fpreuk van den Redenaar Antifthenes, dat
men nooit te oud is om te leeren; en dat de Jehooi
leerlingen aanneemt van allerleyen ouderdom, is be-
kent.

l88 SCHOUBURGH DER
Onder deze , welke men rekent dat laat aan de
Konfl gekomen zyn ,
behoord GYSBERT VER-
HOEK geboren te Bodegrave in 't jaar 1644. Deze
had in zyn jeugt wel eenige aanleydinge tot
de Konfl , door dien zyn Broeder Pieter Verhoek,
die elf jaren ouder was, de Kond van 't Glasfchilderen
had geleerd te Gorkom by Jakob vander
Ulft, die, alzoo die Konfl toenmaals geheel buiten
gebruik wierd, hem zelf aanried naar Amflerdam
te gaan om 't Marmerfchilderen ter hand te
nemen , gelyk de Broeders van Nerven , die veel
geld daar meé wonnen, gelyk hy deed en zig daar
aan ook heeft gehouden tot het einde van zyn leven.
Hy flierf , zyn levensdraad afgeloopen zynde,
in den jare 1702 op den 29 September. Pieter
was inzonderheid tot de dichtkonfl geneigt, en
heeft veele fraaije vaerzen , op menigerhande voorwerpen,
in zyne uitfpanningen gemaakt, inzonderheid
het treur/pel van Karel den /lonten , Hartog
van Bourgondie, Graaf van Holland, Zee-
land enz.
Hy beminde een borgerlyken en beleefden ommegang
en voorts de boekoefTening, gelyk ook
zyn Broeder , waar van wy begonnen hebben te
zeggen , dat hy laat , dat is eerfl op zyn twintigfle
jaar aan de Konfl kwam , te weten zig geheel
daar aan over gaf, onder opzigt van Adam Pynaker,
die een zonderling goed vriend van zyn
Broeder was.
Hy fchilderde in 't eerfl eenige flukken van gemelden
Pynaker na : dog zyn geefl neigde meer
tot het fchilderen van paarden; gevolglyktotBataljes
, en legertogten enz. , en had een zonderling
gevallen in de behandelinge van Ludovicus
Rouhier, anders gezeit den Bourgonjon, daar hy

Schilders en Schilderessen. 189
geheel op toeley om die na te volgen , gelyk ik
aan verfcheyden Hukken gezien heb. En hoe
groot een voornemen hy gehad heeft, om zyn
Konft verder voort te zetten , blykt aan een menigte
van opgemaakte teekeningen, volkomen tot
dat gebruik gefchikt. Met verwondering heb ik
de menigvuldige veranderingen , zoo in Paarden,
Beelden, als verfchillige voorwerpen, uit 's mans
vernuft geteelt, befchout. Maar drie oorzaken
hebben hem de uitwerkinge van zyn voornemen
belet.
1. Dat hy geen welmeenende Mecenas ont-
die hem in het worftelperk van de Konft
moette ,
moet gaf, en zyn zweet door loon verzoette:
zoo dat hy niet hoefde te klagen , dat hem de
Konft verdriet bybragt.
Het tweede was die booze harpy, Podagra genoemt
, die hem tot op zyn leger vervolgde : daar
hem W. Kalf, en Zacharias Webber (die mede
met dat euvel geplaagt was) dikwerfkwamen bezoeken.
Het derde beletfel was de dood, die zynen
ganfchen toeleg , teffens met den draat zyns levens
affneed op zyn 45fte jaar , den 6den van Louwmaant
1690.
Hy heeft een Zoon naargelaten, die na'toverlyden
van zyn Vader , by zyn Oom in 't marmerfchilderen
is opgekweekt , 't geen hy nu nog
met roem binnen Amfterdam hanteert.
Hier aan laten wy volgen de twee gebroeders
Haarlemiten, JOB en GERARD BERKHEY-
DEN , tytgenoten , en byzondere goede vrienden
van den voorgemelde P. Verhoek.
Job, die de oudfte was , werd door zyn Vader
op het Boekbinden beftelt, maar het duurde niet
lang

190
SCHOUBURGH DER
lang of hy kreeg tegenzin daarin, raakte daar af,
en wilde een fchilder worden , in welke geneigtheid
zyne ouders hem opvolgden, en hem een bekwaam
meefter opzogten ; (wie het geweeft is,
weet ik niet) om de grontbeginfelen vandeKonft
te leeren.
Job beyverde dit doen zoo hartig , dat hy in
korte jaren al een fraai (tukje fchildery konde maken
, 't geen zyn broeder bekoorde , om meé de
handen aan den konftploeg te ilaan. De een yverde
tegen den anderen , dog elk in 't geen daar zyn
geneigtheid hem toe dreef.
Hy nu al van zyn meefter af, en den leybant
ontwafïen , nam proef om alleen tekonnen gaan
't geen zoowel gelukte, dathy van dien tyd af al
begon (dus heeft hy zelf menigmaal verhaald) te
droomen dat hy tot de wolken vloog , dat hem
geen kleenen moet gaf, die ook wel eens weer verflapte
, wanneer hy teffens droomde dat hy aan
de takken der boomen hangen bleef: dog hy die
van der jeugt af aan een potfige knaap was, "bleef
egter in verbeelding dat hy nog een groot man
door zyn Konfl worden zou. Hier op draafde hy
in zyne oeffening met geftagen y ver voort, zette
zig naar den Rynkant terneer , en maakte zig bekent
by de Dorpelingen tuïTchen Utrechten Leyden
, daar hy vele der zelve voor een geringen
prys uitfchilderde , zig daar door naar 't leven oeffende,
en van 't model nog geld toe bedong.
Als dit nu eenigen tyd geduurt had ( ligt zoo
lang tot dat hy 't daar omftreeks kaal afgegraaft
had ) begaf hy zig weder tot het fchilderen van
moderne beekjes, gezelfchapjes , boertjes en dergelyks
, gelyk Gerrit tot het fchilderen van
aangename gezichten, van huizen, groote ge-
bou-

Schilders en Schilderessen. 191
bouwen , kerken , als ook deurgezichten van de
Heere- en Keizers -grage, weerzydsmet boomen
beplant, en met allerhande kleene beekjes opgeciert
; welk hy alles naar 't leven afteekende , en daar
nakonflig, enujtvoerig op tafereelen bragt , waar
op dit vaersje zinfpeelt
Berkheiden toont op doek een levend oogverfebiet
Daar , hoe vier meer op ziet , hoe dat vier meer in
ziet.
Dit duurde een geruimen tyd ; toen weer wat
verandering. Job kreeg de reisluft in 't hooft,
en wat de een wilde, wilde de ander mee, des
beilooten zy beide een tocht naar Duitil and te doen.
Zoo gezeit, zoo gedaan, lot Keulen gekomen,
onthielden zy zig daar een wyl, omeenige kleine
flukjes die zy met zig genomen hadden voor geld
te verwifTelen , waar door zy aan den eenen en ande-
ren kennis kregen, onder andere ook aan een geeflelyke
Dochter , welks broeder , een Priefler geweeft
, overleden was , en begraven ; waar over
zy hartelyk bedroeft was, temeer, alzoozygeen
gedagtenis van hem in fchildery had , en over zulks
hen vraagde, of zy deszelfs beeltenis, op berigt
hoe hy van gedaante en wezen geweefl was , wél
zouden konnen op een tafereel voor haar afm alen?
een vreemt voorval. Job keek Gerrit, en
Gerrit Job aan. Eindelyk zy verftonden
malkander , antwoorden ja , en bedongen daar voor
een goed {luk geld. Maar weer een zwarigheid
zy hadden niet waar op zy het konden fchilderen.
Job die wel de vrypoftigile was, en haafl een
vond bedogt, vraagde de Begyn om eenfrukoud
Jywaat , die hem een hemt gaf van haar overleden
Broe-

192
SCHOUBURGH DER
Broeder , daar zy twee doeken van bereiden. Waar
na zy den o 'erleden Priefter ( volgens bericht dat
zy omringen) fchilderden op de voorflip, en de
Bagyn op de agterflip van 't hemd.
Van daar vertrokken zy hooger op tot Heidelberg
, daar toenmaals de Keurvorft van de Pais
zyn Hof hield , daar zy dagelyks gelegentheid vonden
om den ganfchen hofzwierte zien, wanneer
de Vorft ter jacht uitreed. Hier op namen zy inzonderheid
naaukeurig acht , en maakten daar van
twee ftukken fchildery zoo goed als zy konden, met
de beelteniüe van den Vorft , fommige voorname
Hovelingen , als ook den Opperjagermeefter, dat
de zelve (hoe klein) egter kenbaar waren. Maar
zy wiflen nu niet wat zy met deze Konftftukken
wyl geen van beide harts ge-
zouden uit rechten ,
noeg had , om de zelve met eigen handen den
Vorft aan te bieden. Wat bedenkt de kleinmoedigheid,
of befchroomtheid niet ! zy befloten de
Hukken op malkander te binden , en in de galery
te zetten , daar de Vorft moeft voorby gaan , gelyk
zy deden , en belaften alleen iemant die daar
opzigt had , dat , wanneer 'er gevraagt werd
wie de zelve daar neergezet had , hy dan zeggen
zoude dat het Malers waren , en in zoodanig een
Herberg t'huis lagen, en gingen daar op weg,
twiftende onderwyl met malkander over den uitflag
, en of zy geld of flagen te wagten hadden.
Vreemde bedenkingen naaulykste gelooven , zoo
'er niet gevonden wierden die het uit hun met eigen
mont, om de klucht, hebben hooren verhalen.
Waar uit dusdanige fchroom , en.bedeeftheid oorfprong
heeft, geeft Gratiaan in deze volgende Redenvoeringe
te kennen : Frypojtigheid (zeïthy) word
gefcbetfi door de Natuur , en voltooit door de opvoe-
ding,

Schilders en Schilderessen. Ï93
ding. Alle de genen die dit voordeel bezitten vinden
alle zaken gedaan. Deze Hoedanigheid maakt hun
alles licht; zoo dat zy nergens door worden belem-
mert , en overal met lof uitkomen» De middelbare
hebben zelfs dikwils voor uitmuntende gegaan ; om
dat zy van deze Heerfchappy ( vrypojligheid ) wierden
geholpen. Zy die dezen geeft niet bezitten , komen
met wantrouw in de bedryven. Uit het klein vertrouwen
ryjt vreeze, het doet de Redenkaveling ophou-
den , het f preken verftremmen , en de bedryven bly-
ven verjtikt in de bedwelmtheid. Maar wat zal ik
hier op zeggen ? 't is niet altyd in 'smenfchen vermogen
, de gebreken der natuur te heelen. De
grootfte verftanden hebben fchipbreuk geleden op
deze klip. JeanRufê, een van de grootfte Geeften,
en vermaartfte Redenaars in Spanje, en dien
Gratiaan by uitnemen theid den vernuftigen noemt»
verbeelde zig , dat hy niet ontroert zoude wezen
in de tegenwoordigheid des Konings, zeggende,
dat de Koningen menfchen waren , dat men verftant
en oordeel moeft ontbreken , om bevreeft te zyn in de
tegenwoordigheid van zulk een Koning te fpreken , die
met zoo groote zedigheid en vriendelykheid gehoor gaf y
en van wiens tegenwoordigheid men niet wift dab
iemant ooit ongenoegt was afgekomen. Maar daar
van daan gekomen , moed hy bekennen dat hy zoo
wel als anderen door bedeeftheid in verwarring geraakt
zyn noordftar gemift had. Gelyk ook de
Je/uit PoJJevin , wanneer hy eenige belangen
aan Philips den II. Koning van Spanje had
voor te dragen, bleef ftokftil ftaan, op het tweede
point van zyn gefprek. Dus de Koning , om
hem uit die verwartheid te helpen , zeide: zoogy
een gefchrift hebt , ik zal het nemen , en uw zaak
doen bevorderen.
III, Deeu N Meer

194
SCHOUBURGH DER
Meer voorbeelden zouden wy hier toe konnen
byhalen , die ook met een tot verfchooning van de
bedeeftheid onzer Konftenaren zouden dienen ;
maar de Lezer zal al in verlangen wezen , hoe het
met de twee Hukken fchildery ( die wy in de galery
gelaten hebben) is afgeloopen.
De Vorfl had flraks zyn oog daar na toe , vraagde
wat het was , deed dezelve ontwinden , of los
maken , en befchoude ze met verwondering ,
te meer , om dat hy zyn eigen beekenis , nevens
andere daar in ontdekte. Hy liet de Malers roepen,
prees hun Kond, betaalde hun rykelyk voor
de zelve, en befchonk hen daar en boven met een
gouden penning. Straks werd ook aan hun een
paard bezorgt , om de jacht nevens den Adeldom
te verzeilen. Dit bragt hen in den grootften angft
van de waereld, aangezien zy zulks ongewoon,
voor een middel om den hals te breken aanzagen,
Te paard geholpen , zagen zy 't eiken s naar elkander
om , wie 't eerft zantruiter zou worden.
Ik geefden Lezer te bedenken, hoe hun dit volgen
ter jacht geleek , en in wat benaautheid zy
waren, inzonderheidJoB, die aan zyn droom begon
te gedenken , beducht dat hy door 't vliegen
met zyn ros door 't Bofch , als een andere Abfalon
, aan een tak der boomen mogt blyven hangen.
Zy kwamen daar heelhuits af, maar vermyden
daar na dat adelyk vermaak , dat hen in zulken
angfb gebragt had.
Zy bleven daar een geruimen tyd hun Konft
oefFenen aan 't Hof, maar bevonden t'effens ook,
dat het hooffche leven , niet anders als een zee vol
van wiffelvalligheden en veranderingen is, zagen
ook Jicht in hunne verheffing tegemoet, 't geen
de

Schilders en Schilderessen. 195
de Dichter J. Zeeus daar in aanmerkt alshy zeit:
'f Geval , dat in vcrwijfelingen
Nooit is getemt ,
En dat in ftaatveranderingen
Te dartel zwemt:
En Ryken , Landen , Steden , bolken ,
Door gonfi ,
Verheft aan 't toppunt van de wolken,
Of nederbonft.
Zy kregen dan eindelyk een weerzin in 't Hofleven
, en J o b zeide op een morgen , Broer wat hebben
wy 'er ook aan? altyd onder vreemde oogen te
zyn ? ah wy in Holland waren by ons oud gezelfchap ,'
hadden wy fomwylcen vermakelyk praatje van de Konft 9
onder een pypje. 't Was Fiat, en zy vertrokken
van daar weer naar hun geboorteftad, daar zymen
een Zufter huis hielden. Van waar ( als zy eenige
flukjes gemaakt hadden) zy t'Amfberdam kwamen
om dezelve te verkoopen , en met de Konftoeffenaars
een vrolyken avond te hebben.
't Gaat gemeenlyk met het verhalen van fpreuken,
als met het verkoopen van oud zilverwerk,
daar het faifoen , en maakloon aan verloren word,
zeït Jean Rifé , in zyn 310 gedenk-fpreuk. Maar
Job inzonderheid was potfig in zynen omgang , en
wift dit verlies in zyn vertellingen voor te komen;
want hy zag juifl zonaau niet op een leugen ,
het in de vertelling te pas kwam.
als
Gebeurde 't dat iemant in 't gezelfchap ftofte
op beroemde bedryven van zyn Voorzaten,, hy
deed niet minder , en wift een gantfche rol van
zyn doorlugtige afkomft van buiten op te zeggen;
N 2, en

ig6 SCHOUBURGH DER
en uit te rekenen dathy van Konings bloed was:
maar 't was Koning Jan Beukelfe van Leiden, die
zig te Munfter liet kroonen , daar M. Confart in een
letter vaersje op Job gemaakt dus zinfpeelt
Te Munfler was eertyds een Koning. Jan van Leiden,
Een voorzaat van 't gejlacbt der geejiige Berck-
HEIDEN.
Ik vind ook onder oude papieren vaersjes op
hun beider Af beeldfels door F. Snellinx. Dus op
Cerrit:
Dit is Berckheiden , die de Bouwkonft naar het leven.
In kragt kan zetten , en haar rechten welftant geven :
En door inbeeldingkunde elks wezen zoo verheelt ,
Dat aan het werk het minji' van 't leven niet ver-
Jcheelt.
De Palts Graafgafhem , in de plaats derfchilderkroone,
Een gouden borftcieraad , het beeld van zynen Zoone.
En dus op zyn Broeder.
Dit VJob Berckheiden, wiens gelyk men in
gebouwen
En Tempelfchild'ren niet zal vinden nog aanfchouwen,
Hy maalt ook, wat hy wil, op 't konfiigfte van all's*
Dat tuige Heidelberg, en Manheim in den Pais,
Hoe eert menbefi dien Geeft, om naar waardy te pronken?
De Keurvorft heeft hem zelf zyn beeld van goud gefchonken.
Zyn Beeltenis kan men zien in de plaat P. 3.2.
nevens die van zynen Broeder Gerrit 33.
Deze is 't eerfte geftorven_, Ger*

Schilders en Schilderessen. 197
Gerrit was van meerder oplettentheid , en
ook meer ingetogen van leven , en vermaande zyn
Broeder dik wils , dat hy zoo los en ruw niet moeft
praten, dat het niet voeglyk was, dat, wanneer zy
t'famen in gezelfchap waren , hy hem tegen-
fprak, als hyde menfchen wat leugens (alleen uit
potfigheid ) voor waarheid op de mouw fpelde
en dat dit hem verveelde. Als het dan
weer gebeurde dat hy met zyn Broeder naar 't gezelfchap
ging , maakte hy vooraf beding met hem
zeggende : hoor Job , als gy al te grof liegt , zal ik
de hand op myn borft leggen , let 'er op , dit zal een
teeken zyn, dat het hoog genoeg is, hou dan op.
Deze tot den ouderdom van zeventig jaren gekomen,
liep in den avondftond', komende van 'c
gezelfchap , en uit den Tuin van Alexander Vos
in de Brouwers vaart , en verdronk in 't jaar 1698.
en werd op den 14 van Wiedemaand begraven ,
na dat hy zyn Broeder in 't jaar 1693. °P den 2 3
van Slachtmaand had zien voorgaan.
Onder des grooten Dichters Joofl van den Von-
dels Lofdichten op Schilderyen , enz. vind ik 'er
ook een op het gezigt van de nieuwe Heeregragt,
tot Amflerdam , door Geerard Berckheiden gefchildert,
in den j are 1672. daar hy dus t'zyner roem
zeit
Berckheide maalt de Heeregracht
Naar 't leven , waardig om faanfchouwen.
Koop Schilderkonjl : vermy het bouwen.
Waarom ? 't is Franfche middernacht
Dus wacht op eenen heldren morgen.
In huisbouw fieken moeite en zorgen.
En ook een groot vaers t' zyner eere, in de
N 3
Men-

I98 SCHOUBURGH DER
Mengel Rymen van P. Rixcels, als hy het Stadhuis
van Amfterdam in 't klein gefchildert had , het
welk den Dichter agter aan 't vaers doet fpreeken:
Berkheiden, zoevende op de wieken
Van 't fr.cl gerucht ,
braveert de Grieken ,
AfjCi en Zettxis , door 't pencecl.
En febept het leven op 't paneel.
Ik zal n:>', leveude in zyn verven,
Den tyd tenfnyt , nooit kunnen Jl erven.
Zoo /prak het agtfte Wonder , en
(jafjlcf en fporen , aan nryn pen ,
Om 11 , en wn penccel , Berkheiden,
Ontfterf' lyk , naar 't geftarnt te leiden.
Onder de Konftfchilders welke een veranderlyke
levens rol gefpeeld hebben, word ook de Bommelaar
JOHANNES VORSÏERMANS
getelt.
Zyn Vader was een pourtret-fchilder , en van
een goed geflacht , getrouwe met een weduwe wier
man Borgermeefter te Bommel was geweeft. By
deze is onze Vors ter man verwekt ; maar in
wat jaar weet ik niet : maar, om dat deze de onderwyzer
van Johannes Soukens (die hier achter
volgt) in de Konft geweeft is , hebben wy den mee-
fter ( dat voeglyk is ) voor den Difcipel geplaatft.
't Is denklyk dat hy de beginfelen der Konft by
zyn Vader ge] eert heeft , eerhy, zig vindende tot
die wyze van fchilderen geneigt, tot Utrecht zig
begaf, om, onder opzigt van Herman Zachtleven,
de Konft voort teoefrencn, na welken tyd hy van
voornemen v/erd omVrankryk (totverluftiging,
was 't zeggen) te gaan o-zien. 't Mocht niet
minder wezen ( zoo veel Edel Gelders bloet zat 'er
in

Schilders en Schilderessen. 199
in de boril) of daar moed een knecht met een geboorden
rok agter hem gaan ; en ( zoo men zat
gaf hy zig daar uit voor een Baron , en verteerde
in die reis wel het meefte geld dat zyn ouders hem
naagelaten hadden. Hy kwam naderhand weer te
Bommel wonen , by zyn Zufter , die in de wandeling
Mevrouw genoemt werd. Hier verkeerde hy
met de braaffte luiden van die plaats, hield zig als
een Edelman , was deftig gekleed , en liet zig vinden
in de befte herbergen, ontveinzende altyd zyn Kond
voor geld te oeffenen : maar beft wetende , hoe 't
met zyn beurs geftelt was , ontweek hy by wylen het
gezellchap voor een tyd,onder voorwending dat het
hem ergens aan gefcheelthad ( 't geen de waarheid
was) enfchilderdedaneenigeftukjes , welke hyftii
in Holland liet verkoopen , waar van hy zig dan
weer op nieuw bediende ; en zoo hy al iets maakte
dat hy weten wilde, zulks diende enkel tot een
prezent aan een goed vriend. Dus voorzigtig behandelde
hy dit ftuk, om zyn eer niet te krenken.
Buiten dit, bezat hy een groot vernuft, geeftige
vindingen , en een vaardig en vleijend penceel
waar door hy zyn meefters behandeling niet alleen
nabootfte , maar in veel dingen ( zeit de KonftfchilderG.
Hoed, die hem gekent heeft) H. Zachtleven
overtrof.
In 't jaar 1672. wanneer de Franfche Gelderland
en 't Sticht in bezit genomen hadden , hield
hy zig op te Nimwegen , daar hy ook een Zufter
had wonen. Ik heb nog vergeten te melden, dat,
wanneer de Franfchen toeleiden om deze Landen
i'overftroomen , en de Staten van de Provinciën zig
genootdrukt vonden krygsvolk tot hun befcher-
ming te werven, onze jonker toen naar een Hop»
N 4
mans

200 SCHOUBURGH DER
mans plaats dong, maar hy viel mis , en een Gelders
Edelman ging 'er mee ftryken.
Terwyl hy te Nimwegen woonde , ontdekten
zig onder de Franfoizen verfcheiden die Konftlievende
waren , waar meé hy omgang hield , onder
anderen de Marquis de Bettune. Deze nam Vorsterman
mede naar Utrechten elders om Konft. op
te koopen, tot een Konftkabinet. Men zegt dat
gemelde Marquis , die in 't kort wederom naar
Vrankryk vertrok , hem graag voor zyn Hofmeefier
had willen met zig nemen. Dog of hy daar
geen zin toe had, of dat 'er iets anders in den weg
was , hy bleef te Nimwegen.
Eenigen tyd daar na , vertrok hy naar Engeland
daar hy van wegen zyn Konft in groot aanzien
kwam; zelf kreeg hy gelegenheid, om voor Koning
Karel den tweeden , een fchoorfteenft.uk in een
der zalen op Withal , anderen zeggen in een klein
konftvertrek , te fchüderen , waar in zig een van zyne
Koninglyke Lufthuizen vertoonde. Hier in
had hy verfcheiden beekjes van Heeren , die dagelyks
aan 't Hof kwamen, in hun natuurlyken
zweem van gaan , ftaan, en bekleeding, zelf hun
wezen , zoo natuurlyk en konftig afgebeeld door
zyn konftpenceel, dat dezelve elk in 't byzonder
waren te kennen. Dit werd van elk tot verwonderens
toe geprezen , en voldeed aan 't Hofgezin
en den Koning, die hem daar op liet vragen, wat
de Schilder voor zyn Konftftuk begeerde. Hier
Itont onze V o rsterman wat verlegen. d'Een
ried hem dat hy den Koning tot een prefent
moeft aanbieden , of de waarde daar van aanlfcm
ftellen. Anderen rieden het tegendeel; des deed
hy een eifch van twee duizent guldens voor het zelve,
't geen de Koning wat teveel dagt te wezen,
zoo

Schilders en Schilderessen. 201
zoo hem aangedient wierd. OndertufTchen vleide
zig onze Konftenaar met de hoop van dien fchoonen
buit, die hy zig verbeelde dat met weinig
korting ( als in Holland wel gefchiet ) hem toe gedeelt
zoude worden, en overlei vafl byzigzelven
wat hy den brenger daar voorin de vuift zou floppen
: 't welk te vergeefs van hem overleid werd
want het 'er nooit toe kwam. Hy wagte dagen
weken , maanden , eerfl in hoop , naderhand met
ongedult, tot zoo veer, dat hy al negen hondert
gulden op die fchult verteerd had in zyn herberg ;
waar over de waardin (ziende dat daar niet van komen
zoude ) hem dede voor die fchult vafl zetten.
Karel du Jardyn , wanneer hy te Lion in derge-
Jyken rampfpoedigen ftaat raakte , kwam 'er gelukkiger
af; want zyn waardin , ziende dat 'er van
hem geen gereede munt te wagten was , nam zyn
perfoon tot voldoening van de fchult over , en
daar meê was die rekening geeffent.
Onze Jonker , die tot nog toe voorwind gezeik
had, werd. door een tegenwind op 't onver wagtft
aan lagerwal gefmeten. De Spaanfchen hebben een
fpreuk die op zulke luiden gepaft word, diezeit:
De Fortuin werd moe van hem langer te torfchen.
Wat aanzoek onze gevangen, door deze en gene
van zyne bekenden aan 't Hof liet doen , om
zyn betaling , daar kwam niet van. OndertufTchen
zat hy in elende , tot de Konft-fchilders onder malkander
wat uitleiden tot zyn verloffing. De waardin,
die liever een weinig zeker als veel op een hopelooze
onzekerheid wilde afwagten , ontfloeghem
uit de gevangenis. Toen weer van voren af aan
den Hovelingen in 't oog geloopen ; maar 't bleef
als voren. Onderwyl gebeurde'tdat'er een gezant uic
Engeland naar de Porte ging. Deze nam hem mede
JN 5 om

202 SCHOUBURGH DER
om eenige oudheden voor hem, naar 't leven af te
teekenen : maar die Heer overleed op de reis : en
men weet niet waar Vorsterman beland is,
Men zegt, terwyl hy in Engeland was, dat de
Marquis de Bettune uit Polen aan hem fchreef om
over te komen in dienftvan den Koning. Dog of
hy daar heen niet heeft gewilt , of dat die brief
met in zyn handen gekomen is , daar van weet men
't rechte befcheid niet.
Bergen (zeit het oude Hollandfe fpreekwoort)
ontmoeten malkander niet, maar menfchen wel. Dus
is het ook met my enj OH AN" SOUKENS,
geboren te Bommel, een Leerling van Johannes
Vorfterman gebeurt. Hy kwam my , en ik hem te
kennen inde marktfchuitvan Dordrecht op Nimwegen
, in den jare 1694. ik ontboden om den
Borggraaf te fchilderen moed naar Nimwegcn
en hy naar Bommel daar hy 't huis hoorde , en 't
was my leet dat ik niet van eerflen af aan kennis
omdepotfige vertellingen die hy
aan hem kreeg ,
mydeed, waar door my de tyd, die door den tragen
voortgang verdrietig was , my nu kort fchcen.
'k ontdekte wie hy was , by gelegenheid dat ik de
hoeken der befchilderde paneelen door zyn reiszak
zag dooriteeken , waar op ik hem vraagde : ofhy
in Holland eenige fchilderkonft gekogt had.
Waarop hy my verhaalde, dathy in Holland was
geweeft om fchilderyen te verkoopen , dat hy zulks
tweemaal desjaars gewoon was , en dat dit het overfchot
was, vorders dat hy een fchilder was, en
S o u k e n s genaamt. Waar op hy ( na meer andere
redenen ) tegen my zeide , dat hy wel wenfehte
dat ik ook tot Bommel woonde , om deer van myn
gezelfchap te hebben , en dat hem even veel dagt
te

Schilders en Schilderessen. 203
te wezen waar ik woonde, om de Konftteoeffenen
, en vervolgde : wilt gy daar toe bewilligen , ik
heb myn huis tot uw dienft , of zoo gy het zelve in
vollen eigendom wilt, ik zal 't u geven. Datmyzekfaam
in den eerflen voorkwam , zoo dat ik hem
vraagde waar hy dan wonen zoude? waarophymy
ten antwoord gaf: ik heb 'er twee, en wil u daar en
boven nog van beide de keur geven. Dit zeggen
kwam my nog al koddiger en vreemder voor , te
meer om dat ik niet bewufl was, dat de huizen in
die landftreek, om de neringloosheid, van zoo geringe
waardy zyn , des vraagde ik hem : flaatheteen
dan ledig? 't antwoord was neen , maar hy zeide : dat
hy die beide bewoonde , het eene des winters ; om
dat het dakdicht was , en 't andere des zomers , om
dat het boven open zynde , luchtig voor hem was.
Ik bedankte hem voor zyne aanbiedinge , en was
verwondert dat hy nog zoo luchthartig engetrooft
was in zyn lot , want de markt van zyn Ken ft toen
al vry gezakt was. Sedert heb ik hem niet meer
ontmoet , of van hem gehoorc.
Zyn tyd- en Konftgenoot was
van HAGEN, Hagenaar. Deze heeft
J.
wel zyn meeften tyd doorgebragt , met het afteeken
en van fraa ij e Landgezigten omtrent Kleef, en
elders , die hy wonder geeftig , met de teekenpen
en 't penceel , op wit en blaau papier behandelt
heeft. De meefte zyn gejaarmerkt 1*650, 60
en 62. In 't jaar 17 15. werden dezelve, onderde
liefhebbers tot Amfterdam , tot een goeden prys
verkogt. Zynefchilderyen zyn zoo bevallig niet,
om dat de blaauwe afch , daar hy zyn groen mee
gefchildert heeft, van koleur verfchoten , ofzwart
geworden is. De Konftlievende Eduard Feitama
heeft my verfcheiden van zyne konltig geteekende
Landfcliappen doen zien. Nu
.,>

204 SCHOUBURGH DER
Nu heb ik te fpreken van FRANCISCO
MI LET anders MI LEE geboren te Antwerpen
in 't jaar 1644. Zyn Vader was geboren
te Dyon , en een kondig Yvoordrayer.
De Prins van Condé, die byzonder behagen nam
in zyne Konflwerken , en voor wien hy veel gewrocht
heeft, Jokte hem naar zyn Gouvernement
in Brabant, daar hy wel by flond, aangezien
de liefhebbery tot zoodanige konflwerken
meer en meer voortgeplant wierd, waarom hyzig
aldaar met 'er woon neerzette.
Frangisco, vander jeugt aan geneigt tot de
teekenkonfl , werd ftraks bellek by den Konfl-
fchilder Frank.
Zyn natuurdrift, zyn groot vernuft , en uitflekende
vlyt, bragt hem in weinig jaren zoo veer,
dat zyn penceelwerk voor ruim zookonflig als dat
van Frank geoordeelt wierd. Deze Laurentius
Frank was de Neef van Abraham Genoels , die my
in een Brief uit Antwerpen gefchreven, in flachtmaand
1716 verhaalt, dathy inden jaare 1659 te
Parys aankwam by gemelden Frank zyn Neef, daar
jaren , vond
hy Milée , toen een Jongman van 17
en gevolgelyk is hier een verfchil van twee jaren
in de reekening van des zelfs geboortetyd , dien ik
uit Franfe fchryvers geboekt vind op 't jaar 1644.
In welk berigt de vergifling fchuilen mag , daar
over luft my geen angftig nazoek te doen. Wy verhandelen
geen fchriftuurtexten daar het op een
Jota aankomt.
Genoels verhaalt my in gemelden Brief tot zynen
roem ( 't geen ik ook niet heb willen agterhouden
) dat hy met hem tot Parys in een vertrek
fchilderende, befpeurt heeft, dat hyeenwonderbaarlyk
vaft onthoud had, en zoo valt een denk-
beeld

Schilders en Schilderessen. 205
beeld van de voorwerpen zig wift in te drukken
dat het geen hy in 't leven , ofvan andere meefters
gemaakt , alleen gezien had , konde namaken
als of hy 't voor zig hadde , en by gevolge als hy
een fluk na fchilderde ( of nacopieerde ,
ichilders te fpreken)
om op zyn
dat zoo gemakkelyk deed
dat hy maar weinig malen zyn hoofd daar naar toe
hoefde te drayen. Hy was pas 18 jaren oud als
hy met zyn meeffcers Dochter trouwde , van welken
tyd af de fortuin hem mild begunftigde.
Maar of zyn beenen (als het fpreekwoord zeit)
geen weelde konden dragen ; dan of hy grooter
roem door matelooze miltdadigheid , of eer verkwifling
zogt, vint ik niet geboekt; maar wel
dat hy meer weg gaf dan hy voor zig behielt.
Bedenkelyk is 't , dat hy de fpreuk van Cicero , 't
Orakel der welfprekentheid , niet heeft gekent, welke
zeit: De menfchen ver/laan nog bedenken niet 9
hoe groot een inkomen de fpaarzaamheid is. Nog ook
deze van Plutarchus : velen durven, hunne fchatten
niet gebruiken, anderen misbruiken de zelve: van
beide moet men een afkeer hebben ; want het geeft aan
de eerfien geen nut ,
en aan de laatftc niet alsfchande
en veragting.
Hy heeft Vrankryk, Engeland, en Holland
doorreyft , en alzins ftalen van zyn beroemde Konfl
agter gelaten. Zyne Landfchappen (heel den aart
van Poufyn) heeft hy doorgaans met kleine beek-
jes opgeciert, zoo dat elk een welgevallen daar in
had , waar door zyn roem grooter werd , en de
wangunft flof vont om zulks te benyden. Ja men
hout het voor een zekere waarheid, dat hy door
een zyner Konftgenoten , die zyn verheffing niet
dulden konde, is vergeven; want zyn lichaam
door een onlesbaren brand ontfteken bewerkte
eerft

20Ó SCHOUBURGH DER
eerft dolzinnigheid , daar na de dood, op zyn 36
jaar 16S0.
Hy werd begraven a Saint Nublasdes
Cbamps, en liet 2 Zonen na die de fchilderkonit
oeffenden.
Hier aan volgt AREXT de GELDER,
geboren te Dordrecht indenjare 1645, op den
26 van Wynmaand.
Kleederen , Huisraad , en dergelyke foort van
dingen zyn de mode , of veranderinge onderworpen
; en wanneer de een daar in voorgaat, volgen
flraks anderen na. Dus is het ook gelegen met de
t Dan bemint men eens 't geen flout
gepenceelt en ruuw aangetail is, als het maar we 1-
iïandig is in zvn afltant : dan eens weer 't geen
gepolyit en uitvoerig gefchiidert van naby mag
beiehout worden.
De Konfl van Rembrant had als wat nieuws in
haar tyd een algemeene goedkeuring; zoo dat de
konftoefTenaren (wilden zy hunne werken gangbaar
doen zyn ) gciiootzaakt waren zig aan die
wyze vin fchilderen te gewennen ; al hadden zy
zelfeene veel pryffelyker behandelinge. Waarom
ook Govert Flink (gelyk wy in zyne levensbefchryving
hebben aangemerkt ) en anderen meer
zig tot de fchool van Rembrant begaven. Onder
deze was ook myn Stadgenoot Arent de Gelder,
die, na dat hy door S. v. Hoogftraten
in de gronden van de Kond was onderwezen
mede naar Amfterdam vertrok om Rembrants wyze
van fchilderen te leer en, 't geen hem zoodanig
toeviel en gelukte , dat ik tot zynen roem
zeggen moet , dat geen van alle hem zoo na gekomen
is in die wyze van fchilderen. En is boven
cir opmcrkelyk dat hv alleen onder zoo een menigvuldig
getal, welke naderhand die wvze van
'
fchil-

Schilders en Schilderessen. 207
fchilderen agterlieten ,
daar in is ilaande gebleven.
Hv kwam in den jare 1 645. by den zelven om
de Kon ft te leeren , en bleef' 'er twee volle jaren,
wanneer hyzig weder naar Dordrecht begaf, en de
Konft tot heden toe loffelyk hedt geoefFent.
Van Rembrant zeit * Pels, da:
. . . Door de ganfche Stad op bruggen, en ophoeken^
Op Nieuw, en Noordermarkt zeer ySrig op ging
zoeken
Harnajfen , Mariljons , Japonfche Ponjerts,!:.
En Raj'eikrage n, die byjebiideragtig w .:.
Ma& onze de Gelder, heeft niet minder
dan hy een voddekraam van allerhande foort van
kleederen . behangfels , fchiet- en fleekgeweer, harnaffen
, enz. tot fchoenen en muilen inkluis , by een
verzamelt 5 en de zoldering en de wanden van zyn
fchildervertrek , zyn behangen met floerfche en
geftikce zyde bewin'dfelen en fluijers , fommige ge-
heel , andere gefcheurt even als de gewonnen legervaandels
op de zaal van 't Haagfche Hof.
Uit dezen ryken voorraad haalt hy de toerufKn-
gelyk hy dan ook voor gebruik
ge zyner beelden :
houd , zvnen Leeman van hoofd tot teen te bekleeden,
en in zulk een gedaante te zetten, als hynoodig
heeft, 't geen hy dan met het pen ceel, ofmee
duim en vinger nabootft. Somwylcn fraeert hy ook
de verf wel , als hv bv voorbeeld een franje of borduurfel
op eenig kleed wil fchilderen , met een
breet tem permes , op het paneel of doek , en :
de gedaante van het borduurfel, of : ,-nder
franje daar uit met zyn penceelftok, zonde:
geene wyzen uit , als zy maar tot zyn oogmerk behulpig
zyn jen 't is te verwonderen hoe catmnv

2o8 SCHOUBURGH DER
kragtig zulk doen fomwylen zig in afftant vertoont,
De voorwerpen van zyn Hiftorifche vertooningen
zyn meefl Bybelftof , en onder dezelve munt
in Konft uit de verbeelding van een ftervenden David
, of daar Bariizeba de Rykskroon voor haren
Zoon Salomon verzoekt.
den Aartsvader Jacob.
Ook de Zegening van
Gelyk onder zyne pourtretten, dat van den braven
beeldfnyder Hendrik Noteman. Het laatfte
van zyne werken is de Pailie, anders deHiftorie
van den lydenden Chriftus , in 22 Hukken ,waar van
'er reets 20 voltooit zyn , waar in konftig de menigerhande
hartstogten , of gemoedsdriften , uit kennelyke
wezenstrekken te zien zyn , gelyk ook eene
onbedenkelyke verandering van dragten, en vremde
toeftellingen omtrent de bekleedingen der beelden
, bywerken , en verkiezinge van dag en fchaduwe,
en deze naar ik gis zullen ook wel de laat-
fte blyven , want hy al een geruimen tyd doorbrengt
met ter kerk te gaan , en vrienden te bezoeken.
Hy is thans in dit jaar 1715. terwyl ik dit
fchryve , nog in goede gezontheid , en ongetrouwu
Veel licht heeft hy de fpreuk Horatius
Melius ml ccelxbe vita
Dat is
Niet beter ah een ongetrouvot leven, gekent, en
die zig altyd ten leerles voorgeftelt.
Zouden d'oude Letterwyzen , en Fabeldichters
geen reden gehad hebben , waarom zy de Fortuin
geblind affchilderden? zekerlyk; om dat zy nog
ïiaar rede, of regel hare gaven uitdeelt, maar die
geeft

Schilders en Schilderessen. 209
geeft aan die 't meefte heeft ,
voorby gaat.
en hem die niets heefc
De bevinding heeft ons doen zien, dat heele
geflagten , van Vader tot Kind gezegent worden
,
en voorfpoed hebben : en weder heele geflagten ,
door gebrek , en ontberen van 't geluk , in bekommertheid
zuchten ; zonder dat men daar andere reden
van geven kan als deze: dat hetdeAlbeflierder
zo wil. 't Zyn de gelukkigen welker fcheepje
( als het fpreekwoord zeit ) altyd voor den wind
zeilt. Onder deze mag men tellen JOAN BAP-
TIST de CHAMPANJE, geboren te Br uf-
fel, in 't jaar 1645.
Zyn Vader was de Broeder van Philips de Champanje,
welkers levensbedryfin ons eerfte Boekdeel
breedwydig is geboekt. Deze , die wel twee Zonen
gehad heeft, maar die jong geftorven zyn, en een
Dochter die zigtothet Klooiter leven begaf ; hield
dezen neef als zyn eigen kind, en bragt hem in de
Schilderkonffcop. HyinjarenenKonil opgeklommen
, deed een reis naar Italië ,
den ,
voor vyftien maan-
om de Konflwerken der buitenlandfche ver-
en zyn fchilderluftig oog daar
nuftelingen te zien ,
door te vermaken. Hy nam dien tyd naarftig mee
fchilderen en teekenen in agt; maar hield zig aan
dezelve wyze van fchilderen , die zyn Oom had.
Wedergekeert zynde , wift hy het door zyne vrienden
zoo veer te brengen , dat hy op den kruiwagen
van 's Konings gunft geklommen , opzigter
van de
wierd.
Koninglyke Konftfchool, of Academie
Hy ftierf 1688. oud 43 jaren,
Te vroeg door 't onverbidlyk lot ,
Van 't bitter noodgeval geknot.
III. Deel, O Eeq

210 SCHOUBURGH DER
Een langen levensloop heeft het tydlot vergunt
aan zynen tyd- en Konftgenoot A L B E R T
ME Y E RING. Deze geboren t' Amfterdam
in den jare 1645, leefde tot den jare 1714. den
17 July, zynde omtrent den tyd van zeventig jaren
, die hy wel meeft ten dienft van de Konft heeft
doorgebragt ; want hy al vroeg tot de penceeloeffening
geleid werd , doordien zyn Vader Frederik
en zyn Broeder HenrikMeyering de Konfl
mee hanteerden, dog zig omtrent geringer voorwerpen
, te weten meeft kamerfchutten te fchilderen
, bezig hielden ; en ook koopmanfchap daar
meê dreven.
Al bert van leerzucht gedreven , heeft 10
jaren zoo in Vrankryk als in Italië doorgebragt,
daar hy zig naar fraaije voorbeelden oeffende,
met zynen reisgezel Johannes Glauber. Hy had
zig een vaardige wyze van fchilderen aangewent
die hem voordeelig was , in 't fchilderen van groote
werken , in zalen en kamers. TufFchen beide
fchilderde hy allerhande foorten van Landfchappen,inzonderheid
cierlyke gezigten van Vorftelyke
Luftiiuizen en Belvideren, die met hunne lommerige
boomen een aangename fpiegelinge in 't water
maakten.
Nu komt de brave Konflfchilder MICHIEL
van MUSSCHER ( wiens beeltenis in de Plaat
F 16. te zien is) ten Toneel, daar Rotterdam op
roemen mag , binnen welkers ringmuur hy op den
27 van Louwmaand 1645. geboren werd.
Met zyn vyfde jaar begon hy al mannetjes en
beesjes te teekenen op papier, en die drift tot de
teekenkonfl groeide zoodanig met de jaren aan
dat zyne Ouders ziende dien yver meer en meer
toenemen , hem in den jare 1 (Stfo. beitelden by
Mar-

Schilders en Schilderessen. 21 1
Martyn Zaagmolen , om de gronden van de teekenkonfl
te leeren , daar hy door zynen byzonderen
yver en naarfligheid in korten tyd zoo gevordert
was , dat hy in het volgende jaar (om de vermenging
der verwen en behandelinge van het penceel te leeren
) by den berugten Abraham van den Tempel
befleld werd : daar hy al mee niet lang bleef , nog
ook by Adriaan van Oflade en Gabriel Metzu ; als
my gebleken is uit een aanteekening die hy daar
van geboekt heeft , aldus: 1660. twee maanden by
Martyn Zaagmoolen geteekent. 1661. by Abraham
van den Tempel. 1665. zeven konflleJJ'en van Gabriel
Metzu gehad, en in 't jaar 1667. drie maanden
by Adriaan van Oflade, zeker t'famen gerekent
eenen korten tyd , als men aanziet hoe verre hy
in de Konfl gevordert is ge weeft; waarom wy dat
zoo veel zyne naduurdriften naarftige oeffening , als
de onderwyzing moeten toefchryven. Hier om heeft
Ariftoteles al weten te zeggen: Drie dingen zyn' er
noodig om tot wetenjchap te komen , de Natuur , Onderwyzing
en Oeffening: en ten zy de Oeffening
zig by de Natuur en Onderwyzing voegt , is 'er geen
vrugt te wagten.
t'Amflerdam , daar hy zyn meeften levenstyd in
de oeffening der Konfl heeft doorgebragt, zyn
vele konflige uitgevoerde pourtretten van hem te
zien , onder welke in Konfl van fchilderen uitfleekt
dat van den konflminnenden Heer Jonas Witzen
waar aan hy geen tyd , of yver gefpaart heeft : en
't heeft zyn rede gehad ; aangezien gemelde Heer
wel zyne grootfle Krifloffel geweefl is , die hem
om hoog op zyn fchouders beurde, op dat de nyc
hem niet zou krabben.
Hy heeft ook verfcheiden ordonnantieftukken
gemaakt, en onder deze in
O %
verfcheiden flukken
het

212 SCHOUBURGH DER
het potfig levens bedryf van Jan Klaafze en Saari*
je Jam. Maar 't geen onder alle in Konft van
fchilderen deurfleekt, is het zoo genaamde Fami*
liefiuk , waar in hy zig zelf , zyn vrouw en kind
verbeeld heeft, 't geen meer gemelde Heer Witzen
, wanneer hy geftorven was , uit het boelhuis
kogt. Dit had hy tot een ftaal van zyn penceels
vermogen, door langen tyd, en yver bewerkt,
't welk thans beruft by zyn oudften zoon , wiens
beeltenis, nog jong zynde, daar in afgebeeld is.
Hy flierf op den 20 van Wiedemaand 1705.
Ik lees ergens: Dat de aart der zaken leert eene
wetenfchay zoodanig te bevlytigen, dat men ook an-
dere Konften en JVetenfchappen niet onaangeroert la-
te , maar vlytig daar uit trekke al wat tot cieraad
en wltoojing kan dienen van die beyvering die men
zig heeft voorgejtelt ; want niemant fieekt recht uit
in eenige Wetenfchap , die geheel onbedreven is in an-
dere , zynde alle de Konften en IVetenfchappen als
door eenen gemeenen bant aan een gejtrengelt.
Men moet zig dan niet houden in den omtrek van
eenige wetenfchap , maar fomtyds uitweiden in beem-
den van andere JVetenfchappen en Konften.
Deze redenering kon ik op niemant beter paffen
, dan op den beroemden Tekenaar J O A N
DE BIS KOP, geboren in 's Gravenhage in
den jare 1646.
Deze was een geleert pleitbezorger voor den
Edelen Hove van Holland, en teffens een bem innaar,
en oefFenaar van de Konft, die door zyne
konftige wyze van teekenen met het penceel op
wit papier, even als een weibedreven hand door
de verwe , yder meefters byzondere wyze van behandelinge
zoo konftig wift na te bootfen,
dat men ftraks met den eerften opflag van 't gezigt
konde zien, of zyne Teekening gevolgt was
naai

-.
u> a . &tï

Schilders en Schilderessen. 213
naar een fchildery van Tintoret , BaJJan , Karats »
P. Veronees , Rubbens , ïwh Zty£ en zoo voort
waarom de zelve ook by de konfhninnaars in groote
waarde gehouden worden. Om welke verwonderlyke
wyze van teekenen , wy zyn naam niet al-
maar ook zyn beeltenis (gevolgt naar deaf-
teen ,
fchildering van Jan de Baan,in de Plaat H i o.)onder
de Konftfchilders vanzynen tyd geplaatft hebben.
Hy heeft ook byzonder grooten dien ft aan de
Leerlingen van deKonft gedaan , door zyn fraaije
Etskonft, waar door hy de fchilderjeugt met de
hand als by trappen opleid tot de Hoogefchool der
Teekenkonfl , haar voorftellende de waardigfte en
berugtfte voorwerpen van de Konft dieRome bezat.
't Is te beklagen , dat zulk een yvervier naahec
verloop van 40 jaren wierd uitgebluft. Want hy
is geftorven in 't jaar 1686.
ARY HUIBERTSZ VERVE.ERisgeboren
te Dordrecht, dog de tyd van zyn geboorte
blyft my onbekent, maar hy kwam in 't jaar
1646, te gelyk met Gerard de Jager , Dortenaar
, zee- en flille water fchilder , Abraham Sufenier
, mede van Dord , en een fraai fchilder van
ftil leven , inzonderheid zilverwerk , en Arnout
Elzevier, Landfchap- en brantfchilder , in het
Konftgenootfchap van St. Lucas te Dordrecht.
Hy fchilderde fomtyts pourtretten ,maar meeft Hiftorien,
en wel zulke daar veel naakten in kwamen.
Zyn flukken waren beft , om wat uit de hand gezien
te worden , wyl hy de zelve wat robbelig en
ruw fchilderde. Het meefte dat de konfbkenners
tegen zyn werk hadden , was , dat hy het vlees te
tanig van koleur maakte , nog agt gaf op het
azuur dat in een helder naakt doorfteekt , maar zig
vergenoegde als het maar kragthad,- waarom het
beenzwart by hem van groot gebruik was. Hy
O fchil-
3

214
SCHOUBURGH DER
fchilderde nog al veel , dog zelden zagmen iets
voldaan , dewyl hy dagelyks wat nieuws begon
waarom ook zyn fchildervertrek , en nog andere
daar nevens zoo vol gepropt waren met doeken en
paneelen , op welker een een heel , op 't andere
weer een half naakt , of troony , of ook een ordonantie
gefchetfl ftond , dat het wel een doekverkopers
winkel geleek. Waarom zyn huis ook
(toen het eens op een wintertyd tot den grond toe
afbrande) met al die ligte brandftoffe , als een brander
op zee fcheen toegeruft. Dien ganfchen naamiddag
, tot in den avond , waren by hem in gezel-
fchap geweert myn eerfte meefler JVillemvan Dril-
lenborg , Johannes Offermans , difcipel van Adriaan
Emont, en Arnoldus VerMus ; maar het fcheint dat
zy meer agt gegeven hadden , of yder zyn beker
wel fchoon uitveegde , dan op het vuur. Deze
laatfl gemelde was een braaf fchilder , maar zoo
vlug als de wint. Hy heeft verfcheiden agter een volgende
jaren aan 't hofvan Friefland voor pourtretfchilder
geweefl , fchilderde ook Hiftorien , maar
t geen hy 't natuurlykile wift te verbeelden waaren
hoere- en boevekotten , die hy ook zodanig
(ik gis naar de zuivere waarheid) in hunne vuile bedryven
onbewimpelt afbeelde,dat de fchilderyen
van fchaamte eenvoorhangfelfcheenenteeifchen,
om 't eerbare oog geen argernis te geven. JOHAN-
JSES OFFERMANS, geboren te Dordrecht , in 'c
jaar 164.6. op den 10 van Grasmaand, had zig
voor heen beholpen met het fchilderen van Landfchappen
, dog zig naderhand aan de grove kwaft
begeven , daar hy beft , naar 't fcheen,zyne rekening
by vond. Egter bleef hy konftminnende, dreef
fomwyl handel met fchilderyen, en was graag by
de Konftenaars in gezelfchap ; waarom ( fchoon
zyn Vrouw het geld meefler was) hy altyd maak-
te

Schilders en Schilderessen. 215
te dat hy een buideltje byzonder had , om een
vrolyken avond te houden, 't Gebeurde dat hy
eenig geld voor zyn werk had ontfangen , en de
patroon hem zoo veel wyn fchonk, dat hy maar
even in ftaatwasomt'huistekomen. Egter kwam
hem in gedagten, dat 'er onvoordagt wel iets kon
voorvallen, waar van hy juifl zyn Vrouw het beduid
niet wilde op de mouw fpelden. Dus kneep
hy by giffing wat van den geldbundel af, en rolde
het op in een penceeldoek byzonder , met toe-
leg om het in huis komende elders voor zig te bergen,
en van hem te leggen ; om dat hem de zakken
fomwyl, als hy fliep, wel eens geluift wierden
, 't geen hy ook deed. Maar des anderen daags
was hem vergeten op wat plaats hy het geborgen
had , dat hem niet weinig in ongerultheid bragt
en rufleloos overal deed zoeken , zonder te konnen
bedenken waar hy het verflopt had. Des beiloot
hy den volgenden avond voordagtelyk zyn
maag andermaal met wyn vol te laden , om een
proef te nemen, of hy terwyl hy nugteren zynde
't niet konde nafpeuren, het dronken zynde, niet
zou agterhalen 't welk ook gebeurde; want hy
kwam niet zoo, ras des avonds de deur in , of 't
fchoot hem te binnen , waar op hy zyn hand flak
in een hakkebord dat omgekeert aan den wand
hing , en haalde den buit daar ftil uit. Dit heeft
hy my zelf verhaalt.
Hem volgt HUBERT van RAVE-
STEIN, geboren te Dordrecht. Deze fchilderde
gemeenlyk fchaapftalletjes , en een boeremeit
die een ketel of iets anders itaat te fchuuren , of
met een boereknaap te praten ; of ook wel de
vertooning van den flagtyd , door een verken dat
op de leer hangt, en jongens die met de blaas fpe-
O 4
len

2l6 SCHOUBURGH DER
len. Van diergelyk vermogen in de Konft was ook
REYNIER en 1SREL COVYN, Brabanders;
d'eerfte fchilderde gemeenlyk een tafeltje met allerhande
foort van aart-vrugten , kool , pee , rapen,
artiezokken, enz. eneendienftmeitmeteen
eyerkorfje, of koper emmertje met geplukte vogelen
aan den arm, of ook wel een juffertje dat zie
te najen , of te fpeldewerken. d'Ander fchilderde
Hiltorien, maar meeft van 't Spaans Heidinnetje,
uit het boek van Kats. Hoewel men zeit, dathy
in zyn jeugt een goed pourtret fchilderde , maar
dat hy tegens het fpreekwoord , hoe ouder hoe wy-
zer hoe ouder hoe onnoozeler in de Konft wierd.
t
Hy was, als ik hem kende,d'oudftein'tfchilders
convent (want hy was daar al in geweeft van den
jare 1 647) en ik heb hem ver fcheide jaren agter een,
op St. Lucas dag, met een wyngaardrank, gevlogten
tot een krans , op 't hoofd aan tafel zien
pryken. Dat men als nog voor een gewoonte on-
derhout.
Verfcheiden voorbeelden hebben ons doen zien
dat de natuurlyke zugt en geneigtheid wel de
fcherpfle fporen zyn,omdekonfloeffenaarstotden
voortgang in die Konftaan te zetten. Thans ontmoet
'er ons weer een , wien de Natuurdrift de
voornaamfte Leidftar tot de Konft geweeft is.
Deze is JOHANNES GLAÜBER, ge-
ben tn aam t Polidoor , geboren in 't jaar 1 646 , tot Ütrecht,by
gelegenheid van dat zyne Ouders van
Amfterdarri door 't Sticht naar Duitsland (van waar
zy herkomftig waren) meenden te vertrekken ;
welk voornemen daar door gefluit werd.
Glauber, van der jeugt af aan met een vuurige
drift tot de Konft geneigt, werd daar in door
zyn

Schilders en Schilderessen. 217
zyn Vader , die hem tot andere bezigheden opbragt,
gedwarsboomt, zoo dat hy hem ganfch niet wilde
zyn geneigtheid ten gevalle, by eenig fchilder
beflellen om de Konft te leeren. Dit belette egter
niet dat hy by tyd, en ontyd ,zig in het teekenen
en fchilderen oefrende, tot dat hy kennis kreeg
aan verfcheiden brave konftfchilders , die hem uit
enkele liefde ( ziende zyn drift tot de Konft ) vorder
onderwezen. Door dit middel en geftadigyveren
zoo veer gevordert, dat hy zig zelvenpaskon
bedruipen , befteede hy zig zelf by Nicolaas Berchem
daar hy negen maanden bleef.
Indien tyd was G. Uilenburg (het penceel voor
den konfthandel verwiflelt hebbende) de grootfte
handelaar in Italiaanfche fchilderyen die 'er in Hol-
land was , en hield verfcheiden jonge fchilders aan
't werk, met die ftukken na te fchilderen. By dezen
ging hy inwonen , en oeffende zig voort naar
„
die fchoone voorbeelden , die te gelyk ook een lufl
in hem wekten , om Italië te gaan zien. Deze
reis ging hy doen in den jare 1671 , verzelt met
zyn Broeder , een borfl van 15 jaren , en de twee
Broeders van Doren. Zy gingen te Rotterdam
te fcheep op Diepe , en vorder naar Parys , daar hy
omtrent een jaar lang fchilderde voor Mr. Picart
konitkooper op de Pontneuf, een bloemfchilder en
Brabander van geboorte. Van daar vertrok hy naar
Lions , daar hy twee jaren woonde , en meeft voor
Adriaan vander Kabel fchilderde. In dien tyd het
Roomfche Jubeljaar op handen zynde vertrok hy
met zyn Broeder en twee Franfche fchilders van
Lion naar Rome.
Na dat hy nu een half jaar te Rome geweefl
had , en kennis aan Hollandfche , en Duitfche fchilders
kreeg , vleiden zy hem om in de bent te ko-
O 5 men

2l8 SCHOUBURGH DER
men , waar zy hem Coridon doopten : dog alzoo
hy bewuft was dat den jongen vander Kabel die
naam gegeven was , en zulks voorftelde , veranderden
zy dien naam in Polidoor. Maar Carel du Jardyn,
met wien hy wel meeft te Rome omgang
gehouden heeft, wilde zig niet onder de bentvogels
begeven , nog zig laten infchryven , waarom
zy hem Bokkeèaart noemden , of om dat hy zig
zelden liet fcheren , of uitkwaatheid , gelyk zy om
de zelve rede een anderen konftfchilder met den
fehandelyken bentnaam Platluizenbaart gebrantmerkt
hebben.
Na dat onze GLAUBERnu twee jaren te Rome
had geweefl, vertrok hy, verzelt met zyn
Broeder en den Konftfchilder Robbert du Val
naar Padua , daar hy een jaar bleef, en van Padua
naar Venetien , daar hy zig twee jaaren ophield,metdagelyks
zig naar 't leven, als fraaije voorbeelden
, te oeffenen , van waar hy naar Hamburg
vertrok daar hy ge woont heeft tot het jaar 1684.
uitgezondert , .dat hy ondertuflèhen een half jaar
te Koppenhagen (ontboden van den Heer Guldenleeuw,
Vkeroy van Noorwegen) gewoont heeft
en voor gemelden Vkeroy gefchildert. Wedergekeert
tot Amfterdam, woonde hy 'er, of had een
kamer in 'thuis van Ger: de Laires,'tzedert welken
tyd hy vele trefTelyke ftalen van zyn Konft
zoo door 'tfchilderenvankabinetftukjes,als groote
werken in zaaien , heeft doen zien , waar by zyn
naam nog eeuwen lang zal levendig blyven , als
die onder de grootfle konftenaars van Landichapfchilderen
mag getelt worden.
Op 't Lufthuis te Soeftdyk heeft hy de eetzaal
van Koningin Maria met een geeftig Landfchap
befchildert, als ook die van den Koning: dog
daar

Schilders en Schilderessen. 219
daar aan heeft hem Albert Meyering (alzoo 'er
haaft mee gemaakt wierd) geholpen. Deze is met
jachteryen door Dirk Maas van Haarlem opgeciert
5 gelyk die van de Koningin met beelden door
Ger. de Laires.
Tot Amfterdam , in 't huis van den Heere Jacob
de Flines , is in een zaal , het Landfchap op gelyke
wyze door G. Laires met beeldwerk opgeciert
als ook op den Agterburgwal in deBrouwery van
den Hooiberg , ook verfcheiden te Rotterdam , als
by de Heeren Meyers , Ferburg , en Paats.
Thans woont hy (getrouwt met de Zufter van den
vermaarden Bouwmeefter Steven Vennekool) in 'c
Proveniershuis te Schoonhoven , daar hy zig met een
pypje, in zyn bloemhof, verluftigt.
Zyn Broeder
J AN GOTLIEF GLAUBER, geboren
1656. was nog maar 15 jaren als hy met zyn
Broeder vertrok naar Parys. Hy werd van zyn Broeder
(die vorder naar Lion vertrok) beitelt by een
Konftfchilder , Jacob Knyf genaamt , een Haar-
lemmer van geboorte ,
die meelt gezigten van ge-
bouwen en zeehavens, met kleine beekjes, (heel
aangenaam voor 't gezigt) fchilderde. Dog alzoo
deze Jacob Knyf gelegenheid kreeg om vooreen
Graaf buiten Parys eenige maanden tefchilderen,
en de waart door dit lang wegblyven bekommert
was voor zyn betaling, wilde hy den Jongeling
niet langer den koft geven. Hier door vond hy
zig genootzaakt zig naar zyn Broeder te Lion te
begeven, en bleef vorder daar, te Rome en al
de jaren in Italië, by hem, ook naderhand te
Hamburg, tot den jare 1684. toen zyn Broeder
naar Amfterdam, en hy naar Duitsland vertrok,
daar hyeenigentyd voor een Duits Prins fchilder-
de.

220 SCHOUBURGH DER
de. Van daar vertrok hy naar Weenen , daar hy
eenige jaren zyn Konfl oeffende : van Weenen naar
Praag , en eindelyk naar Breflau , daar hy geftorven
is in 't jaar 1703. zyn penceeloeffening beflont
in 't fchilderen van fraaije Landgezigten en
Zeehavens. Zyn bentnaam was Mirtillus.
Onze Johannes Glauber heeft ook een
Zufler Diana Glauber genaamt , die de penceelkonfl
geoeffent heeft, en fraaije beelden en
pourtretten gefchildert ; dog bedroefde toevallen
hebben hare oogen, (tot nadeel van de Konfl) van
't zien berooft. Zy is nog in leven en woont te
Hamburg.
De bevinding, die naden uitilag van zaken zekerder
dan anders befluit , heeft dikwerfdoen zien
dat de onbedwinglyke driften, luften, en neygingen
der zwangere vrouwen overgaan tot de
vrugt , of die aan 't fchepfel 't geen zy draagen
meedeelen. Dit gezegde zullen wy klaarblykelyk
beflempelt zien aan
MARIA SYBILLE MERIAN, dochter
van den berugten plaatfnyder Matheus Merian
geboren te Frankfoort op den 2 April des jaars
1647. zy van haar elfde jaar af tot de Konfl geneigt,
helde meer tothetpenceel,alstothuiffelyke
bezigheden over : des zy dikwils van haar moeder
immers het was geheel
daar over werd begraauwt :
tegens haren zin , waarom zy zig genootzaakt was
het vuur van hare geneigtheid onder ontveinzinge
te dooven 't geen als haar moeder van huis was,
óqs te flerker ontvlamde ; zoo dat zy zig ook na-
derhand haar moeders on genoegtheid niet bekreunde
, om dat zy daar in haar Stiefvader tot een fler-
fcen voorfpraak had, die haar moeder dikwils
erkmerde 't geen zy voorhenen wel verhaak had,
te

V.1-PO0.*!
Tak Jfoii&raAtn /cji/r

Schilders en Schilderessen. 221
te weten : dat, toen zy van deze dochter zwaarging
zy meer als voorhenen geneigtheid had tot Konft
en rariteiten, ja daar zy anders onverfchilliginde
befchouwinge van dit alles was, zy toen zelfs werk
gemaakt hadde van Injeften te behandelen , opgezette
vlintertjes , en allerhande foorten van bloedelooze
diertjes , tot horen tjes , fchulpen en zeegewaffen
inkluis, op hun orde in de kabinetladen
te fchikken , en de affchilderingen met vermaak te
befchouwen: gevolgelyk dat zy d'oorzaak was
van haar Dochters aan gebore drift. Immers haar
aangehuwde Vader Jacob Morel bragt het zoo
veer, dat haar geoorloft wierd, haar neyging
te mogen opvolgen; daar zy nu reets alsgezeitis,
fteelswyze van haar elf jaar af, al begin van gemaakt
had , en in dien vroegen tyd zig bedient
van het onderwys van Abraham Minjon, haar
Stiefvaders Leerling.
De geneigtheid tot de Konft groeide met het aanwaffen
van de jaren met haar op , en zoo veel te
flerker , als de roem van haar Konft vermeerderde.
In den jare 1 665 , den 1 6 van Bloeimaand begaf
zy zig in den Huwelykenftaat met Johannes
Andriefz. Graff, van Noremberg. Dit niet tegenftaande
, heeft zy zig naar haren Vader , om dat
de naam van Merian meerberugt was, laten noemen.
Deze was een goed fchilder , inzonderheid
ervaren in de Bouwkunde , als te zien is aan die
naaukeurige afteekening van St. Pieters Kerk te
Rome , door Joan Ulrich Kraus in koper gebragt
Anno 1 696. beflaande negen groote bladen papier.
Dit niet tegen ftaande bleef de liefde tot de Konft
in haar, zelfs onder hetkinderkrygen, en huifTelyke
zorgen aangroeijen.
't Was haar niet genoeg, de natuur in opzigt
van

222
SCHOUBURGH DER
van der ze] ver menigvuldige diertjes, met hare
eygen levendige koleuren op perkament na te bootfen,
maar zy kreeg ook een drift omdeveranderinge
der gedierten , en de wonderbare hervorminge
van Rupfen in gevleugelde Uiltjes , Witjes
enz. nevens den menigvuldigen verfchilligen
aart , en wyze van voortkomingen t'ontdekken', als
ook het voedfel waardoor zy beftaan na tefporen
op datdemenfchen door klare befchouwingen dier
wonderheden de wonderbare wysheid , en kragt
Gods, in de minfte fchepfelen zouden leeren befchouwen
, en zien , en op dat de waereld te gereeder
hare konftige afteekeningen , en vlytige
nafporingen zoude deelagtig worden, nam zy voor
dezelve in koper te doen fnyden, en nevens, of
met byvoegingen van hare naaukeurige agtgevingen
in druk uit te geven : gelyk zy dan gevolge-
]yk het eerfteftuk teNoremborgindenjare 1679.
onder dezen tytel uitgaf:
Der Rupfen begin, wed/el, en wonderbare ver-
andering. Waar in de oor/pronk , fpys , en geftaU
tenwiffeling: als ook de tyd, plaats , en eygenfchappen
der Rupfen , Wormen , Kapellen , Uiltjes ,
Wiegen, en andere diergelyke blocdelooze Beesjes,
vertoont worden.
Daar op volgde in den jare 1683. net tweede
ftuk , dat van gelyken aart was.
Deze onderzoekdrift , ( om agter de ware hervormings
wyze te komen , en de verkeerde wysmakeryen
daar omtrent te verydelen ) was in haar
zoo groot , dat zy befluit nam ( niet fchromende
de gevaren van de zee) om een reis naar de Wefl-
Indien daar om aan te vangen : gelyk zy gevolg-
]yk deed in den jare 1698. en bleef omtrent 2
jaren op Suriname , enkel en alleen om alles wat
tot

Schilders en Schilderessen. 223
tot haar oogmerk diende naar 't leven af te teekenen
en in den grond na te fporen. Wat nut haar yver
getuigen de
aan de weetluftigen gegeven heeft ,
genen , die haar groot werk gezien hebben , 't geenze
daar van heeft uitgegeven indenjare 1705. ge-
titelt ,
Metamorphofis Infeiïorum Surinamenfiitm ,
of
Verandering der Surinaamfche Infeften , Rup»
Jen y Wormen enz*
zynde elk geplaatft op die gewafTen , bloemen
vrugten daar zy opgevonden zyn , ook de generatie
der Kikvorfchen , wonderbare Padden , Hagediffen
, Slangen , Spinnen en Mieren worden ver-
toont en befchreven , alles in America , naar het leven
gefchildert. Hier van fpreken , die 't werk door-
bladert en gelezen hebben , met grooten lof.
Nog verfcheiden werkjes van minder beflag
heeft zy in druk uitgegeven : daar haar Dochter
nog een boekje met vyftig platen ( waar van de aftekeningen
gereet lagen ) heeft toegedaan ; want de
dood haar levensdraat afknipte op den 13 van
Louwmaand 17 17.
Wy hebben haar beeltenis, wel waardig de geheugenhTe
der volgende tyden , geplaatft in de
Plaat I 21. op welke , als ook op haar Konft , en levensgedrag
deze volgende vaerzen gemaakt zyn:
Dit is de heelt"nis van Maria Meriaan ,
Wier hand zoo loflyk wijl het konftpenceel tejiieren
In

224
SCHOUBURGH DER
In 't bootfen van gebloemte en allerhande dieren
Met dunne waterverf, op perkamente bladn :
Zelf 't geen Natuur ontdekt op veer gelegen kuften ;
Waarom zy niet ontzag te Jieev'nen over Zee ,
In 't dreigende gevaar, en rampen wel te vree ,
Steeds latende 't befiier op Godes voorzorg ruften.
Wat gaf haar d'yverzugt , wat haar de nazoekluft "?
Zy vond in Konft vermaak, en in befpiegelingen
Der Schepflen d 'oorzaak van het wezen aller dingen.
Haar naam leeft , fchoon de dood haar lamp heeft
uitgeblujt.
Zy heeft twee Dochters naagelaten , die zy in
't bloemfchilderen onderwezen heeft, Johanna
HelenaHerolt Graff, geboren den 10 van Louwmaand
1668. en Dorotea Maria Hendriks Graff,
geboren op den 13 van Sprokkelmaand 1678. deze
heeft haar moeder vergezelfchapt op de reis naar
Suriname , en is buiten de konftoeffening ook geoef-
fent in de Hebreeufe taal.
Nu volgt
JOHANNES VOORHOUT, geboren
op den Uithoren buiten Amflerdam , in den
jare 1647. op den 11 vanSlagtmaand. Zyn Vader
die een Horlogiemaker was , ziende hem tot
de teekenkon(t geneigt , beitelde hem by eenen
Konftantyn Verhout tot Gouda , een fraai fchilder
van Moderne Hiftorien, onder wiens opzigt en
onderwys hy zes jaren , de Konft van de beginfelen
af voort oeffende. Deze eerfle fchool ontwaflen
klom hy tot een hoogerop, onder het beftier van
den beruchten Joan van Noort , Hiftorie- en pour-
tretfchilder t'Amflerdam , onder wien hy vyf ja-
ren

Schilders en Schilderessen. 225
)ren de Konfl bleef oeffenen , en daar in zoo veer
quam, dat hy voorts niet meer als het leven ten
voorwerp noodig had. In het jaar 1670, quam
hy te trouwen , en wyl het troubel jaar daar op
volgde , en het zig liet aanzien als of de Franfe
moetwil deze Landen geheel zoude overflroomen,
het Hollands Leeuwenhart in dat van een Haas
fcheen hervormt , de Steden met vlugtelingen alzins
wierden opgepropt , befloot hy mej zyn vrouw,
dat dreigende gevaar over zee t' ontwyken , om
buiten vrees aftewagten, wat 'er eyndelyk van te komen
ftond , of wat keer het oorlogslot nemen zoude
, met voorneemen zoo het zig ten beften wendde
(gelyk gebeurde) weder naar 't vaderland te kee-
ren.
Zy namen dan in 't jaar 1672 , de reis aan naar
Fredrikftad , daar de Vrouw veel brave en wel
gegoede Vrienden woonen had , alwaar zy gelukkig
aanlandden , en by uitnementheid welkom waren.
Niet lang was hy daar of 't wierd rugtbaar dathy
een Konflfchilder was. Des kwam de brave Konftenaar
Juriaan Ovens ( die in dien oort door zyn
pourtretfchilderen zyn Fortuin gevonden had, gelyk
hy ook veel geld naagelaten heeft ) hem en hy
den zelven te kennen, die hem gevolglyk in zyn
huis bragt daar hy hem een groote zaal met Konfl:
van de geagtfte Meefters , waar mede hy aan de Hoven
handel dreef, liet zien, en hem ook pol fte of
hy voor hem wilde fchilderen. Maar wanneer hy bemerkte
dat onze Voorhout daar geen genegenheid
toe had , ried hy hem naar Hamborg te trekken ,met
verzekering dat hy daar met zyn Konfl , waar van hy
een ftaai met zig gebragt en aan hem vertoont had
wel zoude ftaan , gelyk ook gebeurde. Want hy was
daar weigezien, en bedong veel geld voor zyn werk,
III. Deel. P ja

226 SCHOUBURGH DER
ja werd ( na dat zyn goed om te vertrekken al opgepakt
flont ) van verfcheiden grooten aangezogt.
om daar te willen blyven ,maar (wie , zeit de fpreuk,
is 't aller uuren even wijs?) hy had zig door 't fchryven
van zyne vrienden in Holland laten bekoren, om
weder naar zyn vaderland tekomen,gelykhyook
deed , na dat hy drie jaren daar had gewoont.
Door zyn onvermoeyden y ver , en weergalooze
naarftigheid, vervaardigde hy van jaar tot jaar
vele Tafereelen , daar de Konftminnaars keur uit
konden neemen. Maar wie weet niet datdewae-
reld dusdanige gereede voorkomingen gans verkeerd
behandelt? en datzy tragt naar 't geen dat
'er luttel is, en walgt van 't geen zy gemakkelyk
verkrygen kan ; fchoon in de waarde dier dingen
geen onderfcheit is. Gratiaan doet een geeftig ver-
haal van iet diergelyk. Een Indiaan (zeithy) die
veel Koftclyke gefteenten had, vertoonde een der zelve aan
een door/Iepen Juwelier om die opprys te/lellen. Deze
fchatte de zelve hoog. Daar op vertoonde hem d'In-
diaan een anderen jieen die veel heter was dan di'eerfte.
Dezen fchatte hy vry minder waard, gelyk ook den
derden en vierden; vervolgens zulks dat de Afiaan ge-
weldig verwondert jlond te zien , en naar de rede daar
aanvraagde , die tot antwoord kreeg : Dat de Meewgvuldigheid
zig zelve in kleenagting brengt, aange-
zien , zoo haaft de zeldzaamheid van een ding ophoudy dagting verdwynt. K behoef het bef] uit niet op
te maken : verftandigen vatten wel wat ik hier
meede aanduiden wil.
Zoo dat dereden waar om onze Voorhout zulke
uytflekende voordeelen met zyn Konfh niet bejaagt
heeft als anderen wel gedaan hebben , fchoon
zyn Konft zulks wel verdiende , eensdeels is de overvloed
zyner konftwerken , anderdeels zyn opregte

Schilders en Schilderessen. 227
regte handel , hoe deugdelyk die ook wezen moge
want de waereld is al zoo veer van de oude eenvoudigheid
verbaftert, datmen met vroomheid fpot,
en de lift verftant noemt. Opregte betuiging verdient
geen geloof: wysmakery moet de waar doen
verkoopen , en die daar op geilepen zyn flappen
met de voordeden heen.
Om dingen hunne waarde te doen houden is 'er
al van ouds lift gebruikt. Poppea , die fnoode fpeelpop
van Keizer Nero , wift door konfttrekken ha-
re fchoonheid tot een dieren prys te verkoopen ;
want daar van was altyd nog meer te zien dan zy
vertoonde. Zomty ts liet zy haar oogen en voorhoofd
een weinig zien , op een anderen tyd haar mond en
wangen. De reft hield zy bedekt met haar fluyer*
Zoo lang zy die liftige rol fpeelde , werd zy van
elk gezogt en aangebeden ; maar zoo haaft zy zig
geheel overgaf aan Nero , werd zy een verfchoppeling.
Die het op 't eerfte voorbeeld niet begrepen
hebben wat ik zeggen wil , zullen 't op hec
tweede zoo veel te klaarder bevatten.
Dog dit alles overgeflagen om een einde te maken
, moet ik tot flot dit zeggen : dat hy doorgaans
altyd voorwerpen voor zyn penceel heeft uitgekipt
die waardig zyn datmen Konft en vlyt daar
aan befteed , waarom ook de Heer Lud. Smids op de
ftervende Sophonisba, door hem verbeeld , dit
volgende byfehrift in druk uitgaf.
Hier Jierft de Dochter van den ftrengen Asdnibah
De weeuw van Syphax: dus zag baar 't verbit*
tert Romen
Gevangen : ^Voorhout maakl dus haar groot-
fchen val.
P 2 En

228 SCHOUBURGH DER
En doet bet blaauw vergif in 't ft ervend aanzicht komen»
'T vergif zond Majfanis , om * Sophonisbe niet
Geboeit te zien voor des verwinnaars Jïaatzywagen
Zy nam het , zonder blyk van droefheid, of verdriet ,
En zonder eens naar 't hart van die dit zond te vragen.
Zelf in haar dood f ebeen zy vol edelmoedigheid ,
Tot zelf de Vyand ook haar treurig lot befchreit.
Zyn Beeltenis kan men zien in de Plaat H. 20.
MATHYS NEVEU, geboren te Leyden
ïn 't jaar 1647, heeft de Kont!: van Tekenen geleert
eerfl: by Abraham Torenvliet , naderhand , en
voorts de Schilder konfl, by GerardDou. Thans
woont hy tot Amflerdam , alwaar hy (fchoon Keurmeefler
van de Hop , en tot een goeden ouderdom
gekomen) nog dagelyks de Konfl met grooten lufl
en yver, oeffent. De voorwerpen zyner Konfl zyn
doorgaans bevallig voor 't oog , aangezien hy het
meel!; vrolyke gezelfchapjes , Juffertjes en Heertjes
die Tee-drinken, met de kaart fpelen, of anderzins
elkander onthalen ; ook wel kraamkamer tj es, en
dergelyke vertoonfelen doet zien.
Het
* Sofonisba was de Dochter van Asdrubal , Veldoverften der
Karthaginenfers , en Huisvrouw van Syphax , die Majja-
nïjfa , zoon van Gala , Koning van Numidie , wanneer die
zig voor bontgenoot van de Romeinen verklaarde , van den
troon gebonft had. MajJ'aniJfa naderhand met de Roomfche
hulpbenden van Kom. Scipio gefterkt , beleegert Cirtha , een
Stad in Numidie , en dwingt haar zig overtegeven. Maf-
fanijfa ziet niet zoo ras Sofonisba, of hy word door hare
Schoonheid verlokt, en bied haar zyn liefde , en dienft aan.
Scipio kant zig hier tegen , en wil haar gevangen den Roomfclien
Raad overleveren. Dit fmartte MaJJaniJJa zoodanig,
dat hy befloot haar eer te doen fterven , dan zulks zonder het
tekonnen beletten aan te zien. Hierop zend hy haar een
beker met vergift, dien zy edelmoedig op zyn verzoek uitdrinkt.
Livius 30 B.

Schilders en Schilderessen. 229
Het voornaamfte proefftuk zyner Konft't geen
ik gezien heb , beftaande in een groot gewoe] van
beekjes, en bywerk, verbeeld dezeven werken
van Barmhertigheid , het geen byzonder uytvoerig
en kragtig in zyn koleuren gefchildert is.
Zyn Jaargenoot en Leerling van Erasmus Quel-
linus
JAKOB DENYS, geboren te Antwerpen,
had in drie jaren , die hy te Rome en Venetien
had doorgebragt, met naar de belle ftatuen en teekeningen,
en naar de Konflwerken vanRafaelen Julio
Romano te fchilderen, zooveerindeKonfl toege-
dat dezelve den Hertog van Mantua niet
nomen ,
maar ook den Groot Her-
alleen behagen konde ,
tog van Florenfen , dien hy met zyn Hofgezin gefchildert
heeft , van welken hy boven zyn bedongen
loon befchonken werd met een medalje en
gouden keten.
Wedergekeert te Mantua , heeft hy verfcheiden
Hiftorieftukken in verfcheiden kamers van 't Hof
gefchildert; en na dat hy den tyd van veertien jaren
buiten zyn Vaderland gekeert had , is hy weder
in zyn geboorteftad komen wonen , daar hy
met vreugde ontfangen werd.
DAVID vander PLAAS, (wiens beeltenisin
de Plaat 1. 2 2. te zien is ) geboren t'Amfterdam
den u van Wintermaand 1647. heeft zig
door 't fchilderen van pourtretten , een beroemden
naam gemaakt.
Hy had zig een zonderlinge wyze van fchilderen
aangewent, waar door zig de beelteniffen in
een weinig afflant geftelt, byzonder kragtig en
levendig vertoonden; aangezien hy de koleuren van
't naakt tegens malkander aangezet , van zelf liet
fmelten , zonder dezelve veel te verdryven , waar in
P 3
hy

SCHOUBURGH DER
230
hy den beruchten Titiaan getragt heeft na te boot-
fen.
Onder een menigte pourtretten , diehygefchil-
dert heeft , word getelt , dat van Kornelis 'l'romp ,
Luitenant Admiraal van Holland ; waar van het gedenken
bewaart word door dit volgende vaers van
dtn Dichter L. Smids.
Hoef reeden alk puikpenceekn
Te Athenen , om r coor geld of gunft ,
Vorfi Thefeus ,
op bun tafereelen ,
Te fchilderen met kracht en Kunjl
Tarrhafius begon te maaien
Dat fier en deftig aangezicht
Maar mogt de zege niet behaalen.
De diepfels zyn te teer en licht 9
En hoogfels veel te zagt verheven ,
En vrouwelyk door een gedreven.
Eufranors Thefeus toont een moed
In alk trekken van zyn weezen ;
Het heerlyk beeld heeft vkefch en bloed ,
Gezwollen fpieren , Jterke peezen ,
En oogen , die nog met hun blik
Door 't hart van zyn Athener dringen ,
Het geejfelen met angjl en Jc brik ,
En dwingen zoo zyn lof te zingen.
Parrhafius , zie, deeze wint.
't Zyne is een held, en 't uwe een kint.
Zoo zal uw' Tromp ook triomfecren
Doorlachte Schilder vander Plas ,
En branden , die u durft braveeren
En tarten , met zyn glans tot ajf.
Schyni

Schilders en Schilderessen. 231
Schynt nog dit beeld niet te oorehogen?
Het blikfemt uit dat grootfch gelaat ,
Op die gin s afmaait , onder 't pogen ,
Een Hoveling , en geen Soldaat,
o Geejt ! o band! Ö kloeke verven!
Laat nooit uw braaven meejier Jierven.
Verfcheiden agter een volgende jaren bragt hy
ten dienfte van den Boekverkoper Pieter Mortier
door, met verbeteren, verteekenen of het nazien der
proeven van de Bybelfche Tafereelen , waar aan hy
heeft doen zien , dat hy de koppelingen van ligt
en bruin, de houding, en 't welftandige , 't geen
in plaatwerk vereift word , wel verflond. Dog
hy leefde niet lang na de voltoojing van dit werk,
moetende zig het fberven ( 't lot van alle menfchen )
getrooften, op den 18 van Bloeimaand 1704.
Wie kan 't elk een van pas maken ? men zag
na zyn doot verfcheiden Hekeldichten , door een
der plaatetzers gerymt , alom zwerven.
DANIEL SYDER, gebentnaamt de Morgenftar
, anders Cavalier Danielle , is geboren te
Weenen in Ooftenryk , of zoo anderen willen , op
de grenzen van Zwitzerland , en te Weenen opgevoed.
Het zy daar mee zoo 't wil , de lof van
zyn verheven Konft zweeft nu nog op de tongen
dergenen, die Italië bereift hebben.
Wie zyn eerfte leérmeeiter is geweeft, weetik
niet, maar hy heeft lang te Venetien by den beruchten
Karel Lott gefchildert , en vele van zyne
konftflukken zoo na met zyn penceel nagebootfl,
dat de zelve alom verfpreit,dikwils voor egte Hukken
aangezien , en verkogt zyn. Zelf wort 'er in Ita-
lië ( daarmen fom wyl 2 of 3 {lukken van gelyken inhoud
zeit) wel over getwifl welk het egte is.
P 4
Na

232 SCHOUBURGH DER
Na dat hy dan zoo lang te Venetien had verkeert
en de Venetiaanfe wyze van Schilderen en Coloreren
zig eygen gemaakt , vertrok hy naar Rome
om zig vorder in de volmaakte teekenkunde"
( waar in de Romers vermaart zyn ) te oeffenen
tot welken eynde hy zig onder opzigt van
Car. Maratti begaf, waar na hy kwam te trouwen
aan een Boekverkoopers Dochter , en kort
daar aan in dienft van den Hertog van Savojen , die
groote agting voor hem, envoorzyneKonfthad,
en hem ten bewys daar van Ridder maakte. Egter
heeft hy tuffchen beide, op verfcheyden tyden
te Rome geweeft en voorname Konflwerken gemaakt.
Inzonderheid heeft hy zyn heerlyke Kond in 't
fchilderen en teekenen doen blyken in Chiefa Naova
van St. Philypineri , anders de Nieuwe Kerk
aan 2 groote (lukken, in een van welk Manna regent
in de woeflyn , en gans lfraè'1 Mannen en Vrouwen
en Kinderen even bezig zyn in 't opgaderen ; in 't
ander het laatfle Avondmaal van Chriftus , alle levensgroote
Beelden , en zoo konflig van fchikking
en Natuurlyke uitdrukkingen der Hartstogten en
andere vereifte hoedanigheden , dat de zelve alleen
genoegzaam zyn lof zullen vereeuwigen.
Om den geeflen fomwyl wat fpelens te geven
en de gedagten niet altyd even opgefpannen te
houden op groote werken, maakte hy nu en dan
een pourtret, dat my doet gedenken aan zeeker
voordeelig geval 't geen my de Konftfchilder Le
Blon verhaalt heefc. Toen hy den Hertog zyn
patroon zou afmalen door zyn Konftpenceel
had hy zyn Maalftok vergeeten. De Hertog hem
verlegen ziende reikte hem zyn wandelftokje ( met
Dia-

Schilders en Schilderessen. 233
Diamanten boven aan omzet) toe ,• zeggende kan
ik u daar mee dienen ? onze Ridder bediende zig
daar van om met de hand op te leunen, en nadat
hy het af beeltfel voltooit had , wilde hy het den
Hertog weder geven , maar een der Hovelingen
die hem gunftig was , weerhield hem , zeggende
in flilte tot hem: de Vorji zou het als eenfoort
van veragting opnemen: hy heeft immers gewaagt,
kan ik u daar mee dienen ? en zal het gevolglyk niet
weder eyjjchen ; en zoo het u naderhand ?nogt door
zyn Guarda-Roba ( Kieedbewaarder ) afgevergt
worden , neem 'er Hanttekening van. Maar hy behield
het , en gemelde Le Blon heeft het hem nog
zien hebben in denjarei697alshyte Rome was,
en toen ruim 50 jaren mogt bereikt hebben. Dewyl
wy geen nader berigt hebben, zoo hebben wy zyn levens
begin geflelt op 't jaar 1647. In 't jaar 1699
heeft de Konflfchilder Ger. Wigmana hem in goede
gezontheid te Rome gezien , en van zyn overlyden
heb ik tot heden toe nog niet gehoort.
GODFRIED, en JOHAN ZACHARIAS
KNELLER, geboren te Lubeck in Holftein, daar
hun vader onderkofter van de Kerk was , volgen nu.
De laatft gemelde fchilderde Gebouwen en Landfchappen
, ook by wylen kleine Pourtretten in Olyverfdog
zyn Kond heeft zulk een hoogen top niet
beklommen als die van zyn Broeder. Beide hebben
zy Italie,Engeland en Holland,doorreift.GoDFRiED
geboren 1648, (wiens Beeltenis in de Plaat K. 23. te
zien is) was van jongs afaan tot de Schilderkonll geneigt.
Na dathy zigeenigentyd daarin geoeffent
had , begaf hy zig naar Holland entot onder wyzinge
eeril: van Rembrant, daar na van Ferdinand Bol.
Hoe lang hy 't onderwys van gemelde Meeflers
genooten heeft , weet ik niet 3 maar wel dat hy
P 5
van

234
SCHOUBURGH DER
van daar naar Rome vertrok , en zig vorder oeffende
naar de overheerlyke Konft van Titiaan en
A. Carats. Hy was eerft een Hiftoriefchilder levens
groot waar door hy zig een ftoute behandeling van
\ penceel heeft aangewent, die hy nog behout,
dat hem veel roem, maar zoo veel voordeel niet
bybragt als hy wel beoogde ; des verliet hy het
Hiftoriefchilderen , en floeg het Pourtretfchilderen
ter hand , 't geen hem wel gelukte. En men heeft
in vervolg des tyds gezien dat het Geluk zig niet
als een ftiefmoer ontrent hem gedragen heeft , maar
dat hy wel degelyk een lieveling van haar is geweeft
en nog is.
Norenburg doorreisde hy om in zyn Vader-
land Pourtretfchilders te zien. Dog d'eerfle trap
tot zyn verheffing was Hamburg , daar hy kennis
kreeg aan den Heer Jakop del Roë , dien hy
met zyn Huisvrouw en Kinderen in een Huk fchilderden
, en die hem van dien tyd af voor een Mecenas
ftrekte, en de waarde van zyn Konfl over al
zoo wift te trompetten , dat het hem de handen
vol werk bragt , den buidel dik maakte, enhyuit
het gevoelen van die verandering in de Konftvoor
een gewoone zinfpreuk hield: De Hiftoriefchil-
ders maken de Dooden levendig; en zy zelfs leven
eerft wanneer zy dood zyn: maar ikfchilder dele-
venden , en bedien my van hun gun ft.
Kort hier op komt Pieter Lelie, die veel jaren
aan'tEngelfche Hofgebloeithad, te derven. Des
eenen dood ( zeit het fpreekwoord )
is des anders
brood. Hy itraks naar Engeland , daar hy het zoo
weet te bakken, dat hy aan 't Hof, onder de
grootón , en voorts in de gunft van Koning Karel
den tweeden geraakt , d ie hem Ridder maakt. Dus
is my door Franfche Schryvers berigt, maar later
be-

j. 7). "K., pacr-

Schilders en Schilderessen. 235
berichten my van Londen in brieven toegezonden
melden dat hy al by 't leven van P. Lelie in Engeland
gekomen was. V/here he was recommended
to Sr. Jonathan Banks a Hamburg Marchant Living
in London, welks pourtret, als ook des zelfs huis-
gezin hy fchilderde, die een groot bevallen daar
in had , en hem voordroeg by den Hertog van
Monmouth, welks pourtret hy zoodanig tot des
Hertogs genoegen fchilderde , dat die hem eens
klaps op den kruy wagen van zyn geluk beurde,
daar hy 't zedert gemakkelyk op voort gekruitis.
'T leet niet lang dat Koning Karel de tweede zyn
pourtret zou laten fchilderen voor zyn Broeder den
Hertog van York , door Sr. Pieter Lelie des
Konings fchilder. Wat gebeurt 'er ? 't word zoo
bellek dat Godf". Knel Ier 't op den zelv^n tyd mee
fchilderen zouw. Lely plaatiïe den Koning , en toen
zig zelf. Kneller toen ook 't beft dat hy kon , en zy
tegen beide aan 't werk. De Koning opflaande zag
eerft dat van Lely, naderhand dat van Kneller, en
nam groot bevallen daar in ; om dat hy 't wezen
byna voltooit zag, daar dat van Lely pas in de
doodverf ftond. Dus deden ook de Hertogen van
Jork en Monmouth die tegenwoordig waren, nevens
meer andere luiden van fïaat. Maar dit was
de fpyker aan Lelyes dootkiit Hy leefde ook niet
lang daar na , en Kneller werd 's Konings fchilder
in zyn plaats.
Na 't verloop van eenigen tyd werd hy van Koning
Karel den tweeden naar Vrankryk gezonden,
om des Konings beeltenis voor hem naar 't leven af
te malen. Dog eer hy met het pourtret uit Vrankryk
terugkwam, was Koning Karel overleden. Zyn
broeder James tot de Kroon gekomen , had gely ke
agting voor zyn Konft, en verklaarde hem voor eer-
Hen

236 SCHOUBURGH DER
ften Hoffchilder. Naderhand kwam Willem , Prins
van Oranje , tot de Kroon , en liet zig nevens de
Koningin van hem fchilderen : en wanneer de Vrede
te Ryswyk zou gefloten worden , zont hy hem
naar Holland, omdoorzynKonftpenceeldePleni-
potentiariffen der Buitenlandfche Hoven, naar 't leven
voor hem af te malen, en weder in Engeland gekeert
, vereerde hy hem met het Ridderfchap.
Anna tot de Kroon gekomen werd fhraks driemaal
van hem , elk op een byzondere wys gefchildert
, ook haar man Prins George van Deenmarken,
met den jongen Hertog van Glocefter. Gemelde
Koningin Anna maakte hem kort voor haar
overlyden Edelman van haar Kabinet. In dien tyd
fchilderde hy ook, op 't verzoek van den Rooms
Keizer Jofeph, het pourtret van Karel, zyn jonger
Broecler, die van Engeland als Koning naar
Spanje ftond te vertrekken , 't welk hem zoo wel be-
viel, dat hy hem voor erffelyk Ridder van 'tDuitfche
Ryk verklaarde,en hem befchonkmeteen gou-
waar zyn Beeltenis op
den Keten met een Medalje ,
gemunt ftond. Thans heeft hy het breed voor den
wind , by den tegenwoordigen Koning , die hem ten
bewys van zyn gunfl erffelyk Ridder Baronnet gemaakt
heeft.
Zedert dien tyd tot nu toe , waar in men fchryft
17 15, heeft hy een onnoemlyk getal van pourtretten
gefchildert, die hem zoo wel roem als
groot voordeel hebben aangebragt , zulks het ge-
Juk hem, van het begin afaan als zyn fchaduw , op
de hielen gevolgt is.
En wat zyne Konft aanbelangt, de zelve verdient
dat men die ten hoogden pryze, om harenatuurïyke
koleur , en wel gefchikte en lofTe bekleedingen
der beelden, veranderlykheid in de wyzevan
Haan

Schilders en Schilderessen. 237
flaan en zitten , grootfe agterwerken , en andere
cierlyke byvoegfelen , inzonderheid zyn ligtvaardige
behandelingen , en ftout penceel. Met een
woort, hy is een roemenswaardig en gelukkig
Schilder,
Dog d'een, en d'ander van zyne pourtretten
verfchelen in waarde ( als het Spreekwoort zeit
voeten en vamen. Dog dit komt daar van daan
dat hy den eenen tyd bekwamer Schilders als den
anderen in zyn dienft heeft , en d'een meer of min
zyne handelingeweetnatebootfen. Want dus gaat
het voor goet in Engeland, dat door de Meefters
maar het wezen en de handen , de kleederen en 'e
bywerk door anderen gemaakt worden ; maar in
Holland zou zulks voor geen goede munt doorgaan,
alzoo min als datmen verfcheyden pourtretten in
eene en de zelve kleederen fteekt.
Hy heeft veel liefde voor Konft van brave meefters,
en dikwerf dat groot fchutters fluk van Bartholomeus
vander Elft (dat thans t'Amfterdam op
de Krygsraads kamer hangt) met grooten roem geprezen.
Inzonderheid maakt hy ook veel werk van
de weergalooze Konft van Antoni van Dyk. 't Is
ook wel aan zyne konftwerken te zien, dat hy die
Konft met opmerking heeft befchout, want men
ziet 'er den zeiven aart in doorfpelen, en niet zelden
dat hy iets van dien grooten konftenaar heeft
ontleent. De Lord Warthon heeft my met zyn
eigen mont verhaalt (als ik in den jare 17 13. op
zyn landhuys te Winfingdon was) dat Kneller hem
verzogt had, twee van die 32 pourtretten van Antoni
van Dyk, die hy in eene zaal heeft hangen, na
te mogen fchilderen, uit grooteagting die hy voor
die penceelkonft had ; dog dit werd hem gewei-
gerc s

538
SCHOUBURGH DER
gert , niet tegenftaande dat hy verzekering deed, dat
dezelve ftukken niet zouden vervreemt worden
maar na zyne dood weder in handen van den Lord
of zyne erven komen ; waar aan in 't voorbygaan
te zien is wat agting d'Engelfen in 't algemeen
voor de Konft van van Dyk hebben.
En om een einde van onzen Lubekker Fenix te
maken , moet ik zeggen , dat hy door zyn Konft,
en de fortuin , zoo hoog ten top van eer is geklommen
, dat men onder zyn pourtret , gemaakt
naar 't geen waar mee de Galery van den groot
Hertog van Florence ('t welk in een verzamelinge
van de pourtrettendergeagtfteItaliaanfche,Franfche,
Hoog- en Nederduitfche Konftfchilders beitaat)
pronkt, leeft: Domïnus Godfridus Knelkrde
JVhiton, Sacri Romani lmperü £f Mag. Brittannia
Baronettus: Ncc non fereniffimi Georgii , Mag. Brit,
Keg. Interioris Camera Aulicus, & Piclor Prhiceps.
&c.
JAN vanKESSEL, geboren tot Amfterdam
in den jare 1648. fchilderde geeftig, natuur-
]yk en uitvoerig velerhande binnenlandfche gezichten
, Hoffteden, Boerehuisjes, Steenoventjes
, en diergelyke voorwerpen , welke hy tot zyn
gebruik eerft naar 't leven afteekende. Inzonderheid
word hy geprezen in 't verbeelden van 't winterfaizoen.
Of hy maagfchap met dien Johannes
van KefTel rekende, dien Kornelis de £>ie, van
wegen zyn kondig bloemen en dieren fchilderen
zoo hoog roemt, weet ik niet. Hy is (nadathy
zyn ganfchen levenstyd in de konftoeffening had
doorgebragt) van hier naar de eeuwigheid (het algemeene
lot der menfchen) vertrokken , in den ja-
re 1698.
Nu geven wy plaats aan den braven fchilder
GE-

Schilders en Schilderessen. 239
GERARD HOET, geboren te Bommel, in
't jaar 1648. den 22 Auguftus, naar den ftyl toen
in Gelderland gebruikt. Zyne neiging was van
zyn tedere jaren al tot de Konft, waar in hem te
pas kwam , dat zyn Vader een glasfchilder was
dog eer hy nog kon teekenen , wift hy de letters
van het AB al temaaken, fchoon hy naaren klank
niet kende. Op zyn zevende jaar maakte hy eene
hiftorie op glas, die hem door een ander uit Ovi-
dius voorgeleezen werd , om dat hy zelf nog niet
leezen kon. Zyn Vader befloot hier uit dat hy een
fchilder ftont te worden , en zette hem aan tot naar-
ftig teekenen : dog hy vond voor zyn zeftiende
jaar geen gelegenheid om hetfchilderenteleeren;
maar toen quam Warnar van Ryfen te Bommel
woonen, daar hy maar eenjaar by leerde, omdat
van Ryfen , door verhuizen, geen gelegenheid meer
had om iemant in zyn huis te onderwyzen. Weinig
tyd daar na, quam de Vader van Hoet te fierven
, waar door hy zig verpligt vond zyn Broeder
te helpen in 't glasfchilderen. Eyndelyk quam het
rampzalige jaar van 1672. dat alles deedftilftaan,
waarom zig Hoet naar den Haag begaf. Midlertyd
quam onder de Franfen een Overfte Salis genoemt,
een liefhebber van de Kon ft, die alles kogt
wat hy van Hoet by zyn Moeder vont , en verzogt
haar , hem uit den Haag te ontbieden , om
voor hem te fchilderen , 't welk daar na , in 't Land
van Kleef, te Rees , volbragt werd , daar de Overfte
in bezetting lag. Hy vond daar eenige jonge
fchilders van Utrecht, als, Jan' van Bunnik,
Juftus Nieuwpoort en Andries de Wit. De laatft
gemelde , ziende den ryken geeft van Hoet , tragte
altyd hem by zig te hebben. Deze de Wit
was derhalve oorzaak , dat Pïoet van hem als voorge-

240
SCHOUBURGH DER
geloopen, te Utrecht by den Heer van Zuilen
wierd ontbooden, ook naderhand in den Haag en
te Amfterdam. Dit quamvanzynegebrekkelykheid
in het ordineren, dewyl Hoet hem dan fchet-"
fen die gefchildert waren en teekeningen gaf, waar
meê hy zig behielp. Hoet ging na eenigen tyd
naar Vrankryk , daar hy airede zynde , door een
brief van zeker Marquis ontbooden werd , om dat
men hem haddewys gemaakt, dat hy nog in Holland
of te Utrecht was. Hy fprak met dien Marquis
verfcheide maaien , maar 't quam echter op
niet uit, door dien hy door onvermogen, enzyn
Vrouw , belet wierd , Hoet aan zyn huis te neemen
volgens zyn beloften. Eyndelyk wilde de Marquis
hem aan den Prins van Conti recommandeeren,
dat ook vrugteloos afliep, om dat de Prins te
iaat aan 't huis van den Marquis quam, om hem de
Konftte laaten zien. Mettuflchen komen vanden
Marquis was het te laat in 't jaar geworden om van
Parys te vertrekken , waarom Hoet eenige Landfchappen
aan namteetfen , dathynietindengront
verftond , naar fchilderyen van Francisque Milée.
Daar na nam Hoet voor naar Engeland over te
fleeken. Hy fchreef daarom voor af een brief aan
Vorfterman , om te mogen weten hoe het daar
met de Kond ftond , en kreeg tot antwoord :
dat hy zelf in Vrankryk zoude willen overkomen,indien
hy zyn geld van 't Engelfche Hofhad. Hoet
vertrok derhalven van Parys na wat meer als een
jaar verblyfs , met voornemen van t'Antwerpen
eens te zien , wat daar te doen was. Dog te
BruiTel gekomen , werd hem door Adriaan Boudewyns
, braaf Landfchapfchilder geraden , daar
eenigen tyd te blyven , als zynde het daar alzoo goet
voor de Konft, of beter dan te Antwerpen j 't welk
hy

Schilders en Schilderessen. 241
hydeed, en het viel te beter uit, om dat 'er alreeds
eenige dingen van Utrecht onder de liefhebbers
waren gekomen. Hy hield zig daar omtrent
acht maanden op , en ging tegen den winter
weder naar Bommel , daar hy naauwelyks gekomen
was , of hy wierd al weder te Utrecht by
den Heer van Zuilen ontboden , die hem gaarn
verpligt had , om in 't Sticht te blyven ; dog hy
keerde den volgenden Zomer weder naar BrulTel,
daar kort daar na alles weder in roere raakte. Weder
te Utrecht gekomen, fchilderde hy eenige
dingen voor den Heer van Heemltede, en trouwde
weynig tyd daar na met zyn e tegenwoordige Huis-
en zette zig daar ter neer.
vrouw ,
In den jare 1697. had Ho et tot voortzetting
van de Konft , nevens Henrik Schook, aan den
Magiftraat der Stad verzogt, uit naam van het
Schilders Colegie, een zogenaamde Academie of
Tekenfchool te mogen verwerven, tot Stads koflen.
H o e t maakte nevens Adolf Reets een dicht by die
gelegenheid , tot aanwyzing van dat werk. Dog de
lafl van dit Tekenfchool quam alleen op hem aan ,
en hy heeft het verfcheyden jaren uit liefde tot de
Konft waargenomen. Wat belangt de Schilderyen
die hy gemaakt heeft , die zyn te vinden op Slangenborg,
waar onder eenige dfrgen zyn die van
kenners gewraakt zouden kunnen worden , om dat
hy dien Heer, die wat eigenzinnig was, niet koft
verzetten in zyn bevattinge. Ook heeft hy te Vooril:
in het Huys van den Graafvan Albemarie aan den
grooten trap opgefchildert eenige dingen die van
anderen on voltooit waaren gebleeven. By den Heer
Griffier Peller te Utrecht , is een Zolder van hem
gefchildert , ook een by den Heer Noiret. Wat
de kleene dingen belangt die zyn zoo wel niet aan
III. Deel, Q,
te

242
SCHOUBURGH DER
te wyzen , om datfe te dikwils van eigenaar veranderen.
Ook heeft hy een Zaal van den Heer van
Mollem, te Utrecht buyten de Weere Poort gefchildert.
De miltdadigheid van dien Heerwifthy"
niet genoeg te roemen, nadien hy van hem, boven
het geè'ifte, nog een fomme gelds vereert
kreeg.
Men ziet de afbeelding van den Heer Ho et,
geteekent naar een Schildery, van hem over vier
jaren gemaakt, in de Plaat K. 24.
JOHANNESBRONKHORST is geboren
tot Leiden in 't jaar 1648. Dertienjaren oud
zynde, als zyn vader hem vroeg ontvallen was,
werd hy van zyn moeder tot Haarlem befte ld by een
Neef van haar die een pafteibakker was , ( een beroep
dat in dien tyd goed voordeel aanbragt , en
waar mee het drok was; of om dat 'er meer lekkertanden
waren , ofom dat die tyd beter was dan deze)
om het zelve tot zyn beroep en koftwinning te
leeren. Onder tuflcheri voelde hy al tyd een fmeu-
]end konftvuur in zyn boezem , 't geen niet in vlam
raakte voor dat hy zig in denjare 1670 tot Hoorn
neerzette en trouwde. Toen begon dat fmeulend
vuur aan te gaan , dat is , zyn drift tot de Konft
wakkerde zoodanig op datze niet wel te fluiten
was. 'T was ook nodig. Aangezien hy zonder het
eene te verlaaten het andere doen konde, ocftenr
de hy zig naarftig in zyn buitentyd in de Konft , en
kwam zonder eenig onderwys zoo veer dat hy onder
de brave Konftfcnilders in waterverf mag ge-
telt worden. Hy is thans nog in leven , en oeffent
de Konft tot zyn vermaak, enhetPafteibakken tot
zyn levensberoep. Een beroep dat met de Konft
gepaartkan gaan ; omdat het beide lekkernyen zyn,
het

Schilders en Schilderessen. 243
het eene om den fmaak , het ander om het oog te
flreelen.
Wat voorwerpen hy zig in zyn Kon ft voorge Relt
heeft om na te volgen : en hoe veer hy de natuur
der zelve weet na te bootfen, heeft de brave predikant
en puikdichter johannes Vollenhove aangetoont,
in een gedicht dat hy op het zien van een
Boek, waarin Hukken waren van zyneTet ken-en.
Schilderkonft, gemaakt heeft, en het geen dus
begint
Nequeunt expleri corda tuendo.
Hoe leeft en zweeft uw Schilderboek ,
O BronkhorsTj nog in myn gedagten
Wiens oog kon op paneel of doek ,
Volmaakter Schilderkonfi verwagten
Dan daar men uw vernuft aan kent 9
Op uw papier ofpergament?
Myn geeft, weidde in een leemt met hifi ,
Daar 't woelt en leeft van tamme dieren.
En voglen ,
die als vreemt van ruft
Gefchapen , gins en weder zwieren ,
Zoo fchoon gekleet , als Salomon
In al zyn pragt niet praalen kon.
Wie roept niet ; Dit V geen fchyn , 6 neen
Natuurlyk leven hier de Vogels.
De klauwen vatten, wiar ze op treen:
De vlugheid rept zig van de vlogels
Vergat het kunftpenceel geen tong ,
Men hoorde , hoe 't gevvgelt zong,
(^ 2 En

$

Schilders en Schilderessen. 245
zyn penceelwerk veel zweemt naar dat van Brouwer,
Dog in zyn wyze van leven was hy den zelven
niet alleen gelyk , maar ging in beeftagtigheid zyn
meefler te boven.
Hy kwam onder de St. Lucas bend te Dordrecht
in 't jaar 1648.
Ik heb hem gekent in den jare 1674, als hyby
Johannes Waardenier , een zilverfmit , inwoonde
in welken tyd zyne Stukjes wel gewilt , en tot
een goeden prys verkogt werden, 't Gebeurde in
dien tyd dat hyin een herberg (daar hy meer was
dan in de Kerk ) onder 't gezelfchap breed opgaf
van zyn Konffc, en dat zyneitukjes, zoo haait hy
die gemaakt had , verkogt waaren. Een van 't gezelfchap
hier door gefpoort , om meê wat van zyn
Konit te hebben, kogteen {tukje Schildery( daar
hy het beduid van gaf wat het verbeelde ) van hem
onder voorwaarde dat het zyn vrouw eerfl moefl
zien , en haar behaagen , die dan den volgenden dag
met haar man kwam om 't zelve te zien
't welk haar wel aanftont, maar zy bood
tien gulden minder daar voor dan haar man hem
had toegeftaan , zeggende dat het maar een klein
bortje was , waar door hy zoo toornig werd , dat
hy 't gemelde {tukje nam en op den knop vaneen
{loei aan {tukken floeg , en haar (die niet wift hoe
zy ras genoeg,verfchriktdoor zyn vloeken en fchelden,
de trappen zou afkomen) de {tukken naar 't
hoofd wierp. Maar ik heb hem in later tyd in
tegendeel met een palet met verf op de hand langs
de deuren
hengelen,
by zyne kenniflfen om werk zien
zoodanig arm en vervallen, dat hem 'c
hemd door de fcheuren van zyn broek hing.
'T is bedenkelyk, (indien hy een ordentelyke wyze
van leven gehouden en naarftig zyn Konft had
Q 3
voort-

24

Schilders en Schilderessen. 247
Zulk voor-werp hem ten fpiegel flrekken
Om hem ten afkeer op te wekken.
Myisgezeit dathy te Rotterdam in 't Gafthuis
geftorven is. Zulk lot viel ook zvn tyd en konftgenootHENRIKBOG
AART van Amfterdam
te beurt: dog die fchikte zig dit voordagtig toe;
want als fommige van zyn vrienden hem dikwils
ten beften wilden raden , en tot hem zeiden : Bo-
gart je behoort te denken datje yder dag een dag ou-
der word, en wat zorg moejt dragen voor den ouden
of zieken dag ; fnaaude hy hun toe: Is het Gafl~
huys dan voor de verkens gemaakt 1 'twaszooten
opzigt van hem. Wy hebben dezen voordagtig
by den vorigen geplaatiï om een gefpan te maken
op dat de reuk des Brandewyns vanden eerftende
vieze lugt der drolligepotfemakery van den laatteen
mogt verdryven.
De brave plaatetfer JOSEF MULDER
heeft de Teekenkonft in den jare 1672 by hem
geleert , en my verhaalt , dat hy eens een zyner goede
bekenden wilde bezoeken, dog hem niet t' huis
vond , maar wel des zelfs huisvrouw, die gereed was
om haar man , die niet veer van de hand was, te gaan
roepen. Hy onderwyl alleen zynde met het kind dat
nog jong was en in de wieg lag te kryten , maakte
wat grammatfen voor 't zelve, en het daar door
niet konnende ftillen,nam hy het uit de wieg,en zette
het op zyn fchoot, zingende het deuntje van
den Stouten Ridder , of Havfelyn over de beyde
reed,, gelykmen zulke oude grollen voorde kinderen
onder het op en neer fchokken gewoon is op
te deunen. De luier door 't fchokken afgedro©pen,
werd hynietweynig bevuilt. Wat doet hy?
hy leit het kind op den vloer neer , ftrykt zyn broek
Q.4
^

248
SCHOUBURGH DER
af, en bevuilt het weer. De vrouw inmiddels inkomende
, vraagde met verwonderen , wat doeje ? wat
ik doe, antwoordehy: het kind heeft my befchee-
ten , en ik befchyt het meer , dus befchyten my malkander.
Dog dit was maar na geaapt. Adriaan
Brouwer heeft dergelyke vieze Pots 't eerft ge-
fpeelt.
Ik heb opgemerkt dat in dien tyd en vroeger het
plegen van onvoeglyke bedryven ,
en inzonderheid
't overdadig wynzwelgen , onder de Konflfchilders
byflerin zwang ging, en gelyk als een mode inge-
kropen was : maar heb ook opgemerkt dat het ze-
zoodatmen thans
dert allengs heeft afgenoomen ,
tot roem van de Konflenaren zeggen kan : dat 'er
nu byna geen onder de Konflfchilders van
naam getelt kan werden die een dronkaartis. Zeker
Dichter zeit:
De zorg der ouderen maakt dat kinderen iet keren ,
Maar 't beurt niet zelden , dat hun driften elders
keeren ,
Dan tot het geen hun docht , dat nut , en dienftig was.
De neiging der natuur ontdoet zig haaji, zoo ras
't Begryp de dingen in haar aart leert onderfcheiden.
Onder deeze was ook M A T H Y S WULF-
RA AT,geboren te Aarnhem,op Nieuwjaars nacht,
tuffchen 12 en 1 uur in 't jaar 1648. Zyn Vader
herkomflig uit Duitfland , geoeffent in talen , en
Geneeskunde, wilde ook zyn zoon tot diergelyk e
oeffeningen hierom aankweken. Des beitelde hy
hem in de Latynfche School. Hy die meer
genegenheid had tot de Teekenkonft (fchoon
hy nooit de wyze van behandelinge daar van
ge-

Schilders en Schilderessen. 249
gezien had ) behartigde het laatfte , met
verzuim of verwaarloozing van'teerfte, waarom
hy ook met de plak gedreigt , en ook geftraft werd.
Dog dit holp niet, want hy kogt ltil voor zyn
fpeelgeld Prenten, Teekeningen , en teekengereedichap
om aan zyn lufl te voldoen.
Het driftvuur aangedrongen ,
Door neyging van natuur y
Word, als het blakend vuur,
Bezwaarelyk bedwongen.
'T geen hem nog te meer zyn drift ftyfde, en
het vuur dede opwakkeren was , dat hy kennis kreeg
aan Abraham Diepraam, (van wienwy gefprooken
hebben ) die zig te Aarnhem een tyd lang onthield.
Deze des Jongelings drift, en teekeningen
ziende , die zonder gronden van deKonft geleert te
hebben, egter wel behandelt waren, toonde hem zyne
geneigtheid,door 't aanwyzen van fommige algemeeneKonftregelen.
Van welken tyd af hy niet
meer naar de Latynfche Schoole heen wilde, zoo
dat zyn vader hem , die reeds drie fchoolen doorgeworflelt
was ,
eyndelyk ( hoewel tegen zyn wil
moeft zetten aan het leeren van de Konlt;
en door voorfpraak van zyne vrienden beflel-
len by gemelden Abraham Diepraam, die
een braaf meefter in de Konft was, en tot Aarnhem
( daar nog wel de befte van zyne werken zyn )
grooten opgang maakte.
Door des zelfs onderwys kwam hy in korten tyd
zoo veer dat hem niet meer noodig was als zig
voorts naar 't leven te oeffenen , waar by hy zig
wel bevont.
Q 5
Toen

250
SCHOUBURGH DER
Toen zette hyzigt'Amfterdamneer , waar ook
veele van zyne penceelwerken onder de konftlievenden
verfpreit zyn Behalven vele Hiitoryftukken
en. Gezel ichappen van Juffrouwen en Heeren
heeft hy ook een meenigte van pourtretten in 't
kleen gefchildert, daar hy zig eenige jaren herwaart
toe overgegeven heeft: inzonderheid in de
jaren als hy zig te Frankfoort onthield, daar hy
gelegenheid vont om vele Perfoonenvan aanzien,
zoo buitenlanders als inboorlingen, te fchilderen,
zoo datmen hem onder de gelukkige Schilders tel-
len mag, en zoo veel te meer om dat hy een vergenoegder
aart als anderen bezit; en door het
regt gebruik der rede geicert heeft, alle rampen (gelyk
er hem een niet zonder doots gevaar te Frankfoort
aantrof) met een getrooftgemoet te dragen,
als komende van de hand des Heeren , wiens willekeur
men zig zonder morren willig onderwerpen
moet ; om te konnen zeggen met den zededichter
Kamphuizen
'T is wel goedheids Fontein , 't is wel al wat gy doet.
Deyver tot de Kond, fchoon zyne jaren hoog
geklommen zyn , blyft hem egter by , zoo dat hy
zig nog dagelyks daar in oeffent , door welk doen
hy ten fpoor tot yver aan zyn Dochter ( die reeds
een grooten fprong in de Konfi gedaan heeft) verflrekt
, die wy op haar beurt , met verdienden roem
bekranit, ten Toneel zullen brengen.
Zyn Beeltenis gevolgt naar 't geen hy zelf ge-
fchildert heeft, is te zien in de Plaat L. 25.
Hoe de Konftdnft zig vint gefpuort, wanneer
zy anderen met wyde flappen ziet voorgaan , is
gebleeken in den konftigen Paarde- en Batalje
Schilder J O-

Schilders en Schilderessen. 251
JOHAN van HUGTENBURGH, geboren
tot Haarlem in 't jaar 164.6. Deze een byzondere
goede kennis van Jan Wyk , zyn ftad- en buurgenoot,
driejaren eneenige maanden ouder, dan
hy, is door leyding van zyn Vader al vroeg in de
en hebbende geleegenheid van
Kond gevordert :
hem dagelyks te zien fchilderen, werd hy hier
door zoodanig in zyne konftzucht opgewakkert,
dat hy eerft de teekenpen , naderhand het penceei
aangreep , en zoo gelukkig in de Schilderkonft vorderde
, dat hy voornemens wierd een reis naar Italië
te doen, 't geen hy ondernam omtrent den jare
1667, te meer om dat hy daar een Broeder had Jakob
van Hugtenburgh genaamt , die een braaf Schilder
was van Roomfche gezigten metbeesjes ; hebbende
by Nicolaas Berchem de Konft geleert. .Dog dees
ftierf op zyn 30 jaar, maar te Parys gekomen raakte
hy gevallig by den Konftfchilder vander Meulen,
onder wien hy zig voort oeffende , en naderhand op
zig zelven fchilderde, tot dathy op 't laatftvan't
jaar 1670 weder in Holland kwam , daar hy federt
dien tyd een groot getal van konflftukken gemaakt
heeft, die hem geroemt maken.
In den jare 1708
, of 1709 raakte hy in dienft
van Prins Eugenius.
In 't jaar 171 1 werd by met een Goude Medailje
en keten van Fredrik Willem , Keurvorfl van
de Palts, befchonken.
Dat de driften van 't gemoed, als ook de geneigtheid
van 'smenfchen geeft, wel kan gedooft
maar niet geheel overwonnen worden , is door
veel waereldwyzen beveiligt, 't Een en 't ander
hebben wy den Lezer reeds door voorbeelden aan-

252
SCHOUBURGH DER
getoont. Thans dient ons voorwerp weder om het
laatfte gezegde te beftempelen.
JAKOB MOELAERT geboren te Dordrecht
in 'tjaar 1649 , op den 15 van Herfftmaand
werd , tötzyn jaren gekomen, zoodanig door een
onverzettelyke natuurdrift, tot het leeren van de
Schilderkonfh gedreven , dat zyn ouders genoodzaakt
wierden hem in dien yver te laaten voort-
gaan ,
gelyk zy dan gevolglyk hem beflelden by
den Konftlchilder Nicolaas Maas, daar hy in weinig
jaren zoodanig toenam dat hy een goed pourtret
konde maken. Maar door zeker geval werd
hy daar van afgefcheurt en naar Amflerdam verzonden
, om zyn ooms winkel op te paffen ; daar hy
vele jarenin dien flaaffchen dienft zyn tyd fleet , tot
dat hy kwam te trouwen , 'waar door hy egter van
den winkellaft wel niet ontheft wierd ( want hy dat
beroep bleef aan de hand houden ) maar toen zyn
buy tentyd vry, en tot zyn wil had , om dien aan de
Konftoeffening en Konftbehandelinge te hefteden.
En het is te verwonderen , hoe veer hy 't zelve
nog. in zyn geftoolen uuren gebragt heeft.
De Printkonft van alle berugte meefters op te
gaderen was fleets zyne verluftiging. Hier door
werd zyn oordeel van tyd tot tyd ryper ; en door zoo
veel brave voorwerpen gefpoort , iloeghy meer als
eenmaal de hand aan 't verbeelden van voorname
Hiflorien, als daar Pharao met zyn volk in 't
Roode meir verdrinkt, daar Mofes, door 't flaan
met zyn ftaf op de rots , een waterbron uy t de zelve
doet ontfpruiten om het byna van dorft verfmacht
Ifraè'1 in de dorre woefteny te drenken enz.
Thans woont hy te Dordrecht daar hy zyn meeflen
tyd doorbrengt in zyn konftkabinet, alwaar
yder konftboek hem ftrdu tot een lufthof , vol
van

Schilders en Schilderessen. 253
van de befte, Italiaanfche , Franfche, enNederduitfche
konftbloemen.
]AN LUIKEN, geboren den 16 April, in
't jaar 1649. heeft de fchilderkonft geleerd by
Martinus Zaagmolen. Zyne Schilderyen ziet
nien zelden , want hy al vroeg het fchilderen (veel
ligt om dat de zelve hem geen voordeels genoeg
aanbragt ) heeft afgelaten , en zig tot het etfen
van Platen voor de Boekverkoopers begeven , 't
geen hem wonder wel gelukte. Want hier door
heeft hy een menigte van fraaije Boeken groot
cieraad bygezet , inzonderheid de Joodfe en Mozai-
fe Oudheden van Goeree , en een onnoemelyk getal
van andere Boeken. In den lentetyd zyns levens was
hy los en ongebonden ; en dit melde ik om geene andere
reden , ais om tot verwondering aan te toonen
, hoe hy door de liefde tot deugt en godvrugt
naderhand zyn aart en levenswyze verandert heeft
ja zoo , dat hy tot een opmerkelyk voorbeeld van
mededeelzaamheid omtrent arme en behoeftige
menfchen ftrekte.
Wy konnen ook niet voorby gaan te zeggen
dat hy niet aljeen'tpenceel voordeetsnaald ,maar
ook voor de pen verwhTelde, en al een goed ge-
tal fraaije Boekjes gefchreven , met Konftplaatjes
verciert , indruk heeft laten uitgaan , die den weg
tot de Deugt, Liefde tot God , Begeerte tot het
zalige leven , als ook zulke , die de zeedeplichten
zoo in 't algemeen , als de kinderpligten omtrent
hunne ouders , in 't byzonder betreffen. Waarlyk
proeven van een geheiligden geeft , en verbetert
leven , waarom hy ook zyn Boekje , 't geen
hy in zyn jeugt berymt had , genaamt DUITSE
LIER , vol van verliefde gedichten , en dartele
minnezangen, alzins by de Boekverkopers,
zelf

254
SCHOUBURGH DER
zelf tot hoogen prys ging opkoopen ,
om deze y-
delheden uit de waereld te helpen en te vernietigen.
Dit is 'er een ftaal van
Een ftraal uit Leonoraas oogen ,
Nog bruiner dan de Diamant
Stak door een heimelyk vermogen
Myn jeugdig hart in lichten brant.
Blaas uit, blaas uit, u Leonore!
Blaas uit de vlam die my verteert ;
Een vlam uit uw gezicht geboren ,
Gezicht dat zon en maan braveert.
Dog hy werd fchandig bedrogen ; want dit
Boekje was in flüte nagedrukt, en werden hem,
deafdrukfels met 4,6, 10 of 12 fluks door baatzugtige
menfchen aangebragt, daar hy niet agterdenkende
van werd, dan wanneer hy bevont
dat hy 'er meer ingezamelt had, dan hy 'er had
laten drukken ;
wanneer hy ook den inkoop fchor-
te, wyl zyn goed voornemen hier door verydelt
was ; en het ïmartte hem , ziende dat de eerlykheid
zoo veer verbannen werd. Zoo dat Jeremias
de Dekker reden vond , om te zeggen
Zoofchaarsheid de waardy der dingen ryzen doet ,
Zoo is een eerlyk man een onwaardeerlyk goedt.
Maar hoe bedrieglyk de verbeelding is , inzonderheid
in 't Huk vandenGodsdienft, zulks heeft
de bevinding geleert, zelf omtrent mannen van een
bekwaam oordeel en begrip.
J. Luiken oeffende zig in zynen buitentyd
in de Boeken van Jakob Bohme en Anto-
nette Bourignon, en hield byna metmemant, als
zul-

Schilders en Schilderessen. 255
zulke, die aan der zelver dweeperyen vaft waren,
zamenfpraak , en ommegang. Verders ging hy des
namiddag om een wandeling alleen, en was voorts
ftil by zig zelf in huis, altyd metopgefpannengedagten,
als opgetogen en mymerende, zoo dat
hy den genen , die hem over 't maken van eenig
plaatwerk kwamen fpreeken, dikwils voorquam
als een fimpele knecht. Om kort te gaan , hy
kwam door 't leezen der gemelde boeken zoo ver
dat hy zig ontfloeg van alle werk, en de Boekverkopers
Mortier, vander Sys, en andere , daar hy
veel voor te doen had , 't zelve op zeide , zyn goederen
verkocht, een klein deel behield , en de reit
aan den armen gaf, en van Amfterdam , vertrok
om ftil door 't geloof met zyn oude Meid, die
hem overleefde en naderhand nog part in zyne
nalatenfchap gehad heeft, te gaan leven: maar
bevond in konen tyd dat zyn geloof niet fterk
of kragtig genoeg, en zyne verDeeiding op een
zandgrond gebouwt was. Overzulks werd hy
door nood gedrongen weder te keeren , en de
Etsnaald weder op te vatten om zig door dat
middel zyn nootdruft te bezorgen. OndertufTchen
nam hy maar van zyne winften, zoo veel als dien-
ftig was , om zyn leven op de foberfhe wyze te
onderhouden. Het overige gaf hy aan den armen.
Zoo dat wanneer hy kwam te derven , zyn Zoons
vrouw en Zoon:je naar den Grootvader genoemt
hunne vingeren niet blaau telden aan hun erfgeld.
Maar wat zal ik zeggen ? geld fcheen hem
ligt te gering. Men zegt dat hy zyn Zoons kind
een Boekje met opgeplakte printjes, onderfchreven
met zedefpreuken en godvrugtige leydingen,
naliet.

2$6
SCHOUBURGH DER
Hy flierf in het zelve gevoelen als van Bohme
voorheen gemeld, in den jare 1712 den 5 April
in den Ouderdom van 63 jaren.
Vander Sys , die veel agting voor hem in zyn
Jeven gehad hadde, liet hem geftorven zyndeafteekenen
, met voornemen om des zelfs wezen (ter
gedagteniffe voor de nakomelingen ) in koper te
laten fnyden gelyk ook gefchied is; en ik ook in
myn Lofdigt , dat diende om de Printverbeelding
te verzeilen , daar aldus op zinfpeel
Dit is de Beeltenis van Luiken, om 's mans
groot
Vernuft en vindingen geteekent na zyn doodt.
Hy was een JVaereldling . daar na heel ingetogen.
Van leven , en gedrag , een voorbeeld van medogen
En mededeelzaamheid ,
aan d''armen fteets betoont
Waarom zyn beeld verdient met eeimge lof gekroont.
De Schouburgh vertoont zoo wel de loffelyke
daden der vromen , als de hatelyke bedryven der
goddeloozen ; beide op dat de waereld zig daar aan
fpiegelende , t'effens zig een denkbeeld van het goe-
de, en een afkeer van het kwade zoude inprinten.
om dat het
Dit fpoor hebben wy ook gevolgt -
T
wit van 't zuiver blank geweten , tegenshet zwart
van een gekrenkt gemoed te kragtiger zoude af'
Heken, Te regt zegt zeker Schryver
Zoo flikkert fteets een Diamant in 't duifter.
Zoo onderfcheid meen Wolfpeft uit een Schaap.
Zoopraalt de Deugdt met ryker glans en hiifter.
RO-

,
Schilders en Schilderessen.' 257
ROMEIN de HOOGE, die fomwyl nevens
de etfnaald het penceel gevoert heeft , hebben
\vy mee een plaats ingeruimt onder de Konftfchilders,om
op zyn beurt mee op ons Toneel te verfchynen
; fchoon zyn penceelhandeling zoo zeer niet, als
wel zyne geeftige vindingen en ryke Ordinantien ,
te pryzen zyn.
Onder zyne voornaamfte penceelwerken in olyverf
word geteld de befchilderde zaal der Borgermeefteren
op het Raathuis te Enkhuizen: en
onder veele andere werken een groot zyvertrek
op het lufthuis van den Heer Matheus vanden
Broek, op Dubbeldam, buiten Dordrecht, waar
men tegens den grooten muur op doek verheelt ziet:
hoe Claudius Civilis, Broeders van Julius Paulus,
d'eerfte Hollandfe edelen, de voornaamfte
Hoofden der ftamhuizen , en Borger ter maaltyd
onthaald in 't Schaakerbofch , aan en onder die
vrolykheid door een breed vertoog aantoont , hoe
zy in hunnen ouderdom , tegen het verdrag
met de Romeinen aangegaan , door hunne
ftedehouders en Hopmannen wierden gedrukt en
mishandelt :
hoe de tyd geboren fcheen (aangezien
de Romeinfche benden hier te land zynde verzwakt,
en de overige veer van honk waren om dien toeleg
te verhinderen ) omzigvandit laftige juk voor
altyd te konnen ontflaan, en dus den eerften Heen te
leggen tot de Hollandfe vryheid , zoo zy hem trouw
en byftand wilden zweren ; welk laatfte wel inzonderheid
daar in word vertoont. Gelyk het Kornelis
Tacitusbefchryftin't4Boekzyner Hiftorien
aanvang nemende met het jaar 17 na Chriftus
geboorte. Vorder zyn d' andre vakken van 't zelve
vertrek gevult met vertooningen van diergelyken
aart.
III. Deel. R Vor-

258
SCHOUBURGH DER
Vorder konnen wy uit preuven zeggen : dat
hy een man was uitfteekend in groot vernuft en
vindingen , en die ik niet weet dat zyns gelyk in .
vaardigheid van ordeneeren , in rykheid van veranderingen
in de Etskonfl gehad heeft , waar van het
oneindig getal van Boektytels en andere Printen
getuygenis geven : maar hy was , in opzigt van zyn
gedrag en wyze van leven , een flechte knaap , en
een tweede Aretyn. Ja
't is om te bejammeren dat
een man van zoo groot vernuft in zulk een fchrikkelyken
dwaling fleekt, dat hyhet alderwaardigfte
niet agten wil of kennen , maar in tegendeel daar
den fpot meêdryft, fchoonhy wel bemerkt dat zyn
levensdraad begint in te krimpen , doende als Anakreon.
Deze, (dus luid de vertaalde Griekfe text in
de Mooyeriana pag. 151) als hem gezeit werd:
Neemden Spiegel, en zie eens, hoe gy geen
hairen hebt, en hoe kaal uw voorhoofd is, antwoorde
: Ik weet daar niet van , (fik hairen heb en ofze
verdweenen zyn. Maar dit weet ik, dat het een
oud man -paft , hoe hy nader aan de doot is , hoe hy
vermakelyker te boerten heeft.
Zulke en diergelyke onzuivere paarlen ( die den
Lezer al meer zullen ontmoeten) zetten de Schilder
kroon weinig luifter by. Maar wat zal ik zeggen
? de aakelige diftelen hebben zig al vroeg in
de lente van de waereld onder het goede kruid op
den akker verfpreid, enden Bouwman verdrietelykheid
aangedaan.
Hy vertrok van Amflerdam, dog het moeft zoo
wezen om zyn ergerlyk levensgedrag ,
en om 't
maken van ftekelige Pafquillen en ontuchtige en
fchandelykeprintverbeeldingen, welke vuiligheid
hy de loiTe jeugt voor fchoon geld verkogt.
Ontmoeten u dan diergelyke verfoeilyke levenswy-

Schilders en Schilderessen. 259
wyzen , zoo moet gy
weten , dat zy niet dienen
tot voorbeelden om na te volgen : maar om elk
en de Schilderjeugt in betbyzonder, een affchrik
en walging daar van te doen hebben. Onze predikanten
hebben dat zelve oogwit , wanneer zy de ondeugden
op hun predikfloel met een zwarte kool
affchilderen ; om de deugd daar by te fchooner te
doen affteken , en den deugdelyken en voorbeeldigen
wandel te meer beminnelyk te maken. Gun
my de vryheid , Lezer , dat ik door een kleene uy tweidinge
de Schilderjeugt waarfchouw voor aanllootelyk
gedrag en vuile verbeeldingen , gevaarly-
ker klippen dan Scilla en Charibdis , daar de eerlykheid
en goede naam ( de grootfte roem van een
man) fchipbreuk op lydenkan : opdat zyde zelve
voorzigtig leere myden en door befpiegelingen
van eindelyke gevolgen , die daar uy tfpruiten , een
affchVik kryge. Hier toe geeft my Florent Ie Com-
te aanleiding , die fprekendevan Annibal Carrats,
en Julio Romano , zig aldus ( in Neerduits vertaalt)
laat hooren:
Aan ANNIBAL CARRATS, om van dezen
grooten man iets te zeggen , en een volmaakt denkheelt
van zyn bekwaamheid te geeven , moet men we-
ten dat de Schilderkonji , zoo als zy thans is verbetert
, by uytnementheid verfchuldigt is ; om
dat dezen verbeven geejl de hertelling der Konji , die inverval
gekomen was , moet toegeschreven worden,
aangezien by het regte natuurlyk Coloryt gevonden
heeft : en behoudende de kragt der verwen , de zelve
heeft weten te vereenigen , en door een zagte vlei-
j entheid , de harde oudtytfche wyze van fchilderen
met de zagtheid van de natuur te paren , tragtende
altyd f [amen te voegen het denkbeeld van een vol-
R 2 maak-

2ÓÖ SCHOUBURGH DER
waakte fchoonheid met het geen de natuur aan hem
deed zien. Maar hy is al te vry ge-weeft in zyne ver-
beeldingen. Men befchuldigt niet minder de levend-
heid van zyn geejl ,
als het misbruiken van zyne kojic-
lyke gaven , met voorwerpen te maken , die de
fchaamte, en eerbaarheid niet toelaat te befchouwen ,
of zy moet het met veragting aanzien, en den maker
teffens met het maakjel verfoeyen.
MARC ANTOON van BOLOGNE heejt 20
printen in koper gebragt naar de Teekeningen van
Jidio Romain , en Pieter Aretin maakte de byfehrif-
ten in vaerzen daar onder, alzo geil en onbejehoft
als de verbeeldingen. Maar indien Julio Romano
zig niet tydig uit Rome voortgemaakt had , de gram~
fchap van den Paus zou hem voor zyn moeite betaalt
hebben-, want zoo haafi Klemera de VIL daar de
lucht van kreeg, liet hy alles in bejlag nemen wat
hy daar van konde magtig werden, en liet Mare.
Antoon in de gevangenis werpen , daar hy zyn leven
verhoren zou hebben, indien hy geen middel gevonden
had waar door hy behendig onïvlugtte, neffensdevoor-
fpraak van den Kardinaal de Medicis , en Baccio
Bandinelle , die hem voor meerder vervolging be-
vryden.
De toeleg van deze redenvoering loopt daar niet
op uit , om den Konftoeffenaaren in hunne wyze
van verkiezingen paaien te zetten , maar inzonderheid
omdenaankomelingenteraden, zoozyalgeneegenheid
kreegen tot zaken enbedryven die in
lofTe dartelheid beilaan, dat zy dog geene onkuhTe of
geile handgreepen ontdekken , veel min de fchaam-
deelen bloot verbeelden , maar de zelve wat bewimpelen.
Ten minften behoort dat geen
waar van een eerbaar oog afkeer heeft , zoo klaar
niet

Schilders en Schilderessen. 261
niet verbeeld te worden , als La Fagie , Budart >
O. de Laires en anderen meer gedaan hebben. Arnobiusfprekende
van het Teellit, dat op deEIeir
Jinia, (ingeflelt wegens het omzwerven van Ceres,
zoekende haar gefchaakte Dochter) omgedraagen
werd , zeit: dat het zelve met zulk een naau-

2Ó2 SCHOUBURGH DER
minfte toe, voorwerpen, daar zig 't penceelftom
op arbeiden kan , zonder der zelver volmaaktheid
door een evengelyke vorm en koleur na te boot-
fen.
Wat doet zy niet op haar Saayzoenen telkens
veranderingen in de bloemen , het cierfel der Hoven
, zien ! waar op vele van onze Konftfchilders en
SchildereiTen , zoo oudtyds alsnog, verlokt, hun
vlyt hebben te werk geftelt , om der zelver fchoonheid,
tederheid, en pragtige koleuren nateboot-
fen.
Kan het Gevogelte, dat met zyn fnelle wieken
door de dunne lucht fnort, het woud op zyn lieffelyk
gezang doet fchateren , en huppelende van
tak tot tak eikander vervolgt , uw Schilderluft niet
bekoren? of konnen de weerlooze veltdieren,
Schaapjes, Geitjes , en Lammertjes, daar zy by
dreven het bedoude morgengras afweiden , of daar
zy drinkende zig in de bron fpiegelen, uw pen-
ceelluft niet voldoen tot nabootfmgc ?
Kan de Oceaan die door zeekafteelen bebouwt
word ; kunnen de veranderlyke voorwerpen die de
wifTelbarezee, en de bulderende noordenwind daar
aan geeven, ofde bevloerde binnewateren, daar met
beeltwerk gecierde en vergulde Speeljachten , en
rnenigerhande ander kleen vaartuyg zig op doet
zien, tuïTchen de groene wallen ,welke ten fchutting
flrekken voor de landbuurten , u niet verlokken tot
nabootfen ? nog ook de Wilde zwyne en hartejacht
(de lufl der grootfte waereldvorften ) nog de
zwier dier toerufting, nog de hoflyke naileepuw
Schilderdrift niet gaande maken?
Zyn dusdanige voorwerpen tegeringom uw vlyt
daar aan te befteden ? Wel aan , daar is ftofgenoeg.
Verbeeld een veltknaapmetzyn Buurmeit onder de
lom-

Schilders en Schilderessen. 263
lommer van een dikgetrofte Linde, of aan een
ruifTend beekje by het wollig vee; of doe hem op
zyn hardersfluit een minnedeuntje voor zyn liefhart
kwelen : zoo vint het penceel fpelens , om
van dat voorwerp tot de byvoegfelen Osjes,
Schaapjes, Geitjes, kruiden op den voorgront,
boomen , en groene dreven van een veer doorgezicht,
te weiden.
Is dit voor een hoogvliegend vernuft te laag ?
Sla de Roomfche gefchichtboeken , of den Bybel
op ; deze zullen u overvloedig keurfloffen verfchaf-
fen , om vernuft en penceel te oeffenen.
Kan dit u mee niet bekoren , om dat het meeste
van die , Treurftoffen , of ernftige verbeeldingen
op leveren ? kan uw geeft zig tot die naaugezetheid
, of aan de letter vaneen Hiftorifche beichryvingniet
bepalen?
Wy willen niemant in zyn genegenheid dwarsboomen
: maar voor my , ik heb 'er altyd meer voor
geweefl als voor het potiige ; om dat ik daar in
meer gelegenheid vond tot het verbeelden van velerhande
kragtige hartstogten : dog heb egter altyd
een affchrik gehad om menfchenflachtingen af te
beelden in dat punt des tyds als de bloedftorting gefchiet
, wel als de voorbereidfelen daar toe gereed
aan de hand waren , en de veege het keelmes op den
ftrot , en de llachtbyl opgeheven ziet. Gelyk ik
dus verbeeld heb voor den Heer van Heemskerk,
in 'sGravenhage, Oreftes en Pylades , hun toeleg
door 't Orakel verklapt, hen van Thoas aangegrepen
, als Kerkroovers voor 't outaar gebragt ; om
voor 't oog van 't volk geflacht te worden , maar
door hunne wederzydfe getrouwe liefde voor malkander
gered. Want
R 4
De

264
De waare Orejlcs ,
SCHOUBURGH DER
om zyn Pylades Verlegen
Riep met een luide Jlem: De prins heeft u mis leidt
Ik ben Orefies , ik. Maar d 'ander j prak hem tegen.
Wat zou de Koning doen in deze onzekerheid*
Maar ik heb altyd vermyd bloedftortingen te
vertoonen , als zynde voorwerpen , daar men ftraks
een rilling in 't bloed van gewaar word , als men
die ziet.
Ik heb de onthalzing van Holofernesdoor Judith
van Rubbens en de onthoofden romp van Goliat
door David Spanjolet , als ook den wonder konftig
gefchilderden Proteus door den zelven gezien : maar
voor my, ik zag liever , als ik keur moeft nemen ,een
moedernaakte Eva zonder vygenblad , een konftig
gefchildert Venusbeeld bloot ftaan , ofeen zachtflapent
Veltnimfje, daar een fnoepluftige Boxvoet
op loert , om het te betrappen , zoo het niet bewaakt
wierd, gelyk inde print hier tegens over verbeeld
flaat. Men dekke met de Gordynen zulke fchrikkige
vertoonfelen , waarom ook dusdanige Tooneelfpeelen
thans van den Schouburg afge weert worden.
Dus mag Medea voor het volk haar krofiftnietdoodcn,
Nog Atrcus , om op 't vlees der kinderen te nooden ,
Hunn eigen vader , die den hals affnyen , hradn ,
En kooken voor het oog.
Maar gy
zult ligt meer zugt hebben tot vro-
]yke wezens , dan gekreukte voorhoofden te ver-
beelden. Zeker daar zyn luftftreelende en vreugdige
voorwerpen genoeg aan de hand , om het penceel
te oeffenen, 't zy dat gy veltnimfen verbeeld
ten reye gaande naar Ceres pronkbeeld , ofdaar zy
met

Schilders en Schilderessen. 265
met de Boxvoeten hand aan hand , om het zelve
een rondendans maken , of een Bachus feeft. De
Konfloeffenaar knikt my toe. 'T fchynt dat ik
't eyndelik geraden heb.
Daar zyn menfcben (zeit Gratiaan) die ik weet
niet met wat een ongemeene beleeftheid begaaft zyn,
en wel doetontfan-
die ben by elk aangenaam maakt ,
gen. 'T eerjle en aangenaam/te deel van deze loftelyke
gaven befiaat in de algemcene kennis van alles wat
'er in de waereld gefchied is, een opmerking van al
de loffelyke bedryvcn der vorjlen , de ongemeene voor-
vallen der wonderheden van de natuur, en de buiten-
fpoorigbeden der Fortuin , en pajl die toe op den reeb'
ten tyd. Door het middel van deze kundigheid , en
zedelyke ontleding kan hy gezont van zaken oordcelen,
en d' agting met de voetmaat meten van de waarheid.
Voor al maakt hy een naaukeurige verzameling
van alle goede Jpreuken , van alle de geeftigheden
zoo deftige als kortswylige puntdichten , en Jpreuken
der wyzen ; aangenamen voorraad om bevallig by de
waereld te wezen.
Deze gaven bezat de konftige ChafTenette- en
Landfchapfchilder JAN van NIKKELEN geboren
tot Haarlem , die zig daar van als uit den
uitflag gebleken is, wonder wel heeft weten te
bedienen.
Zyn Vader die een fraay Kerkfchilder was
op de wyze van van Vliet , en die hem naderhand
de Bouw- en Doorzigtkundeen behandelinge van
het penceel leerde , bragt hem eerfl tot de Franfe
en Latynfche fcholen , om in de taalkunde onderwezen
te worden , daar hy door zyn vernuft
en kloek onthoud gelukkig in vorderde.
R 5
Voorts
lees-

266 SCHOUBURGH DER
lees -en weetluftig oeffende hy zig in deHiftorien
Reisbefchry vingen! , Natuurweetkunde , in den Bybel
en gronden van den Godsdienfb , verkeerende
dagelyks in de oeffeningplaatfen , en met zulke
menfchen die men onder deMennoniten ofSocynsgezinden
Difputanten noemt , waar door zyn verftand
meer en meer gefcherpt werd.
Hy onvermoeit in 't nafpeuren van velerhande
wetenfchappen ontdekte dan 't een en dan 't ander.
Ook vond hy een weergalooze harde Fernis
uit, daar hy Kabinetten , Gerridons enz. zoo goet
als de Indianen , mee verlakte. Naderhand vond
hy tot de Fabriek of Weevery iet ongemeens uit
zoekende konfraterfchap met menfchen die veel
geld bezaten , en Oclrooy of voorrecht by de Heeren
Staten. Maar daar kwam niet van. Des begaf
hy zig tot het fchilderen van Landfchappen , Bloemen
en andere cieraden op dunne zyde , dienende
tot Chaffenetten voor de glazen, als ook Lakwerk
enz. Hy was , wanneer hy een glas met wyn
meer dan naar gewoonte gedronken had , vol van allerhande
potferyen en grappen , en wifh wonder
wel den rol van een kwaker te fpelen : verftont
zig ook op een knipvaersje voor de vuift ( als het
fpreekwoord zeit ) te maken.
Hy wift zig hier te Amflerdam zynde door zyn
fiuweele tong zoodanig indegonftvan denKonftfchilder
vander Meyn in te dringen, dat dezelve
ontboden zynde van den Keurvorft van de Palts
hem op fortuin mee nam , daar hy ftraks den
Heer Douve Hoffchilder en Konftbewaarder van
den Vorft tot zyn vrient kreeg , gelyk hy zig van
den zelven ook by tyds zoo wel wift te bedienen
dat hy hem naderhand niet meer noodig had. Hy
wift de eerftemaal dat hy gemelden Douve fprak,
zyn

Schilders en Schilderessen. 267
zyn belangens zoo wel voor te doen, dat die hem
ftraks eenige Chalïenetten buite kennis van den
Voril liet maken , en dezelve zette op een plaats
daar de Vorft voor by pafTeeren moeft , om hem dus
met die cieraden te verraden , daar de Keur vorft bevallen
in nam, welke voort orde gafom eenige van
zyne Landhuizen met hunne groene dreven , Tuinen
, Fonteinen enz. naar 't leven af te teekenen en
dus te fchilderen , daar hy dan tot meerder vercieringen
eenige Jachteryen in te pas bragt , of een
Harder en Harderin
by 't ruijjen van een hron ,
En zilvreftroomen , daar voor 't ft eken van de Zon,
Het boomgaardryke dal verftrekt een koele lommer.
'T gebeurde dat de Voril: hem een ftukje van
den Konftfchilder Adr. vander Werf liet zien , om
zyn oordeel daar over te geven , en t'eftens een
pourtret van Douve. Het eerfle prees hy naar zyn
waarde , dog met beklag dat aan vander Werf nadeel
gedaan werd , met het pourtret van Douve
daar by te flellen, dat zoo kragtig en natuurlyk
gefchildert was. Dus floeg hy een dubbelden flag,
daar de laatfle geen ondienft mee gefchiede. Zeker
hy ftond door zyn fyn geOepen tong , ruim
zoo breed aan 't Hof, als vander Meyn door zyne
brave penceelkonfl.
Na de dood van dezen Keurvorft , quam hy aan
't Hof van HeflenkaiTel.
Wy zagen de voorgaande eeuw fluiten , door
het ontfleken van hetgrootekonftlicht Antonivan
Dyk. Deze halve eeuw van zeftien hondert loopt
mee niet ten eynde, of de Konftgodes ontfteekt
een ligtendekonflfakkel , om de tweede helft van de
1 6de eeuw , door den glans der zelve te beftralen ,en
voor

268 SCHOUBURGH DER
voor te lichten in AUGUSTINUS TERWES-
TEN, geboren den 4 van Bloeimaand 1649, in
'sGravenhage. Zyn lentejaren bragt hy door
eerft met teekenen naar printen en pleifter , naderhand
met bootfeeren in was, dat hem aanleyding gaf
totde Dryfkonft, waar van hy verfcheiden ftalen
zoo in goud als zilver , met veel roem bewerkt
heeft. Hy met dezen lof niet vernoegt, wylzyri
geeft op grooter ondernemingen doelde , ontdek-
te zyn voorneemen (nu ontrent twintig jaar geworden
) aan zyn Ouders in dezer voegen : dat hy
vaft had voorgenomen, ofte trouwen, of hun ter
keur te Hellen , wat zy liefft wilden dat hy doen
zoude. Zyn Ouders die van twee het befte keurden
, Honden hem toe de Schilderkonft te laten leeren.
Gelyk zy hem ook beftelden by denberugten
Konftfchilder Wielin. Dog deze tot Hoffchilder
beroepen van Fred. Willem Keurvorfl
van Brandenburg, genoot hy maar twee jaren zyn
onderwys in de Konft, waar na hy zig begaf , om
de menging der verwen en penceelhandel voort te
ïeeren by Willem Doudyns , voor den tyd van
twee jaren, in welke jaren hy zoo veer in de Konft
gevordert was , dat hy , om tot meerder volmaaktheid
inde Konft te geraken, belloot een reis door
Duitsland naar Italië te doen, daar hy drieagtereenvolgende
jaren bleef, zig naarftig oeffenende
naar de befte voorbeelden , daar men om naar Rome
gaat; als de berugte marmere Antiken, en pen-
ceelkonft van Rafael , waar van hy uitvoerige afteekeningen
maakte, om naderhand zig daar van
te bedienen.
Na dat hy zig dan nog eenige maanden te Venetien
had laten ophouden , nam hy zyn te rug
reys door Vrankryk , en over Engeland naar zyn
ge-

Schilders en Schilderessen. 269
geboorteplaats , hebbende in 't geheel zes jaren
met die reys door gebragt , wanneer hy t' huis
kwam in 't jaar 1678.
Verfcheiden groote Konflwerken , zoo zalen als
zolderftukken , heeft hy zoo op zyn reys , als naderhand
, gemaakt ; nevens andere Konftftukken , daar
men een ganfche lyft ( aangezien hy wonder vaardig
met het penceel wift om te gaan) van zoude
konnen opftellen.
My gedenkt nog , dat als hy te Dordrecht de
zaal van denHeere BaarthoutvanSlingeland, naderhand
Borgermeefter en Opperfchout , in 't rond
met Hiftorien uit Ovidiusbefchilderde, ik, ver -
zeld met den Konftfchilder Arent de Gelder , en
den braven Beeldfnyder Henrik Noteman , hem
daar ging bezoeken , met voornemen van hem
tot een wandeling uit te lokken. Maar hy floeg
't beleeft af, onder voorwending.dat hy nog iets
te doen had , 't geen noodzakelyk moefl gedaan
wezen , met verzoek of wy zoo goet wilden weezen
van na 't verloop van een uur of twee weder te
komen. Wy deden 't en vonden toen tot verwondering
een fchoorfteenftuk met drie of vier beelden , 't
geen , als wy 'er de eerde maal kwamen , alleen met
kry t afgefchetft was , in 't geheel met zyn koleuren
aangeleit.
Hy is een der voorn aamfte yveraars geweeft, die
de Haagfche Academie , of hooge fchool der KonftoefFeningen
} in verval geraakt, in den jare 1682
en 83, weder hielpen opbouwen, en aankweken,
als een zaak van groote nutbaarheid voor deKonfl-
of aankomelin-
oeffenaren en min bedrevenen ,
gen : waarom hy ook naderhand , een Hoogefchool
op 's Vorften Beurs deed opregten, die al veel gelykheid

270
SCHOUBURGH DER
waar van \vy ftraks
heid had naar die van Parys ,
nog iets meer zeggen zullen.
In 't jaar 1690 werd hy van den Keurvorfl van
Brandenburg ( naderhand Koning van Pruiflen) tot
zyn Hoffchilder te Berlyn beroepen. 'T eerfte
voornaam werk dat hy daar maakte , was op Oranjenborg
in de beroemde Porceleinzaal, gelyk hy
ook naderhand indemeefte Vorftelyke huizen zoo
binnen als buiten Berlyn , zyne uitftekende pen-
ceelkonft , in Gaanderyen , Oranjeryen , en op befchoten
Zolderingen van ruime zalen heeft doen
zien , tot groot genoegen van den Vorft , en den
grooten Konftbeminnaar den Heere Dankelman
voorzitter in den Vorftelyken Hofraad.
Wanneer hy nu zag dat hy des Vorften Konftliefdigheid
door zyn loffelyke Konft deedopwakkeren
, nam hy dien flag waar ( als men zeit ) en (telde
den Vorft het oprechten vaneen Academie op
die wyze , als men in Vrankryk heeft , zoo fmakelyk
voor , dat 'er ftraks toezeggingop kwam , en t'effens
de bouw, en het beftier aan Terweften opgedragen
, die ten eerften zyn werk daar van maakte,
en
dienftig
voorts
was.
alles
Hier
bezorgde 't geen daar toe
in kwam hem zyn Broeder
Elias , anders de Paradysvogel , die twee jaren jonger
was , een braaf bloem-, fruit- , en beeftefchilder,
en die te Rome woonde, wel te pas. Deze bezorgde
hem de keurlykfte afgietfels van de befte
Antiken. Als ook het ganfche beroemde Beeldhouwery-konftkabinet
van Peter Belori , het geen zonder
merkelyke fchade in kiften over kwam.
Ondertuflchen werden 6 vertrekken tot de
Academie aangeleid , en tot elks onderfcheiden gebruik
vervaardigt , en tot ieder Kamer een Opzich-
ter of onderwyzer aangeftelt.
De

Schilders en Schilderessen. 271
De eerfte kamer diende om de jeucht in de beginfelen
der Teekenkonft te onderwyzen.
De tweede om naar pleifter te teekenen.
De derde tot vergaderplaats voor de Regenten.
De vierde om de jeucht , in de Deurzigtkunde
, Meetkunde , Bouwkunde , en Veftingbouwkunde
te onderwyzen.
De vyfde om in de Anatomie of Menskunde,
alsook in 't plooyen der kleederen onderwezen
te worden.
De zesde of hoogde fchool was eengroote ovale
zaal, in 't rond bezet met gemelde Beelden
die dus geftelt waren , dat elk op zyn voetftuk gedraait,of
zonder veel moeite kon verplaatft worden.
Dit nu alles in zulk een geregelde orde gefchikt en
1697 voltooit zynde, verzogt onze Eatrysvogel,
( dus was hy in de Bent gedoopt ) den Vorft en 't
Hofgezin, "dit werk te bezigtigen, die daar in
groot genoegen namen , en de Heer Everard
Dankelman eerfte Prefident werd aangefteld tot Directeur
der Academie.
Drie malen heeft hy eerfte Profeflbr van dezeAcademie
geweeft , wanneer hy kwam te fterven in den
jare 1 7 1 1 , op den 2 1 van Loumaand ; totgroot ver-
lies der opkomende Konftftarren van dat vorftendom.
Zyn Beeltenis kan men zien in de Plaat L. 26.
Met deezen fluiten wy het Toneelgordyn , voornemens
om den Lezer , door een zedig vertoog , de
nutbaarheid der Schilderkonft, als in eenfpiegel,
te doen aanfchouwen.
De maker van 't heel Al heeft de Natuur een
vermogen ingeplant, om menigvuldige ontelbare,
in vorm en koleur verfchelende Schepfels voort
te brengen, en elk der zelve op hun tyd te doen
ver-

272
SCHOUBURGH DER
verfchynen voor d'oogen der menfchen ; om dat
zy zig in die menigerhande aangename verfchyn-
felen zouden verlultigen , uit het veroorzaakte, de .
oorzaak der dingen na fporen , en de verwonder-
Jyke wysheid van den Schepper in
verheerlyken.
de fchepfelen
En op dat de verwondering, die, na dat men de
dingen kent, ophoud, niet om dat zy dan min van
waarde zyn, maar omdatdenieusgierigheidftaag
naar verandering zoekt, niet zoude ophouden, heeft
de Natuur de voortbrenging der zelve tot onderfcheiden
tydftanden bepaalt,en in zoo menige veranderingen
verdeelt dat de verwondering altyd blyft;
aangezien zy alle die fchoone vertoonfelen niet
teffens , maar by beurtwiffeling na den anderen doet
verfchynen.
Wanneer ik nu de Schilderkonft aanmerk ais naaapfter
van de natuur , leid my die aanmerking
ftraks op den weg om de verfchillige geneigtheden
der Konftoeffenaaren , omtrent de veranderlyke
keur , en verkiezing hunner voorwerpen , na te fporen
, welke zekerlyk door een verborgen werking
( waar van de wyze en ons bekend is ) daar toe worde
beftiert.
Dit begrip zal min vremt gefchat worden ,
wanneer men uit klare beftempelingen ziet, dat
des waerelds Bouwheer ( op dat de cieraden van zyn
Heyligen Tabernakel konftig met lofwerk zouden
geborduurd worden , als ook het Hoogepriefterlyk
gewaad, én kruiken , voorts alle toeruftingen tot
den Godsdienft behoorende kondig gewrogt zouden
worden) Bezaleel en Ahaliab op een boven gewone
wyze met den Konflgeeft overflort heeft
en bekwaam gemaakt tot allerhande Konftwerken
, gelyk Mofes dit aangeteekent heeft in het
Boek

Schilders en Schilderessen. 273
Boek des Uittochts, in het XXX Hoofdftuk. Op
zulke wyze gelooven wy ook dat de Propheet
Ezechiel de teekenkonft geleert heeft , waar door
hy, op een Ticheifteen , een grontbewerp van de
Stad Jeruzalem, en de befchanfingen der vyanden
, met hun Stormgereetfchappen , affchetfte.
Zie Kap. 4.
. Engelykde Natuur tracht naar de volmaaktheid
die de Schoonheid maakt, zoo hebben ook menigte
Konftoeffenaars vanouds af, en noggetragt
de Natuur in hare verbeeldingen zoo na te komen
als hun immers door 't penceel doenlyk was , waar
door het des te meerder verwonderinge baart
voor den aanfchouwer. Ja men zou ook mogen
denken, dat de zugt tot het verbeelden van verfchillige
voorwerpen, inzonderheid zulke welke
kort van duur zyn , ook door een verborgen werking
befliert word ; op dat door de Konft de dingen,
wanneer de Natuur zig inhout, zouden konnen
gezien worde , en dus den opmerkenden door
zulke befchouwingen nooit voorwerpen ontbreken,
om den Schepper in die Wonderlyke veranderingen
der fchepfelen als in een fpiegel te befchouwen.
Onder alle Schepfelen der Waereld munt des
menfchen Beeld , inzonderheid dat van de Vrouwe
uyt, in welker maatfchikkelyke omtrek van ledematen
een volmaakte fchoonheid opgeiloten
Jeit. Deze in vele voorwerpen verdeelt , en door
ftadig yveren van vernuftelingen, in een enkel
voorwerp famen gebragt, doet ons verwondert
ftaan, en t'effens belluiten: datheteerfte gefchapen
vrouwenbeeld, wanneer het verfch uit
de hand des Scheppers hervoort kwam, volmaakt
fchoon zal geweefl hebben, van welke
III. Deel, S be-

274
SCHOUBURGH DER
bedenking de groote Jooft van den Vondel mee niet
vreemt was , als hy de fchoone ftal van Eva. , door
Apollion, (in zyn Tooneelfpel van Lucifer) zoo
aanminnig affchildert, dat de Hemelboo zelf,
op dat fchoone beeld verflingert, Adam dit geluk
misgunt. Hoe de Dichter aan dit begrip komt dat
hy Engelen , enkel geeftelyke wezens , menfchelyke
neigingen, hartstogten, en lichamelyke hoedanigheden
en bedryven toevoegt,daar de fchrift van zwygt,
dat laat ik daar. £n fchoon hier omtrent een misvatting
is , nogtans word volgens den zwier der Dichteren,
door hetbycieraad het voorname,te weten Eva,
te kragtiger, en met meerder luiffcer vertoont. Ten
minltcn is het zo eigen aan de Hiftorie als dat een
Tempelier voor alle toehoorders zeit: Ende Adam
Gtöwaakt uit den flaap , ziende Eva , dagt by zig zelven
, dit is recht een kolfje naar myn band.
De mindere Scheplels die in ontelbare getallen
zig op het Waereldrond , in de lucht en de Wateren
vertoonen , hebben meê hunne meer en minder
fchoonheid, in Stal enKoleur: en de Konfte-
naars, die de zelve natuurlykft en welflandigft
hebhen weten te verbeelden , hebben den grootften
roem behaalt , als in 't verbeelden der Wilde
Dieren R. Savry en Jan Hendrik Roos.
In Jachtdieren P. Snyers, en Ah. Hondius,
In 't verbeelden van Slachtdieren N.Berchem,
P. Potter
vander Does.
Adriaan vanden Velde, Jacob en Sim.
H. Verfchuring.
In Paarden Phil. Wouwerman ,
In Vogelen Melchior de Hondekoeter , en Adriaan
van Emont.
In Villen , Izaak van Duinen.
Welke

Schilders en Schilderessen. 275
Welke alle en elk in 'c byzonder natuurlyk en
Kondig verbeeld, het oog, des aanfchouwers niet
alleen verluftigen,maar de zelve ook verwondert
doen ftaan over de menigvuldige veranderinge der
Schepfelen , en hunne verwonderbare verfchillige
famenftellinge hunner ledematen. Zelf deze aarde
is op verfcheiden plaatfen van verfchillige geftalte
en vorm.
Daar is zy met een wyde uitgeftrekte vlakte , die
de Lantman met het kouter doorploegt op hoop van
een ryken graanoegft : gins met diepe valeyen , daar
de Echo met dubbele klanken het geluit nabaaut.
Elders ziet men fteile bergen die met hun kruinen
tot de Harren fchynen op te groejen, beplant met
boomen van allerlei ffcal , en gedaante van loof. De
Eyken die eeuwen verduuren , Linden die met hunne
digt getrofte kruinen, tenfchuil flrekken voor
Veldeling en zyn blaetend Vee om onder te fchui-
len voor 't brandende kreeftvuur, trotfe Ceders die
oudtyds Libanon cierden ; CyprefTen en dergelyke
meer hebben hunne nabootfersby menigten onder
de KonftoefFenaars zoo hier als elders van tyd tot
tyd gevonden. En geen wonder. Ifraè'ls Harpenaar
heeft de voorzorg van den Almachtigendaar
in befpiegelende , waardig gedagt daar aan te ge-»
denken in zyn 104 Tempelgezang, gevolgt van
H. Dullaart aldus:
Zie ik de hooge Bergen aan ,
Gy drenkt haar lommerryke toppen ,
Waar om de Wolken ixeemlen gaan ,
Met verfcben douw of regendroppen.
Des morgens als de flarrenroem ,
Zoofchoon uit't oofien aan komt brallen,
S 2 Dan

276
SCHOUBURGH DER
Dan laat gy in een yder bloem
Gefmolten diamantjes vallen.
Dus is't ook met de ftille Wateren,en woefte Zee,
zelf daar zy in haar meefte woedg en oploopentheid,
de rotfen en zantduinen met floot op floot rammeit,
en den Landman voor een geweldige o verftrooming
doet beven. Waarlyk die in alzuJke verbeeldingen
zyn opmerkingen wat veerder doet
weiden als op de bloote Konft van het gefchilderde
tafereel, en zig inbefpiegelingenrnetdennaaukeurigën
Oordeelaar van Balthazar Gratiaan
Spaans Jefuit , nederzet op een rots, van waar hy
befchout de gevankenis, waar in de Zee word befloten
, en hoe dit verfchrikkelyke monfler zoo
geruftelyk omringt word van zoo zwakke palen
en wederhouden door zoo zagten toom als het zant
en het Aartryk geen andere muuren heeft dan de
ftranden tegen dien woelenden vyant, ziet hy de
Gocldeiyke voorzorg daar in uitblinken , en befl uit
Is deze uitwerkinge of dit veroorzaakte zoo wonder-
baar ,
hoe verwonderlyk moet derzelver oorzaak in zig
zelve wezen?
Inzonderheid wanneermen met. onzen puikdich-
ter in 't zelve koorliet, de zelve befchout met te
rugdenking op haar grondbeginzel, aldus:
De waafrcn als een mollig kleed,
Die op haar rond verfpreit vafl mijten ,
Met lojfle golven wyd en breed
Rontom de hooge bergen brui/ien.
Gy fpraakt maar Jlegs een enkel woord ,
De Zee die dcisde in haare ftranden ,
Zoo ras was adem was gehoort.
De

Schilders en Schilderessen. 277
Degemeene menfchen (zeit Ant.deGuevara)aa«fchoawen
de dingen alleen om hunne oogen te verlufligen
; maar de wyze doorzien dezelve , om de verbor-
genheid daar af te weten.
Wend men het oog van het nare Zeeftrant tot
de grazige Beemden groene Waranden , en Luft-
,
hoven welker grond als met een bloemtapytover-
fpreit is j dat aan alle kanten een oegft van geurige
bloemen vertoont, alle onderfcheidentlyk en
konftig door de natuur met allerhande koleuren befchildert,
ieder voorwerp is een verwonderenswaardige
zaak. Ik

278
SCHOUBURGH DER
De voornaamile nabootfers van deze cierlyke
verfchynfden, die, wanneer de Luflhoven met ys
en fneeuw bedekt zyn, dezelve door de penceeikonfl
in den zelven luider en fchoonheid herfchept
in de Konftkabinetten doen zien, zynoudtydsjan
Breugel , Dan. Segers , naderhand Ev. van Aalft,
vander Elft, Jan en Korn. de Heem , en andere
hunne tydgenooten geweeft. Thans (behalven
Juff. -Ruifch, anders Pool, waar aan wy voorheen
gedagt hebben) munt uit de Konftfchilder
Jan van Huifum.
Ik ben tot geen keurmeeftergeflelt, maar neem
egter de vryheid om te zeggen : dat de twee laat-
fle de eeriï gemelde in Konfl zoo veer overtreffen
als het daglicht in helderheid de manefchyn
Verder moet ik niet gaan, 'k vermag 't ook niet
te doen, uit hoofde van het eng beftek 't geen ik
my zelf in opzigt van de nog levende Konflenaars
en Konftenareilen heb voor geflelt, te we-
ten hun brave Konfl alleen de Waereld voor te
dragen, zonder daar van te oordeelen , ofeenige
i 7 ergelyking van des eenen met des anderen Konfl
te maken. Indien ik zulks had ondernomen , 'k had
wis den haat en tegenfpraak niet,konnen ontgaan
daar ik nu in tegendeel zulke menfchen die genoegen
in hun eigen doen fcheppen in die verheuging niet
ftoor , maar ieder in zyn yver , en naar mate van zyn
penceels vermogen prys, waarom ik ook allen die
my voorgekomen zyn , zonder eenig onderfcheid
daar in te maken, op hun tyd heb geboekt , en in rnynen
SchouburghderKonflfchildersen Schilderenen
plaats vergunt , tegens het begryp der Thebaners.
Want binnen Theben werd op de Schilders zoo
naauw

Schilders en Schilderessen. 279
naauw agt genomen , dat 'er geene mogten bannen
de muuren banken, dan die uitfteekende geeften
waren , en een roemruchtigen naam hadden : ja
die gene, weike eenige botte of onverftandige
Tafereelen maakten , vervielen in een zware boete,
of moeflen de flad ruimen: want de overheid
wilde niet gedogen dat de eene Ezel voor den
anderen zou zitten te kladden , en een edelgeagte
Konft met vuil befmeerde doeken in
helpen.
't voetzant
Zeker eene al te ftrengewet, en die in een land
waar yder vry is geen grond vint. Vry, inopzigt
dat yder doen mag met het geen zyn eigen is wat
hy wil , zoo het niet tot fchade van anderen
flrekt : gelyk het dus gelegen is met zulken die
uit genegenheid tot de Konft het penceel voeren,
fchoon zy altyd als het veil in de laagte kruipen;
om dat zy een goede leiding mhTen om hen op te
beuren : of in het warnet van hunne verbeelding
blyven hangen. Schoon men zulk y veren voor
vrugteloos uitkreet, wat kan 't helpen, of wat
regt heeft men daar toe? daar 't hun eigen doeken
zyn die zy bekladden. Daar en boven kan
't gebeuren dat de minft bedreven in Konft het
zelve genoegen in zyn doen vind als de meeft bedreven
, en zyne verdienden met de elle van blinde
eigenliefde breed uit meet. Nu kan ligt afgenomen
worden hoe breed hy daar by ftaan zou , die zig
ondernam als Keurmeefter te oordeelen wie in
de Konft boven ftreefde, enhemd'eerkroon op 't
hooft plantte. Zeker ik hou myn handen t'huis,en
laat Flora met de veltnimfen over de bloemkrans
twiften. Volg dit rym, lezer, en gy zult met my
het belluit aan 't end goed keuren.
s 4 • >;/*

28o SCHOUBURGH DER
Juift als de lieve Lente een fchoone veltlievrei
Had aangetoogen , om de aanlokkclyke Mei
In Floraas bloempneel vol vreugts te wellekomcn ,
Daar 't wrftewindje /peelde al zagtjes door de hoo-
rnen ,
Verfelxen 'er in bet wout een herderinnejloet
Die dartelende in 't groen , verheugt en wel te moed
Feftoenen vlochten om het veltaltaar te eieren
Der Bloemgodes, wier feeft ze al dan/end wilden
vieren.
De nimfjes fpringen , zaam verblyt , door 't jeugdig
kruit
Op 't juichend f eeftmuzyk van rinkelbom en fluit ,
Tot dat zy wat vermoeit infehaduwe der Linden ,
Zig nedervlyn om een luttel rnfts te vinden ,
Alwaar ze een bloemekroon ontdekken in het gras
Als of die * door Glicere oudtyds gevlochten was.
Zoo geejlig wijl de kunft de bloemen te fchakecren ;
Vrouw Fenus mogt ze aan haar' Adonis vry v cr-
eëren.
Elk vat dit bloemkleinood met zuivre vingren aan.
De Bloemgodcs bleef zelf als opgetogen ft aan ,
Koomt , roept een nimfje, laat ons dit den Tuingod
fchenken ,
Een ander : Iaat ons hier de hofjeugt mee beden-
ken ,
Die is het waardig ; maar vrouw Flora keurt dit af.
Aan wie men dit juweel als heilig overgaf ',
Het geven aan Priaap zoude ik gcenfins geheugen
Zoo zegt ze, deojfcrvlam zou 't frifch gebloemte zen-
gen.
En fchenke ik 't aan de jeugt , 'k vrees haar onagt'
faamheid,
* Glicere, Huisvrouw, of beminde van Paufanias,
Zy

Schilders en Schilderessen. 28
Zy zou 't mishand'len , 't geen dan vruchtloos wierd
befchreit.
Het veiligft is dat wy 't den fchildergeejlen wyden.
Die , die vereeuwigen myn fchoonheid f allen tyden.
Wat godheid is 'er die my meerder gunjl bewyft ?
Schoon al wat adem heeft myn fchoonheid viert en
pryft.
Zelfs als de wintervorfi het Aertryk houd bevroozen
,
Zie ik gebloemt e en kruid nog even jeugdig bloozen
Op 't dierbaar kunjlpaneel, dat elk die 't ziet ver-
baaji ,
Zoo leevendig dat zelfs het bietje daar op aafi.
Dies wilt u naar myn keur , en billik oordeel voegen.
Ik fchenkze aan d' eed' Ie Konfi , maar om alle onge-
noegen ,
Te myden , wie ze zal verkrygen , laat zulks aan
Die zig den waartjïen fchat in Konji van fchiUïren ,
Jiaan.
Wie dan natuur beft weet in haar gedaante en zwie-
ren
Te volgen ,
mag zyn kruin met dezen krans verderen.
Het Jaar 1650. vrugtbaarderin 't voortbrengen
van Konftenaren als wel andere jaren , zal ons Toneel
ftoffe opdifTen voor alle fmaken , door de veranderingen
der toebereidfelen , welke een zelven
koft op nieuw fmakelyk maakt. Dus daar wy voorheen
twee,drie, Konfifchilders, min ofmeer op hun
geboortejaar doen verfchynen, willen wy nu
eens van wyze veranderen , en hen verzelt met
een goed getal hunner tydgenooten , welker geboorte
wy niet hebben konnen nafpooren, te
gelyk ten Toneel voeren , en in verfcheiden be-
dryven doen uitkomen.
S 5 .
Hoe

282 SCHOUBURGH DER
Hoe gevallen dikwils den grond geleid
of, om beter te zeggen, aanleydingen hebben
gegeven tot Kond, en weten fchappen , daar van
hebben wy van oude tyden af menigte van voorbeelden.
Inzonderheid leezen wy by van Mander, hoe
Kwintyn defmit op een jong meisje verliefde die
opdenzelven tydeen fchilder tot minnaar had,maar
zig verklaarde ,
ingevallen Kwintyn een fchilder in
fteè van een begruisden fmit waar , dat zy n perfoon
haar beter dan de ander zoude aanftaan, en zy zig
toe hem neygen. Maar hier fcheen geen middel
toe, aangezien hy dit ambagt geleert had, en
daar en boven een oude moeder had , waar voor hy
met een den kofl moeft winnen. Des werd hy droefgeeftig
en eindelyk ziek. In die langwylige ziekte
leggende , en behoeftig zynde , werd hem geraden
toen hy zoo veer weder begonde te beteren , dat
hy zig op zyn bed konde opgeven , dat hy gedruk-
te printjes van Heyligen , Heyligjes genoemt , (die
de Roomsgezinden uitdeden aan de kinderen die
yverig hunne gebedekens en dekerkbelydenisleeren
) met koleuren en goud zoude afzetten , dat hy
deed. Naderhand ondernam hy fomwyle 't een
voor en 't ander na uit de hand na te teekenen, en
klom eyndelyk uit die geringe beginfelen op, tot
de hoogfte van een vermaard Konftfchilder.
Een diergelyk geval , dog anderzins ontfproten
. ontmoet ons in 't levensbedryf van den Konftfchilder
JOHANNES VERKOLJE, geboren
te Amfterdam, in 't jaar 1650. den 9 van
Sprokkelmaand. Zyn Vader was een Slotemaker
Benjamin genaamt. Johannes 10 jaren of daar omtrent
oud zynde , fpeelde nevens andere jongens
met prikjes; zynde een houten blokje, waarvooraan
een naald, en agter vogelveertjes in Heken,.
een

Schilders en Schilderessen. 283
een prikje genoemt , om dat zy daar meè in zekeren
afftantop een gefteltdoeJ prikken. Wat gebeurt 'er?
een der zelve van een jongen zoo maar in 't wild
heen geworpen , kwetft zyn hiel, of enkel. Hy gaf
daar geen agt op 3 voor dat de pyn vermeerderde en
naa 15 of 1 6 weken , het gebrek of ongeval , door de
prik van de naald veroorzaakt, zig ontdekte, en
dat wel zoodanig zorgelyk voor zwaarder ongeval,
dat zyn ouders goedvonden hem te brengen
by eenen Kornelis, vermaart heelmeefter te Jifp,
daar hy eenige jaren door die kwaal bedlegerig was.
Onder allerhande fpeeltuig dat zy hem om de pyn
en den tyd te doen verdryven , gaven , waren ook
oortjes printjes, daar de kinderen nu nog, opgeplakt
, als kaarten , mee fpelen, daar hy wel 't meefhe
gevallen in had , aangezien zynegeneigtheidftrek-
te om dezelve na te teekenen. Daar na zette hy ,
op het aanraden van zekeren Bron khorft, zig van
tyd tot tyd tot het naatekenen van beter foort van
printkonfl , en vorderde uit dat gering beginzel
door ftadig y veren zoo veer op eygen wieken , dat
ik met verwondering van hem heb gezien een teekening
met de pen omgetrokken, en met Ooftindifchen
inkt gefchaduwt , naar den Bachusvan Mantanga,
zoo gelyk aan de print dat zelfs de wezenstrekken
daar in naaukeurigwaaren waargenomen.
Welke daarom nog van zyn zoon Nicolaas Verkolje
tot zyner gedagtenis bewaart word.
Door die zelve drift gefpoort leerde hy alleen
door behulp van boeken de gronden der Deurzichtkunde
volkomen in den tyd van een maand.
Daarna ondernam hy ook uit zig zei ven hetfchil-
hebbende groot bevallen in de
deren met olyverf :
penceelkonfl van Gerrit Pieterfz van Zyl , anders
Gerards,daar hy zig naar oeffende, en allengs zoo
verre

284
SCHOUBURGH DER
verre quam dat die behandeling van penceelkonfl
voor die van Gerards wierd aangezien , als uit het
gevolg blyken zal.
Hy begaf zig dan eyndelyk den tyd van een half
jaar, ten onderwys by Jan Lievenfz. den jongen.
Dees ziende dat zyne handelingen naar die van Gerards
zweemden, liet hem de onvoltooide nagebleven
Hukken van dien meefler (diehynazyn dood
gekogt had) opmaken. Ondertuflchen fchilderde
hy ook een flukje 't geen Jan Lievenfz. zoo wel be-
viel, dat hy tegens hem zeide; geef my dat; ik
zal u iveder een ander pre/ent doen. Dit gefchiede.
Hy verzogt dan eenige liefhebbers van Kond,
om het zei re te komen zien ,
beladende aan Verkolje
dat flukje op den Ezel te zetten; en onderwyl
werd Lievens om ymant die hem fpreken
moefl afgeroepen. Zy dit flukje wel bezien hebbende
zeiden tot elkander, ivat is dit? Jan kan
bet zoo gc£t niet maken, en Gerards is dood, boe
komt hy daar aan'? Dit zeggen nam Verkolje in
agt , en leerde daar uit niet alleen zyn vermogen
kennen , en de waarde van 't zelve opmaken , maar
het diende hem met een ten fpoor, om met yver
in het konflperk voort te draven.
Op gelyke wys flonden ook Valjant en Blooteling
verwondert te kyken , alshymetzynezwarte
konflprinten (waar in hybyeygenuytvindingdus
veer gekomen was) voor den dag kwam. 't Geen
ik (als een flaal van zynbyzonder vernuft en yver)
de fchilderjeugt ten voorbeeld, niet heb willen
voorby flappen.
In den jare 1672. kwam hy tot Delf te trou-
wen , en bleef daar van dien tyd af wonen , zettende
zig tot het fchilderen van pourtretten , daar hy
veel meé te doen , en veel geld voor kreeg ,
en gedroeg zig zoodanig in zyn omgang, dat hy
by

Schilders en Schilderessen. 285
by grooten en kleinen bemint was ; waarom hem
ook met algemeene Hemmen ( zelden zoo ) het ampt
van Diaken of Armbezorger wert opgedragen.
Onder zyn konftftukken zyn berucht de Venus
en Adonis , dat ook in print uytgaat. Het ftuk
waar in een Trompetter komt , is verwonderlyk
natuurlyk gefchildert. En nog een ander dat aan 't
Hof geplaatft is.
Onder zyne voorname pourtretftukken worden
getelt deze : waar in hy de kinderen van den Heer
van der Heul ; de kinderen van den Borgermeefter
Berkhout , en Vredenburg heeft afgebeeld , als ook
de pourtretten van den Advoc. de Bries en zyn
Vrouw , Dom. Ger. Brant , ook van zynen zoon
Jan Brant en deszelfs Huisvrouw , en inzonderheid
dat van den Advoc. Bogaart, in den jare 1685.
Hy heeft zyn levensloop met veel roem geè'indigt,
en is geftorven tot Delfin 't jaar 1693, oud 43 jaren,
( wiens Beeltenis te zien is in de Plaat M. 27 ) naalatende
zyn Vrouw en 5 Kinderen , 3 Dochters en 2
Zonen, waar van de oudfte Nicolaas genaamt, geboren
1673. zig alleen geheel tot de Kond heeft overgegeven
, en een arends vlugt genomen heeft, waar
van wy op 't gemelde jaar 1673. zullen melden.
Pas aan 't ichilderen geraakt zynde, maalde hy
de luiden , die in zyne buurt woonden , en eenige
mannen van de wagt, in een ftuk zoo natuurlyk
af, datiemant van die luiden lang daar na het ftuk
ziende , alle de wezens der afgemaalden kende , en
hen alle by hunne naam opnoemde. Even vernuftig
en handig was hy in alle andere dingen temaken
en toe te ftellen.
Onder zyne Leerlingen die meefters in de Kon ft
geworden zyn worden getelt
Thomas vander Wilt, pourtretfchilder
van Delf, J o a n

286 SCHOUBURGH DER
die uit het Borger-
J o a n vander S p r i e t ,
weeshuis te Delf, totdeKonftopgewiegt is. Dees
werd mee een goed pourtretfchilder , en trok naar
Engeland , daar hy trouwde en t' zedert gebleven is,
Albertus van der Burg, mede van
Delf, fchilderde pourtretten en Ordonantien.
Henrik Steenwinkel. Deze wifl: verwonderlyk
alles wat hem van andere meefters voorkwam
na te fchilderen , nevens
Willem Verschuuring Hendrikfz.
van Gornichem, waar van wy hier na zullen
melden.
Ook leefde in dien tyd een UGAART DEL*
VEN AAR , een fraai Landfchapfchilder , ook een
J A CO B KONING, een Difcipel van Adr.
valden Velde, Dees in 't eerde de handelinge.
van zynen meefler nabootfende , fchilderde fraaij
kandfchappen en Beesjes, en naderhand Beelden en
Hiftorien, en nam daar in zoo gelukkig toe, dat
hy te Koppenhagen, aan 't Hof van Denemarken
door zyn Konflheel bemind wierd. Dit was die,
welke aan onzen Verko'je (ziende in hem een
yver om alles wat de Konft betrof na te fpeuren ) de
Boeken van de Deurzigtkunde (waar van wy gernelt
hebben) leende, waar in hy zoo vorderde
dat hy Koning in korten tyd overtrof.
By dit naaverhaal fchiet ons ook in 't geheugen
(dat wy anders ligt zouden vergeten hebben) hoe,
en door wien hy eyndelyk van het gebrek aan zyn
been genezen wierd.
Zyne Ouders kregen kennis aan zyn Excellentie
Burry. Deze was een berugt Chymicus, en bedreveling
in de Geneeskunde , die om den geelTel
der kerkelyken t'ontwyken een wyl tyds zig in de
Nederlanden onthield, Hy werd van fommigen
als

Schilders en Schilderessen. 287
als een andere Efculapius aangezien , van anderen
voor een tweeden Parazelfus , en wederom van anderen
voor een Toovenaar gehouden ; niet zulk een
Toovenaar , als voorheen de betooverde waereld
gelooft heeft dat 'er waren : die zig in katten , honden
, weerwolven enz. veranderen konden en allerhande
fpokeryen aanregten ; maar die een geneeswyze
boven de gemeene wyze der Geneeskundigen
oeffende , diedemenfchen (ziende de goede
gevolgen) verbaaftdedeftaan. Gelykhydanook
onzen Verkolje , vele jaren te vergeefs gefmeert
en gelapzalft, volkomen genezen heeft, door het
gebruiken van 99 poeders. Deze waren gemerkt
1.2.3.4. en zoo voort, en beftipthoe veel hy daar
van yder dag moeft innemen , gelyk hy fliptelyk
opvolgde en befpeurdegeene veranderingen in zyn
als met het ingeven van het
lichaams gefteltheid ,
laatfte poeder, wanneer hy zig zoodanig onderen
boven van flym en vuyligheid ontlafte , dat 'er naau
potten genoeg in huis waren, om die te vangen,
waar na men niet anders tot het been dede als het
zelve dagelyks met fehoon lywaat verfchoonen.
't Is bedenkelyk dat gemelde Burry zal hebben
befpeurt , dat bedorve fappen , die zig door de
opening van dit gebrek ontlallten , de genezing beletten
, en de wond Fiftuleus maakten , en dus op de
inwendige kwade gefteltheid eerfl voornamentlyk
heeft gewerkt door middel van zyn poeders , op
dat de genezing van de wond des te zekerder van
gevolg zoude wezen.
Wat nu zyn fchadelyk gevoelen, enbegrypvan
zaken den Godsdienfl betreffende, aanbelangt, (om
welkerede hy Neérland ten Vryburg verkoos) daar
van weet ik geene byzonderheden . als dat hy een
Viereenigheid dreef, en tot de drie perfonen de
Maagt

288 SCHOUBÜRGH DER
Maagt Maria voegde , en aanhang maakte. Hoe
het zy, dit weet ik, dat hy om een gebrek of
toeval 't geen den Rooms Keizer overviel, naar
Weenen vertrok, maar na dat hy eenigen tyd zyii
verblyf aldaar gehouden had , opgevat , naar Rome
verzonden, en in 't üot St. Angelo gezet
werd, daar hy opgefloten , zonder ymant te mogen,
fpreken , evndelyk ook geftorven is.
DROOGSLOOT willen fommigen dat Gornichem
, anderen dat Dordrecht voor zyn geboorteplaats
zal toegewezen worden.
Hy heeft wel den meefhen tyd van zyn leven
(dat is bekent) te Dordrecht gewoont, en ook zyn
meefle Konfl daar verfpreit, onder de Borgers.
Meefl al dat hy gemaakt heeft verbeeld Boerekerkmiflen,
waar men koekkramen ziet, weer-
zyts de huizen van de Dorpbuurt, en de keuken in
het verfchiet. En wat de beekjes aanbelangt, daar
van kan men zeggen
Datze alle fchynen als in eene vorm gegoten.
JOHANNES vander BENT is geboren
te Amfterdam , maar in wat jaar weet iknietregt,
maar was zoo by en omtrent de 40 jaren als hy
ftierf , des wy hem plaatfen op 't jaar [ 650. Hy was
een Leerling van Wouwerman en Adr. vanden Velde,
naar wien zyn penceelwerk wel meefl zweemde
, zoo in verkiezing als behandeling van fchilderen.
Hy bleef ongetrouwt, en woonde by
vreemde menfchen in , daar hy een vrye kamer
had. 'T gebeurde dat hy een goede fomme geld
(fommige zeggen 4000 gulden ) by een had, door
erffenis of hoe bekomen weet ik niet. Deze
buit werd hem geligt, wanneer hy eens was uit
gegaan, 't geen hem niet weinig verzette. Hy
had wel geenbewys , maar hield al tyd vermoeden
op

Schilders en Schilderessen. 289
op zyn Huiswaart. De Goutvink was hem ontvlogen
, en 't was niet te denken dat die weder
tot haar kou zou keeren. Hy zette van mistroo-
en zyne levensgeeflen fmolten
fligheid de Tering ,
Weg tot dat hy eindelyk ïlierf in den jare 1690.
Die by de krepeleu
zonder kruk.
woont , leert mank gaan
Zeker fchilder , die de Waereld verflont, wanneer
hem iet diergelyks gebeurde, had 'er een konftgreep
op , om weder agter zyn geftolen geld te komen.
Zyn Leerling die alleen wift waar zyn
meefter het geld ('t geen hy in zyn kas niet vertrouwen
dorft, uit vreeze dat het geffcoolen moge
worden ) begraven hadde, werd door begeerte
bekoort om het weg te dieven. De Schilderbaas
die fomwylen wel eens in 't geheim , en by donkere
avonden, onderzoek deed of 'er de buit nog
fchool, (want
Daar de Jchat is ,
Is het hart wis. )
vond eindelyk de plaats ledig, 't Stoorde dien»
Volgenden nagt zyn ruft wel ; maar hy wilde zig
met overleg bedenken, Uitftel van tyd doet de
befluiten ryp worden; daar en tegen brengt de
verhaafting altyd misgeboorten voort. En Gra-
tiaan zeit: Op een zaak die men te doen heeft te/la-
pen , is beter dan wakker te blyven op een zaak die
gedaan is,
Den volgenden dag hield hy zig nog als nergens
van te weten , en ging fpanferen ; maar met
den avond t'huis gekomen zynde , zeidehy( zon-
der eenige veranderinge aan zig te doen blyken )
tegen zyn Leerling, dathy honderd ducatenont-
III. Deel. T fan*

2Q0
SCHOUBURGH DER
fangen had , en dat hy den aanftaanden morgen
vroeg met hem moeft opftaan , om dit goud by
de re ft in den Hof te begraven. De Knaap
eensdeels deducht dat de diefftal zou uitleken, en
op hem gehouden worden , anderdeels door den
blink van 't goud bekoort , en verheugt dat den buit ?
dus vermeerdert zynde , hy t'effens daar na alles opligten
konde, befluit in der ftilte by nagt op te
Haan , en het geroofde geld weder ter zelver plaats
te brengen , gelyk gefchiede. Maar hy vond zig
in zyn toeleg byfter bedrogen ; want de meefter
met hem dien morgen vroeg opgedaan vond het
geld, nam (in fteé van het gemelde goud daar by
te brengen ) den geborgen buit weg , en gaf nader-
hand geen berigt aan zyn Leerling waar hy heE
hebbende hier door geleerc
geleid had ,
Dat die geheimen rnelt ,
Steets gaat met zorg verzelt.
PIETER REUVEN is geboren in dit
zelve jaar 1650. Zyn Konfl verdient dat men van
hem gewage. Hy was een Leerling van Jaques
Jordaans, en door naarftigheid zeer verre gekomen.
Hy hielt zig bezig omtrent groot werk , als zolders
en zalen. In 'sGravenhage fchilderdehyde
Praalbogen, toen Willem de derde, Koningvan
Engeland, daaringehaalt wierd. Menbefpeurde
daar veel Kon ft en fchoonheid in , die de oogen van
verfcheide konftenaren naar zig trok. Op het
Loo in het Koningiyk luflhuis heeft hy het fraai-
fte dat daar is ook gemaakt. Zyn ftukken verdienen
te grooter verwondering , om dat hy zoo
vaardig ter hant was. Zoo datnaaulykstebegrypen
is hoe zulke uitileekendekonftwerken in zoo
kor-

Schilders en Schilderessen. 29 1
korten tyd hebben kunnen volvoert worden. Hy
ftierf in het einde van het jaar 171 8.
MATHEUS WYÏMAN, geboren te
Gorkom in 't jaar 1650.
rig en kondig in 't kleen.
fchilderde heel uitvoe-
De verkiezingen zyner
voorwerpen waren gezelfchapjes , gelyk die van
Netfcher, uitgezonden dat hy de gezigten van
landfchappen die hy in zyne achterwerken maakte,
of te pas bragt , by uitnementheid uitvoerig
en natuurlyk fchilderde. Dog in Bloemen en
Fruit , daar hy zig in 't jaatft toe begaf, zou hy wel
't meeft uitgemunt hebben. Hy hadtotleermee-
fter eerfl Hendrik Verfchuuring , naderhand Joh.
Bylaart tot Utrecht, die zig verheugde dat hy
hem dus veer in de Konfb gevordert zag. Maar zyn
fterflot gehengde niet dat hy hooger top beklom,
en deed hem ten grave dalen in den jare 1689.
Zyn tyd- flat- en Konftgenoot MARIENHOF,
volgde de handeling van Rubbens in 't kleen zoo
konftigna, dat hy van de Konflkenners geroemt
werd. Hy ging van Utrecht te Br ufTel wonen. Hy
trouwde vroeg, en flerf vroeg.
Onder de Utrechtfe fchilders word ook getelt
JOHAN vander MEER, (fchoon hy toe
Schoonhoven geboren is) omdathy welden meeden
tyd van zyn leven daar gewoont heeft. Waar
of by wien hy de Konft geleert heeft , weet ik niet
maar wel dat hy in gezelfchap van Lieve Verfchuur
naar Rome reisde en daar verfcheiden jaren
in 't oeffenen der Konft doorgebragt heeft. Hy
fchilderde beelden en tronien levensgroot , op
de grootfe manier, alzoo hy te Rome omgang
had met Droft en Karel Lot, daar hy byzonder
toenam. Daar by had hy het geluk dat hy niet
voor de keelbeulen behoefde te fchilderen , maar
T 2 onbe-

292
SCHOUBURGH DER
onbelemmert zyn Konft mogt oeffenen en voortzetten
, zonder op winft te doelen : want hy had
een Grootvader die veel geld bezat en met onzen
vander Meer veel op had , zeggende tegen den Jongeling:
Jantje zoo 'er een Heertje onder ons ge-
Jlagt moet wezen , zo zyt gy 'er zoo na toe als een ander.
Hy maakte tot dien einde altyd dat hy te Rome
een volle beurs had.
Vander Meer van Rome weder tot Utrecht
gekomen kreeg gelegenheid van een ryke Weduw
, die een Lootwitmakery had , te trouwen.
Deze vrouw werd ten eerften zwanger , dat een
groot geluk voor hem was, alzoozy by haar eer-
Hen man geen kinders kreeg, waar doorzy hem
te meer lief had, en een rypaard voor hem op ftal
hielt, om dat hy zig by wylen wat mogt verluftigen.
Maar die kermis duurde niet lang: want
zyn vrouw kwam te fterven , en de foldaten verbranden
zyn Huis, Lootwitmakery, en alles wat
hy bezat. By welke gelegenheid iets opmerkelyks
voorviel , 't geen wy in 't leven van Jan de Heem
hebben gemelt, ten ftaal hoe de waereldfe zaken
verkeeren kunnen.
En 't is om te verwonderen , daar hy zoo laat
aan de Konft kwam (want zyn ouders hadden hem
tot de taalgeleertheid opgewiegt) dat hy in de
deelen der zelve zoo veer gekomen was.
BARENT van K A LR A AT geboren te
Dordrecht in den jare 1650. den 28 Auguftus,
heeft tot onderwyzer in de teekenkonft van zyn
12 jaar tot zyn 15 jaar zyn Broeder Abraham gehad.
Daar na beftelde hem zyn Vader byAlbert
Kuip, zoon van Jakob Gerritfz. Kuip, waar
van wy hier boven gemelt hebben. Albert Kuip
die zig wel 't beft op 't fchilderen van paarden in
'tkleen

Schilders en Schilderessen. 293
'tkleen verftont, heeft hy nagebootft , maargelyk
de menfchen (als het fpreekwoort zeit) by verandering
leven , zoo heeft hy zig naderhand gezet
op 't fchilderen van Rhyngezigten , op de wys van
Herman Zachtleven .,
dien
hy al vry na op'tfpoor
wifl te volgen. Hy oeffent zig nog dagelyks in
de Konft, fchoon hy (onder 't zeiltje is 't goed
roeyen , zeit het fpreekwoort ) een andere kouwinning
aan de hand heeft.
Hier nevens doen wy ten Toneel verfchynen
JOHANNA KOERTEN, Huisvrouw van
den Heer Adriaan Blok ,
in 't jaar 1650, opdeni7 van Slachtmaant. Deze
Juffrouw was van haar jeugt af aan zeer geneegen
om konften en wetenfchappen te leeren , als blykc
aan haar treffelyk borduuren , deftig kant- en akernaayen
, heerlyk fpeldewerken , aardig was gieten
mannelyk fchryven , konftig muzyk zingen , fraay
met een diamant op drinkglazen fpreuken , vogels ,
of bloemen te grieven , verwonderlyk fraay in 't
vercieren van bloemen en cieraaden , voornament-
geboren tot Amfterdam
3yk van zyde gevlogten en doorwerkt , en 't fchilderen
met waterverwen, waar van nog het een
en 't ander by den Heer Blok te zien is.
Indien zy zig geheel tot fchilderen had overgegeven
, zy zou ongetwyfelt ver in die Konft gevordert
hebben. Buiten dit geleit door den rykdom
van verftant, zette zy zig tot het fnyden van velerhande
voorwerpen met de fchaar van papier.
En dit lukte haar zoodanig dat zy daar door een
eeuwigen naam gemaakt heeft.
Zo vind ik reden genoeg om onze Johanna Koerten
onder de Konftenaars en Konden areffen te gedenken
; gelyk ik den braaven teekenaar Jan de Bi£
fchop en anderen,die nooit penceel met verwen heb-
T3 ben

294
SCHOUBURGH DER
ben gevoert, heb gedaan. De Heer Burgermeef'
ter Joan Six loffelyke ged. heefc derhalven niet
onaardig tot haren roem gezeit;
Vrouw Blok, cieraad en roem van 't T,
Maakt zonder verf een Jcbildery.
Geivis haar brave naam zal leven ,
Zoo lang men eer aan konfi jol geven.
Om dat de voorgemelde in opzigt der teeken
konftmaar met anderen van hun tyd zouden gelyk
gedaan hebben, daar zy in haar doen nooit iemant
heeft ontmoet, die haar gelyk is geweeft, veel
min haar in de fnykonft overtroffen heeft. Waarom
zy altyd het voorwerp van verwonderen is geweeft
voor alle Konftkenners ; die voor hun oogen
zagen dat zy door eigen vernuft, en onbedenkelyk
gedult en yver, met de fchaar heeft uitgewerkt , al 't
geen een bedreven hand door de teekenpen, in op-
zigt der menfchenwezens , kan verrigten.
Ook heeft zy Zeetjes, Lantfchappen , Beeften ,
Vogels en Bloemen , en meefterlyke trekken van
groot en kleenfchriftgefneden, al met enkele herzeering,
byna als Melan in veel van zyn printkonfl
heeft gedaan.
Dit doen maakte zoo veel gerugt, dat alle
vreemdelingen beluil: op 't zien van konftige werken
, tot Amfterdam komende, haar fnywerk met
verwondering befchouden en prezen. Overzulks
hebben vele Potentaten , Vorften en groote Heeren
ja zelf de Czaar Peter Alexewits haar werk
,
komen zien , en hunne handteekeningen tot haar
eere in haar Stamboek gezet. De Keurvorft Joan
Wilhem in de Palts heeft haar zelf voor drie ftukjes
van 't fnywerk duizent guldens gebooden : maar
zy

Schilders en Schilderessen. 295^
zy was niet geneegen dezelve te miffen , om dat
zy daar zoo veel werk aan had gedaan. Voor de
Gemalinne van den Keizer Leopoldus heeft zy een
heerlyk werk gemaakt, btftaande in Bloemen
Wapens , Arenden , Kroonen , in loofwerk verciert
, van gevlogten zyde in manier als campanen
waar voor meer als vier duizent guldens gegeven
zyn. Ook voor Maria Koninginne van Engeland en
andere Vorftinnen heeft zy ook zulke cieraadengewrogt.
Al 't geene zy ook door haar eigen uitvinding,
zonder van iemant geleert te hebben , heeft
verkreegen. Het wezen des gemelden Keizers door
haar fchaare gefneeden is aan zyn Majefteit gezonden,
en hangt nog te WeeneninzynKonftkamer,
waar onder dit vaers van den Profeflbr Francius
overkonftig geknipt ftaat
Ccefaris hac facies Leopoldi. dexteraferrum,
Laeva globum terrce quam regit , , orbis babet.
Marmora Lyjippi cedant , & Mentoris ara:
Cedat Apclleus , Parrhajïusque , labor.
Majus opus tenui in charta ( mirabile vifu )
Exbibet artifici forfice docla manus.
Dus vertaalt door A. Monen.
Dit 's Keizer Leopold; zyn flinker mijl bewaart
Ben voereldkloot ,
zwaart.
dien hy beftiert , zyn rechte 'ff
Wyk Mentors koper , wyk al 't marmer der Lyzippen,
Apelles arbeit en Parrhafcn braaf van zwier
Een afgerechte bant en kunjtfchaar fix in t knippen ,
JVerkt grooter wondren voor 't gezicht op dun papier.
T 4
Ook

*$6 SCKOUSURGH DER
Gek is f i: cp ': '
wezen van den Heer D.
H: :ö5t^.'.t:n üv .k: door den vernuftig-"-
J- — v ~- B:c - en:
1
JhOi i riro «m«fir* Ptöntti c .: Hl
Hoogjhatamtm acri fcrm&irit C&tiaferro,
L .'
'i . j
..'.:„. ,
.•,: baar laat nauhks leven deroen
E. : .::;.--;•..'./. ;
'•; ;..':': '::-:r, .
•;•. ;.:;_ :; ; ; -r ,
/ ;.'.;.• : . : .;,'.': -. : "... e .\; /••: : ;•'..-- K.ur: ,
Ook ee: reek; var geleerde mimen ,
endebraaf-
fte D:ch:ers h in :yd :o: :;. haar fchaarkoaft
bhe en Duiriche vaazen geroemt, en
haar naam der on iterffelykhei. gewyt Boven die
waaien
geer.en. wier naarr.en hier ai 1
,
Ka:parer. J:n 3ra:::_. ce Fekamaas, ï B.WeDe-
keras . A.
Be-gaar:, C. Bruin, de ProfeübrA.Ree-
kr.:. er anuerer :e T
-eci om :e noemen.
Maar Ge.V.e Ir::, r.aak'e een wonder fraaijen
K::::::^': :er gedag:er:s van deze p.:ri;re fhy-
:~ kerf: Di: pa kgedien: .
de andere rde: :e '\ verrr rever
een Lezer met
rebber wy alleen
(z:: :rr. aaar.e: ukeen Y: :n gevloek, en op
eer. Vr: v : : :. -
f; ;.- , als om dat het ce voor-
r.2'~:?:i~:~-::iz~ v .. . :. .: :
gebr-..Ag=r:cu:;. Dus ;a:er. w\ ne;r.:er volgen.
KG-

Schilders en Schilderessen. 297
KORÏDON.
HARDERZANG
Op de Papier* S
V A X JUFFRO D
JOANNA KOERTEN,
HUISVROUW VAX DEX HEERE
ADRIAAX BLOK.
I "\e v:-jg:b':e Ler.-~z:r. v.-"5 ui: de i-:i~ rereeien,
Aan 'l i: : rnde
E d gaf ,
in 't b ly faizoen , een lieffelyker weezen
aardryk,doordewinterkoawontftelt;
De boomen liepen alt, het bleekbeflorven veld ,
Er. ::cu:ig akkerland kre.j kei endiger ven-en:
AisH ::::: r".:r. ,
I:: 't vrugtbaar 2 Leatnmdaal , dat alle ftormen fluit,
Zyn graage kodde dreef in 't gras ten fchaapftal uit ;
En , by een ziiv're bron biygeeitig neérgezeeten ,
1 A-:£liixxe:i , i r
T s
Zyn

298
SCHOUBURGH DER
Zyn digtfluit hooren liet, als de eer der Veldpoëeten.
Hy zong voor berg en dal, op 1 Sirakufer wys,
Defchrand're Kunftheldin , aan Amftels boord , ten prys
Die , boven Pallas Koor , van eed'ler geeft gedreeven
Als tegen vrou Natuur in 'tkunftperk fchynt te ftreeven,
Wanneer haar fcherpe Schaar , met onvermoeiden vlyt
2 Uit leevenhoze blaên ,
een and're Waereld fnyd.
Komt , Amftelnimfen , vlecht nu Palmen en Lauw'rieren,
Om fchrand're Galatee gulhartig te verfieren.
Hoe heeft zy 3 Bosmans Rei aan zich zo dier verpligt ?
Het 4 wygevocbten Volk , dat traag voor d wangluft zwigt
En flaakte 't 5 yzre juk van 6 JVreedaarts hoog vermoogen,
Ziet hier de 7 Heemraen y die, met meer dan Argus ogen,
Bewaakten 't Vrije veld , die Vaders van 't gemeen
Van 8 TVoefiaard , in het 9 groen ,
gemartelt en vertreên
Gelyk men Orfeus , die 't gedierte deed bedaaren
Onnozel fneuv'len zag door Bacchus dart'le fchaaren
Van
1 Men xegt dat de Harderzangen te Sirakuze eerft gevonden zyn.
z Papier. 3 De Hagenaars. 4 De Nederlanders.
5 De heerfchappey van Spanje. 6 Koning Philip de
Tweede. 7 Jan en Cornelis de Wit. 8 't Haagle Graau.
9 't Groene Zootje.

Schilders en Schilderessen. 299
Van Amftels Kunftheldin , uit 1 witte boomfchors weer
Al fnydende geteelt, tot 2 Stamfpruits vreugd en eer 5
Die , om zyn heldendeugd en wysheid , waard telooven
Nu Landraads 3 Broederfcbap > door de ^.alkrfynfte kloven
Zo luifterryk befchouwt, dat fchyn voor 't wezen pleit,
En gryzen Vroomaart, vol van twyffeling, misleid.
Komt, Amftelnimfen , vlecht nu Palmen en Lauw'rieren
Om fchrand're Galatee gulhartig te verfieren.
Haareed'le Schaar verwint den Beitel, en'tPenfeel,
En toont den 5 Brit/en Roem , die 't wreev'lig 6 Woud-
krakkeel ,
Gelykeen Hercules, grootmoedig klonk aanbanden ;
En 't wilde 7 Boszwyn dreef uit Veneryks Waranden.
Zy heeft dien dapp'ren Held, Saturnus roem ten fpyt,
In haar 8 gekerfde blaên , aan de Eeuwigheid gewyd
By't ggroote Meefterfchap , dat Ryn-en Donau-ftroomen,
Met and're Vloeden, leert voor 't eed'le 10 Stamhuis
fchroomen
1 't Wit papier. 2 De zoon van Jan de Wit.
3 De gebroeders de Witten. 4 Geineeden papieren.
5 Willem den derden Koning van Engelant. 6 Den Oorlog.
7 Geweetens dwang. 8 Geknipt papier.
9 Leopoldus , Rooms Keiier. 10 't Huis van Ooflenryk.
In

300
SCHOUBURGH DER
In de Ooftenryker Buurt , van i Adelaard gebouwt
Gelyk een fchuilvertrek , voor 't ongetoomde woud:
Daar Galatee geroemt van 2 Heermans wyze Tolken ,
Gelyk een wonder fchynt by allerhande volken.
Zo trekt, voor 't Zonnelicht, de wiffelbaare Maan
Haar bleeke hoorens in , die beevende ondergaan.
Komt, Amftelnimfen,vlecht nu Palmen enLauw'rieren
Om fchrand're Galatee gulhartig te vertieren.
Al 't bos kreeg ooren , toen 's Lands Eelhart op een halm
Den laaflen zangprys flreek, terwyl de wedergalm
Zich fpreidde door de lucht , en wekte Ruslands Knapen
Die , aan den Winterhaart, onachtzaam bleeven flaapen
Als waarenze onbewufl , hoe fchrand're Galatee
De Vreugde van ons Vlek , hun 3 wakkWen Hooftman fnêe
Uit onver fierde ftof , van 4 Groenborjt afgekomen ,
Die Paerlemöer befchaamt , en Indus goude zoomen.
Hy, die den Tanaïs befchermde voor geweld
En , aan 't Meötis meir, den naam verkreeg van Held
Toen , op Alcides fpoor , hy met zyn flerke handen
Een
1 De Roomze Keizers. 1 Raadsheeren van den Keizer.
3 Czaar Peter Alexewits. 4 't Land daar't Vlas op groeitdat
daar na tot papier word gemaakt.

I
Schilders en Schilderessen. 301
Een wreeder Hydra floeg ; denfchrikvan zeeenftran»
den:
DaarMechaas halve maan, van haarfieraad ontbloot,
Vergeefs aan Nereus riep, in 't nypen van den noodj
Dat onverwonnen Hoofd , zo ryzig op de leden
Word door de Snyfchaarnu van Kunfllief aangebeden,
In 't 1 hagelwit gewaad ', van Bloemmaagd toegereed.
Dus zong hy , die zyn tyd in de akkerbouw verfleet.
Komt, Amftelnimfen, vlecht nu Palmen, en Lauw'rieren 9
Om fchrand're Galatee gulhartig te verfieren.
Laatfl hoorde ik Zegemond , een Knaap van Overzee
Al zingende langs 't veld , terwyl zyn weelig vee
In klaverbeemden weidde , aan verfTe vlieten melden *
Hoe Galatee de Bloem van 2 Frifoos Letterhelden,
Apols geheim'nis Tolk , en trouwden Wichelaar,
Naer 't leven trof, en fnee , met haar gefleepen Schaar
In 3 nederige blaên ,
nu ryk van roem en luifter
Daar Cerberus voor beeft , terwyl hy in het duifteir
By Pluto zig verfchuilt, op 't wenken van de hand,
Die Circes toverkunfl verbryzelde in het zand.
Ter-
1 Dit ziet oolcop 't papier. 2 Do, Baltafar Bekker Predikant te
Amfterdam, 3 Papier.

302
Terwyl nu Galatee ,
SCHOUBURGH DER
uit blanke i fchors van hoornen
Een oegft van Spreuken fhyd, daar Leezaard, zonder
fchroomen
Zyn graagen luft mee boet ,
en deftig onderhoud
Daar dit gefneden Schrift geen boekflaafwykt van goud.
Komt , Amlielnimfen , vlecht nu Palmen en Lau w'rieren
Om fchrand're Galatee gulhartig te verfleren.
Landroemers Veldpyp klonk hier mede juiftop'tflag;
Met vreugde denk ik aan den aangenaamen dag
Toen wyze 2 Waarmond, hier alom by Vreêliefs fchaaren
Eerbiedig aangebeên ,
als 't hoofd der Offeraaren
Van 't groote Orakelkoor , die fchrandere Eskulaap
Die al de Buurt verpligt, en my, een armen Knaap,
De duift're paden wees , daar flangen zich verfchoolen
Om niet, op Volkerts fpoor,in 't woefte woud,te dooien
Hoe fpeeld die blyde dag my altoos in den zin
Toen hy vereeuwigd wierd van Amfïels Kunftheldin
Daar hy , 3 in Jlechte ftof ', van Velcïling opgelezen,
Het kloekfle brein verbaaft met zyngefneeden weezen.
Men
.1 Dit verbeeld ook papier , akoo men daar in oude tyden plagt op
te ichry ven. r Galenus Abrahamz. , derMennoniten Leeraar en M*
Doftor. 3 Linnen vodden om papier van te maaien.

1
Schilders en Schilderessen. 303
Men roem geen kunftenaars om hun geleerd verfland.
Nu 't zwakfte 1 Snytuigv&n een Vrouw de kroone fpant.
Komt, Amftelnimfen , vlecht n u Palmen en Lauw'rieren
Om fchrand're Galatee gulhartig te verfieren.
Ik dreef hun zangluft voort op'truhTchen van het meer,
Minerve belg' zig niet, daar zy, met helm, enfpeer 3
En fchild gewapend, by 2 Held Kofmus bly gezeten
Van 3 Vezels hangt aan een , wel eer op 't veld verfmeeten.
Wie zag vrouw Pall as ooit met meerder fchranderheên 9
Dan. nu , van Galatee zo kunflig uitgefneên ?
Arachne doemde zelfs haar reukeloos vertrouwen,
Kon zy, vervormd, nu eens 't doorluchtig beeld befchouwen
En fprak voor elk, ontlaftvan hoogmoedsyd'lenwaan,
't Is uit met Thebe , met Amfion is 't gedaan
Apelles fchilderkroon legt in het ftof vertreeden
Myn fpinnery ftaat fïil , myn draad is afgefneeden
Een Kunflheldin braveert Minervaas School aan 't Y
Terwyl haar ryke geeft alle and're ftreeft voorby.
1 J. Koertens Schaartje. 2 Kofmus de derde.
3 Ziende op 't papier.
Komt 3

304
SCHOUBURGH DER
Komt, Amftel nimfen , vlecht nu Palmen en Laurieren,
Om fchrand're Galatee gulhartig te verderen.
De gryze Tyber hoort, in 't diepfte van zyn kil,
Vol blyfchap opgewekt , daar hy geruft en ftil
Zyn golven houd in tucht, de Faam dus opgefleeken:
Hoe ergens in z een Vlek, by Waterlandfe flreeken,
Daar Y- , en Amftelftroom , vereenigt famen gaan ,
De fchrand're Kunftheldin ,
uitdrooge en 2 witte blaên ,
De 3 zes paar flammen van de aloude Tyberraaden,
Aan Jupiter gewyd , van 4 afgejleeten draaden ,
Doorluchtig gaf aan 't licht, veel fchoonerals kriftal,
Van 't nootlot vry gemaakt voor 't wankelbaar geval
Gelyk de 5 Keurtelg ,
die by de Elveftroom verheven
Van Galatee verkrygt een onverwelklyk leeven
Daar hy de Kunflfchaar looft, en 't vrouwelyk vernuft
Die al 't Godjnnendom in zyn geheim verfuft
En nu den Zangberg noopt, om met verheven fnaaren
Te zingen haaren lof; terwyl 6 een Jlapel blaeren ,
1 Amfteldam. i Papier.
Van
3 De twaalf eerfte Roomfe Keizers.
4 't Linnen daar 't papier van gemaakt word. 5 Fredrik den
derden , Keurvorft &c. en Markgraaf te Brandenburg, &c,
6 '1 Stamboek van J t Koerten.

Schilders en Schilderessen. 305
Van 1 Febas wakk'ren Rei, met Pindus vocht befpat,
De wierook voor haar zwaait , die druipt als geurig nat.
Komt , Amftelnimfen , vlecht nu Palmen enLauw'rieren,
Om fchand're Galatee voor eeuwig te verfieren.
Dus kweelde Koridon tot dat de dag verzonk ,'
En 't Avondlicht weer in Boötes tabbert blonk.
Toen zocht hy 't vee by een , en de afgedwaalde fchaai
pen,
Om in een zachte kooi haar zoete ruil: te raapen
Terwyl hy , in zyn flulp , geweken uit het veld ,
Aan al zyn haartgezin van Galatee vertelt.
I Daar de Digters hunne vaerzen in gefchreven hebben.
De Oly van haar levenslamp allengs door de vlam
verteert, hield zy op, in 't jaar 1715 den 28 in.
Wintermaand van langer te fchynen. Haarlichaam
werd in , maar haar roem , en beekenis buiten het
graf gefloten , daar Katharine Lefcalje onder haar
Print dit byfchrift op maakte
Men eer dit Beeld, wiens geeft en Schaar kan wond'ren
teelen ,
't Papier bcrfcbeppende in onfchatbre kunfttafreelen*
De Heer Blok, by wien haar gedagtenis in
groote waarde blyft , laat haar Konilroem niet verwaarloozen
: maar in tegendeel de namen, eri
zinfpreuken door Waereldvorflen (ter gedagtenis
dat zy haar berugte Schaarkonfl gezien hebben)
III. Deel, V mee

306
SCHOUBURGH DER
met eigen hand op papier geftelt,neffensdevaei>
zen der Puikdichters byeen verzamelt in een (lam-
en doet hunne beeltenifTen door een
boek pryken ,
konftige hand teekenen , om die tegens over de ge-
fchriften te plaatfen. Ook laat hy van de befte konft-
fchilders teekeningen maken , zinfpeelende op gemelde
zinfpreuken ; 't geen hem in zyne ledige
uuren tot verluftiging ftrekt , om haar kenniiTe van
Godsdienft en het pleegen van deugden , daar zy boven
al haar konften in uitftak.
Haar Lykgedagtenis geviert door den Heer I>.
van Hoogftraten is begrepen in dezen volgenden
Lykzang.
IN EXCESSUM
INDÜSTRIAE ET OPTIMAE
MATRONAE
JOANNAE CURTENIAE.
Sic abiit viundi tenebris erepta J a n n ,
Sic abiit ,
carum dejiituitque Virum.
Sic abiit , fic cognatos , fic liqitit amicos ,
De quorum numero -pars quoque parva fumus.
Jam riget illa manus , quae tot monumenta reliquit y
Omnigenas formas fingere docla manus.
Viclimus e fecta /urgentia figna papyro ,
Qualia Mentorea fculpta fuere manu,
Cemere clarorum meritis erat ora virorum
Cernere erat Jilvas .velivolafque rates
Et quae praeterea producit Daedala tellus ,
Duin ludit var iis ingeniofa modii.
Solcrtis memores colimus miracula dextrae ,
Mh

Schilders en Schilderessen. 307
Miramur dates quas dedit ipfafibi.
At quant o funt haec pura virtute minora!
Allicïunt hommes illa , fed ijia Denm.
O rebus mundi vanis cxemta . beato
t
Juncla choro , magno nunc quoque juncla Deo ,
O qua e jam caeli formofa palatia tangis.
Et pedibus calcas fidera clara tuis ,
Laetae pacis amor , & mens fibi confcia recli
Praebebant animo gaudia grata tuo ;
Cajlaque fimplicitas , virtus contermina caclo ,
Ornabat vitam tempus in omne tuam,
Non auri defiderium , non dira cupido
Obftabant coeptis fpeve metuve tuis.
Non ablata tibi rerum mendacibus umbris
Mens , aut fallaci lacfa vaporefuit.
Non te impellebant cafus humana movcntcs
Ipfa tui viftrix ftrenua femper eras.
Prima Dewn fpeckabat , fc? altera cara maritum.
Sic placido fluxh vita tenore tibi.
Nunc vioias tua bufta novas merucre rofasque,
Veris odorati nunc meruere decus.
Jamque vale. nojfro vives in pcclore femper ,
Et memori vhct nomen in ore tuum.
Haar Af beeldzel na 't Schildery van D. V,
P L A A S , in 't koper gebragt , ftaat in de
Plaat N. 29. , waar op dit volgende Vaers , voor
de Printbefchouwers uit myn pen gevloek is
Gra-

308
SCHOUBURGH DER
Graveerkon ft maalde door het flaal
Der vrouwen kroon , fieraad en praal
Joanna K o er tens zedig wezen ,
Van'elk om haar vernuft gepreezen,
In 't koper af, die met de Schaar
Net trof na dat het voorbeeld waar,
En deed veel Vorften eeuwig leeven.
Waar door zy word met glans verheeven.
Hoor hoe de fchelle faambazuin
Haar Schaarroem over zee en duin
Uitbromt, dat elk tot lof moet fpreeken.
Deez print verftrekt een eereteeken.
Hier hout de zilvere klaroen
De Schaar gekroont in het blazoen ,-
Die ziet men heen en weder zwayen.
En tot triomf der Snykonft wayen.
Ook voert de vlug gevlerkte Faam
Een blinkende eerkroon om haar naam $
Daar door aan 't Stargewelf te fieren
Tot glorie van de Konflpapieren
En dat deez' naamftar ftaadig mag
Hier fchynen als de held're dag.
Heeft dan de doot haar dezen luifter
Benyd , haar lighaam doen in 't duifter
Verhuizen ; met ee,p zerk bedekt
Die hand die zoo veel lof verwekt;
En heeft zig 't fterff'lik deel begeven;
Haar roem, de dood ten fpyt, blyft leven.
RO,

Schilders en Schilderessen. 309
ROCHUS van VEEN, zoon van Octavio
van VEEN,of, zoo anderen vvillen,ck Broeders zoon,
oeffende zig mede inde Schilderkonit, dog meeft
met Waterverf op papier of perkement. Deze had
waarvan de oudftemaar de penceel-
twee zonen ,
konft oeffende. Zy woonden in de Beverwyk,
daar zy fhil en geruft leefden, verluftigendc zig al-
leen in die zoete bezigheden van allerhande gedier-
ten en vogelen naar 't leven , in koleuren , af te fchilderen,
op de wyze van P. Holfteyn, dog uitvoeriger.
In 't jaar 1 06 werden tot Haarlem hunne
nagelaten Teekeningen, Schilderyen, en Printkonft
verkogt , na dat de laatfle van dien Konfritam ten
grave gedaalt was.
In dezen tyd was ook in leven en bloei DIRK
van DELEN, geboren te Heusden , welks vernuft
en vindingen , behandeling van Penceel en
ervarentheidin fchilderen van Bouwerken cndoorzigten,
Kornelis de Bie by uitnemen theid pryfl.
Hy was een Leerling van Frans Hals. Totjaren
gekomen zynde , begaf hy zig met 'er woon tot Armuiden
, in Zeeland , daar hy Burgermeefter werd.
Ook was in dien tyd te Dordrecht in leven
ABRAHAM de HEUSCH, geboren t'Utrecht
maar te Dordrecht getrou wt ,
wonen. Hy had de Konlt gcleert
daar hy bleef
by Kriftiaan
Striep, en fchilderde veelerhande foorc van kruiden,
en daar by HagediiTen, Slangen en Kapelletjes,
heel natuur] yk en uitvoerig. In zyn weduwenaars
ftaat diende hy eerft als Luitenant,
naderhand voor Kapitein op een Brander ter zee.
Voor de tweedemaal getrou wt zynJe, trokhy met
*er woon naar Leerdam , daar hy ftil van zyn renten
leefde , en Borgtrmeefler van die plaats ge-
ftorven is.
V 3
Ook

3IO SCHOUBURGH DER
Ook leefde indien tyd KORNELIS vander
MEULEN, pourtretfchilder, Leerling van S.
van Hoogftraten , J A K O B vande ROER mee
pourtretichilder ,
die de Konft geleert heeft eeril
by Kornelis Biskop, naderhand by J. de Baan, en
PÏETER vander LEEU BASTIAANSZdieeen
fraai Schilder was van Osjes , Koetjes en Schaapjes
, op dezelve wyze als zyn meefter Adriaan van
den Velde.
Gelyk de verandering van Toneelen en Perfoonen
teffens het oog der aanfchouiversnaarzig
trekt , die in verwagting van wat nieuws d'ooren op
fteeken ; zoo verwekt zy ook in den Leezer nieuwen
leesluft. Des brengen wy voor de eerfte maal
twee Groeningers te gelyk op het Toneel , beide
Konftfchilders , en beminnaars van de Dichtkonft ;
maar de een fcheen onder een gelukkig , de ander
onder een rampfpoedig Planeet geboren. De een
had de Fortuin tot een lieve vriendin , de ander tot
Stiefmoeder.
JOHAN STARRENBERG was een goed
Schilder; maar meer te pryzen om zyne vernuftige
en geeftige vindingen, als om zyne wyze van
penceelbehandeling, aangezien dezelve ruuw was
beft in groote zalen en galeryen , daar de wyde af-
ftant de zelve in 't oog verzagt, te zien.'
Hy had een vleyende enwelbefpraakte tong, en
een vrypoftigheid , zonder weerga , waar door hy
zig in de gunft van den Stadhouder van Friesland,en
de meefte Hovelingen , wift in te dringen. Gratiaah
noemt deze natuurlyke hoedanigheid bovenftreven ,
om dat zulke luiden hier door zig meefter maken
over een anders geneigtheid; en dezelve als door
een wyze van betooveringe , word volmaakt door
't vernuft , zegt gemelde Gratiaan ; die ook eene
om-

SOHILDERS EN SCHILDERESSEN. 311
ornJchryving van dezelve doet, even als of hy op
onzen Starrlnberg gedoelt had, aldus :
die dit voordeel van de natuur hebben , vinden alle
zaken gedaan. Deze hoedanigheid maakt hun alles
ligt, zoo dat zy nergens door worden belemmert,
en overal met lof uitkomen. De middelbare
Konft heeft dikwils voor uitmuntend gegaan,
om dat zy van deze maatfchappy werd geholpen.
En of 'er fomtyds anderen gevonden wierden , die
meerder wetenfchap , konft , zelf deugt dan zy
hebben, zoo laten zy niet na hun dezelve met voorregt
af te winnen. Ik vind onder de Vaerzen van
L. Smits 'er een op Stratonica, verbeeltin de kamer
van haar minnaar Antiochus, door Johan
Starrenberg. De Schilderkonft fpreekt tot den
aanfchouwer.
f 't Is Stratonica , die 'k op dit paneel vertoon.
Kom , blyf niet hangen by den Vorfl- , of by zyn zoon :
Maar , merk 't ontroeren aan van deze Koningin.
De fierheid worjtelt op de kaken met de min :
Aanfchou in 't beeld , door 't vel, een vreejjelyk gety;
Het rood verdwynt en ryjl ook in de fchildery
By beurten ; 'f fchrikkend wit verdooft , en word ver-
dooft :
Terwyl het jagend hart zig heymelyk verlooft
Aan Prins * Antiochus , die met dit twiflen woelt.
Stief-
t Stratonica was de Dochter van Demetrius Poliorcetes
Koning van Macedonië.
* Antiochus , de zoon van Seleucus denl. Koningvan Sy-
_
rië, verlieft op zyn Vaders bruid Stratonica, en ontveinzende
die hartstogt , vak daar door in een doodelyke ziekte.
Dit werd door zyn Medicynmeefter ontdekt, door dien hy
bemerkte dat zyn geeften ontloken , als Stratonica hem aan
2ynbed kwam bezoeken, en zyn ziekte, wanneer zy was
V 4
weg

312 SCHOUBURGH DER
Stiefmoeder, die wel mint : maar op geen Jchelmfttik
doelt
Als * Fedra , 'k zie denftryd gefluit , het bloed bedaart r
U 9 met dien braven zoon, tot 's vaders ruft, gepaart.
Zyn tyd-, flad-, Konftgenoot , en boezemvriend
JAKOB de WOLF, die van een geheel andere
geaartheid was , en door zyne Konft in (lel van gevley
zig geagt zogt te maken , vond zig zelven
daar in bedrogen.
Wy lezen van Pomponius Attikus, dat hy over
zyn ongeluk verdrietig geworden zynde, zyn leven
een einde deed hebben, met zig zelf van honger
te doen fier ven.
Appius Klaudius alle pogingen aangewend hebbende,
om de deuren van de gevangenis, daar in
hy befloten was, te breken , brak die van zyn lighaam
, om vryheid aan zyn ziel te geven.
Kleomenes en Mithiïdates, door een zelfden
ramp
weg gegaan weer verzwaarde : des hy het aan den Koning
te kennen gaf, die ter liefde van zyn Zoon, en om hem te
behouden, zyn bruid afftond. Dus getuigt Phuarchus , in
't leven van Demetrius.
* ( Frtdra. ) Hier van zegt L. Rotgans op een fchoonen
Rymtrant
V Was Fedra , die wel eer haar Zufler's bruidegom ,
Tekoorde , en wederminde , en met haar Thefeus % luchtte,
"Daar Ariadne aüeen op Naxos oever zuchtte ,
lin riep : myn Zu>:er teef. Ach'. Thefeus keer weerom,
Maar geen voorbeede gaf gehoor aan haar gebeden :
D'een had natuur verzaakt : en d''ander brak zyn eeden.
'T was Fedra die van 't een int ander kwaad verviel,
Den Stiefzoon , die haar luft verSmaadde , vals betichtte,
En Thefeus door bedrog tot Kindermoord verplichtte.
Zoo fuerf Hippolitus , maar met een zuivre ziel.
fn zy , als jnoordcres , van razerny bezeten;
Volvoerde met haar hand, het vonnis, van 't g9wtten %

Schilders en Schilderessen. 313
ramp gedrukt, roepen den byitand des doods aan,
en uit hun veelvoudig geroep, oordeelendedathy
doof moeit zyn , geven de een met een glas vergif,
en de ander met een pook, een teeken van hem
te naderen.
Dus is het ook met onzen Schilder gebeurt. Hy
was zyns vermogens in de Konft bewuft: maar wat
kon hem dat baten? Hy moeit zien dat anderen,
die minder in de Konft waren , door het geluk wierden
opgebeurt , daar hy bleef zugten. Dit fmart-
te hem, en raadplegende met zyn ongedult, in
plaats van met de reden , nam voor ditonregt, dac
hem de Schikgodin aandeed , te wreeken , met dat
voorwerp van haar weg te rooven , en voerde dit
heiloos befluit ook uit. Hy zette zyn ponjaart in
een hoek van zyn vertrek, fchuin met de punt opwaarts,
liet zig achter over daar in vallen, en
maakte dus een einde van zyn leven. Dit was in
"den jare 1685.
De Heer Lud. Smids die tot den jare 1684 tot
Groeningen gewoont heeft , heeft den zelven gekent,
en om zyn Konft dikwils bezogc, op fommige
ook zyner Konitftukken een byfchrift gemaakt:
als aan de verbeelding van Alceftis, aan
haar man Admetus weder overgelevert, te zien is.
Hier word * Alceftis, door Alcides kracht , herfielt;
Alcefiis, 't voorbeeld van regtfchapen gemalinnen,
Die,
* Admetus, Koning der Fereers , in Thefialie , had van
Apollo (om den dienft aan zyn zoon Efculapius bewezen) tot
belooning gekregen , dat , als hy ziek kwam te worden , en
y mand van z,yn nabeftaanden voor hem fterven wilde , hy dan
ïou blyven leven, 't Gebeurde dat hy krank wierd. des fmeekt
hy zyn afgeleefden Vader , en ftokoude Moeder , dog te ver-
V geefs*
5

314
SCHOUBURGH DER
Die , zelf lot in het Graf, hunne Echtgenoot s beminnen :
Alceflis , tergfier van de dood , en haar geweld.
Admetus twyjfelt of het waarheid is of logen.
Hy trekt zyn hand te rug. O Vorjl ! zy is het zelf,
Alcides heeft haar uit het onderaardfeh gewelf
Weer in den dag gebragt. Geloof uw eygen oogen.
Zy is het zelf ; die zoo gelaaten werd een lyk ,
Toen yder ~ was verzogt , voor u te willen fneven
En Vader , Moeder , vriend , elk weigerde zyn leeven.
Ga toon haar aan uw Hof, en aan uw KoninkryL
Dat zal Alceflis dan niet weder laten fierven ,
Zoo lang het koper heeft , en marmerfleen , en verven.
En nog een op de verbeeldinge van CafTandra,
vermoord van Egyfthus , en Klytemneflra,
Uw prieflerin ApoÏÏ is in gevaar
Egyflhus
, en de dochter van Tyndaar,
Staan al gereed, met uitgetogen zwaarde.
Daal neer ! daal neer ! en neem haar op van d 'aarde.
O Pallas ; help ! * Cajfandra moet 'er aan.
Waar
geefs. Alceflis , de Dochter van Pelias , zyne huisvrouw
nog in hare jeugdige jaren, door zyn imeeken beweegt,
bied zig 'uit liefde voor hem aan , en fterft. Hercules ontmoet
haar in zyn Helletogt, en brengt haar met zig weder
te rug tot haar man. Zie L. Smids in zyn Keurftoffe enz.
en Vollenhoveinzyn Heidenfche dapperheid.
* Kafïandra, onder den buit uitliet overwonnen Troje,den
Griekfen Koning Agamemnon, by't lot, ten deel gevallen,
werd gevoert naar Mycencn. Zyn vrouw Klytemneflra, zig inbeeldende
dat deze maagt van haar man geliefkooit wierd,rokken-

Schilders en Schilderessen. 315
Waar is uw Vuur? uw Blikfem om te/laan?
Hier treedze droef ', verbaaft, en opgetrokken.
Het golvend' kleed, ontdekt haar bruine lokken,
En blanken rugh, terwyl het neerwaards plooit
Schoon Palias , op dit hof, geen blikfems Jtrooit ;
Apollo fluit zyn onbarmhartige oogen ;
De Menfcben zyn , Mevrouw , met u bewogen
Gy word door Wolf ontfterflyk, en Kathryn; *
Wiens Verf uw bloede wiens dicht uw zee zal zyn:
Dus zal menftaag Cajjandra zien, en hooren,
Als nooit gedood , of deftiger herboren.
GUILHELMOvan INGEN" anders^ Eerftcn
brengen wy na 't jaar 1650 ten Toneel. Derede
van dezen Bentnaam zullen wy ftraks ontdekken.
Hy is geboren tot Utrecht in 't jaar 1 65 1 . • en van
der jeugt aan tot de Konft geneigt zynde, heeft hy in
zyn geboorteftad , debeginfelen daarvan geleert,
en vorder zig daar in door den Konftfchilder Antoni
de Grebber hten onderwyzen. Wanneer hy nu opeigen
Wieken ( als het fpreekwoort zeit ) konde dryven
, werd hy beluil om Rome te zien , om zig naar
de kondigeen berugte voorbeelden voort te oeffenen.
Hier toe kreeg hy een gunftige gelegenheid
aan de hand in den jare 1670, wanneer de Hoogwaardige
Heer Johanrtes van NeerkafTel , BifTchop
van Caflorien,en Vicaris van Neder land,dat is over
de RoomsgezindeKerken vanNederland,derwaards
heen reisde , die hem onder zyn gevolg van Utrecht
meê
kende haar boel Egiftus tegcns haar op. Naderhand fpannen zy
t'famenen vermoorden haar in den Tempel van Diana. Zie
Seneca en Efchylus in hunne Treurfpelen , en Pater Allefan in.
zyn Treurfpel van Agamemnon.
* Kataxina Lescalje,

gió SCHOUBURGH DER
meê nam naar Rome, en door zyn voorfpraak maakte
dat hy in gun 11 van den Konflfchilder Karel Marat
kwam , by wien hy een jaar de Schilderkonft oeffen-,
de ; en na dien tyd verfcheide groote Konftwerken
zoo in kerken, als elders gemaakt heeft.
Onderwyl had hy zig aangegeven in de zoo genaamde
Roomfche Bent. Dog de befiemde tyd tot
zyne inhuldiging gekomen , die gemeenlyk met
vreugd verzelt gaat , werd geftoort ; want fommige
Hoogduitfche fchilders, die de Bent van haar gezelfchap
afgewezen hadde , wiften , door verkeerd
aanbrengen, den Kardinaal Inquiiiteur agterdenkeia
in te boezemen , als of dusdanige byeenkomften der
Nederlanders (Irekten tot het voortkweken van een
vremde wyze van Godsdienft ftrydig met de Roomfche
Kerk , ook dat zy door een wyze van wederdoop
velen tot die gemeenfchapinlyfden.. Daarop
werden de dienaars van de Inquititiegefterkt met
jyfwagten van den Paus gezonden om dat neft te doren,
en de men fchen in verzekering te nemen, gelyk
gefchiede. David de Koning was een van 't gezelfchap.
Dezen vraagden zy ( gelyk zy ook den eenen
voor en den anderen na deden ) hoe zyn naam was
die daar op antwoorde in de ïtaliaanfe taal , Ure-Davide.
Waar op de dienaars der Inquifitie ( wanende
dat hy de Koning van die bende was) zeiden: Uinzon-
derheid moeten wy hebben; e nbragtenze al Ie in de gevangenis.
Dog 's daags daar aan volgende ter onderzoek
gedaagt,bleek wel haaft dat zy geen fchult hadden
aan het gene waar mede zy betigt werden , en
overzulks werden zy in vryheid geftelt.
Deze donkere wolk van vervolging over gewaait,
werd onze van Ingen, in de Bent ingelyft , en kreeg
rot Bentnaam ( om dathy de eerile was na de vervolging)
Ds eerjle.
Vm

Schilders en Schilderessen. 317
Van Rome trok hy naar Venetien , daar hy om
2ig voort te oeffenen by fei^r^diedevoornaam-
fte konflftukken van Paulo Veronees en anderen in
kooper gebragt heeft) begaf. Van daar quamhy te
Napels, eneyndelyk weder tot Amfterdam daar hy
ook ( na dat hy veel fraaije penceelwerken gemaakt
heeft ) geflorven is.
GERARD SEGERS is geboren t'Antwerpen 3
als uit het rym van Korn. de Bie te belluiten is*
Want na dat hy gezegt heeft :
Italië bekent zyn hooge waardigheit
Die zyne Sch'iïderkoiijl de waereld door verjpreit.
Vervolgt hy
Waar op Antwerpen roemt daar Segers was geboren,
Hy fchilderde meeft levensgroot. Het geen hem
wel meefl beroemt gemaakt heeft is de natuurlyke
verbeelding der lydende hartstochten,die hy in zyne
Paflieftukken van Jefus ChriftusenTafereelenvan
lydende Koomfchekerkheiligen,zoodanig heeft we-
ten te Vertoonen dat het den aanfchouwers de traanen
uit de oogen perfte. Wanneer hy geboren is
weet ik niet ; maar hy is geflorven t'Antwerpen op
den 1 8 Maart van 'tjaar 1651. Dus hebben wy hem
op zyn flerfjaar geplaatft. Sandrart die hem gekent,
en omgang met hem gehad heeft, getuigt dat hy in
zyne Hukken 't hoog geel , blaau , en andere fchreeuwende
koleuren vermyde, en egter zyne Beelden
zoo kragtig fchilderde dat alle andere Schilderyen
die 'er by hingen, maar van waterverf fcheenen gemaakt
te zyn. Zyne befte werken zyn in Spanje, daar
hy niet alleen rykelyk voor betaalt is geweeft , maar
daar

3l8 SCHOUBURGH DER
daar en boven ook groote gefchenken ontfangen
heeft.
Als Rubbens geftorven was , en van Dtyk zig in
Engeland neergezet had , vatte hy die manier op,
die zoo geagt was, en fchilderde zyne ftukken
kleuriger , zoo dat ah ik (zeit de Schryver) eenige
van de zelve in 't jaar 1645 zag, de zelve voor zyn
werk niet zoude hebben aangezien , ten ware hy het my
zelf gezeit hadde. Maar hy voegde daar by dat het
de waereld dus begeerde , en hy overzulks maar om
't geld fchilderde.
Hy liet een zoon na die in Italië zynde den grond
om een goed Meefter op te bouwen geleithad.
,
NICOLAAS de VREE, geboren ik weet niet
waar , fchilderde Landfchappen , Bloemen , Diftels
en Kruiden. Zyne konftwerken bevind ik meer bekent
onder de konftlievenden dan zyn perfoon
aangezien hy zig van den omgang met menfchen
afzonderde, inzonderheid in zyne laatfte levensjaren
; waar in hy met niemand verkeering hield
als met Jan Luiken , die met hem het gevoelen van
J.
Bhoern aanhing. Hy trok eindelyk met 'er woon
(alzoo hy de ftilte beminde, ) van Amfterdam naar
Alkmaar, daar hy ook geftorven is, in den j are
1702
, tuilchen de 50 en 60 jaren oud.
Onder zyn tyd- en konftgenooten , die t'famen
met hem ten Toneel verfchynen , is ook ABRA-
HAM HONDIUS. Onder zyne voornaamfte
flukken is bekent de verbeelding van den brand van
Troje, waar in een groot gewoel van beelden zig
vertoont , die wel geteekent , konftig gefchikt en
natuurlyk door de vlam , en toortsiichten gedaagt
worden. Ook heb ik een Kaarslicht van hem gezien,
dat byzonder natuurlyk was , en waar in de beelden
braaf gefchildert waren. Anders fchilderde
hy

Schilders en Schilderessen. 319
hymeeft Valkejachten , Hartejachten , en dergelyke
, waar in hy niet alleen menigte van beekjes, maar
ook Paarden en Honden te pas bragt, diehykon-
ftig wift te fchilderen , gelyk ook het landfchap 3
inzonderheid zyne Morgenftonden.
Hy heeft zyn meeften levenstyd in Engeland
doorgebragc , en was 1665 nog inleven. Men ziet
zyn beeltenis van J. Smith gefchraapt , in Print uitgaan
, die wy hebben nagevolgt in de Plaat M 28.
FRANSOIS DANKS, anders SCHILDPADT,
een Amfterdammer van geboorte , fchilderde Historiën
in 'tklein. In 'tjaar 1676 maakte hy 't boot-
op deHeeregragt, tot
feerzel van het Tydbeeld ,
Amfterdam , waar na het in Steen uitgehouwen,
werd met dit byfehrift: Myn Glas Loopt ras.
Waar de potfige Kornelis van RyïTen op zin-
fpeelt , in dit volgende ftekelvaersje :
Een meugveel was zoo ras zyn glas niet volgefchonken^
Of 't wierd,zo dra hy 't kreeg,van hem weer uitgedronken
Waar op toen werd gevraagt ,
hoe hy zo gulzig wasm
Hy zei, eenfehoonefpreuk doetfiaag myn hart ontfonken.
'K vontf op de Heei'egragt, daar•Jiond i Myn glas loopt ras.
Dat hy ook Pourtretten gefchildert heeft, blykt
aan dit Lofdicht , op de beeltenis van Kat. Queftiers,
door J. Koenerding.
Dus maalde Danks en band diefchranctre Kataryn 9
Met verf en met pencee^dat niet van't leeven fcheel-
de,
In fchoonheids glans en blos , dog dit is maar defchyn
Vanhaar die hy niet kon natuur elyk verbeelden
Met't vrugtbaar ryp ver/tand waar mee zy ruftig tart
heen en Myroos Konjt wiens hiijlernaam en ende
Zoo

320
SCHOUBURGH DER
Zoo dra den TJlroom zag dit groot en wyze hart
Want ze is Jlpolloos Jtyl en roem van Lucas bende*
JAN van A L E N of hy een Amfterdammer
van geboorte is, weet ik niet, maar hy heeft 'er
altyd gewoont, van zyn jeugt af, (welk begin genomen
had 1651. tot zyn fterftyd in 't jaar 1698.)
had het Peneeel zodanig tot zyn wil , dat hy alle
wyze van fchilderen wilt na te bootfen, inzonderheid
de Vogelftukken van Melchior de Hondekoeter,
die hy zoo even gelyk wift na te volgen,
dat de befte kenners dikwils verlegen Honden,
als hun oordeel daar over gevergt werd.
Onze van Alen ftond niet kwalyk by die konftgreep
, aangezien de penceelkonft van Hondekoeter
by zyn leven willig aan den man raakte, dat thans
zulk een vaart niet loopt. Dog zulk doenbyMelchiors
leven was een nagel aan zyn Dootkift, door
dien 'er op deze wyze zoo veel gefchilderde Hanen
en Hoenders in de waereld kwamen , dat 'er een afüag
in den prys door te dugten ftond. Het zy , zoo 't
zy , Melchior had twee kwaatjes , een binnen en een
buitens huis , en dus was het niet te verwonderen dat
hy by wylen den druk met geeftverkwikkend vocht
van zyn hart fpoelde.
STORK, Amfterdammenaar,
ABRAHAM ^
fchilderde ongeftuime en ftille zeeftukken , Schepen,
en zeehoofden vol gewoel vanbeeltjes, ook
Steygerbooten , en andere vaartuigen gepropt met
,
foldaten en bootsgezellen met kiften en kooygoet,
om de zelve aan boort van de op anker leggende zeefchepen
te voeren , welk gewoel hy geeftigenna-
tuurlyk wift te verbeelden. Inzonderheid word geroemt
de verbeelding van het inhalen van den
Hertog van Marlbourg op den Amftel onder een
groot

Schilders en Schilderessen. 321
groot gewoel van binnenjachten. Deze had ook een
Broeder die Ryngezigten en binnenlandfchevaartuygen
fchilderde , dog zoo kondig niet.
DAVID COLYN3, geboren tot Amfterdam,
fchilderde meelt Bybelfche Hiftorien , en inzonderheid
zulke waar in een groot gewoel van Beeldjes
te pas komt; als daar Ifraè'1 het Manna opgadert,
of daar Mof es de dorftende Hebreeuwen
drenkt door 't water uit de fteenrots enz.
BARENT GAAL van Haarlem was een
Leerling van Wouwerman, welks aart vanfchilderen
hy al vry wel wift na tebootfen. Zyn penceelwerk
beftaat ook wel meed in Bataljes , en pleifterplaatfen.
Hy was doorgaans wateygenzinnig
in zyn doen , en koefterde dat gebrek , tot zyn
nadeel.
'T gebeurde dat een Heerfchap, voor wien hy
eenig werk onderhanden had , hem ging bezoeken
om het zelve te zien daar hyjuift geen zin toe had.
Des belafte, hy te zeggen dat hy niet t' huis was, en
dat zoo luid dat het de Heer hoorde , die daar op henen
ging, en voornam hem dit met gelyke munt
te betalen. Het fluk gedaan zynde ging hy daar mee
naar den Heer voor wien hy het gefcnildert had
maar deze hem hoorende aankloppen , ftak 't hoofd
tenvenfter uit en riep hem toe: Ik ben niet fhuis
of hy daar tegen zeide, ik zie dat gy fbuis zyt 9 't
mogt niet helpen. Wanthy kreeg tot antwoord,
Gy ziet dat ik f huis ben ; als ik laatji aan ii r Jo huis
kwam boorde ik dat gy in huis waart , en moeji egter
heen gaan. Gelyk hy zig dan eindelyk ook moefl
getrooflen met zyn 'ftuk weder te vertrekken.
ISAAK KOENE, Landfchapfchilder en Difcipel
vanIfakRuisdal,maakteLandfchappenen Gaal
de Beeldjes daar in,dns maakte zy zamen veel jftukjes
III. Deel. X voor

322 SCHOUBURGH DER
voor den Amfterdamfchen Vos.
Deze hunne Rol afgefpeeld hebbende komt
PIETER vander HULST .
geboren te
Dordrecht in 't jaar 1652, den 18 van Sprokkelmaand
, ten Toneel. Hy kreeg de reisluft in 't
hoofd , teeg op reis , en kwam den 24 December
1Ó74 te Rome, daar hem de Bentvogels beet
kregen , en voor zyn geld met den Bynaam , of Bentnaam
van Zonnebloem doopten, miiïchienomdat
hy die veeltyds in zyn Hukken te pas bragt ; want
hy zig tot het fchilderen van een wilder foort van
Bloemen zette , dan wel Dan. Segers , de Heem , en
anderen gedaan hebben. Hy voegde by zyn Bloemen
ook allerhande foort van wilde Kruyden , Slangen
, Padden , HagedifTen , en diergelyke foort van
Dieren. Hy heeft zig naderhand tot liet pourtretfchilderen
begeven , maar daar meê in veere na zoo
veel roem niet behaald.
De Schilder PIETER PEUTEMAN,
ïs geboren te Rotterdam uit een deftig geflacht.
By wien hy de Konft geleert heeft weet ik
niet , maar hy fchilderde allerhande foort van
flilleeven : ook uitgehakte borden , gevormt naar
de wyze der {taande beelden , hoedanig een verbeeldende
eenen Zwitfer , die de wagt houd , in
zyn voorhuis ftond. Zyn Neef, die een lid der
Vroedfchap van Rotterdam was , verzogt hem een
Tafereel te Schilderen , waar in de vergankelykheid
van 's menfchen leven door indrukbare beel-
teniffen vertoont wierd: en op dat hy zig van veelerhande
voorwerpen zoude konnen bedienen, bezorgde
hy hem de fleutel van de Snykamer , daar
hy zig op een middag na den eeten alleen naar toe
begaf om een affchetfing van 't een en 't ander te
maken, 't geen hy in zyn ftuk zoude te pas brengen

Schilders en Schilderessen. 323
gen , dog hy viel door d'opftygende dampen van zyn
volle maag in fluymering en eindelykby ditfprakeloos
gezelfchap in vaflen flaap. Dit was op den
18 van Herfftmaand 1692 wanneer die aardbeving
voorviel die 't gantfche land deed fchudden. Hy
door die beweging en 't gerammel der Doodbeenderen
ontwaakt zag met nuchtere oogen verbaaft
om naar alle kanten, en ziende dat al Ie de Geraamten
de hoofden fchudden als de waflepoppen, de
Bekkeneelen op de tanden knarflen , en armen en
beenen gins en weer ilingerden , verbeelde zig in
dien oogenblik niet anders dan dat die geraamten
zig alle gelykerhand in beweging fielden om hem
aan te vallen. Dus vluchtehy in aller yl de kamer
af op de flraat, door den fchrik met doodverf beflreken.
Een weynig bedaart zynde ontdekte hy
wel haafl de oorzaak der vreemde beweging dier
Doodbeenderen. Maar wat hielp dit ? de fchrik
was hem zoodanig in 't bloed geflagen, dat hy kort
daar aan ftierf.
JAN KLAASZE RIETSCHOOF is geboren
tot Hoorn in 'tjaan652. Deze van der jeugt af
aan tot de konfl geneigt , werd Leerling eerfl van
Abraham Liedts, en naderhand van den berugten
zee- en fcheepfchilder Lud. Backhuizen , welkers
behandeling hy heeft behouden ; zulks hy wd onder
de brave meefters van zee- en fcheepenfchilderen
mag geteld worden , dog hy is kleengevoelig van
zyn Konfl, en van een vromen inborfl.
Zyn Zoon HENDRIK RIETSCHOOF geboren
in 't jaar 1678 volgt op 't fpoor van zyn
vader , en is niet minder dan de zelve in vloejentheid
van fchilderen.
KORNELIS HOLSTEIN werd geboren te
JHaa,rlem in 't jaar 1653. Of hy de Konfl alleen
X % by

324
SCHOUBURGH DER
by zyn vader Pieter Holftein , die een Glasfchilder
was, en veel met waterverf geteekent heeft, ofby
ymand anders geleert heeft , weet ik niet , maar wei
dat hy een groot meeiter in de Kcnfr geweeft is.
Onder vele ftukken heb ik 'er een van hem gezien
verbeeldende den Triomf van Bachus. In ditftuk
kwamen verlcheiden naakte vrouwtjes en kindertjes
, zoo verwonderlyk natuurlyk en kondig
geteekent en gefchildert, dat de prys, welke
daar voor betaald was, op verrena de waarde
van het zelve niet konde opwegen. Maar wat zal
ik zeggen ? Die de naam heeft van vroeg op te flaan
mag (zegt het fpreekwoord ) lang ilapen.
In de Weeskamer op 't Raadhuis van Amfterdam
ftaat van hem een kondig gefchildert ftuk voor den
fchoorfteen , verbeeldende den Roomfchen Lycurgus
, daar hy zynen neef voor wettigen Erfgenaam
verklaart.
De Dichter Jan Vos maakte dit volgende Vaers
op.
Lycargus hout zyn neef voor wettig erf van 't land.
De hulp der voogden Jirekt de iveez J
een mond, en
handt.
Hier leertmen d'Eigenbaat den wees zyn erfrecht gee-
ven.
Zoo blyft des vaders zorg, als 't lichaam Ji erft, in't
leven.
En in de Thefaurie ordinaris, zietmen de zoldering
van onderen met zyn penceelkonft pronken.
Hy oefFende ook het Glasfchilderen , dog zoo
veel niet als zyn vader , aangezien die mode van
tyd tot tyd afnam. Deze kwam heel haaftig te
ilerven op den 19 van Hooymaand 1 662 y tuflehen
twee

Schilders en Schilderessen. 32?
twee en drie uuren namiddags , hebbende een pur-
gatie ingenomen , om de pyn voor 't hare af te
zetten, want hy anders geen ziekte had, en ook
nog even te voren op zyn ftoep had gezeten , wanneer
zyn vrouw het bekertje bydenkruidmenger,
weer 't huis gebragt hebbende' , en pas een kwartieruurs
uit geweefl zynde , haar man in het voor-
huis op den vloer vonu dood leggen. Men befchuldigde
den kruidmenger wel niet, want zulks kan
wel gebeuren door een Hartvang : maar fommige
buuren , die het fpreuKJe van Nicocles witten
verhaalden het aan anderen by dit geval, te weten
dat deze, een domdriftig geneesheer, die op de
kragt van zyn poeders ftofte dus fpottende in den
baard voer. Zeker ik prys wüo Konft om dat gy de
menfehen niet lang in elende laat leggen ; maar hen
fpoedig vcrlojl datze geen pyn meer gevoelen, 't ging
zoo 't ging , zuike vertellingen bragten den Apotheker
weynig voordeel aan , zoo min als de Raad
van Euftius in zyn ontledingen des vernufts, daar
hy zeit: Laat den Kok uw Geneesmeejier zyn, en de
vleeshal u-w Apothekers Winkel.
My is verhaald dat de berugte Cavaljier, welke
voor eenige jaren, door zyn krygsvernuft en dapperheid
de troepen in de Sevennes aangevoert heeft,
in een Koffihuys was, en een vaandrig van de Hoogduitfche
troepen, belufl om hem te zien hem daar
kwam fpreken. Na eenige algemeene reden wiiTelingen
vraagde de Duitfcher hem of hy die Cavaljier
was daar zoo veel van gezeit wierd "? waar op hy
ja antwoorde. Zoo zyt gy dan (vervolgde de
Duitfcher) Die broodbakkers zoon? Ja antwoorde
Cavaljier? Maar thans inftaat als Colonel; en vervolgde:
Mag ik d'eer hebben van te weten wie
myn Heer is ? Waar op hy zyn naam melde , en
X 3
met

32

Schilders en Schilderessen. 327
zugten de Konft moefl oeffenen , en maakte zelden
iets of 't was voor gegeten brood.
Hier kwam nog by dat de Heer de Graaf, die
van zyn geflachts ftam was , en veel om zyn vaders
wil met hem gedaan zou hebben , zig nu om
dit Huwelyk van hem onttrok , en hem ( als het
fpreekwoord zeit ) liet dryven. Johan van Gooi
die toenmaals zyn Leerling was heeft my tot
verwonderens verhaald , hoe hy niet tegenftaande
al die bekommerniffen en hartkwellingen , dage-
lyks even yverig kondefchilderen. Maar met al dit
yveren deed hy geen voordeel , aangezien hy zig
hier door het gezelfchap der meniciien onttrok,
en gevolglyk de gelegentheid verloor van fomwyl
een pourtret te fchilderen , dat wat meerder voordeel
gaf, als het beefte fchilderen. Verfcheiden
pourtretten zyn nog van hem in handen , die heel
in handeling naarden ouden Netfcher gelyken.
Zyn vrouw te lierven komende bevond hyzig
in een ilegten Haat, zoo dat hy, door voorfpraak
van goede vrienden , een plaats in 't Gailhuis agter
de Hal in den Haag kreeg. Maar na dat hy
daar twee of drie jaren gewoont had liep hydaar
uit, ging naar BruiTel daar hy eenjaar woonde,
en voorts naar Antwerpen, daar hy voordekeelbeulen
fchilderde.
De Heer de Graaf, meer gemeld, dagt dit
verval' in 't geflagt, door zyn jonger Broeder Jakob
vander Does Jakobfz. weder op te beuren
en vindende hem geneigt tot de Konft, bedelde
hem by Karel du Jardyn , zyn overleden Vaders
grooten vrient en zyn gewezen voogt, daar hy
zoo lang by bleef tot Karel die onverwagte luim
bekroop van Roome voor zyn dood te zien.
Toen raakte hy by G. Netfcher, en na'tverloo-
X 4
pen

328
SCHOUBURGH DER
pen van twee jaren by G. de Laires tot Amfterdam.
Naderhand byzigzelvendeKonft oeffenende
, gaf hy proeven van zyn grooten geeft , en ver-,
zegelingen van 'c geen in hem te hoopen ftond.
Hy was ltout in zyne ondernemingen ,
en gereed
om groote zaken de Konit belangende t'ondernemen
, maar ook met een byzonderlyk driftig en
haaftig , zoo dat hy ( 't geen my voor de waarheid
verhaald is ) eens drie of vier weken aan een ftuk
gefchildert had, en als hy het niet na zyn zin konde
krygen , een mes nam ( niettegenftaandedatzyn
Broeder die agter hem ftond 't zelve wilde beletten)
en in eed den doek aannemen. Dit werk ondernam
hy andermaal :'t lukte hem, en hy maakte
een gefchenk daar van aan den Heer de Graaf,
die het dankelyk aannam, hem een paart gaf, en
een dikke goudbeurs bezorgde, en zont hem onder
den zwier van den Heere van Heemskerk ( als
hy voor Ambafladeur van wegens den Staat naar
Vrankryk ging) meé naar Parys, daar hy zyn For-
tuin gevonden zou hebben, had d*e dood hem niet
na 't verloopen van een jaar uit dit leven weggerukt,
en dus alle hoop verydelt. Nu volgen de
twee gebroeders
THEODORUS en CHRISTOFFEL LU-
B1ENIETZKI, waar van de eerde is geboren te
Cracouin'tjaar 1653 , de ander te Stettin 1659. zy
hadden beide de teeken-en fchilderkonft in hunne
jeugt tot hun vermaak geoeffent by Juriaan Stur
te Hamburg , nevens andere pryswaardige oeffeningen
voeglyk aan jongelingen van edele ge-
boorte.
In den jare 1675 in Oegftmaand kwamen zy
tot Amfterdam , en begaf zig Christoffel ten
eerften by Adriaan Bakker om de Konfl voort te
oef-

Schilders en Schilderessen. 329
oeffenen, dog Th.iodoor raakte by den berugten
Gerard de Laires, w /yze van behandelinge
iiy zoo w leeft, dat hetalzins
in zyne kónftigepenceelwerkefldoorftraalde. De-
Ze werd na 't verloop van eenige jaren door den
Groot Hertog van To^kanen ontboden. In 't jaar
i6tf2 is hy naar Hanover vertrokken. Van daar
kwam hyaan't Hof van Brandenburg, daar hyeerfle
Kamerling enopzigter van de Academie werd;
en eindelyk is by in 't jaar 1706 naar PoJen gereid,
daar hy geftorven is.
ChriftofFel Lubienietzki woont nu nog tot Amfterdam
daar hy met lof de Konlt oeffent , zoo in
Hiftorien als pourtretten.
In dezen tyd bloeide de Konftin Nederland , inzonderheid
te Amfterdam. De Vrede ftondvoor
de deur, die Bel lona vyandin der konilen aan band
zouw leggen. De zon eerft door een opwellende
fulferdamp betrokken , begon een blyder
aangezigt te vertoon en , en de Koopvaardyman
vlamde om geveiligt de zee te bouwen.
Thans zag men de Stedelingen een nieuwe konft-
luft fcheppen , en de een toonde zig voor den ander
een Mecenas, daar de Heer Joan van Maarfeveen
, Ridder van St. Michiel , elk in voorging.
Konftiievenden en Konflenaren reikten nu
elkander hart en hand, (en 't waar te wenfchen
geweefl dat de wangunft en eigenbaat dezen band
niet had verbroken) in eendragt toe. Dit is
my gebleken uit zekere vaerzen, 't eene op de
vcreeniging van Apelles en Jpollo £pc. 1653. Het
andere heeft tot tytel Broederfchap der Schilder-
konfi, ingcwyd door Schilders, Beeldhouwers en
derzelver begunjiigers.
1654 in Amfterdam.
Op den 2 1 van Wynmaand,
Op de volgende bladzyde
X j
ftaan

33°
SCHOUBURGH DER
flaan de hoofden der opregters, als M. Kretfer,
B. vander Elft, N. van Heldt Stockade, J.Meuris
gemeld ; en is dit vaers aan gemeldcn Heer
Maar feveen opgedragen, uit naam van allen door
T. Affelyn.
Dit St. Lucas feeft werd gehouden op de groo-
te zaal van St. Joris Doelen ; dewelke daar toe
opgeciert was met Feffcoenen , die hunne zinfpelingen
hadden op deze vereeniginge.
Op 't Fefton van 't fchilders gereedfchap, verbeeldende
de eenigheid van hunne Broederfchap,
las men dit
Aldus is d'eenigheid van Konft ,
en Konftgenooten ,
Gelyk dit fchildertuig gebonden is in een ,
Zoo bint de liefde ben als Broeders in 't gemeen ,
Want eenigheid en vree -voord met dien band gefloten.
Op 't Fefton van 't Mufyktuig , toegeëigent aan
Apollo vond men deze vaerzen.
De Konftgodin , verknogt aan d'eedle Poè'zy ,
Scheen door Apolkos lier ten Hemel op te varen.
Twee konften na in bloed, vereend in Maat-
fchappy.
Apol bemint' t penceel, Apelles zang enfnaren.
Daar benevens hadden zy voor hun , en degenoodigden,
(die te zamen zoo Schilders, Poëeten
als Liefhebbers der Dicht- en Schilderkonft omtrent
ioo in getal waren,) een regel, oftafelwet
opgeftelt , die by wyze van aanfpraak tot de genooden
dus begint
Lief-

Schilders en Schilderessen. 331
Liefhebbers , Ko'ftcnaars , die op de Voetboogs-
zaal,
Staat met den anderen gereed , om 't middagmaal
Te houden:
Het dronken drinken zy gefchuwt van dezen dag ;
Die drie gezontheên heft blootshoofds voldaan, vermag,
Indien hy meerder voicrd gevergt y die neer te zetten;
Dengenen die meer luji, en zal men 'f niet beletten ,
Zooflegs geen overdaad aan tafel word gepleegt.
Jooft van den Vondel was niet alleen mede op dit
feeil gelyk anderen genoodigt, maar werd ook aan
't hooge eind van de tafel in een grooten zeetel
geplaatfl, en hem door iemantApolio verbeeldende
een Laurierkrans op 't hoofd geplant, gelyk het
Brantdusinzynelevensbefchryving, agter het 2 de
Deel van zynePoëzy gedrukt, aanhaald. Degryze
Vader kroonde het feeft weder met dit volgende
gedicht.
Gelyk de Zonnebloem baar oogen
Uit minne draait naar 's Hemels bogen,
En volgt met haar gezicht
Het alverklikkend licht ,
De Zon, die 't al zyn verwe geeft ,
En daar geboomte en plant by leeft
Zoo volgt de Schilderkunft
Uit aangeboren gunji ,
Ontjleeken van een heilig vuur ,
De fchoonheid van natuur,
Met hare fireken en penceelen ;
Geeft doode doeken en paneelen
rinw

332
SCHOUBURGH DER
Het leven , waarze zweeft , en zwiert ;
Verkloekt de menfchen en 't gediert,
o Eedle Schildermin ,
o Tiende Zanggodin ,
Wy hopen u met d andre negen
Parnasgodinnen tegen
Van zingen nog van Jpeelen moe :
Ontfang dees Kroon: zy komt u toe.
Het welk beantwoord werd met dit volgende
Klinkdicht.
Toen 't groot e licht verfcheen op 'tfeeft der Konftenaren,
Was ieder een verheugt , en zoo vernoegt en bly ,
Dat wie den Vader zag ,
ontflak in Poè'zy ,
Nu dat de Konjlgudin hier met Apol zou paren,
Terwyl de Prieflerfchap\door zang enfpelderfnarèn,
Begroette dus die Zon : o Feniks van ons Landt
Die 't ganfche Helikon doet luifteren naar uw trant,
En wyd aan God Jupyn een kroon van gryze haren,
Diejiadig zyn omringt met heiTge Laureblaan.
Wat offer zullen wy u voor dees weldaad branden ?
Wie dankbaar is voor gunfi , die heeft de gunfi voldaan.
Wat dankbaarheid is meer als duizent offerhanden.
De Vader zy vernoegt , nu dat St. Lucas hier
U fchenkt Apelles Jchilt , Apollo zyn Laurier,
Elk maakte zig vrolyk, en verheugt op dit
feefl, de glazen klonken in 't rond, en de
geeften door Bachus druivenfap vervrolikt , fchenen
al op Pindus heuvel verplaatit te wezen. Des
zon-

Schilders en Schilderessen. 333
zongen zy alle bekommertheid vaar wel; en deunden
helder op:
Laat Romen op de Konji , en haar aelontbeid brallen ,
En Tivoli op al zyn grr.ote watervallen ,
En Napels op het Graf van Maro, en haar gunjl.
Hier is de beurs, en 't geld, en liefde tot de Kimft,
Eer zy fcheiden namen zy befluit tot een
jaarlykfe vernieuwing op St. Lucas dag, lieten
tot dien einde een gedenkfehik ( veel ligt is hun
het gebruik van de oude Pvomeinfe beloftefchilden
in gedagten gekomen) maken; waaropafgebeelt
ftonden, een gebroken en eene opgeregte
gedenknaalt, opwimpelt met het byfehrift, verkieut
uit liefde. Dog dit voornemen is door de
nyd verydelt geworden, en het gedenkfchiltdoor
den tyd , even als de gedagte Romeinfe beloftefchilden
, in de vergetenheid begraven.
JAN HOOGZAAT is geboren te Amfterdam
den

334
SCHOUBURGH DER
den 1 2 Maart i6r4, een van de befte Leerlingen van
Gerard de Laircife. Om in 't groot te fchilderen is
hy niet minder konftig als in zyn kleene beelden
daar een meefter beft in uitblinkt. Hy heeft veel
in 't huis van 't Loo voor William Koning van
Engeland gefchilderc. Hy heeft ook ftukken
gemaakt voor de Grootagtbare Heeren Burgermeefleren
dezer Steéde Jdn Trip, A. Vel-
ters , Jan Six , en voor den Hr. Scheepen van Aalft
en andere groote Heeren. Ook is van hem gefchildert
het oppervlak in 't overwelffèl van de Borgerzaal
op 't Amilerdamfche Raathuis. Maar de
maker heeft geen naauwe agt gegeven hoe de figuuren
in 't oog door zulk een wyden affland verkleenen,
waarom men dezelve naauw onderfcheidentlyk
zien kan. Dog de befchryving van
den inhoud derzelve is, ten dienft der vreemdelingen
, gevoegt in den Wegwyzer door Amllerdam
, op pag. 427 aldus.
Amjïerdam, een der fchoonfte Steden die de Zon
lefchynt, zit hier deftig uitgedcft, op lugtige wol-
ken , heerlyk verheven &c. Zy draagt in haarfchoot
een bondelbyl met groene laurieren omvlogten; om te
gelyk haar bloejende en eendragtige Regering aan te
toonen. Zy leunt op een cierlyke fcheepsjleven , 't
geen teffens ( met het later kruisfehilt behangen ) haar
berngte fchcepvaart te kennen geeft: waarom de
Zeevoogt Neptuin haar de jlevenkroon opdraagt.
Terwyl Merkiiur haar den Guldenjlaf der Koopman-
fchap vereert , en Cybele , Godin der Aarde met het
aanbieden van hare Jlcutels de ganfche imereld tot
het dryven haarer Koophandel open field. De wa-
pen-

Schilders en Schilderessen. 335
pentuigen die nevens haar leggen , beteekenen dat 23/
hare vryheiïï en achtbaarheid kan , en weet te verda-
digen. Alles vloeit uit den overvloetshooren
haar van alle kanten toe. De Roomfche Ryks
Adelaar verheft zig boven haar hoofd, met de Kei-
zerlyke Kroon haar wel eer door Maximiliaan ge-
geven. De Faam fchynt deze voortreffelykheden de
waereld over te trompetten, tenvyl zig Amfierdam
door den Tyd, met behulp van Verftand en Naarfiigheid
nog hooger ziet opvyzelen. In 't verfchiet der wol-
ken ziet men de eedle Konften en wetenfchappen door
Kindertjes verbeeld , die den anderen in oeffening verzeilen.
Herkules ( het zinnebeeld van Deugt en Dap-
perheid ) is ter andere zyde met zyn hiods in de weer ,
om de IVangunft en andere lajlerzieke gedrogten en
harpyen op de vlugt te dryven , om de maagt van
Amfierdam voor dit fchenzugtige monfier te bevryden.
Junius in zyn 3 Boek pag. 218. verhaalt een
opmerkenswaardige Hiftorie van Alcamenes en
Phidias. ' Deze twee Konftenaars gelaft van de
Athenienzers om elk een beeld van hun Godin
Diana te maken , dewelke op hooge voetftukken
in hun Stad geplaatft zouden worden , lieten met
een ook door 't volk verbreiden ( om dat die Konftenaars
elk hun beft zouden betrachten) dat een
groote fom gelds betaald zou worden , aan die
het beft maaken zou. Hier op tegen die twee
konftenaars met yver te werk. Alcamenes had zyn
beeld 't eerft gemaakt , en was by zig zelven genoegt
dat het, van naby bezien, geprezen werd.
Eindelyk bragt Phidias zyn beeld ook te voorfchyn,
't welk niemant van de Athenienzers van
naby beviel , maar zy lafterden in tegendeel den maker,

33^
SCHOUBURGH DER
ker, niet willende zulk een wanflallig beeld ( zoo *t
hun toefcheen ) in hare liad dulden : zoo
veer, dat 'er een oploop ontftont, en 't gemeene
volk hem wilde fteenigen.
Phidias, die de Geometrie, en Optica verftont,
had zyn beeld grover en plomper van deelen gemaakt
als men gewoon was te zien , om den hoogen
afitant die hetzelve zonde nebhen , wanneer het op
zyn verheven ftantplaats itont. Des verzogt hy
maar alleen dat zy hun op'oop'-ntheid, en oordeel
wilden fchorten, tor het zelve geplaatft zoude
wezen. Toen veranderden zy; want de nettigheid
en zagtheid die men aan het beeld
van Alcamenes befpeurde, wanneer het op den beneden
grond ftont , veranderde door den hoogen afilant
in een afzigtigheid : daar en te gen vemween
die grove hardigiieid van Phidias beeld in een
vleiende zagtheid, en behield in dien afftant zyne
grootte en deftigheid.
Hoe velen door omgang met Konftfchilders
en door 't dagelyks beipiegelen der konflwerken
zyn aangefpoort geworden tot die pryflelyke oeffening
, daar van hebben wy menigte van voorbeelden
aangetoont, maar dat de natuurdrift buiten dusdanige
aanleidingen, insgelyks ook zulks vermag,
zien wy inden braven pourtretfchilderJoAN Vollevens
beveiligt.
Geertruidenberg, binnen welkers ringmuurhy in
't jaar 1654 geboren werd, had lang voor en na
dien tyd geen konflocffcnaars binnen zyn wallen
gehad om hem eenige aanleiding te konnen geven.
En egter was zyn drift zoo tot die oefFening
geneigt , dathyvan der jeugt af aan niet anders
deed dan al wat hem voorquam met kool en kryt
af te fchetfen. Waarom zyne ouders ( ziende zyn
on»

Schilders en Schilderessen. 337
onftuitbare konftdrift ) hem beitelden by den berugten
pourtretfchilder Kafp. Netfcher, naderhand
by N. Maas, en eindelyk by Jan de Baan in
'sGravenhage, daar hy 'c zedert heeft blyven wonen
, en menigte pourtretten gemaakt , die braaf
gefchiJdert en vol leven zyn. Ook heeft hy een
Zoon in die oeffening opgekweekt, die nevens
zyn Vader nog in leven is.
Komen en gaan is des menfchen lot. 't Jaar
1654
, dat de Konftfchilders vol leven zag ontluiken
, zag teffens ook Fabricius door een deerlyk
toeval het leven eindigen.
Die tot een ongeluk geboren is (zeit defpreuk)
zal het niet ontgaan.
KAREL FABRICIUS, een uitftekend fchiU
der van perfpeétiven , berugt voor den beften in
zyn tyd , was ook een goed pourtretfchilder. Waar
hy geboren is , ook de tyd wanneer , blyft duifter
: maar dat hy lange jaren te Delf gewoont
heeft is bekent , gelyk zyn naam ook in de Stads
gedenkfchriften op het jaar 1654 den i2 06tober
by het fpringen van het buskruidmagazyn gemelc
ftaat , nevens zyn Schoonmoeder en Broeder , mitsgaders
Simon Decker , Kofier van de oude Kerk ,
met wien hy bezig was uit te fchilderen , ook
Mathias Spoors zyn Difcipel, welke alle zeer
deerlyk , door het inftorten van het huis , onder
het puin zyn geplettert en gefneuvelt. In Fabricius
alleen was nog leven , na dat hy nevens
de anderen na 't verloop van 6 of 7 uuren onder
't puin dat hem overftolpt had wierd gefleept : en
om dat de huizen der Geneesmeefters voor het
meefte mede ingeftort waren , in het Gafthuis
gebragt , alwaar na het verloop van een
kwartier uurs zyne benaauwde ziel uit het
III. Deel, Y elen-

338
SCHOUBURGH DER
elendig gekneusde lichaam verhuisde. En dus (hy
was nog maar dertig jaren oud) is die heldere zon
pas aan 'tryzen op het onverwagtft ondergegaan,
Arnold Bon maakte op dit droevig ongeval dit
treurdicht.
Aldus gekneuft geplettert ,
en gebrooken ,
Aan arm en bcenen dat onkenbaar was ,
Lag Karel Faker fcbier verfmoort in d'at.
Voor 't beiloos kruit ; wie weet hoe aangcjlooken ?
Zyn matte ziel gantfch magteloos gekreeten ,
M ierd nog gered uit deezen bangen noodt.
Maar d'alvernield' en d'onmedoogde doodt
Heeft hem den draad zyns leevens afgebceien.
Zoo voer de grootjtc Konftenaar ten dale ,
Dien Delleft ooit of Holland heeft gehad.
De meefle fchaa van deeze brave Stad
Werd weer geboet , maar hy niet weer te haale.
Wie treurt dan niet op zyn geknokte beenen ,
Die ooit de konjlgodin Piclura mindt ?
Hy was van haar het bejie troetelkindt ,
En zoog 't geheim/ie uit haare horft en fpecnen.
Dus troft gy hem ,
o doot toen hy zo fchrander ,
In 't malen met zyn deftige penfecl ,
Het weezen bragt natuurlyk op 't panncel
Dat zoo geleek , als 't eene Ey het ander.
Moeft nevens hem dan Decker ook al fneeven ?
Als of de nyd hem nog benyden wou ,
Dat yders oog , nog namaals zeggen zou ,
Ten is geen doek , het is het waare Zeeven.
Moeft gy den geeft van Faber ook zofollen
Mattias Spoors ,
o gaauwe jongeling ,
( Die dagelyks leergierig by hem fting ,
Om zoo de lionft ter wereld uit te rollen ?
Maar

Schilders en Schilderessen. 339
Maar heeft dit droevig treurtoneel van Fabriciusuwhart,
Lezer, tot deernis bewogen , daar
gy hem onder 't puin verplettert zaagt ; de vertooning
van het vreugdefeeft der Broederen van
St. Lucas , vereert door byzyn van hun grooten
Mecenas, en het opperhooft van den Amfterdamfchen
Zangberg, die onder 't klinken der
glazen vol van Bachus nat, met vrolyke kelen
Évoe door de ruime zaal fchaterden, (als wy boven
gemelt hebben ) zal u het wezen in een andere
plooi zetten.
K u treden wy tot JOHAN van BUNNIK. Hy
is geboren tot Utrecht in 't jaar 1654. Nadatzyne
ouders befpeurden dat hy inzonderheid tot de fchilderkonft
geneigt was , werd hy in 't jaar 1668 beflelt
by den berugten Herman Zachtleven, by wien hy in
den tyd van driejaren zoo veer in de Konfl vorder*
de, dat hy. eigen werken dorft ondernemen, welke
hy met veel roem. ten einde bragt. Gelyk de jonge
vogels eerft boven 't neft klapperwieken , daar
na een korte vlugt ondernemen , eer zy zig veer
van honk begeven, zoo deed ook onze Bunnik,
die eerft by zyn ouders zyn vermogen in de Komt
ter proef itelïende , daar na een korte vlugt naar
't Kleefsland ondernam, 't geen wel gelukten»
Weder t'huis gekomen ondernam hy andermaal
zig te voegen by den konftfchilder G. Hoet,
eer hy zyn koers dorft zetten naar Rome. Hoe
reiszugtig hy van aart geweeft is , blykt aan de
lyft die hy my zelf heeft opgegeven van al de
plaatfen daar hy ftalen van zyn Konft gelaten
heeft,
den.
waar by hy eeuwen zal gedagt wor-
Te Rees kreeg hy gelegentheid
Y 2
van voor den
Over-

340
SCHOUBURGH DER
Overften Sales te fchilderen. Van daar trok hy
naar Duitsland , en hielt zig een tyd lang op te
Frankfoort met zyn konftgenoot Merian. Van daar
vertrok hy naar Heydelberg, en voorts tot Spiers,
daar hy voor Karel Lodewyk Keurvorft van de
Paltz, en den Raadsheer Jonkmans, verfcheiden
Konftwerken maakte. Van daar is hy gereid op
Straatsburg door Zwitferland tot Zurig, voorts
over de Alpes tot het Milanees. Van daar naar
Genua , daar hy kennis kreeg aan den braven Konftfchilder
P. Moulyn, anders Tempeeft, by wien
hy een tyd lang bleef en verfcheiden ftukken
maakte. Van daar is hy gereift op Livorne
daar hy voor den Hollandfen Conful eenige taferee-
len fchilderde; waar na hy zyn reis voortzette
tot Rome toe , daar hy gekomen zynde (Iraks kennis
maakte met Karel Marat, Abraham Genoels,
Piemont, Ferdinant Voet, Adriaan Honig, anders
LofTenbruier , en den Konftigen plaatfnyder
Korn. BJoemaart: doghy bleef 'er niet lang, maar
toog naar Napels daar hy vele konftwerken gemaakt
hebbende weder te rug keerde tot Rome.
Van daar reisde hy naar Boulonge , Ferrare en
Venetien, alwaar hy den konftfchilder Carel Loti
bezogt. Toen trok hy voort naar Milanen en Modena,
alwaar hy gelegentheid kreeg van voor den
Hertog Franciscus den tweeden van dien naam te
fchilderen ; welke Vorft zulk een zugt voor zyn
Konft kreeg dat hy hem in zyn dienft nam , en
jaarlyks aan hem een goede fom geks gaf. Hier
bleef hy acht agtereen volgendejaren , in welken tyd
hy vele lofwaardige konftftukken , zoo aan 't Hof,
als op Buitenplaatfen van den Vorft, nu nog te
zien, gemaakt heeft.
De Hertog deed in dien tyd een beedevaart naar
Lo-

Schilders en Schilderessen. 341
Lorette, daar hy hem verzelde, gelyk ook naar
Rome, daar hy nu voor de derde reys gekomen zig
in de fchilderbent liet huldigen , en kreeg tot bentnaam
de Keteltrom. Kort daar aan met den Hertog
wedergekeert tot Modena,werd hy het reizen wars,
zoo dat hy ontflaging vanden Hertog verzogt, die
hem een vrye pas bezorgde om door Vrankryk naar
zyn Vaderland te keeren , gelyk hy deed. Dog vindende
te Turin meergemelden konflfchilder Ferd.
Voet , hield hy zig daar een wyl tyds op met het
fchilderen van eenige {tukken , waar na zy te Tarnen
reisden door Vrankryk tot Lions , daar zy
vander Kabel, P. van Blommen en Gillis Wenix
ontmoetten. Hier elkanders vaar wel gedronken
hebbende, vertrok onze van Bunnik, met Ferd.
Voet en zyn Broeder Jakob van Bunnik die hem
doorgaans op de reis verzelt had , en een goed Bataljefchilder
was , naar Parys , en van daar door
Braband tot zyn geboorteftad , 't welk was in 't
jaar 1684. Dog meergemelde Ferd. Voet bleef in
zyn geboorteftad Antwerpen , daar hy ilalen van
zyn brave Kond deet zien , zoo in 't fchilderen van
Hifborien, als van Pourtretten en Landfchappen ,
waar vanhy 'er verfcheiden op koper geè'tft heeft,
en met konftig geteekende beekjes opgeciert. My
is verhaalt dat hy te Rome op den muur van de kamer
in de Herberg , daar de fchilders gewoon zyn
* by een te komen , met kool geteekent heeft het
gantfche gezel fchap dat op een Bentfeeft by een
was, zoo, dat elk in 't byzonder aan de wezenstrekken
kenbaar was. Daar en boven waren de
beelden zoo kondig en vaft geteekent, en de fchikking
der beelden zoo geeftig bedagt, dat al wie
het zag daar af verwondert ftond. Wat agting
het Bemgenootfchap daar voor heeft, blykt
Y 3
hier

342
SCHOUBURGH DER
hieraan: dat, wanneer de muuren van die kame-r
jaarlyks worden gewit of fchoon gemaakt, ditbeteekende
vak alleen word uitgezondert ; om toe
een proe£ftuk van Konft altyd te pronken.
Myn pen heeft Bunnik vervolgt tot in zyn geboorteilad
: nu refl 'er nog te zeggen , dat-hy ten
eerllen aangezogt werd om op 't Konings Pluis
van 'c Looverfcheidegrootelandfchappen tefchilderen,
gelyk ook naderhand op het Huis vanden
Heer van Odyk te Zeyft, als mede op het Huis
te Voorft. Waar aan men zien kan wat zyn pen-
ceel vermogt. Hy is nog in leven en woont te
Utrecht.
Het beurt maar zelden , dat , na verloop van
tyden, dingen gevallig zigfamenfehikken als voor
henen.
Het fchikte zig zoo in delevensbefchryvingder
Italiaanfche fchilders door van Maiider , dat Da-
niël Ricciarelli voor Taddeo Zucchcro kwam te ftaan
waar uit van Marnier reden vont om te zeggen
Dat Daniel door moeite en grooten arbeid zoo hoog in
de Konft geklommen weder gedaalt is, en dat by^t pen-
ceel voorden beitel verwiffelende , by ecnpyl is te gelyken
die met kragt in de hoogte opgejehotenftraks weder tot
de laagte daalt: maar dat die gene welken de Konjl
aangeboren is, hoe langer zy dezelve oefenen, hoe zy
daar in volmaakter worden, 't Welk hy op Zucche- '
ro toepaft.
Met gelyke reden konnen wy dit opdenDordrechtfen
Simon Germyn en onzen Levdfchen Rid*
der en Konflfchilder KAREL de MOOR toepaffen.
De eerftgemelde maakte door moeite een goed
begin. Zyn Konflzon rees, maar daalde ftraks
zoo dat hy zig naderhand met de grove kwafr.
en

Schilders en Schilderessen. 343
en kladpot moed generen. In tegendeel is de
Kondzon van onzen Ridder van tyd tot tyd zonder
eenige beneveling in de hoogte opgeklommen
van waar zy hare konddralen
tot den middagkring ,
de Waereld overfpreit ,
doet ontfonken.
en de mindere kondlichten
Leiden bromt op zyn geboorte voorgevallen
op den 25 van Sprokkelmaand 1656.
Zyn Vader was een Kondhandelaar, die ziende
dat hy onweerhoudelyk van natuur tot de teekenen
fchilderkond geneigt was, en kennende de
fpreuk: Een goed begin maakt een goed einde,
hem bedelde by den berugten Gerard Dou om
van eerden af naar valte grontregels geleid te worden.
Voor af heb ik vergeten te zeggen dat zyn Vader
hem tot de taalgeleertheid meende op te kweken.
Maar als hy befpeurde dat Karel een tegenzin
in 't leeren van talen had , en geheel tot de
fchilderkonft geneigt was (met onwillige honden
is 't kwaat hazen vangen ) zeide hy , Laat hem maar
teekenen leeren, dit komt tot alles te pas. Dit
ftont Karel wonder wel aan ,. die ook zyn tyd onder
opzigt van G. Dou met yver waarnam.
Naderhand, en om zig tot een kloekerpenceelbehandeling
te gewennen , werd hy tot Amderdam
by den vermaarden pourtretfchilder Abraham
van den Tempel bedelt ; dog deze ontviel hem
vroeg in 't jaar 1672. Van daar trok hy weder
tot Leiden by Frans Mieris , en eindelykte Dordrecht
by Godf. Schalken, daar ik hem voor de
eerfte maal heb leeren kennen. Ik weet niet wat reden
hem daar toebeweegde;aangezien hy toenmaals
de Tekenkond al vry beter verdond dan Schalken,
Y 4
ten

344
SCHOUBURGH DER
ten ware hy het alleen gedaan nebbe om zyn
vleyend penceel (waar door hy berucht is) inzyne
behandeling af te zien.
Zoo ik nu de eedle penceelkonft die hy bezit
naar waarde wilde pryzen , my zouden geen doorlugtige
voorwerpen ontbreken om hem daar by
in vergelyking te brengen ; en overvloedige reden
vinden om op dien voet voort te draven , ten waar
mydepenvanGratiaangeleerthad, den toom daar
omtrent in de hant te houden, en liever te misdoen
door te weinig, dan door te veel iemants werk te
roemen; want de bovenmatige loftuitingen (zeit
die vernufteling) verwekken de nieuwsgierigheid
en prikkelen de nyd : zoo dat indien de verdien-
ften niet over een komen met den lof, word het pryzen
voor bedrog gehouden, en maakt dat de oppron-
Jceren dieopgepronkt word beide belaeht worden.
.Maar myn toeleg is niet , van de Konft der levendigen
te oordeelen ofdie naar waarde te roemen ; om
dat ik bezwaarlyk het ieder van pas zou konnen maken.
Des heb ik beft geoordeelt ieders Konft zelf te
Jaten fpreken,en maar alleen den konillievenden die
met den vinger aan te wyzen. Dichters nemen daar
omtrent meerder vryheid aan zig , als wel een Hiftorie-oflevensbefchryver
voegen zoude.
Hy heeft de Konftgodes altyd uit geneigtheid,
met lufl , en niet als Üaaf , gedient , nog de Fortuin
laftig gevallen, maar haar aangegrepen als zy hem
gunftig voorkwam , en veel gedaan , fchoon niet
in vergelyking van anderen. Maar wel gedaan is
veel gedaan. Laat de onwetenheid fmalen, dat zulk
een konftpenceel niet onophoudelyk werkelyk gehouden
word, de verftandigen kennen de fpreuk
die zeit: De zekerfte weg van te behagen, is een
graagte

Schilders en Schilderessen. 345
graagte te vinden in die men verhongert gelaten
heeft.
Onder zyne Hiftorieftukken word inzonderheid
geroemt de Hiftorie van Piramus en Tisbe.
De Hiflorifche verbeelding van Brutus , daar
hy aan zyn zonen , over begane misdaat , ten ipiegel
voor'tlloomfche Volk, ftraf oeffent, is geplaatft
voor den fchoorfteen op der Schepen kamer tot
Leiden.
In den jare 1702 zont hy zyn pourtret aan den
Groothertog van Florencen, die hem daar voor
een prefent deed van een goudemedaljeen keten.
Weinig jaren geleden fchilderde hy voor den
Keizerlyken AmbaiFadeurSinfendorf een ftuk vier
en een half voet breet , waar in hy afmaaide de
beelteniiTen der doorluchtigfte krygshelden dezer
eeuw , Prins Eugenius en Marlburg te paart
zittende.
Men leeft een Latynfch gedicht op de afbeelding
van den Prins Eugenius, door hemgefchildert
, het geen wy den Leezer mededeelen.
IN EFFI'GIEM
IlluJtriJJimi atque inviftijjimi Herois
E U G E N I I,
PRINCIPIS SABAUDI.
Adumbratam ab ingeniofiffimo artifice
Carolo de Moor.
QUalis Alexandcr , fuperato viftor ab orbe ,
Piïïtus Apelled dicïtur ejje manu
Non aliter dotti celeberrima dextera Mori
Y 5
Heroa

346
SCHOUBURGH DER
Heroa Eügenii Principis ora refsrt.
Ille efi , quem veterum tempos male finxit avorum ,
Alcides verè , Teutona terra , tuus.
Quo duce perpetnis diidum ajfuefatla triumpbis
Exfuperant prifcum Cafaris arma decus
Cujus ad inviclum dominatrix Gallia nomen
Fracla tremit , clades horret & ipfa fuas.
O felix fanjïoque aetas fub fidere quantum
Invidiae a fera pofleritate feres !
Quae parher dignum tam forti Principe Apellem t
Et dignum tanto cernis Apelle ducem.
De Heer Arnold Hoogvliet heeft het dus in
Diütfch overgegeven:
Op de Beeltenis van den Voortreffelykften
en onver winlykflen Held
E U G E E N,
PRINS van SAVOYEN,
Getroffen door den Verftandigen Konftenaar,
Karel de Moor.
GElyk
Apeïles naar het leven treffen kon
Held Alexander , die de waereld overwon
Zoo treft de fchrandere de Moor ,
door Konfi gedreeven
Den Prins Eugeen, den roem der belden naar het
leven.
Dat de Oudheid beuzele , en van haar Alcides praat ,
Dit is, o Duitsland, uw Alcides metter daat\
Hy die door zyn beleit ,
en ftadig zegepraaien
Den ouden roem doet voor des Keyzers glory daalen ;
En wiens onwinbre naam 't beerfchzucbtig Vranhyk
Jiaag Is

Schilders en Schilderessen. 347
Is tot een fchrik , daar 't yft van eiken nederlaag.
ge möogt op uive heiljiar hogen.
Gelukkige Eeuw ,
Maar hoe wangunjtig zal de naazaat op u oogen ,
Die een Apelles , ivaerdt te treffen zulk een Heldt.
En eenen Veldheer , dien Apelles ivaerdig , telt.
Ook werd 'er een in Latyn gemaakt op de beel-
teniffen van Eugenius en Marlboroug in den (lag
by Oudenaarden , door den zelven Ridder gefchildert.
Zie , hier is het
IN ÏABULAM
uno confpeftu exhibentem depi&as
EUGENII en MARLBOROUCHII,
IRruere
effigies in pugna prope Aldenardamper
Car. de Moor, Piótorum Principem.
in media cernis duo fulmina flammas ,
Qiiid 1 fuperajje vides , quos fuperejjè , duces.
Ut media fertur flamma Salamandra fuperftes ,
«Sic nojtri fuperant ignibus ambo fais.
Sed liquitur , Heet hls temere qais fortior objlct
Quos nee obire hojles firenuè , abire vides.
Idem igitur longè contraria praftitit ignis
Mortem hofti , at vitam contulit his ducibus.
Dit heeft dezelve Hoogvliet dus vertaalt
Op

348
SCHOUBURGH DER
Op de BeeltenhTen van
EUGEEN en MARLBOROUG,
In den Slag by Oudenaarden ,
Twee
den zelve.
gefchildert door
Oorlogsblikfems ziet men hier ten vïamme in
rukken ;
Twee overblyvers, daar hun ftaal het al doet bukken.
Gelyk in vuur en vlam de Salamander leeft ,
Zoo ook myn helden die hun eigen vuur verwinnen.
Of fchoon nog iemant durft verwaant den firyd beginnen
,
Zie hoe devyand vlugtdie door hun Jlaal niet fneeft.
Een zelve vuur word dan gants Jirydig aangedreven
Den Vyand levert het den dood, myn Helden 't leven.
JOHAN FRANCOIS DOUVEN is geboren
te Roermond in 't Hertogdom Gelder, op den 2den
van Maart des jaars 1656. Zyn Vader Gerard
Douven was Rentmeefter van het Kathedrale Kapittel
te Roermond , en zyn Moeder Elizabeth
Dammerier genaamt , beide uit een geacht gedacht
oorfpronklyk. Zyn Vader die vele landen bereid
had, ook in Italië, en langen tyd te Rome zig opgehouden
, had daar door een zugt gekregen tot de
fchilderkond , waarom hy zynen Zoon , ziende hem
van jongs af aan geneigt tot de Konft , daar in heeft
opgewakkert. Elf jaren oud zynde werd hy tot
het leeren der Latynfche taal bedelt : dog met zyn
twaalfde jaar kwam zyn Vader, pas 33 jaren oud
te derven. Toen verzogt hy aan zyn moeder
de fchilderkond te mogen leeren , het welk zy
hem inwilligde, en hem tot Luik bedelde

Schilders en Schilderessen. 349
de by den Konflfchilder Gabriel Lambartin die vele
jaren te Rome gewoont had, daar hy yverig 2
jaren agter een zyn tyd met teekenen befteet heb-
bende ,
weder naar huis kwam.
Onderwylen was uit Italië t'huis gekomen
Chriftophorus Puitlink zyn Neef, die zig de
Konft in 't algemeen, dog inzonderheid het fchil-
deren van landfchappen en beeften ,
zoo levende
als doode , uitftekend wel verftont , by wien hy
3 jaren hetpenceel tot allerhande voorwerpen leer-
de gebruiken.
Te Roermont woonde in dien tyd Don Jan Dellano
Velasco, zynde Raad en Opperde der Finantie
in 't Hertogdom Gelder , van wegen den Koning
van Spanje Karel den tweeden. Deze was een
groot beminnaar van de Schilderkonft, en bezat
zoo groot een Kabinet van Konft, als zyn Koning.
Tot hem kreeg onze jonge fchilder toegang, en
fchilderde 3 agter een volgende jaren voor hem
naar ftukken van de berugtfte Italiaanfe meefters.
Door welk doen hy zoo veer in de Konft gevordert
was, dat hy met iets van zyn penceelwerk
aan het Hof van zyn doorluchtigheid Johan Wilhem
Hertog van Neuburg,Gulik en Berg enz. te
vertoonen , ftraks gelegenheid vont om de Beelteniffen
van veele doorluchtige Perfoonen aan 't Hof
te DinTeldorp te fchilderen , daar hy zulk groot
genoegen door gaf, dat hy in 't jaar 1 682 tot Hoffchilder
beroepen en aangeftelt wierd. Toen pas
begaf hy zig in Huwelyk mee
28 jaren oud zynde ,
Maria Johanna Daniels.
Deze Vorft, van natuur tot de Konft geneigt,
begon na 't verloop van twee jaren door onzen
fchilder daar toe aangefpoort , nu en dan , als 'er
ge-

350
SCHOUBURGH DER
gelegenheid toe was , eenige flukken van berugte
meefters te koopen. Kort daar aan nam de Hertog
een reis aan naar Weenen , en nam zyn fchilder
mee , die daar door gelegenheid kreeg tot het
fchiideren van den Keizer Leopoldus , de Keizerin
Eleonora , neffens verfcheiden grooten van 't Hof,
't geen den Keizer zoo wel geviel , dat hy hem een
goude keten met een medalje te fchenk gaf.
Terwyl hy nu weder zyne Konft , en andere
bezigheden te Duffeldorp voor den Hertog voortzette
, werd Philip Willem ( door affterven van
den Keurvorft Karel van de Palts zonder erven )
Keurvoril in des zelfs plaats, en verplaatfte zyn
Hof van Neuborg tot, Heidelberg, wanneer de
Princes Maria Sophiatot Koningin van Portugaal
werd benoemt, daar onze fchilder ontboden werd,
die na dat hy zyn werk verrigt had met een goude
medalje befchonken werd. Daar op vertrok hy
op 's Keizers orde naar Weenen, dewylde Keizer
voor had hem tot zyn Hoffchilder te houden:
maar'tleednietlangof'er viel weer een andere gelegentheid
voor om zyn penceel te oeffenen. De
derde Princes van de Palts Maria Anna werd gekeurt
tot Koningin van Spanje. Des moeft onze
fchilder voor haar vertrek hare beeltenis malen.
Hy zou weder naar Weenen vertrokken en in 's
Keizers dienfl gebleven hebben; zoo de lugt
daar voor zyne gezontheid zoo voordeelig geweeft
had als elders. Dus is hy met den Keur-
prins Johan Willem naar Duffeldorp vertrokken.
Eenigen tyd hier na verloor de Keurprins door 't
algemeenefterflot zyn gemalin Maria Anna, als ook
zyn Vader denKeurvorftPhilipWilhelm; waar door
zyngroote Mecenas Keurvorft werd, en trouwde
met

Schilders en Schilderessen. 351
met Maria Anna Lucia Princes van Toskanen.
Dit was weder een vers voorwerp voor 't konftpenceel
van onzen fchilder , die ook eenige jaren daar
na op orde van den Keizer zig naar Koppenhagen
begaf om Charlotte Princes van Denemarken (die
men voornemens was tot Gemalin van Jofephus
Rooms Koning te verkiezen) te fchilderen. Hy deed
dat , en fchilderde te gelyk den Koning en Koningin
, waar voor hy , als hy zou vertrekken (ten bewys
dat hy door zyn konftpenceel voldoening gegeven
had ) met een groote goude Medalje en goudbeurs
befchonken werd. Dog dit Huwelyk werd
niet voltrokken , zulks Douven op orde van den Kei-
zer, in den wintertyd van 't jaar 1697 naar Italië
aan 't Hof des Hertogs van Modena gezonden
werd, om het pourtret van de Princes Amelia van
Hannover te fchilderen.
De ongemakken en gevaren van de reis werden
verzoet, als hy zyn oogen kon verluftigen met
zoo veele uitftekende Konft, inzonderheid van Co-
regio aan 't Hof te zien. Daar maalde hy de gemelde
Princes, op drie byzondere wyzen , levensgroot
ten voeten uit , in 't kleen , en in 't groot
en op zyde, welke (tukken voltooit zynde naar
Weenen verzonden werden. Weinig tyd daar
na werd die Princes tot Rooms Koningin ver-
klaart en het Huwlyk met Jofephus voltrok-
ken.
In dien tufTchentyd nam onze fchilder nog een
reis aan naar Florence om het pourtret van
den Groothertog te fchilderen. Zulks was hem gelaft
van de Keurvorftin van de Palts , die verlangende
was om haar Vaders beeltenis te hebben. Daar
kon hy zyn konftluftig oog laten weiden in kabinetten
gevult met de keurigfte Konft , of op de kon-

352
SCHOUBURGH DER
ftige Antique Statuen die daar in grooten getale
zyn, of op alle de uitftekende pourtretten der beroemde
konftfchilders van over de drie hondert
jaren af, waar onder zig ook de Prins der fchilders
Rafael van Urbyn doet zien. Vorder bewees
de Groothertog hem veel eer met alles te laten zien
wat onder zyn gebied in Kond uitfteekt , en gaf
hem eindelyk voor zyn vertrek (na dat hy hem zyn
af beeldfel , om by de refb te plaatfen , gevergt had)
ten gefch.enk.een goude keten en Medalje.
Weinjg'jaren daar na , als Karel de tweede Koning
van Spanje kwam te fterven, en de Aartshertog
Karel van Ooftenryk te Weenen tot Koning
van Spanjen uitgeroepen werd , werd die van
hem , als hy over Duiteldorp zyn reis nam , naar 't
leven afgeichildert , ook naderhand de Princes
Elizabeth , Dochter des Hertogs van Brunswyk ,
die naderhand in 't jaar 1709 tot den Keizerlyken
troon verheven werd. Zoo dat Douven de eer
heeft gehad van 3 Keizers. 3 Keizerinnen. 5 Koningen.
7 Koninginnen , en een groot getal van
Vorilen en Princen naar 't leven af te fchilderen,
waar door zyn konftroem verfpreit , en zyn gouden
oegft ingezamelt werd. Zeker het helpt veel
tot een mans geluk, dat hy Konft bezit, en teffens
zig by elk weet bemint te maken.
Nu luft ons den Lezer een naamrol van de Konilenaars
en Konftenareflên die het Paltfifche Hof gedient
hebben te vertoonen , ook een fchets voor
te dragen van de Konftkabinettendeskonftlievenden
Keurvorils van de Palts Johan Wilhem,
wiens konftlievende zugt, door onzen fchilder opgewakkert,
van tyd tot tyd aangroeide, zoo dat,
indien de Almogende hem een langer leven gegunt
had , men had Duifeldorp in een ander Rome

Schilders en Schilderessen. 353
me zien verkeeren. Zeker de Konftoeffenaars von-
den nooit meer reden dan toen, omdefpreukvati
Gratiaan te doen gelden :
De genen die men noodig
had dat leefden , zullen veeltyds vroeg jierven , en ds
genen die nergens goed toe zyn lang leven.
Behalven Douven , had de Keurvorlt, den over al
berugten Adriaan vander Werff in zynendienft,
dien hy zedert tot Ridder verheven heeft. Ook zyn
by hem in agting geweeft de beroemde fchilder van
Venetien Antonio Bell, de byna ongelooffelyk
vaardige fchilder Antonio Pellegrini , mee een Venetiaan;DominicoZanettieen
Italiaan, Hiftoriefchilders
in 't groot ; de beroemde Johan Weeninx
Beeld- en Beeflefchilder van Amfterdam;
de beruchte Hiftoriefchilder Antoni Schoonjans
van Antwerpen; de uitvoerige kleeneLandfchapfchilder
Eglon vander Neer , en de konftige
Bloeme- en Fruitfchüderes Rachel Ruis , beide van
Amflerdam; ook Gerardus Karfes van Munfter,nog
twee fchilders in Emaille , in groote agting.
Hier by zyn te voegen Peter Boy en Johan Frede*
rik Ardin. Nog vier fchilders in Miniatuur. Nog
drie fchilders in Fresco en Lymverf om Blaffons en
Theaters voor de Opera te fchilderen. Een van deze
was de konftige Antonio Bernardi van Bolonie , die
vier Keurvorften van den Palts gedient heeft.
Onder de Beelthouwers werd getelt de beroemde
Chevalier Grapello , onder wiens opzigc
in marmer en metaal gewerkt werd. Van deze is
desKeurvorfts pronkbeeld meer als levensgroot te
paart zittende, en te DufTeldorp op de markt geplaatft,
gemaakt.
Hier by kwamen twee die uitvoerig en konftig in
yvoor werkten, Antonio Leonio een Italiaan, en Ig-
III. Deel. Z natius

354
SCHOUB.URGH DER
natius Eulhoffen een Duitfer , dog die lang te Rome
gewoont had. Nog een Italiaan die byzonder afgericht
was om Statuen van pleifter af te gieten.
Aan alle deze bovengemelden verftrekte de Keurvorft
jaarlyks ( naar mate van yders Konfl ) een rykelyke
fom gelds , behalven de gefchenken , wanneer
eenig konftwerk tot zyn genoegen was
voltooit.
SIMON GERMYN is geboren te Dordrecht
in het zelve jaar en op den zelven dag als Prins
Willem de III. naderhand Koningvan Engeland
geboren wierd , te weten op den 14 November
van 't jaar 1650. Hy was een Discipel van Godf.
Schalken , naderhand van Ludowyk Smits geby-
,
naamt Hartkamp , by wien hy de nieuwe
wyzevan behandelingen omtrent het fruitfchilderen
leerde, waar van ik in des zelfs levensbefchryving
vermeit heb , daar hy in het beginfel groot
voordeel mee deed; dog het was,gelykhet werk,van
geen langen duur. Zedert dien tyd heeft hyzig
gezet tot het fchilderenvanlandfchappeninpriee-
len , en andere huiscieraden. Thans heeft hy 't
penceel verlaten en houd zig geheel bydenkonfthandel.
Zoo wy geen menigte van voorbeelden hadden
van die door hunne opvoedinge geen de minfle
aanleiding hadden tot het leeren van wetenfchappen
en konden , en egter van natuur daar toe gedreven
wierden , wy zouden ons hebben moeten
verwonderen over den konftfchilder WILLEM
BEURS, wiens Vader een Schoenlapper te Dordrecht
was. Hy werd geboren in 't jaar 1656, en
van jongs aan op 't kleermaken beftelt , maar de
zugt tot de Konft dreef hem van de naait tot het
penceel. Hy kwam in de jaren 1671 en 1672

Schilders en Schilderessen. 355
by Wil. van Drillenburg, en bragt het in dien
tyd zoo veer dat hy al een zoet landfchap ( zwemende
naar den trant van zyn meefters werk ) maken
konde.
Naderhand begaf hy zig tot het fchilderen van
pourtretten , en vertrok van Dordrecht naar Am*
fterdam , daar hy kwam te trouwen aan de Dochter
van een zilverfmit. Hy zoude het wis veer
hebben gebragt , zoo hy niet van aart verandert
meer geneigtheid voor gezelfchap en kroegen
dan voor 't oeffenen van de Konft gekregen had.
Eindelyk vertrok hy naar Grol, daar hy zig begaf
tot bloemefchilderen , en onderwyzen van de
jeugt, tot welker dienfthy een boekje, genoemt
de groote Waereld in 't kleen gefchildert , handelende
over de vermengingen en behandelinge der
olyverven gefchreven heeft in 't jaar , 1692. maar
het is ook wel zoo grolachtig, dat ik de moeite
genomen heb van een bladzyde uit te fchryven.
juift daar ik het opfla handelt hy van de knollen
(een woort dat in rymen heel wel fluit op grollen )
pag. . 153 zegt hy daar : maar wyfpoeden ons om wat
meer van de gezonde KNOLLEN te zeggen , die,
ah ze droog en zoet ah de Nimweegfe zyn , wel een
Dotlor konnen befparcn , welkers medicynen mee~
rendeels zoo goed en zeker niet worden bevon-
den.
Deze worden op den dag gefchildert met wit,
ligten oker en zwart ; en in bare fchaduwe moet
men het ligt wat minderen, 't Groenagtige van
knollen word verkregen op den dag met as, fchyt-
geel en wit , en in de fchaduwe met zwart , Indigo
en fchytgeel, en vereijl de reflexie wat meerder
fchytgeel.
Indien 'er nu iemant mogt verlegen zyn, wathy
Z 2 zom«

356
SCHOUBURGH DER
fomtyds eten, of ordoneren zal omtrent aard- etï
peulvrugten voor de • keukengewajfen , hy zal niet
kwa lyk doen , indien hy een verjtandig en geoeffent
fcbilder verkiejl , en zig een fchildery laat maken ,
waar in de meejie vrugten , en die t"famen konnen
zyn in een faifoen , gezien worden. Als hy dan ver-
legen is , hy heeft maar dit regifter na te zien , en
aanzien zal doen gedenken, en zyn fmaakluft ken-
nen opwekken naar behooren.
Dit jaar 1656 brengt ons ook indagtig den
braven pourtretfchilder KLOOSTERMAN. Deze
was gebooren te Hanover, en heeft zyn meeften
levenstyd doorgebragt in Engeland 7 daar hy ook
zyn graffteê gevonden heeft. De lukgodes was
hem gunftig in zyne onderneemingen, en zyn
Konft , die aan 't Brittannifche Hof gewilt was
deed hem veel geld en roem opleggen. In den
jare 1696 ging hy, ontboden zynde, naar Spanje,
om den Koning en Koningin te fchilderen, en
kwam met een ftyve goudbeurs weer te rug. Maar
't was niet lang daar na ('t zyn flerke beenen , die
weelde konnen dragen ) of hy verflingerde zig
aan een Venuswicht, dat hy byzig in huys nam.
Deze meer op geld, als trouw en min gezet, nam
haar flag waar , roofde zyn goud , zilver , juweelen
en andere koflelykheden , en ging daar ftil meê
heen ftryken, zonder dat hy haar heeft konnen agterhalen,
't geen hem zoodanig aan 't hart ging dat
het hem in zyn zinnen floeg, en hy 'er af ftierf.
Dit doet my gedenken aan de fpreuk die zeit:
Dat een begaan misdryf een menfch voor zyn leven
ongelukkig kan maken. Buiten dit was hy een man
die van elk een bemind was, die ook, dat al wat
zeldfaam is, aan alle Konftenaars goed deed.
Ver-

Schilders en Schilderessen. 357
Verfcheiden van zyn kondig gefchilderde pourtretten
zyn in koper gebragt , als onder andere
Mr. Gibbons met zyn Vrouw , door J. Smith.
Gelyk de minnedrift niet wel gefluit kan worden,
maar onnadenkelyke wegen weet uit te vinden
, om tot haar oogwit te geraken : dus is het
ook gelegen met de Konfldrift. Men mag de zelve
op alle wyzen dwarsboomen , zoo men wil
zy bereikt eindelyk haar einde,
JAN GRIFFIER geboren tot ,
en oogwit.
Amflerdam ,
In
in
den jare 1656, zalmen dit gezeide beveiligt zien.
Zyn Vader meende van hem een timmerman te
maken: maar de meefler zond hem wel haafl weer
naar huis, zeggende: dathy geen dienfl van hem
konde hebben , aangezien hy ook wel bemerkte
dat de jonge daar geen geneigtheid toe had, en
beeter de teekenpen, dan den hamer wiïltehanteeren.
Men flelde hem 't een en ander beroep
voor, maar tot geen van alle wilde hy 't oor leenen
; des befloot zyn vader hem nog een wyl op
de Schryffchool te zenden , om onder wyl iets te beramen.
Maar wat deed hy ? hy veinsde zyn vader
daar in te gehoorzamen , maar had inmiddels
kennis gemaakt metjongensdieineeneTegelbakkery
werkten, met welke hy dagelyks naar 't
werk ging , om de zelve te helpen fchilderen , en
quam op zyn gezette uur t'huis eten , als of hy ter
fchoole ging, tot dat de bommel eindelyk uitbrak,
en zyn vader wel zag, dat het 3 als het fpreekwoord
zegt, met onwillige honden kwaat hazevangen
is. Waarom hy befloot hem de Kond te laten
lecren. Inmiddels was hy door zyn zugttotde
Konfl,al de andere knapen op den winkel boven
't hoofd in 't Tegelfchilderen j
Z 3
zo dat de meefter

358
SCHOUBURGH DER
lier tegens zyn Vader zeide , indien hy hem nog
maar een jaar daar aan wilde laten bly ven , dat hy
hem tot opzigter van 't werk zoude flellen , en
goed loon geven. Maar zyn gedagten (toen hy den
toom los had) helden tot waardiger behandelingen.
Des hem zyn Vader bedelde by een bloem-
fchilder. Dog deze was een dronkaart , en in fleê
van dat Jan de Konft oeffenen zoude , had hy werk
genoeg om hem uit kitten en kroegen op te zoeken
, en hem zonder ongemak t'huis te krygen , waar
door hy een tegenzin in den baas kreeg, en ging
by Roelant Rogman daar hy een geruimen tyd
bleef. Door zyn byzonderen yver en vlyt tot de
Konft maakte hy zig by elk bemint, zoo dat hy
fomwyle toegang vont om der braaffte meefters
werken van zyn tyd te zien, als Lingelbach, Ad.
van den Velde, Ruisdaal, en Rembrant, by welken
hy graag had willen leeren : maar Rembrant
weigerde zulks , zeggende : dat Rogman en hy te
goede vrienden waren , om zyne Leerlingen van
hem af te lokken. Al vroeg begreep hy dat de
helderheid inzonderheid inlandfchappenpryffelyk
is , en wifl de wyze van fchilderen die Lingelbag
en van den Velde had , zoo na te bootfen , dat zyn
meefter, die doorgaans wat gerooft fchilderde,
fomwyle tot hem zeide:
geweejt zyt.
ik kan wel zien waar gy
Naderhand ging hy by den Konflfchilder Jan
Loten in Engeland, waar door hy eindelyk zoo
veer kwam dat hy op eigen wieken konde dryven.
Hy zette zig daar ter neer , trouwde , en won veel
geld met het fchilderen van Italiaanfche ruynen ,
en naderhand met aangename Ryngezigten, vol
gewoel van beekjes en allerhande vaartuigen. Zelf
had hy voor 't varen op 't water groote geneigt-
heid 3

Schilders en Schilderessen. 359
heid, waarom hy een jacht voor 3000 gulden
kogt, ging daar met zyn huisgezin inwonen;
verzamelde een fchat van zyne en andere meefters
Konffc by een , en nam voor met het zelve over
te (leken naar Holland. Dit ituk ging aan. Hy huurde
een bedreven Stuurman en Matroozen, zoo
veel hy noodig hadde en flak in Zee: maar onderweeg
beliep hem een harde Zeeftorm , zoo dat
zy eerft maft-en ftengeloos eindelyk voor 't Vlie
op een zantplaat fchipbreuk leden , en ter naauwer
nood door VifTchers hun leven bergden. Voor
de refl was alles weg , uitgezondert dat zyn Dochter
nog eenig geld in een riem om hare lenden
geborgen had, waar van zy zig in dit onge-
lukkig lot konden bedienen. Dit was in den ja-
re 1695.
Hy iloeg zig te Rotterdam neer , daar hy ten
eerden kennis maakte met eenen van Duiken , die
hem een half fleet vaartuig op paayen verkogt , 't
geen hy tot gebruik van zyn huisgezin , en voor
hem om tefchilderen dede maken , met het welke
hy van de eene tot de andere Stad zig verplaatfte,
en daar zoo lang verblyf nam als 't hem gelufle
gelyk hy dan een lange wyl tot Amflerdam , in
de Heere , Keizers-of Leidze-gragt , voor de kaay
met het zelve gemaert gelegen heeft ,
, oeffenende
daar in zyn Konft. TufTchen beide (licht was hy tot
veranderingen geneigt) voer hy met het zelve wel
eens naar Hoorn , of Enkhuizen , en ook eens naar
Dordrecht daar hy de ondiepten niet kennende
op een zantplaat zeilde daar hy meer dan agt dagen
, ( tot dat 'er een hooge vloet kwam die de
kiel vlot maakte) zitten bleef. En wat nood was
't ? hy voerde als de fchildpat zyn huis met zig
dat hy van mondkoft verzorgde.
Z 4
Dus was 't hem
ook

360 SCHOUBURGH DER
ook onverfchillig waar hy was, terwyl hy zig rekende
een borger van de waereld te wezen.
Tuflchen beide dient ook aangemerkt dat hy zig
niet altyd by eene wyze van fchilderen gehouden
heeft; maar fumwyl zyn penceel liet zwieren naar
den wint van voordeel, dan eens op de wyze van
Rembrant, dan eens op de wyze van Poelenburg,
Ruisdaal en anderen , zoo dat zyn werken dikwils
voor egte ftukken van die meeflers verkogt zyn
geworden.
Na dat hy dan verfcheiden agtereenvolgende
jaren de Hollandfche waereld op zyn waterpaart
doorgezworven had , kwam hem in den zin , een
tocht daar mee naar Engeland over Zee te wagen
: maar gedagtig aan den vorigen gevaarlyken
zeeramp , befloot hy zyn huisgezin op een ander
vaartuig in te fchepen, zeggende: dat zoo hem
dan diergelyke ramp andermaal over kwam , hy dan
voor zig zelf alleen maar ongelukkig zoude wezen.
Hy ondernam het, en kwam gelukkig daar mee in
Engeland, daar hy nu nog leeft, en de Konft oef-
fent.
Zyn zoon Robbert Griffier, die hem geboren
is in Engeland 1688 op den 7 van Wyn maand, is
niet minder in zyn Konft uitftekende als zyn Vader.
Déze was niet met hem op Zee, wanneer hy
fchipbreuk leet, maar in Yrland, dog kwam naderhand
over in Holland, en heeft zig na zyn Vaders
vertrek zedert tot Amfterdam opgehouden
daar hy nu nog de Konft met veel roem oeffent,
en zig vermaart maakt met het fchilderen van
Ryngezichten vol gewoel van fraaije beekjes en andere
vercieringen op de wyze van Herman Zacht-
leeven,
HUIS-

Schilders en Schilderessen. 361
HUISMAN is geboren te Antwerpen in 't
jaar 1656 , een fraay Landfchapfchilder. Hybragt
een groote diepte en ingezicht in zyne penceelwerken
, en cierde de zelve met geeftige beekjes
en beesjes.
In dit zelve jaar 1656 werd de berugte Konftfchilder
in pourtretten Guilelmus, anders WIL-
LEM WISSING in den Haag geboren.
Zyn eerde onderwyzer in de Konft was Wilh.
Doudyns , by wiëri hy ecnige jaren bleef, tot dat
hy (behalve de teekenkonft) ook de behandeling
der verwen verftont. Na welken tyd hy zig naar
Engeland (want hy was geneigt tot het pourtretfchilderen)
begaf om onder opzigt van Pieter Lely
zig vorder te o< ffenen, 't geen tot zyn geluk en roem
uitviel. Want hy zoodanig in Konft toenam , dat
hy eerfte Hoffchilder wierd van Koning Jakob den
tweeden , die hem ook (na dat zyn Dochter Ma-
ria, met Willem den III. Prins van Oranje en Stad-
houder van Holland getrouwt , was) van Londen
over zont naarden Haag •, om
hun beider Beeltenif-
fen , voor hem, naar 't leven af te fchilderen.
Hy werd gehouden voor den beften pourtretfchilder
in dien tyd , en zyn ryzende konftzon zoo helder
in den ochtentftond van zyn leven uitfehitte-
rendein de oogen van zyn benyders, heeft velen
dat hy door den wech van vergif
doen gelooven ,
naar de Elizeefche velden gezonden is. Wat daar
van is laten wy daar. Maar hy is geftorven op het
Lanthuis van de Graaf van Effex , buiten Londen
op den 10 van Sprokkelmaand desjaars 1637. pas
37 jaren oud. Waarom men ook onder zynBorft-
beeld door J. Smit gefchraapt , leeft
Z 5
lm-

362 SCHOUBURGH DER
Immodicis brevis e/t aetas.
Dat is:
Ongemeene Konftenaars leven niet lang.
Nevens hem komt de brave paarde - en Bataljefchilder
DIRK MAAS ten Toneel. Deze werd
geboren te Haarlem op den 12 van Herfilmaand
1656. Zyn eerfte onder wyzer in de Konft was
Hendrik Mommers , die gemeenlyk Italiaanfche
Groenmarkten fchilderde, een Haarlemmer van
geboorte, overleden in zyn 74 jaar 1697. Daar
na begaf hy zig by N. Berchemin wiens wyze van
fchilderen en voorwerpen hy beter gevallen had
en eindelyk door omgang met J. van Hugtenburg
heeft hy zig geheel tot het paardefchilderen overgegeven.
Hier nevens verfchynt de brave landfchapfchilder
GUILIAM de HEUS ten Toneel, met zyn
Neef Jacomo de Heus, die zyn Ooms penceelhandeling
in 't eerft zoodanig nabootfle dat 'er
geen onderfcheid in befpeurt wierd : om welke reden
de Bent, als Jacob de Heus te Rome kwam,
hem de naam van Afdruk gaf.
Guiliam de Heus was een Leerling van den vermaarden
Jan Both, en fchilderde zynelandfchappen
ook geheel op de wyze van zyn meefter. Hy heeft
vele jaren te Rome , en vorder in Italië met teekenen
en fchilderen doorgebragt. Naderhand is
hy tot Utrecht , daar hy geboren was , geftorven
in een goeden ouderdom , maar op wat jaar weet
ik niet.
JAKOB de HEUS is geboren tot Utrecht in
't jaar 1657. Van jongs af aan tot de Konft ge-
neigt,

Schilders en Schilderessen. 363
neigt, en aangefpoort door zyn Oom, begaf hy
zig daar toe met zoo veel zugt en wakkerheid
dat hy gemelden zyn Oom , op 't fpoor ( fchoon
zoo veer voor uit) nadravende hem onderhaalde.
Toen dreef hem de reysluft naar Rome, daar hy,
als elders in Italië, verfcheiden jaren ge woont heeft,
zig vorder oeffenende naar de befte voorbeelden.
Maar hy veranderde zynewyze van fchilderen naar
die van Salvator Rofa , inzonderheid in zyn beekjes.
Hy fchilderde ook paartjes, koetjes en ander
vee heel geeftig, aangezien hy de teekenkonfl
fiks verftont, en lang op de Academie naar 't leven
geteekent had.
Hy was een wel gemaakt Jongman, vernuftig,
niet misdeelt van verflant , wel befpraakt , potflg
en geeftig in zyn antwoorden , altyd vrolyk van
aart, en bemint in alle gezelfchappen. Een ftaal
tot beflempeling van 't gezegde , luft ons hier te
verhalen. Als hy te Venetien by den Heer Luca-
tello Geheimfchryver van den Senaat fchilderde,
gebeurde 't dat hy met gemelden Heer naar zyn lufl-
huis zoude ryden. 't Eene paart zyn hoefyzer telkens
ftootende, verloor het, aangezien die weg
alzins met keyfteenen bezaait was, waar door het
paart begon te hinken, 't welk de koetzier bemerkende
het rytuig ftil hielt, en het zyn Heer
bekent maakte, die 'er flraks uitfprong, den poot
van 't paart opligtte , en eenige woorden van bezweringen
daar over binnens monts mompelde
daar onze fchilder wel hartelyk omftont te lachen
dat hy fchudde. De Heer zig omkeerende zeide:
lacht gy daar om! of gelooft gy
niet dat zulke dingen
kragt hebben? 'f is menigmaal ondervonden dat het
goet is. Waar door de Heus nog meer begon te
lachen , en eindelyk zeide : Myn Heer , indien die
be-

364
SCHOUBURGH DER
bezwering van zulk een kragt is ,
dat bet de hoef van
't paart kan hart maken, zoo verwonder ik
W nog Hoef/mits in Italië gevonden worden.
my dat
Na dat hy nu eenige agtereen volgende jaren te
Venetien de Konft geoeffent had , ook te Rome
en menigen vrolyken avontmetdeBentvogelshad
doorgebragt, kwam hy weder te Utrecht woonen
by zyn Broeder den Poftmeefter.
Naa eenigen tyd verblyfs aldaar werd hy aangezet
door den Heer Tailler geweeft Profeffor der
Wiskonft in de Illuftre fchool te Nimwegen , die
hem hoop gaf van door den Heer Dankelman in
dienft van 't Hof te Berlyn te geraken. Zy begaven
zig dan derwaarts heen: dog die aanflag
lukte niet, maar liep vrugteloosaf, hoewel hy al
een fchoon gezicht van dat Hof op doek had begonnen
; om dat de Heer Dankelman in ongunft
van 't Hof raakte. Hy liet zig nög een wyl door
anderen met hoop vleyen , waar nahy gedenkende
aan de Italiaanfche fpreuk, die zeit: Lieden in
hoop te onderhouden is beleeftheid >zig op hunne erkente-
nis te verlaten is Jlegtheid; want aan de erkentenif-
fe
is het alzoo eigen te vergeten, als aan de hoop
te gedenken ; reden vont van hoe eer hoe beter
te vertrekken , te meer wyl zyn reisgenoot Joh.
ziende zyn toeleg mee
Tailler, anders Speculatie ,
verydelt, 't zig zoo aantrok, dat hy een mymering
in zyn herfens kreeg, die meer en meer zig
begon te openbaren. Want komende op een morgen
by onzen de Heus, verhaalde hy hem dat 'er
op zyn leven toegeleid wierd , en verzogt dat hy
in aller yl de reis met hem naar Holland wilde
aannemen, en zyn kleederen hem aantrekken. De
Heus die terftont bemerkte wat 'er haperde , en
dat het zyn reisbroeder in den bol fcheelde, zeide
al-

Schilders en Schilderessen. 365
dan datze my voor u dsn
al lachende : wout gy
hals brakenl Hy zogt gelegentheid die hy kreeg,
om met fpoet weg te geraken naar t Sticht, oeffenende
zyn Konfl ,
den werd.
die meelt naar Italië verzon-
De naarftigfte was hy niet , maar wonder vaardig
en fiks in zyn penceeloeffening , want zelden
fchilderde hy naamiddags, die hem met den
avond tot uitfpanningen diende, en alshygeneigt
was dien wat langer te rekken ging hy Jomwyl
zyne kenniflèn
ken.
tot Amilerdam en elders bezoe-
Zyn laatfte plaifierreis naar Amilerdam , die
hem de dood aanbragt. Haat nu gemeld te
den.wor-
Bloeimaand , die hem voor Bloedmaand itrekte
was gekomen , als de Heus het Sticht ( onbewufl
wat hem zoude overkomen ) het laatfte
vaar wel toeknikte , om zig tot Amfterdam by zyne
vrienden en konftgenooten wat te verluftigen.
Wat gebeurt 'er? hy die nu al eenige dagen met
de neus in 't nat geweefl had , laat uit op nieuws
bewogen zonder zig te rulten , tot den dans , waar
door hy zig zoo vermoeide , dat hy genootzaakt
was voor altyd te ruiten.
Dien zelven naamiddag ontmoette hy Albert van
Spiers, anders de Piramide, dien hy van oude
kennis wegen verzogt met hem te gaan
in 't gezelfchap, aangezien van Spiers ook by
Jan vander Keere, toen een Goutdraattrekker,
die hem genoodigt had , bekent was. De
Heus hield Iterk daar op by hem aan , dog hy, die
zig anders wel met eenftroo, als het fpreekwoord
zeit , liet trekken , weigerde zulks , zeggende dat
hy
&

366
SCHOUBURGH DER
hy geen luft had tot drinken. Dus de Heus alken
naar 't gezelfchap ging.
'T is opgemerkt dat de Heus korten tyd te voren
met een rytuig omgevallen had en zyn borfl:
bezeert, maar vorder daar geen agt op gegeven.
Als hy dan vry laat in den avond fterk gedronken
hebbende naar bed zoude gaan, begon hy geweldig
te braken, en daar op bloed te fpuwen.
Men gift dat zyn borfl: inwendig door dien val
gekwetft geweett zal hebben, en door de
geweldige braakperfing los geborften wezen.
Het zy daar meê zoo 't wil , hy flierf den 9 van
Bloeimaand 1701. Zyn Lyk werd van Amfterdam
naar Utrecht gevoert , en daar begraven.
W. vander Hoeven maakte te zyner gedachtenifle
dit volgende treurdicht
Wat felle moordfchicht heeft de Dood op nieuw gefmeet
Die Ryn , en Tyberflroom , en d' Amftel trofmet lect ,
Toen hy de borfl trof van het hooft der Konjlenaren ?
De droeve Konjtgodes dekt haar ontooyde haaren ,
En hals , en aangezigt , met treurig rouwgewaat ,
Wyl haar dit zwaar verlies heel diep ter harte gaat.
Klaag vry Godes ! befprcng met tranen mond en wan-
gen,
De droefheid heeft uw ziel niet zonder reen bevangen:
'K heb om uw zwaar verlies myn treurpen aangevat.
Zy zweeft al lillende op het nat befprengde blad
En deelt zo diep als ooit in uw eiendig klagen ,
Nu d 'onverzoenbare dood uw halsvriend heeft verflagen,
Hem uit uw arm gerukt, helaas al f onverwacht!
Die heel Italien in Nederland gebragt
Zou

Schilders en Schilderessen. 367
Zou hebben door 'f penceel. Laat ons een zuil opregten
Voor hem , die onbefchroomt Salvater dorfi bevegten.
En naar den lauwer dong gepaft op Roozaas hoofd.
enz.
In het einde gaat hy voort
Gans Utrecht fmelt in rouw, de Ryn gevoelt het leet ,
Hy deinfi te rug , enfchcld het kt voor wrang en wreet ;
Wie , roept hy , zalmynftroom en weelige akkers malen ,
Nu ik dit dierbaar Lyk hier in het graf zie dalen ?
Wat lichaam is bekwaam voor zulk een grooten geeft?
Myn zon is aitgedooft , de Heus die is geweeft.
PHILIÏ» TIDEMAN is geboren te Hamburg
in 't jaar 1657 op den 22 van Wintermaand,
(wiens Beeltenis te zien is in de Plaat G. 18. )
\ 7 an deugdelyke ouders voortgefproten welker voet-
Happen hy nagevolgt heeft. Zy lieten ( gelyk
alle brave Borgers daar gewoon zyn te doen ) hem
de Latynfche taal leeren. Dog het verborgen
konftvuur brak met zyn twaalfde jaar uit, 't geen
zyne ouders tegen hun wil ontwaar werden , als
die een ander oogmerk met hem voor hadden.
Dog zyn Vader (overwegende dat de fchilderkonft
niet alleen een man geacht doet zyn , maar dezelve
ook agtte een der eerlykfte oeffeningen te wezen
; aangezien men zig daar mede op geen oneerlyke
wyze verrykt) vond zig overreed, en bedelde
hem tot dien einde by den Konflfchilder Ns.
Raes, by wien hy na 't verloop van agt jaren zoo
veer in de Konft gevordert was , dat hy geen leybant
meer noodig had , maar opzigzelven beftont
te fchilderen , en Leerlingen aan te kweken. Dit
duurde maar ruim een jaar } wanneer hy min agt
gevende op de voordeden , als op den voortgang
in

368
SCHOUBURGH DER
in de Konft , beiluit nam om naar Amfterdam
toenmaals verzien van brave Konftfchilders, te
trekken , om van de befchouwing hunner konfl-
werken ,
en omgang met de zelve zyn begrippen
met grootfe denkbeelden op te vullen, aangezien
hy op de verbeeldingen der hiflorien gezet was,
waar in Gerard de Lairesindien tyd inzonderheid
uitftak, onder wiens onderwys hy zig begaf; dog
dit duurde maar een halfjaar ; hy ging toen op zig
zelven wonen en kreeg verfcheide werken aan de
hand.
Laires overkropt van werk , en behagen fcheppende
in zyn penceelbehandeling , lokte hem weer
tot zig , gevende hem den koft, en een zekere fomme
gelds 's jaars toe, voordat hy hem hielp fchilderen,
aan zolderingen en niflèn, dog naa het
verloop van twee jaren ( eenige ftrubbeling tuilchen
hun beide gekomen) fcheidden zy voor altoos van
malkander.
Van eerften af aan kreeg hy ( 't geluk hem gun-
flig zynde) de handen vol werk, waar door hy zig
als borger daar ter neer floeg, en zig tot den echt
begaf.
Onder zyne voorname konftwerken zyn bekent
het orgel in de oude Luiterfche Kerk.
De agterzaal van den Heere Joh. van Droogen-
horfl.
By den Heer Procureur de Vlieger het voor-
en de kamer van onderen beichildert.
huis ,
By den Heer BorgermeeflerVerfchuur tot Hoorn,
drie kamers van onderen, metdefchoorfteenftukken
, waar van het eerfte binnen een cierlyke ovale
lyft , verbeeld Venus, hare klachte doende aan
Jupiter over het ongelyk dat Juno haar Zoon aan-
deed. De hoeken van gelyk met beeldwerk geciert.
ver-

Schilders en Schilderessen. 369
vertoonen in den eerften hoek Eneas dragende zyn
ouden vader uit den brant , nevens de zinnebeelden
Godvrugtigheid en Dapperheid.
In den tweeden hoek ftaat Ju n o verheelt daarzy
byEool komt, hem verzoekende de ftorm winden
uit te laten om de vloten te verdelgen , en daar
nevens Eenzydigheid en Geveinftheid.
In den derden hoek zietmen Eool de winden los
laten, die fchrikkelyk op de Trojaanfche vloot
flormen : en nevens hen den Toorn en Wreet-
heid.
In den vierden vertoont zig de vloot door Turnus
in brant gezet, en hoe zy door betoovennge
van Cybele in Zeenimfen verandert, nevens de beelteniflen
van Gevaar , en Hulp.
Wy zouden de orde van onze fchryfwyze overtreeden
, zoo wy de menigte van fchoorfleenftukken
, nifTen in poortalen , en tuincieraden op een
lyfl bragten. Aan een moeten wy gedenken om
zeker voorval, in het tuinhuis van den Heer
Chrifliaan van Hoek op zyn Hoffteê aan de Vegt,
die hy van binnen met zinnebeelden in niflen
en andere cieraden konftig heeft opgeciert. Dit
werk wat laat op 't jaar 1696 begonnen quam niet
ten einde voor dat het ys in de vaart was. Smit die
daar mee fchilderde , en de poften , en 't lyflwerk
marmerde , had zyn fchaatfen by zig. Tideman ,
die daar niet op afgeregt was , zou hem dan vafl
houden en agter aan op het gladde ys nafullen
maar dit wilde niet lukken. Des werd goetgevonden
dat Tideman zig in zynen mantel bakeren zoude
, Smit den flip vaft houden , en hem dus over 't
ys voort flepen. Zy kwamen behouden tot Amfterdam
, dog de goede Tideman beklaagde zig
over deze onderneming j want als hy op 't land
III. Deêi,. Aa ge-

370
SCHOUBURGH DER
gekomen den mantel voor de kouw wilde omhan-
gen , was de zelve zoo vol lugtgaten door 't fchaven
van 't ys gekomen , dat het wel een verfcheurde
bedelaars mantel fcheen te wezen , en hy genootzaakt
was een nieuwen te
duur ftont hem die vrye vragt.
laten maken. Dus
De menigte van teekeningen en fchetfen, zoo van
Hiftorien, Fabelen , en Zinnebeelden , diehynaagelaten
heeft, geven blyken van zyn onvermoeide
naaritigheid en yver. En zoo hy alleen eenige
uitfpanningen nam, het was door 't fnarenfpel
inzonderheid de handviool , daar hy zig wel op verflont.
Buiten dit vont men hem nooit ledig, maar
altoos buiten zyn fchildertyd , of met een boek of
met de teekenpen in de hand. Daar en boven was
hy deugtzaam opregt en vroom van wandel , 'f welk
hyookmetgrootenernft, op zyn krankbed leggende,
zyne Kinderen aanbevolen heeft. Hy ftierf
(na dat hy 7 a 8 dagen met groote pyn in zyn
zyde gekwelt was) op den 9 van Wiedemaand
1705, naalatende behalve zyn konftroem, den
lof eens onbefproken levens, en het overfchot van
zyne overwinft ten
Kinderen.
gebruik van zyn Vrouw en
Zoo dat het niet altyd zeker gaat 't geen een
nieuwtyds f Dichter ( op zulk een voorwerp zinipelende)
zeit:
Al wie uw fchreden volgt kan niet gelukkig wezen.,
En vraagt gy my waarom ? gy zyt een eerlyk man.
Matige overwinft door fpaarzaamheid by een
gehouden doet een menfch veel gerufter en gelukkiger
leven , dan die groote fortuin hebben en hun
goed
j H, van den Borgs Mcngelpoëzy. p. 104.

Schilders en Schilderessen. 371
goed fchandelyk verkwiften. Behalve dat het ons
niet paffen zoude de Jeerjeugt tot dusdanige Ie-
even als ofde Fortuin alleen
venswyze te fporen ;
zulkenin 't gemoet liep, en den vromen den nek
toekeerde.
Voorbeelden hebben ons ook wel het tegendeel
doen zien. Thans ftaat 'er een van een flegt levens
gedrag ten Toneel te komen. Maar wat zal
ik zeggen ? 't gaat zoo in de waereld , 't fchadelyk
onkruid groeit met de goede ter we teffensop,
en de fchurfde fchapen mengen zig onder de reyne
kudde. Eerlyke en oneerlyke , vrome en onvrome
zyn fpiegels voor de opmerkende jeugt , de
een om tot het goede te fporen , de anderom van
't kwade een affchrik te doen krygen.
Men buigt in tyds de vrugtboomloten
En 't takje wy! 't nog buigzaam is
En knelt het met een taaje wis
Maar in zyn gullen groey gefchoten
Ontfpringt bet ligt die boey en band,
En heft zyn [iugge kruin naar boven.
Dus kan men voor een tyd wel dooven
Het driftvuur van 't gemoet ; maar fpant
Natuur haar kragten in , geen toornen
Bedwingen 't voortgaan der onvroomen.
ERNST STUVEN zal dit gezegde ten voorbeeld
beftempelen , en zyn levensbedryf 't ons , in
fleê van een printverbeelding, doen zien.
Hy is te Hamburg geboren , en heeft ook aldaar
aangevangen de Konffc te leeren by eenen
Hins , die hem , om dat hy 'er een leerzugtigen
aart in befpeurde , had in zyn huis genomen
daar hy wakker en vaardig het penceel had leeren
Aa 2 han-

372
SCHOUBURGH DER
handelen. Hy kwam in den jare 1675 toen 1 8 jaren
oud in Amfterdam , genegen zynde om pourtretten
te leeren fchilderen , daar toen veel geld
meê te winnen was. Miflchien was hy aangefpoort
door de blinkende voordeelen die de brave pour-
tretfchilder Jan Ovens had overgegaan. Hy pre-
fen teerde zig aan Johannes Voorhout dien hy te
Hamburg gekent had, die hem ook, om dat hy
van een goeden inborft fcheen te wezen , aanfloeg
maar hy was maar een korten tyd by hem. Want
zyne behandelinge van 't penceel beter naar het
bloemfchilderen hellende, kwam hy by den berugten
Guilhelmo van Aalfl, en na dat hy daar
een wyl geweeft had , te leeren by den braven
bloemfchilder Abraham Minjon , daar hy zoodanig
in korten tyd toenam, dat zyn Konft geroemt
wierd , en hy over zulks beftont by zig zelven de
Konft voort te zetten 't geen byfonder wel gelukte
aangezien de fortuin hem gunflig was. Hy kwam
te trouwen en kreeg verfcheide kinderen , dog
konde egter op zyn Konft rykelyk beftaan hebben
zoo hy zig niet by gezelfchappen , in drinkwinkels
en andere uitfporigheden had begeven.
Van Claudius Nero word getuigt , dat hy , zoo
lang hy onder opzigtvan zyn opzigter Seneca leefde,
en zig des zelfs leerleffen onderwierp, van
een goeden inborft fcheen te wezen , maar zoo
haaft hy Vorft was geworden , uitborfte tot alle
ongebondentheid, en fchelmftukken*
Dus getuigt ook Johannes Voorhout, die hem
in zyne jeugt gekent heeft, dat hy zig minzaam,
beleeft , meegaande , en leerzaam , gedragen heeft
zoo lang hy onder opzigt van zyne meefters geweeft
is. Maar niet zoo ras en was hydien teugel
ontwaflchen , of hy fpatte uit tot alle ongebonden-

Schilders en Schilderessen. 373
eenheid , ftugheid , en weergalooze ftoute en onvoeglyke
bedryven.
Een byzonder ftuk van zyn weergaloos kwaataardig
en boos bedryf viel 'er voor , als Willem
Grasdorp om de Konft te leeren by hem woonde ;
in den jare 1697. Deze Grasdorp was van zyn
moeder, en aangehuwden vader , by Stuve befteet
voorden tyd van drie agtereenvolgende jaren. Hier
van was een kontrakt gepaffeert , en daar in wel
flipt bedongen , den tyd ten voordeele van hem
te voldoen. Óndertuflchen zogt hy 't op allerhande
wyzen tegen den jongen , op dat hy 't hem
loof mogt maaken , en dus middel vinden om uit
hoofde van het kontrakt , een eyfch tegen zyne
ouders ( om zyn onwil ) te formeren , om alzoo
aan penningen te geraken , wanneer dat verbant
door geld zoude afgemaakt worden. Hy
befchuldigde zynen Leerling dan van diefftal,
van wegen een kleen pourtretje 't geen naderhand
gevonden werd. Dit niettegenftaande
moed hy veele mishandelingen dulden , daarenboven
werd hem belet aan zyn ouders te fchryven
en uitgaan of wegloopen en konde hy niet , wyi
hem zyne kleederen tot de fchoenen toe waren
weg genomen en in de Bank van leen ing ter
bewaring gebragt. Dus hy zyn noot , en dat hy
honger en gebrek leet , uit een venfier den buuren
toeriep, 't geen hem weinig holp, aangezien de
buuren de kwaataardigheid van Stuve kenden , en
gevolglyk
moeyen.
fchroomden zig daar mede te be-
De noot zoekt lift, zeit het fpreekwoord. Grasdorp
nam de gelegentheid waar , fchreefeen brief
aan zyn moeder, en gaf die in der ftike aan een
Wevers baas, die fomwyl by Stuve kwam, om
Aa 3
Bloe-

374
SCHOUBURGH DER
Bloemen en Loofwerken tot zyn hantwerk dienftig
te leeren teekenen, Daar op kwam demoeder
die te Zwol woonde over, en zond haar mans
Broeder om \ haar Zoon te fpreken , daar Stuve
niet in wilde verdaan , maar den man eerfl met
fchelden, daarnaa met Hagen te keer ging , zoo
dat zy al worftelende voor de deur vochten ; en
wyl de ftraatmakers bezig waren om de ftraat te
verleggen , bediende hy zig daar van , nam een
Heen op en iloeg den man daar twee gaten mee in
't hooft , die met den bebloeden kop ftraks naar den
Hooftofficier ging, welke aanftonds een diender
mee zont om onderzoek van zaken te doen ; dog
die kwam op'gelyke wyze geteiftert terug, met
de boodichap dat het weleen dol menfeh geleek,
die al wie hem voorkwam floeg en fcholt ; gelyk
hy ook den Makelaar Loot ( die voor heen een
fchuldeys op hem gehad , en hem uitgewonnen
had) die 'er op dien tyd voor by kwam en 'er een
woort in ten befte wilde fpreken , onfatfoenelyk
bejegende, fch oit.voor een fchoft, en dat hy 'de
oorzaak van zyn bederf was , zoo dat die mee werks
genoeg had om zyn biezen te pakken , en heels
huids 'er van daan te komen. Daar naa zont de
Schout twee andere van zyne dienders, met bevel
dat hy den jongen zoude los geven. . Maar hy be-
geerde zulks niet te doen , maar fcholt en Lifterde
de Overigheid. Zoo deet ook zyn wyf,
dat daarenboven nog de Itoutheid had , van zelfs
naar den Officier te gaan , en te klaagen over het ongelyk
't geen haar wierd aangedaan , maar bragc
het door haar itout fpreken en fchelden zoo veer
dat zy in de boeyen gebrocht wierd. Hy de tyding
daar van gehoort hebbende werd te doller, liet
door zyn Zoon buskruid en kogels koopen , laadde
fon>

Schilders en Schilderessen. 375
fommige piftolen, en maakte zig tegen den aan-
wyl hy wel konde bezeffen dat hy 'er
val gereet ,
willig of onwillig meê aan zou moeten. Daar
benevens deed hy van zyn Zoon een grooten ftapel
fleenen op de bovenkamer dragen , en verzekerde
de deuren zoo goet als hy konde.
Den avont gekomen zynde befmeerde hy zyn
aangezicht en handen met roode verf, ging voor
't venfier flaan en riep tegens de menigte die zig
van allen kanten (om te zien hoe het met hem
zoude afloopen) vergaderde, dat hy van God
tot Richter was gcftelt, dat de Heeren van Amfter-
dam luiden onfchuldig ter doot gebragt hadden Dit
zeggen zag op die perfoonen ,. die in den oploop
in 't jaar 1696 werden gevat, en voor de Waag
opgehangen; waar door, als ook door 'tbyfpringen
der gewapende Borgery, de oproer gedempt
werd , en de Magiftraten voor meerder rampen
befchermt werden ; waarom alle die zig terzelver
tyd in de wapenen begaven , van de Heeren Borgermeefteren
van Amfterdam zyn befchonken met
een zilvere Medalje, waar op Neptuin op zyn
fchulpkoets van twee zeepaarden voortgetrokken
door een ongeftuime Zee, door wederzydfe winden
ontfteken, verbeeld ftaat, met het byfchrift,
Beft
Motos prceftat componere fluclus.
Dat is:
is de driften van de vloeden neer te zetten.
Voorts dat hy ook zoo doen zoude. Hy keerde zig
daar op naar Grasdorp , zeggende dat hy zig bereiden
moeft tot de dood , die daar op niet wifl van be-
Aa 4
naauwt-

37

Schilders en Schilderessen. 377
wilde houden en zoo voort. Immers zy hielden
hem zoo lang op met praten dat Grasdorp inmiddels
gelegentneid vond om hem blootsbeens door een
veniter te ontfpringen.
Ondertuffcnen haduen de Magiflraten der Stad
over dit doen zig dien dag beraden. En wyl zy
van voorleden tyd , te weten dat hy zig mede in gemelden
oploop in den jarei 696. had gemengt,
en in het huis van den Heere Boreel was gezien
wanneer het geplondert wierd , nog wat tot zynen
lallen haduen, werd den onderfchouten be-
lafl hem levendig of doot te leveren , die dan in
den avontltont gefterkt met Stads Dienders, en
fommige van de ratelwagts, op het huis (dien tyd
woonde hy op de Blomgragt) aanvielen. Maarzy
werden met fleenen die hy daar toe had doen boven
dat Hun
brengen op hunne herfenpannen gebonft .
de lult van 't itormloopen over ging. Egterrammeyden
zy de benedendeur aan fpaanders , daar
een van de ratelwagt willende door inkruipen met
een bebloeden kop weer te rug deisde. Zy berieden
zig (wyl 'er geen kans was om doordien weg bui-
ten gevaar hem meelter te worden ) van daar hec
naalle huis van boven het dak in te klimmen , waar
door zy op den zolder kwamen ; maar niemant dorlt
zig 't eerll van den trap begeven , wyl hy daar met
den degen in de vuift llont op te paffen , en zwoer
by al wat leely k is , den eerflen die afkwam te doorflooten.
Wat nu? zy deden de planken van de
zoldering boven de kamer daar hy zig toen had
opgeiloten op breken, om hem meteen fchippers
haak daar door te keer te gaan. Een lange wyi
ontweek, en keerde hydenflag van den haak af.
Eens kregen zy hem beet aan zyn japonfen rok,
maar dat ontdraayde hy; dog de tweedemaal
Aa 5
hegtte

378
SCHOUBURGH DER
hegtte de haak in zyn kakebeen , waar aan zy hem
wel zoo vaft hielden dat hy niet veel figu uren konde
maken , gelyk hy 't ook eindelyk opgaf en zyn
degen weg wierp. Egter hielden zy hem zoo lang
tot dat fommige beneden klommen en hem met
touwen bonden om den dans niet te ontfpringen.
En dus bragten zy hem voort met een Sleetje ( want
gaan en wilde hy niet) geknevelt naar de boejen.
Na dat hy van de Heeren Schepenen verhoort
was werd hy voor den tyd van 1 2 agtereen volgende
jaren in 't Rafphuis, en zyn wyfin 'tSpinhuis
gebannen ; dog hy kreeg door goede beloften van
zulks niet meer te doen , en voorfpraak van fommigen
die hem om zyne Konft nog zugt toedroegen,
6 jaren afflag; naa welken tyd hy 'er uitraakte
, onder belading van de Stad te ruimen
maar hy gehoorzaamde daar niet aan , bleef in
Amfterdam , maakte op nieuws weer vreemde figuren
, kon ook zyn tong van lafter tegens den
Magiftraat te fpreken niet onthouden. Des werd
hy weder opgeligt en voor de tweede maal in 't
Rafphuis gezet; daar hy verfcheidebloemftukken
zoo voor deze als gene gefchildert heeft; tot dat
hy eindelyk daar weder uit ontkwam , en zig tot
Haarlem begaf by Romein de Hooge. Van daar
trok hy naar Rotterdam , daar hy voor den Heere de
Beer fchilderde , die hem daar voor den koft , drank,
en een dukaat daags gaf, naderhand voor andere
konftlievenden meer, tot dat hy aldaar eindelyk
zynen veragtelyken levensloop geëindigt
heeft.
ELIAS van den BR O EK, geboren te Ant-
was een van zyn eerfte en befte Leerlin-
werpen ,
gen , maar al mee een man , (als 'er meer zyn ge-
weeft) die de fortuin maar van agteren gezien heeft.
Hy

Schilders en Schilderessen. 379
Hy fchilderdeheellosen geeftig allerhande Bloemen
, Kruiden , Slangen ,Hagediffen enz. En 't was
aan zyne behandeling ook wel te zien dathy byde
Heem geleert had. Hy woonde buiten de Arafterdamle
Utrechtfe poort op 't Molepad, daar
hy by zyn huis een Bloemhof' tot zyn gebruik had,
en ftierf in het jaar 171 1.
LAURÊNS vander VI NNE Vincentszoon,
dien'tookbyna onver fchilhg is even als 't zyn Vader
was , wat hy maakt , (leekt met zyn Kond nog-
tans wel meeft uit in zyn bloemftukken. Hy heeft
geen ander Leermeeller gehad dan zyn Vader. Zyn
meeflen tyd heeft hy doorgebragt met het fchilderen
van de geagfte bloemen voor de Floriften
zoo metoly-als waterverf. Inzonderheid voor den
Heer Philips de Flines, die alle deraarfteenzeltzaamfte
gewaffen uit Ooft- en Weftindien herwaarts
gebragc , doorhem heeft doen affchilderen.
Thans houd hy zig meed bezig met patroonen
voor de Fabriqueurs te teekenen. Hy werd te Flaarlem
geboren den 24 van Lentemaand 1658.
Tot verlies van de Konftfchool tot Amlterdam
zyn geftorven PAULUS van HILLEGAART,
en PIETER de RUELLES. Wat zy gefchildert
hebben weet ik niet: alleen is hun naam door
de dichtkonft levendig gebleven. Zy worden
beide om hun Konft geroemt, en Hillegaart overleden
in Sprokkelmaand 1658 , dus beklaagt:
Helaas ! te vroeg beeft ons die brave geeft begeven ,
In 't opgaan van zyn tyd , in 't bloejenjt van zyn lent.
Zyn naam zal , 't fpyt de dood , in Amjlel eeuwig leven >
Zoo lang God bebus kar bet fcheepryk T herent.
Voldoet uw laatjle pligt Apelles zuigelingen ,
Omgort zyn waardig hooft met kranfen van laurier
. En

380 SCHOUBÜRGH DER
En wilt tot zyner eer ,
gewyde vaarzen zingen,
Zoojiooktgy hem naar waarde een onuitblus'lyk vier*
't Schynt dat RuelJes ook de dichtkonft ver-
ftont, uit het treurgezang op zyn overlyden in
Wiedemaand 1658 gemaakt te befpeuren, alwaar
op 't einde gezegt word, dat hy door zyn vernuft
een dubble Konft gevonden had.
En gy , myn Zanggodin , die zulk een dichter minde.
Spoel u naar Dafne toe , en haal , van haar een krans ,
j Die zyn roemwaardig hooft verfier met dubb'len
glans.
Voeg u dan op zyn graf, zoo zal geen tyd nog jaren
Zyn naam , zyn roem nog lof met hem in 't graf doen
varen»
Nu hebben wy te fpreken van den vermaarden fchiïder
en Bouwmeefter JAKOB van KAMPEN, Heer
van Rambroeck. Deze was een Haarlemmer van geboorte,dog
het jaar van zyn levens begin is my onbekent
, alleen heb ik uit een kreupelvaars , genoemt
Haarlems Dood- Bafuin , uitgeblazen op de Tombe
van den Heer Jakob van Kampen enz. , zyn
flerftyd ontdekt, voorgevallen op 't jaar 1658,
den 4 van Lentemaand.
Zyn penceelkonfl beftont in Beeldenen Hittenen
meeft levens groot , en zyn wyze van fchilderen
geleek naar die van J. v. Bronkhorft en Jan
Bylert. Dog niet minder was hy in Konft van leekenen
als kragtig fchilderen. Dus men den lofdien ik
deze twee groote meefters toegefchreven heb op
hem alleen paffen mag. En wat zyn wonderbaar
vernuft door de bouwkunde uitgewerkt heeft , blykt
aan menigte van praalgebouwen in Holland en el-
ders

Schilders en Schilderessen. 381
ders door hem gefligt ; als het huis van Prins Maurits
in den 'Haag, 't huis van den Heer van Zuilichem
en Speelhuis te Voorburg, 't Huis van den Heer
Dedel te Lis, en veele andere meer, als te
Haarlem.
De gevel van het huis des Heeren Guïdewagen ,
Daar boven op de plint Jachthonden 'f Hart najagen.
de Schouburg tot Amfterdam; en verfcheiden
graftomben van Batavifche Zeehelden , als Tromp,
van Galen enz., eindelyk het Amfterdamfche
Raathuis ,
waereld.
gefchat voor 't agtfte wonder van de
Hy ftierf op Rambroek , en werd te AmesfoorC
begraven. Op zyn Kerkgraf flaat dit te lezen;
a"Aartsbouheer uit denftam
Van Kampen ruft hier onder
Die 'f Raathuis fAmfterdam
Gefticht heeft , 't achtfte wonder*
Ik heb onder zyne beroemde Bouwerken aan \
Amfterdamfche Raathuis gedagt, waar door ze»
ker vreemt verhaal, my door geloofwaardige
menfchen overhandigt , in den zin fchiet , 't gene
ik niet kan naalaten den Lezer mee te deelen
fchoon zulke die van aart zyn als de ongeloovigen
Tomas was , 't zelve niet zullen willen voor zuivere
waarheid aannemen.
Onze van Kampen deed in zyn jongen tyd een
reis naar Italië met toeleg om zig in de fchilder-
konft naar dedeftigfte en fchoonfte voorwerpen te
oeffenen. Onderweeg op de reys zynde ontmoet
hem een Heydinne anders gelukzegfter , die een
aal-

382
SCHOUBURGH DER
aalmoes van hem verzoekt en zig aanbiet hem te
konnen voorzeggen 't geen hem in der tyd gebeuren
zoude. Hy die weinig agt floeg op dat zeggen
, dog haar de vuilt vulde , Juifterde egter met
verwondering toe, wanneer zy die hem nooit meer
gezien had, nog gekent , wifl te zeggen dat hy
een fchilder was , dienaar Italië reisde om zyn
Konfl te oeffenen. Maar ( vervolgde zy ) gy gaat
voorjchi hier daar heen , dog zult voor Bouwmeejter wederkeeren
in uw Vaderland^ en tot groute werken
gebruikt worden. Ook zal het oud Stadhuis van Am-
Jlerdam verbranden, en gy op den zelven gront een
waar door uw naam voor altoos berugt
beter bouwen ,
zal blyven. 'T gebeurde ook zoo: hy won de
gunft van een Kardinaal die hem aanleyding tot
de Bouwkonlt gaf, waar van het begrip hem zoodanig
toeviel dat hy verfcheide roemwaarde werken
voor den zelven deed maken.
Dit door het gerugt verlpreit tot in Nederland,
kreeg hy flraks , weer gekeert van zyne reis , ge-
legenheid aan de hant; om zyn verflant in de
gelyk wy daar van verfchei-
Bou wkonft te toonen :
den Hukken hebben opgetelt die geroemt werden
zoo dat wanneer het oude Stadhuis naderhand door
de vlam verteert was, hyals de voornaamfte Bouwmeefter
bekent, tot het bouwen van een nieuw
gebouw gekeurt wierd.
Zie daar Lezer hebje het verhaal zoo zuiver als
het my overhandigt is. Waarom zou ik 'er iets
toe, of afdoen? ik zoek 'er niet op te fchacheren
of wind mee te doen : maar geef het voor denzelven
prys , en in dezelve waarde als ik het heb ontfangen.
HENRIK CARREE geboren tot Amfterdam
in den jare 1658, heeft tot onderwy-
zers

Schilders en Schilderessen. 383
zers in de Konft gehad , eerft J. Jordaans , daar na
Juriaan Jakobz. een Hamburger van geboorte,
maar woonde te Lewarden in Friesland daar hy
fchilder van den Prins was, in wiens dienft hy ook
geftorven is in 't jaar 1685 > nadat hy fraaije konftwerken
, zoo wilde Zwynejagten als anders in 't
Hof gefchildert had. Zyne wyze van fchilderen
gelykt naar die van Franc. Snyders , by wien hy
de Konft geleert had.
Zyn tyd-en Konftgenoot was BERNART
SCHENDEL. Deze hebben fommige gemeent
dat een Fries van afkomfl was ; om dat Jelle Sibrandz.
die 1669 naar Italië vertrok, tot Lewarden
by hem de Kond geleert had : maar hy was
een Haarlemmer , gelyk ook Reinier Brakenburg
die te eener tyd in Friesland gewoont hebben.
Deze kwamen meer in de Konft dan in de wyze
van leven over een. De eerfte was een man van
geregel t leven , yverig in 't fchilderen , ennaarftig
ter Kerke gaande.
De ander was een luchtgeeflig digter , en verviel
op 't laatflvan zyn leven tot den drank. Wat
zullen wy hier van zeggen? alle menfchen hebben
hunne gebreken , de een hier en de ander daar
in. Maar dit overgeflagen , Bernart Schendel
was een braaf Hiftorie- en Gezelfchapfchilder
gelyk Reinier Brakenburg geboren 1649, die
door zyn konftpenceel geeftig en konftig Borgerlyke
en Boere gezelfchapjes binnens huis op de
wyze van Adr. van Oftade heeft weten op paneel
te malen. Hy was een Leerling van Mommers,
anderen zeggen van B. Schendel , en heeft veel geld
in zyn tyd met het penceel gewonnen , zulks ook
zyn Vrouw, na zyn overlyden in Friesland,van waar
zy af komflig was , den koiï voor haar leven kogt.
Nu

384
SCHOUBURGH DER
Nu volgt ANTONY VREEM. Dezewaf
een Dortenaar , myn ltadgenoot , en ontrent van
myn jaren. Zyn Moeder was getrouwt aan eenen
Mes, meefter Groffchilder die hem bedelde te
leerenby G. Schalken die toenmaals nog te Dordrecht
by zyn Vader in de Latynfe School ( daar
hy Rector was) woonde. Maar gelyk een lentebloem,
die door eene Noord fche hagelbuy, de
knop van de fleel gekneuft word, voor 't openen
van hare bloem, naaren planter in zyn hoop teleur
ftelt: zoo gebeurde het ook met dezen jongelink,
die onder opzigt van Schalken fraai gevordert,
nu al ondernam op eigen wieken te dryven :
maar
als men gevolglyk haait flont te zien wat van
hem komen zoude, werd die hoop door de dood
in den j are 168 1 afgemaait, ter fmart van zyn
Moeder welke dubbele vrugten van haar gezaaide
meende te plukken.
Te zyner gedagtenis vloeide dit volgende vaers
uit de pen.
öVreem! o brave fpruit , moeftgy almeê depunt
Der felle doodfchicht , in uw bange hart gevoelen ?
Was ze onverbiddelyk op uw bederf gemunt ?
En was baar woede door geen tranen te verkoelen ?
En was 'r met d'artzeny vergeefs voor u gepleit ?
En moeft uw lichaam in een duiftre graffte dalen ?
En voor de wormen tot een prooy zyn weg geleit ?
t$ Ja! wie Jtuit het? wie, ftelde ooit die wreede
palen ?
Wie heeft dat woeden ooit gedwarsboomt in zyn loop?
Geftuit , geteugelt , of door wederftant doen keeren ?
Wie was 't die ooit de knip des doods door lift ontfloop ?
Cy moeft dan op uw beurt meê 't levensvuur ontberen ,
Het

Schilders en Schilderessen. 385
Het zeker noodlot dat nooit fterveling ontgaat;
En u ge trooften in des hemels welbehagen.
Gy gaat , wy volgen u met flcpend rouwgewaat
Daar gy word * gelaurierd ten kerker ingedragen.
Godcjfe van de Konji , betreur zyn lot en ween y
En help zyn grafnaald met CypreJJe en Laureftreng'le j
Terwylhy zinkt int Graf , dat weergalmt op 't ge-
fteen,
Daar ik myn tranen met zyn zuiv're Lykas mengle.
'k Zal met den tyd (de Dood ten fpyt) zyn waarden
naam
Met eene gondefnoer ,by 't puik derfchilders kluift'ren
>
En zyn gedagtenis omvoeren door de haam.
Dus zal het graf zyn Lyk , maar niet zyn naam ver"
duift'ren.
DIRK DALENS is geboren tot Amfter*
dam in den jare 1659. Van jongs af aangefpoort
door 't zien van Konfl en konflbehandelinge , als
ook door een overgeërfde drift tot dezelve opgewekt
, begaf hy zig al vroeg in de oeffenfchool
van zyn Vader Willem Dalens , die een Landfchap-
fchilder was, maar juiffc niet van de befte foort;
waarom hy ook, wanneer deze Nederlanden in
den jare 1671 , en 72 door de Franfen overvallen,
de neringen en Koopmanfchappen door de
geweldenary overftroomt, en in die engte gebragt
wierden dat niemant luft of zin tot konftkoopen
had , zig genootdrukt vont elders heen te wenden,
* Gelaurierd] Dit ziet op een gewoonte oulings,en nog te
Dordrecht in gebruik. Te weten , wanneer 't lyk van een
Jongman word ten grave gedragen , word het rouwkleed , dat
de kift dekt , met lauriertakken beleid : gelyk ook elke drager
van gelyken een lauriertak met wit en zwart lint be=
itrikt , in de hand houd.
III. Deel. Bb

386
SCHOUBURGH DER
den , om geruft adem te fcheppen en zyn Konft
te oeffenen. Gelyk hy zig dan te fcheep naar
Hamburg begaf, alwaar J. Voorhout (öm dezelve
reden , en den fchrik van het dreygende gevaar te
ontwyken met zyn Vrouw zig aldaar by zyne vrienden
begeven had) hem ook heeft gekent: daarhy
wel buiten gevaar van der foldaten moetwil , maar
niet buiten 't bereik van de fchicht des doods was;
want zyn nootlot daar zyn Kerkhof beftelt had.
Onze Dalens bleef in Amfterdam, en toen de
Franfen die in haaft , en als met eenen fprong , in deze
Landen gekomen waren, ook in al len haaft daar
weer uittogen , was hem gereet aan de hand , meê
van den vetten room dien de Vrede aanbragt te deelen;
want ik heb uit bevindinge aangewezen in de
bovenfte levensbefchryvingen , hoe de gene die
toen maar het minfte maken konde met het pen-
ceel, gelegentheid had om geit te konnen verdienen.
Te meer wyl 'er zig in dien tyd vele , ziende
de donkere oorlogswolk aandryven, zig van kant
gemaakt hadden. Maar 't ging met hem als het
fpreekwoort zeit:
Na verwonnen nood
Komt de dood.
Want hy ftierf 1688 , oud 29 jaren.
Nu volgt zyn Jaar-, Stad-, en Konftgenoot
MICHIEL MADDERSTEG, die geoordeelt
was de befte Leerling dienLudolf Bakhuizen
voortgebragt heeft. Hy verftont zig wonderwel
op de fcheepsbouwkunde nevens de toetakeling van
zeil-en touwerk. Weinig van zyne ftukken zietmen
hier te Land , doordien hy wel zyn meeften
levenstyd aan 't Hof van Brandenburg heeft doorge-

Schilders en Schilderessen. 387
gebragt , het geen hy eindelyk wars werd , en teffens
de konftoefïening. Hy zette zig tot Amfterdam
zyn geboorteftad neer, en begaf zig tot de Koopmanschap;
maar de fortuin was hem daar in niet
gunftig. Hyisgeflorvenin'tjaar 1709. Hem volgt
JUSTUS van HU1SUM, wiens Vader
te Leewaarden in Friesland geboren , eerft woonde
teHuifum daar hy Schoolmeefter was , naderhand
tot Amfterdam, daar hem onze Juftus geboren
werd op den 8 van Wiedemaand 1659. Juftus
van natuur tot de Konft gedreven werd in den
jare 1675 beftelt by Nicolaas Berchem, daar hy
in weinig jaren zoo toenam , dat het jammer was
dat hy zig aan die wyze van fchilderen niet altyd
heeft gehouden ; maar zyn woelige geeft en nayver
ondernam alles (geen deelen of byzonderheden in
de Konft uitgezondert ) na te bootfen, zelf in de
byzondere wyze van te fchilderen Beelden, Hiftorien
, Landfchappen , Watergezichten met Schepen,
Ruitergevegten, Pourtretten enz. maar daar
hy 't meed in doorftak, en dat men waarlyk Konft:
noemen mag, was het bloemfchilderen, waar in
hy ook zyn oudften Zoon, thans den Fenix in die
Konft, heeft opgekweekt,
Hy overleed in Grasmaand 1716.
Het fpreekwoord zegt , 't eind goed, al goed.
Dit willen wy paffen op den beroemden Konftfchilder
den Ridder ADRIAAN vander WERF,
wiens levensbedryf wy t'hans aanvangen te befchryven
, als zynde een cierlyk Hot, waar mede wy dit
Derde Deel befluiten zullen.
Gelyk de Hemel zyn ftarren heeft, die in onmeetelyke
grootte en ftantplaats verfcheelen , even
dus heeft ook onze NederlandfcheKonfthemelzyne
Konftftarren , die in onmeetelyken afftant en
Bb 2 lui»

388 SCHOUBURGH DER
luider van malkander verfchillen. De grootfts
van die , wiens uitfteekende konflglans ook andere
Konftflarren verligt, is de overal berugte
Konftfchilder ADRIAAN vander WERF.
Hy werd geboren op den 2iften van Louwmaand
1659 , in Kralinger Ambagt , by Rotterdam , van
zyn Vaders en Moeders kant, uit een oud en eerlyk
geilagt , en van de oudfte Welgeboren mannen
van Schieland , op het Regifler bekent.
Zyne ouders, die van eenen zorgvuldigen aart
waren, en het befte van hunne Kinderen zogten
, die al veel in getal v/aaren , bedelden hem
binnen Rotterdam ter fchoole.
Met zyn achtfle of negende jaar ontvonkte de
konflluft al in hem, makende in fleêvan fchryven
beekjes en beeften, en dat met zoo veel yver, daE
zyn meefter hem dikwils teekenende vont , terwyl
de andere kinderen in hun buitenuur liepen
fpeelenj zulks de meefter, als zyn moeder kwam
om het leergelt voor haar Zoon te betaalen , en
daar by vraagde , hoe hy het al maakte , haar tot
antwoort gaf: Dat hy haar ried hem de teeken -
konft te laten leeren ; want hy in 't fchool niet anders
deed als teekenen. Welke boodfchap zyn
Vader aangebragt zynde , beftrafte hy Adriaan
ernftig hier over; zynde dit hem des te meer
tegen de borft, om dathy, die het bezit van den
Dorpmoolen had , voornemens was , hem in dat
zelve beroep aan te kweeken , want hy nog te
jong en te zwak zynde, werd dit tot meerder jaren
verfchooven. Ondertuffchen toonde hy een
grooten tegenzin in dat beroep te hebben , en in
tegendeel een grooten luft tot de teekenkonft
dus de Vader, op den raad van een zynerkennif-
fen, die een glasfchilder was, hem beftelde tct
Rot-

Schilders en Schilderessen. 389
Rotterdam by Korn. Picolett, die een tamelyk
goed pourtretfchilder was.
Toen begon hy zyn tekenlud den vollen toom
te vieren. Dog anderhalf jaar geteekent, en ook
al gefchildert hebbende, haalde zyn Vader hem
weder t'huis, bly vende by zyn eerde voorneemen.
Het dagelyks en menigvuldig fmeeken , om daar
in te moogcn voortgaan , bragt in zyn ouderen
wel meedelyden , dog zy konden tot die zaak niec
befluiten; want de Vader diehetfchilderboekvan
K. v. Mander geleezen , en daar in vele gevonden
had die los en ongebonden geleeft hadden,
flelde zig het argffce voor. Zyn Moeder viel hem
hier in ook tegen; zeggende, wat zou'er van u
worden, ? ik heb God altycl gebeeden , hy wilde u een
geeft ingeeven , dat ik een
maken. Om kort te gaan ,
Predikant van u mocht
zyn Vader de onduitbare
drift tot het fchilderen meer en meer befpeurende
, nam overleg met zyn voorgemelden vrient
den Glasfchilder, en den Dorp-Predikant, en befluit
om hem de Schilderkond te laten leeren. Des
bedelde hy hem voorts by Eglon vander Neer
voor een jaar , en na dien tyd nog voor 3 jaren.
Eglon , een flukje fchildery van F. Mieris ter
leen bekoomen hebbende , om het te mogen doen
nafchilderen , werd onze Adriaan byzonder luftig
hier toe , en fmeekte zyn meeder daar om : maar
die had het een ander toegefchikt , die geen luft of
moed daar toe hebbende, 't zelve liet daan. Toert
hervatte hyzyn verzoek, 't welk zyn meederhem
eindelyk ( fchoon hy nog geen groot vertrouwen
op zyn penceelsvermogen had ) toedont , en hy
maakte het door den uitdeekenden lud dien hy daar
£oe had, zoodanig even gelykna,dat het nader-
Bb 5 hand

590
SCHOUBURGH DER
hand tot Leiden van verfcheide liefhebbers voor
een flukje van Mieris aangezien wierd.
Alle de genen , waar in wat groots van geleertheid
, weetenfchap of Kond, te wagten was, gaven
vroeg blyken daar van ,even alshetroode teeken
aan de Ooftermorgenkim eenen fchoonen dag
voorfpelt-. 't Luft ons een opmerkelyk voorbeeld
of twee, van zulken die in hunne lentejeugt Haaien
van hun vernuft deden zien, en die tot meerder
jaren gekoomen de waereld met den glans
hunner -geleertheid hebben verligt, aan te haa-
ien,
Van Hugo de Groot getuigt Brant, Dat hy
vroeg zoo veer in de Latynfche taal gevordert was
dat hy met zyn twaalfde jaar op deHooge Schole
te Leiden gebragt wierd , daar hy in drie jaren
alsRegtsge-
alles daar hy zig toe gefchikt hadde ,
leertheid, Godgeleertheid, Wiskonft en Heemelloopkunde
afgedaan hebbende , nog naauwlyks
vyftien jaren oud zynde, zig in 't gevolg vanden
Heer Johan van Oldenbarnevelt, in gezantfehap
aan den Koningvan Vrankryk Hennk den Grooten
vertrekkende, begeeven heeft. Aldaar den tytel
van Regtgeleerden verkregen hebbende, is hy van
den Koning niet alleen meteen goude keten , maar
ook om zyn uitftekende geleertheid in die jaren,
met 's Konings afbeeltfel befchonken.
Geraart Brandt werd in de lente van zyn jeugt,
door zyn vleyende Zanggodes het dichtvuur in
den boezem gefteeken , het geen te zien is in het
pleit tegen de uitgave van het toneelfpcl de Veinzende
Torquaat, dat vanBaarle vereert werd met
dit volgende vaers:
'T

Schilders en Schilderessen. 391
'T was eertydsmannenwerk. Nukomt deteere jeugt
En davert op't-tooneel, en tart de gryze haaren
In treur/pel uitgetreurt , ja d'onbefneeuwde jaaren
terzetten tyd en kunfi. De wysheidganfch verheugt
En weet niet , of zy is geleert of aangeboren.
En lager.....
Dus veinfi de jonge Brandt , en doet ons al verwond" -
ren
Dat jonkheid veinzen kan, hy bergt noggrooter licht,
En als Torquatus veinfi , zoo veinfi ook zyn ge*
digt.
'T is weerlicht tot eenproef. Daar na zo zalhy done-
ren.
Even dus deed ook onze Vander Werf in zyn
vroegen tyd een ftaal van zyn wakker vernuft en
penceelsvermogen (aan den klaau , zeit het fpreekwoort
, kent men den Leeuw ) zien , door het even
eens nafchilderen van het konftftukje van Fr. Mieris,
dat om zyn konftige doorwrogtheid mannenwerk
was. Maar wat zal ik zeggen ? de Konftgodes
was hem gonftig, en zyn natuurdrift diende
hem tot leermeefteres. Ja hy had door zyn byzonder
opmerken zig die brave penceelsbehandeling
zoodanig vafl ingedrukt , dat hy zig na dien
tyd daar van bediende, zoo dat zyn meefter hem.
naderhand gebruikte in 't fchilderen van kleedereri
in zyne penceel werken.
1 oen maakte zyn Vader een nieuw verdrag met
zyn meefter , voor den tyd van een en een half
jaar , en bedong de helft van 't geen hy in dien
tyd fchilderde voor hem.
Vaader Neer die hem geneegen was , nam hem
Bb 4,
mee

39 2 SCHOUBURGH DER
meê naar Leiden en Amfterdam; daar hy fomwyl
waardoor onze jonge kon
ging om te fchilderen ,
ftenaar gelegentheid vont, om veelerhande penceelwerken
van brave meefters te zien , daar hy
zyn oog gretig in liet weiden y om zyn nut daar uit
te trekken,
Gelyk een By van nyvren aard>
Weet uit de bloeyfelen te zoeken ,
Haar Honig; zoo weet ook 't bedaard
Opmerken ; uit geleerde Boeken ,
Te zoogen 't pit der wysheid, en
De fchilderkonflenaar te Jteelen ,
Het Jchoonjte en eelfte uit tafereelen ,
Gemaalt door verf en teekenpen.
In 't laaft van dezen leertyd , een flukje voor
zig zelf gemaakt hebbende, 't geen onlangs voor
800 guldens is verkogt gaf hy dit onverwagt
,
aan zyn Vader, om voor 't geen 'er afkwam een
halfjaar koftgelt te betaalen , en wilde van dien
tyd af aan zynen Vader, fchoon wel gegoed naar
zyn ftaat, tot geen laft meer wezen.
Nu zeventien jaren oud geworden zyndefchilderde
hy zyn eigen beeltenis op een kaarteblad
die nog tot een gedagtenis van hem bewaart
word , en verliet toen zyn meefter , oeffenende de
Kon ft voort by zig zelf.
Kornelis Brouwer , eenkonftlievend man, die
ook voormaals een Leerling van Rembrant was
geweeft, en zyngeweezen meefter dikwiis kwam
bezoeken, waar door hy kennis aan hem had,
toonde veel geneegenheid voor hem , en kwam
hem dikwiis aan 't huis van zyn Vader, daar hy
nu fchilderden , zien , fprekende t'elkens van de
Konft a

Schilders en Schilderessen. 393
Konfl, en wat daar omtrent tot het welftandige
dient waargenomen te werden , 't geen zyn Vader
wel lyden mogt, die hem ook altyd minlyk
ontving. Deze verzogt het gemelde pourtretje
en liet het aan verfcheiden konftkenners te Rotterdam
zien, die verwondert waren dat een jongeling
van die jaren zoo veer in de Konftgevordert
was.
Ter zelver tyd maakte hy een kleen ftukje in
10 dagen, zynde een half beekje, naar een van
zyne broertjes; hier meè ging hy des Zaterdaags
avonts by zyn ouden meefler om het aan hem te
vertoonen , die zulk goed bevallen daar in nam
dat hy 't zelve van hem kogt voor 9 ducatons.
T'huis gekomen vraagde zyn Vader naar het ftukje,
dien hy antwoorder dat zyn meefler dat voor 9 du-
catons van hem gekogthad, dat zyn Vader naauw-
herhalende verfcheiden ma-
lyks konde gelooven ,
len : hoe jongen 9 ducatons , 9 ducatons ! zeggende
voorts : gaa morgen te Kralinge ter Kerk , en
geef 'er een aan den armen, gelaftende hem voorts
naarftig te wezen, en zyn ftukjes niet om geld te
hebben te verkoopen , maar als hy geld noodig
had , hem daarom aan te fpreken.
Het vertoonen van voorgemelde pourtretje door
Korn. Brouwer bragt hem zoo veel agting toe,
dat hy een kamer huurde binnen Rotterdam , al-
waar hy nu en dan al eenige pourtretten begon te
maken, ook andere ftukjes ;
gelykhydanookhet
geluk had van kennis te maken met den Heer
Adriaan Paats, ontfanger van de Admiraliteit op
de Maze. Voor den zelven maakte hy een ftukje
met kindertjes die hem daar voor 350 gulden betaalde.
Ook maakte hy een diergelyk ftukje voor
Filip Steen Koopman in Ooftindifche waaren tot
Bb 5
Am-

394
SCHOUBURGH DER
Amfterdam, 't geen het beginfel was van zyn geluk
; gelyk de Leezer in 't vervolg hooren zal ;
want de Keurvorfl van de Palts onbekenttot Amfterdam
gekoomen , kogtditvan gemelden Steen
en kreeg
Kond.
van dien tyd af veel agting voor zyn
De geleerde Bakh. Schuppius heeft niet onaardig
('t geen hier toepaffelyk komt) gezeit: De
Konfi helpt veel tot een mans geluk, ah 'er defortuin
by komt, en Gratiaan zeit: De wyze weten, dat
de verdienften eenen grooten omweg moeten] afioopen ,
wanneer die niet door gonji der Fortuin geholpen
-worden.
"foen kreeg hy ook kennis aan den Heer Flink,
zoon van den vermaarden fchilder Govert Flink
aan wien hy door meergemelden Brouwer was voorgedragen,
die hem fomtyds kwam zien , en groot
bevallen in zyn Konfl kreeg. Deze vrientfchap
wakkerde aan zedert den jare 1687. wanneer hy
kwam te trouwen met Margareta Rees , uit een
oud geflagt , en vermaagfchapt aan de voorgaande
Regenten der Stad Rotterdam, als ook aan den
gemelden Heer Flink, die ook uit dien hoofde nevens
anderen, haar voogd geweefl had. Deze
Heer bezit veel heerlyke oude egte , en van de
befte Italiaanfche, Franfche en Nederlandfche penceel
en papierkonft, welke hy van tyd tot tyd , op
zyn keurig oog , uit de voornaamfte konftkabinetten
heeft opgekogt.
In al die fchoone voorwerpen koft hy zig nu
by wylen vermaken: dog konde in 't eerfle geen
gevallen in de oude Italiaanfche printen , nog ook
in die van Rafaël krygen. Maar meer en meer
klaarder gezigt krygende , kreeg hy zulk een fmaak
Uit de zelve , dat hy den ganfchen zwier zyner
ver-

Schilders en Schilderessen. 395
verkiezingen , en bekleedingen der beelden daar
naar heeft gefchikt : ook zyne naakte , naar de befte
afgietfels der Antyken in plcifter afgegoten, en gedrukte
printen , geconigeert of verbeetert ; waar
door hy boven andere voor treffelykemeefters , die
hier in Holland door de eed'le behandeling van hun
penceel hebben uitgeblonken , nog veer uitfteekt.
In den jare 1692, met den Heere Flink naar
Amflerdam reizende , bezogten zy den Heer Bofgermeefter
Joan Six , Heere van Wimmenum , die
verfcheiden oprechte ftatuen ,en Italiaanfchefchilderyen
bezat : ook den Heer de Flines ; daar vee-
Ie voorname konftwerken , zolderitukken , fchoor-
fteenftukken en graauwe van Gerard de LairefTe
te zien waren , over welks grooten geeft hy zig
niet anders als verwonderen kon: niet min over
de Italiaanfche konftftukken , zo dat hy iomwyl
als een ftokbeeld, zonder fpraak voor de zelve
ftont te kyken , met opgefpannen gedagten, om
zig van 't fchoone een vaflen indruk tot zyn nut te
geven.
De voornoemde Heer Six te voren ai te Rotter,dam
gekomen, en door den Heer Flink ten zynen
huize geleid, zeide: Heer Flink, ik bcvele u vander
Werf\ dewyl gy , en nog maar een man in Holland
regt van de Konji weet te oordeelcn. De Heer
Flink nam dit in agt, bezogt den Heer vander
Werf dagelyks, en oordeelde met opregte genegenheid
over zyn werk.
Kort hier op, (om te doen zien dat zynKonflpenceel
zig tot alles wift te zetten) fchilderde hy
voor den Heer Flink een zolderftuk in des zelfs zyfalet,
verbeeldende in 't midden een Faam met
twee kindertjes. De buitenvakken zyn graauwe
Medaillons, verbeeldende de Schilderkonft , Bouw*
konfl.

39$
SCHOUBURGH DER
kond , Fruit- en Bloemgodin , met hunne byvoegzelen
, groene loof bladeren en Feftoenen met levendige
kragtig
Bloemen enz. alles zoo fix , helder en
gefchildert dat men 'er geen weerga toe
zou vinden.
In den jare 1696, Johan Wilhelm Keurvorft
van de Palts, met de Keurvorftinne, zyn Vrouwe
Moeder en vele van zyn Hofftoet in Holland,
en vervolgens te Rotterdam komende , deed hy
aan vander Werf de eer van t'zynen huize te komen,
zeggende: ik ken uw konftwerk; want ik
heb dat ftukje gekegt , dat tot Amjterdam is geweeji
(dit was dat konftftukje waar van ik op pag. 393
gemelt heb geevende voorts orde )
tot het maken
van zyn eigen af beeltfel om het te zenden aan
den Groothertog van Tos kanen, te gelyk met
een ander ftukje , verbeeldende Salomons eerfte
oordeel , waar van hy het model aan den Vorft
voor zyn vertrek van Amfterdam deed zien, die
hem voorts gelaftte , de flukken gedaan zynde
gelyk
zelf in perfoon tot DufTeldorp te brengen ,
in 't volgende jaar 1697. gefchiede, waar meêhy
zoo veel genoegen gaf aan den konftlievenden Keurvorft,
dat hy hem in zyn dienfl nam, en zulks
voor 6 maanden jaarlyks , op een traktement van
4000 gulden Hollands geld. Voorts betaalde hy
voor het gemelde ftukje Salom ons oordeel , en het
pourtret 3000 gulden ,
fchenk van zilverwerk.
beneffens een waardig ge-
Ter zelver tyd begon hy de pourtretten van
den Keurvorft en Keurvorftin ten voeten uit, op
een doek van 30 duim hoog , en voltooide die
voort te Rotterdam.
In den jare 1698. gemaakt hebbende een Ecce
homo , hoog 2 ellen , en 't zelve te DufTeldorp
bren-

Schilders en Schilderessen. 397
brengende , befchonk hem de Keurvorft met een
goude keten , en medalje met het Keurvorftelyke
pourtret.
In den jare 17011 en 1702. zond hy verfcheïden
konftftukjes ; maar in 't jaar 1703. vertrok
hy zelf naar DufTeldorp, met een voornaam ftuk,
verbeeldende de graflegging van Chriftus, waarin
de Vorft zuJk bevallen had dat hy aan hem ver-
zogt 15 Hukken, hoog twee en een half voet,
breed 21 duim , waar in hy verbeelden zou de 15
Mifterien van de Roomfche Kerk, een werk tot
welkers uitvoering veel tyd zou vereift werden.
Dus nam de Keurvorft hem in zyn dienft aan voor
neegen maanden in 't jaar , ( om dat hy eenige vryheid
voor zig wilde behouden ) verhoogende zyn
penfioen tot 6000 guldens. Daar en boven werden
vander Werf en zyne nakoomelingen verheven
tot den Ridderftant, en vereedelt in beide de geflagten.
Hier van gaf hy aan hem zyn Diploma
of bulle op perkament in een zilverebenne, ver-
meerderende ook zyn wapen , met een kwartier
van het Keurvorflelyke wapen , een helm van voren
, en een bladerkroon daar boven. Behalven
dit alles, werd hy befchonken met desKeurvorfts
beeltenis ,
waardy.
omzet met Diamanten van groote
Thans viel de nieuwe Ridder met yver aan
't fchilderen. Zeker dit zyn fpooren, die den
geeft boven zyn vermogen opbeuren , om .ten bewys
van dankbaarheid wonderen te verrigtem
Het eerfte van deze 15 ftukken was de boodfchap.
vervolgens de groetenis van Elizabeth;
van Maria :
de geboorte van Chriftus, kaarslicht: Simeon in
den Tempel : Chriftus onder de Schriftgeleerden
Chriftus in den Hof Getzemane : de GeeiTeJing van
Chrif-

398
SCHOUBURGH DER
Chriftus : de befpotting van Chnftus : de Kruisdra»
ging: de Kruiffing : de Opftanding: de Hemelvaart:
het Pinxterfeeft : de Hemelvaart van Ma-
de Kroning van Maria :*waar onder in Konft
ria :
uitblonk de Simeon in den Tempel: Chriftus onder
de Geleerden : de Befpotting : de Kruisdraging
en de Kruiffing. Al deze konftftukken heeft
de Vorft voor zyn dood by een gezien , met groot
vernoegen , waarom hy ook de Vrouw en Dochter
van onzen Ridder met een rykelyk prefent befchonk.
Naderhand is hier nog by gekoomen een tytelftuk
vertoonende de zeven vrye konften die aan
de beeltenilTcn van den Keurvorft en Keurvorftin
tegens een pyramide door Engeltjes opgehangen ,
en door de Godvrugtigheid gekroont onderdanigheid
en dankbaarheid bewyzen. Opden voorgront
zit de Schilderkonft , vertoonende op een ovaal het
pounret van den Ridder vander Werf.
Hoe konftlievende de Keurvorft was, en hoe
byzonder verflingert op de verheven penceelkonft
van onzen Ridder , en wel die van zyn laatften tyd
blykt hier uit: dat Auguftus Koning van Polen,
als hy onzen Ridder in 't jaar 1710 te Rotterdam
kwam bezoeken , die hem zyn beeltenis
levensgroot , en daar by vertoonde een kleen fchil-
derytje waar in zyn Vrouwen Dochter gefchildert
is, en dat ook gaat voor het konftigfte dat zyn penceel
gewrogt heeft ; daar groot bevallen in had , en
verzogt het voor zig. Dog hy floeg zulks op
voldoende reden af ; waar op de Vorft hem verzogt
2 ftukjes voor hem te willen maken, dat vander
Werf egter hem niet konde verzeekeren ; aangezien
de Keurvorft zyn tyd gekogt had. Hier op
zei de Koning : . Ik
zal den Keurvorft om zoo veel
tyd

Schilders en Schilderessen. 399
tyd verzoeken. Maar de Keurvorft , in plaats van
zulks toe te {taan ,
vereerde aan den Koning van
Polen 2 ftukjes fchildery van vandêr Werf, die
vroeger in tyd gefchildert waren. Een ander blyk
is dit. Wanneer hy in zyn vryen tyd, met lullen
iever had voltooit het bad van Diana met Califto
waarin 8 Vrouwebeeldjes i\ voet hoog tergedag-
tenis voor zyn huisvrouw gemaakt had, waren 'er
velen die haar daarom aanzogten. Dog zy wilde
't zelve nooit op prys Hellen.
Zoo haalt hoorde de Keurvorft niet van de by-
zoo in opzigt
zondere uitnemenheid van dit ft.uk ,
der teeken-als fchilderkonft fpreeken , en dat het
van alle oordeelkundigen voor het waardigfte zyner
penceelwerken gefchat wierd , of hy liet dit
voor zig befpreeken, in gevalle zyn Vrouw daar
van t'eeniger tyd afftant zoude willen doen. Zy
beide bewilligden dit konftftukje aan hun edelmoedigen
weldoender op te offeren, gelyk gefchiede
als zy in
men.
't jaar 1712 te DufTeldorp kwa-
Hoe dankelyk de Vorft dit gemelde konftftukje
aannam blykt hier aan dat hy onzen Ridder daar
voor deed betaalen óoco gulden in goude ducaten
die hyhaddé doen liaan terwyl hynaa de dood van
Keizer Jofephus, nevens den Keurvorft van Saxen
Vicaris van het Roomfche ryk was , daar by zeggende
: ik zal uw Vrouw ook wel vernoegt naar huis
laten gaan , en liet aan haar brengen een Toijlet ,
of het zilver tot een nachttafel behoorende, beftaande
uit 32 ftukken, benevens nog 2 groote
fpoelvaten.
By dit waardig prefent willen wy ook gedenken
aan dat van Anthoni Ulrig Hertog van Wol-
fenbuttel, die onzen Ridder in 't jaar 1709 te
Rot-

400
SCHOUBURGH DER
Rotterdam kwam bezoeken, die aan hem 3 jkonö*
ftukjes vertoonde die hy voor zig bewaaren wilde»
Dog als de Hertog 't zig met ernft beklaagde
dat hy niets mogt meë neemen van zyn Konft,
zoo vereerde de Ridder hem een der drie ftukjes
zynde een Maria Magdalena , waar over de Hertog
zoo vernoegt was , dat hy uit zyn zak haalde
een goud ilaghorologie , het zelve tot een prefent
gevende voor zyn Huisvrouw, voor wie hy
verflaan had dat dit iïukje gemaakt was , daar by
voegende : 'Ik ben een reizend man , als ik fhuis
gekoomen zal zyn, zal ik om 11 denken. Gelyk hy
dan eenigen tyd daar na zyn pourtret koftelyk
met 90 Diamanten omzet aan hem gezonden
heeft.
'Tzedert datdeKonfl in Nederland is ontfprooten
, zyn 'er tot nu toe geen voorbeelden van konflenaaren
die met hun penceel zulke ryke goudaders
hebben opgefpit: ook niet een die zyn pen-
ceelkonft by zyn leeven tot zulk een hoogte heeft
zien fteigeren , gelyk men in een openbaare opveiling,
uit het fterfhuis van den Heer Adriaan
Paats , daar elk over verwondert ftont te kyken
heeft gezien ; want 6 Hukken fchildery van onzen
Ridder werden verkogt voor 1 6000 gulden , waar
onder een kleen flukje was verbeeldende Lot met
zyn Dochters voor 4200 gulden , 't geen nu in 't
Kabinet van den konftlievenden Heere Griffier
Fagel hangt.
Voor den tyd dat onze groote fchilder door
goude fpooren tot onfterffelyken roem geprikkelc
zig tot hooger befpiegelingen der Konft begaf,
heeft hy veele konftige pourtretten meeft op de
grootte als Netfcher gewoon was, gemaakt; ech-
ter daar in al tyd zoo veel van het moderne afgewe-

Schilders en Schilderessen. 401
weeken als doenlyk was. en de Italiaanfche grootsheid
in hun bekleedinge gevolgt: dog zyn groote
geeft een hooger lot bedoelende kreeg een tegen-
zin daar in , zoo dat hy verfcheiden pourtretten
waar van de weezen s byna afgedaan waren , on-
vol tooit heeft laaten ftaan , zonder dat zyn vrienden
daar omtrent hoe ernflig aangezogt iet vermogten.
Egter heeft hy naderhand nog eenige
pourtretten levens groot op ovale doeken gemaakt,
als dat van zyn vrouw en familie en de Heeren
Adriaan Paats en Flink. Dog dit nam hy dan waar
als zyn genegenheid hem van zelf daar toe dreef
die hy altyd den vollen toom geviert heeft , waarom
hy ( fchoon daar om gebeeden geen andere
)
werken konde voortzetten , als daar zyn drift hem
aanleiding toe gaf; welke luftdan aan 't gaan zynde,
kon hy ook geen zakentiitftellen , fchoon daar
toe de noodige modellen niet by de hand waren
die hem tot meerder gemak en dienft hadden konnen
zyn , en fomwylen wel van zelf aan de hand
kwamen ; gelyk hem gebeurde toen hy dat ftuk
verbeeldende Ghriftus onder de geleerden in den
Tempel , voor den Keurvorft fchilderde. Want
juifh als hy bezig was met eenige weezens van gebaarde
Ifraè'liten te fchilderen , kwamen zulke by
toeval hun dienft aanbieden ,
lukkig gebruik maakte.
waar van hy een ge-
Een gelyken tegenzin kreeg hy , in zyn e laatfte
jaren , in Leerlingen aan te kweeken , fchoon door
zyn befte vrienden daar om ernftig verzogt ; om
dat men ze onder de jeugt heel fchaars vint, die
zulken arbeid behoorlyk willen ondergaan , en het
fmart geeft voor een meefter dat zyne Leerlingen
uit gebrek van volftandigen y ver ,
III. Deel, Cc
of verwaantbeid

402
SCHOUBURGH DER
heid breekebeenen blyven. Waarom hy 'er maar
alleen van drie kan roemen dat zy onvermoeit de
leiding hebben ondergaan , die hen tot de hoogte
des Konftbergs doet opflygen , te weeten zyn Broeder
Pieter, Henrik vanLimborgh,en Johan Chriftiaan
Sperling , thans Hoffchilder van den Markgraafvan
Anfpagh , hebbende thans maar een Leerling,
Bartolomeus , Zoon van Johan Franfois Douven
, geweefl Hoffchilder en lieveling van Johan
Wilhem Keurvorft van den Palts.
Onze Ridder heeft ook in zyn buitentyd zucht
gehad tot de oefFening der Bouwkunde, waar in
hy zoo veer gevordert is, dat hy , tendienftevan
zyne goede vrienden , modellen heeft gemaakt waar
'na hunne Bentemerfteene gebouwen opgemaakt
zyn. Als de voorgeevels van de Huizen der Heeren
den Bewinthebber Jakob Noorthei en Jofeph
Schephert beyde op het Haringvliet te Rotterdam,
ook de voorgevel van 't groot huis des
Heeren van Ellemeet. Daar de deftigeen kloeke
,wyze der Antyke Bouwkunde in doorfleekt , dewyl
hy oordeelde totde rechte Bouwkonft te behooren,
dat de groote vlakke deelen door geen cieraden of
byvoegfelen of krollen bezwalkt worden. Ook
heeft hy vermaak gevonden in verfcheiden buitenplaatfen
en tuinen te ordoneeren voor zyne goede
vrienden , zelf daar de gront buiten den haak en
wanftallig was, welke ongefchiktheid hy zelf wel
tot zyn voordeel wift te gebruiken , en tot wel-
flant te beftieren. Groote geeften, zeit de ftaatkun-
dige Gratiaan 3
hebben elk tot verwonderen verwekt,
door alles wat zy ook ondernaamen.
Door het overlyden van den Keurvorft, zyn groo-
ten Mecenas , in Wiedemaand 1 16 voorgevallen,
ein-

Schilders en Schilderessen. 403
eindigde ook de dienfl van onzen Ridder ; die nu
in volle vryheid zynde , de voorwerpen van zyn
penceel naar zyne geneigtheid verkieft , yverende
dagelyks met grootenluit, gelykhy dan in 't volgende
jaar 17 17 van zyn Kond drie {tukjes verkocht
heeft aan den Graaf Czernin de Chudeniz;
een Paris oordeel voor 5500 guldens, een Heilige
Familie 2500, en een Maria Magdalena voor
2000 gulden.
Gelyk zyn roem op veel plaatfen verfpreit is ge-.,
worden , zoo is die ook in Vrankryk overgebragt
daar egter nooit eenige van zyn egte werken gezien
zyn. Tot dat in den jare 17 18, de Heer Hertog
van Orleans , Regent van Vrankryk , van hem
een ftuk dede koopen , ( het was ook een Paris
oordeel maar anders als het voorige uitgebeeld
voorƒ 5000 gulden Hollands geld.
Van vyf Kinderen die hy by zyn Vrouw (nog in
leven) gehad heeft , leeft eene Dochter welke in
't jaar 17 17 trouwde met Adriaan Brouwer , out-
ften Zoon van Martinus Brouwer zalr. in zyn leeven
Proviandeur der troepen van den Staat.
Men vint hem heus in zyn omgang ontfangende
met veel beleeftheid de geenen welke hem komen
bezoeken om zyn Konll te zien. Alhoewel
hy des morgens in zyn beften yver niet graag ge-
Hoort is. Al veele jaren agter een heeft hy, om
zyn gezontheid , die al veel vervallen was , te her-
flellen, des naamiddaags niet meer gefehildert
maar zeer naarftig den voormiddag van 8 uuren
gelyk
tot een of twee uuren toe waargenoomen ,
hy thans nog op den drie en zeftigften jaartrap getreeden
, eeven bezig is. Hy heeft nooit zugt
gehad om zyne uitfpanningen in Herbergen te
Cc 2 zoe-

404
SCHOUBURGH DER
hebbende een afkeer van die zig op zulk
zoeken :
een wys verluftigen ; maar hy gaat tot dien einde
fomwyl zyn goede vrienden aan hun huis bezoeken,
dezelve op zyn beurt in zyn tuin, of
aan zyn huis, weer met een goet hart ontfangende,
doen.
en altyd gereet om hun vrientfchap te
Tot lof van dezen Schilderhelt, en zyne weêrgalooze
Konft heeft de vernuftige Heer Joan de
Haes dit byfchrift geflelt:
OP DE AFBEELDINGE
VAN DEN HEERE
ADRIAAN vander WERF,
RIDDER, enz.
Zoo maalde vander Werf zig met zyn eyge hant.
Zoo leeft die Schilderhelt tot roem van Nederlant ,
Dat bogende op zyn Konft met reden zig laat hooren
Is 't oude Grieken trots op Zeuxis en Apel ,
Itaelje op Titiaen en zynen Rafaël,
De Ridder vander Werf is uit myn Jchoot
gebooren.
Ook fpreekt deze zelve dichter van hem
in zyne Eerkroon der Stad Rotterdam, een
ge-

Schilders en Schilderessen. 405
gedicht in den jare 17 16 uitgegeven, op deze
wyze:
'K zoude uwe Konftenaars ook roemen ,
En een voor zoo veel andre noemen ,
Uw' vander Werf ,
Die d'alleredelfte penfelen ,
Van Zeuxis zelfs en Rafaël,
Kan tarten door zyn tafereelen.
uiv Maesapel,
Maar onlangs heeft Hubert Korneliszoon Poot
een jongeling, die, fchoon by den akkerbouw opgekweekt,
geenen Stedeling in bevalligheid van
geeft behoeft te wyken , den Ridder deze Kunftkroon
gevlogten.
KUNSTKROON
VOOR DEN EDELEN HEERE
ADRIAAN vander WERF.
RIDDER, enz.
FENIX DER SCHILDERS.
G'T Zanggodinnen ,
Van uw genoegelyke bergen.
Ik moet u dubblen byftand vergen :
De zangflof is hier ongemeen.
Cc 3
daelt beneên

406 SCHOUBURGH DER
Hierjiaet, met welgepafte toonen,
Met vedelgalmen ,
nimmer dof ,
En onverwelkbaer lauwerlof,
Een Riddcrlyk penfeel te kroonen.
O fpraekelooze Poè'zy,
O Schilderkonft , zoo hoog gereezen ,
Hoe glinjlert uw bevallig wezen
Wat zet men u al luijters by !
Cy gingt in jlordige gewaden
Van onts , en fchooit in Gyges verf:
Nu kleet en doft u vander Werf
Met goude en purpre praelfieraden.
Wie of het ooit gelooven kon ?
Cy hebt thans pronkt ge dus
( uitftekent )
Eerjl fchaduwen in 'f zant getekent
By 'tfakkellicht der heete zon.
Nu kan 't penfeel aertswondrcn werken
De vondt van wï Apollodoor.
Hoe hoog waerdeert men 't , na en voor ,
In Cezars hof en Jovis kerken
Natuur zagh lang nieusgierigh toe
Of niemant haei\ in alle deelen ,
Naerbootfen zou op verfpanneelen ,
Maer wert het lang verbeiden moe.
In 't endt tradt vander Werf te voorfchyn,
Omtrent den oever van de Maes ,
Die ftaekt heur fchuiment firoomgeraes
En wil Jlechts dat zyn glori doorfchyn'.
Toen ftont liet aen een ieder niet
Hy mogt vorft Alexander maelen.
Zyne orde doet de zinnen dwaelen.
't Is godtlyk wat zyn geeft ons biedt.
Prometeus mag zyn vingers zengen.
De dieffihe kunfigreep ftae hem dier,
Dees

Schilders en Schilderessen. 407
Dees Helt behoeft geen hemelfcb vier
Om leven in een beelt te brengen.
Hy boogt en diept en mengt enftrykt,
Tot dat zyn toonfluk , fchoon van leden ,
Injiant, de drie bevalligheden ,
Of een der groote Goon gelykt.
Wil iemant tny te traeg gelooven ;
Hy vraeg den kenners van de kunfb ,
Of ik hier zingc uit zucht of gunjt:
Hy vraeg het hooge Vorflenhoven.
Die bidden zyn kiinftdaden aen ,
En pryken met zyn fchilderyen
Die 'r onverzaedlyk oog verblyen
Gelyk de glans der zonneraên.
Waar zal ik verder af gewagen ?
Zyn doek en hout , met lyfl , met rant ,
Men weegt ze tegens diamant
Om dat zefyne verwen dragen.
Het los gerucht was lang gewoon ,
Eer 't op de waerheit wilde letten ,
Met flyve kaeken uit te zetten
Toskane fpant de fchilderkroon.
Nu toont dees zon der fchilderlichten
Dat Holland, nergens in misdeelt t
Ook fchrandre fchilderhelden teelt
Die voor geen Italjaenen zwigten.
Wat zyn *J mans geeft en oordeel vlug
Hoe weiden ze in aeloude boeken
Zyn maelkunfi trekt , na 'f onderzoeken ,
Den langvervlogen tyt te rug.
Zoo moet men wilde woefiheit fluiten.
Aldus verkloekt men menfch en dier
Door onnavolgbren fchilderzwier.
Zoo kan men hart en ziel vrybuiten.
Cc 4
O

408 SCHOUBURGH DER
kleuren fchooner dan een bloem , ,
O fpiegelgladde tafereelen ,
JVy flaeken ons eenvoudigb queeleru
De kunji verjlrekt haef eigen roem.
Kunftminners , laet 's mans faem noit quyneth.
Bekranft den Helt met eewwigh groen.
Wat zou men zulken anders doen
Die eens in duizenP jaer verfchynen ?
Met dus te eindigen de leven sbefchryvinge van
dezen Ridder, wiens afbeelding wygeplaatft hebben
in de Plaat O. 30. meenen wy aan dit
Deel een goed flot gehangen te hebben , het welk
in 't kort , door een Vierde ftaat gevolg t te
worden.
INDE,
NAAM-

N A A^l L Y S T
DER
Schilders en SchilderefTen.
DERDE DEEL.
A.
Aken (Jan van). 183
Akerboom. 53
Alen (.Jan van). 320
Anraat (Pieter van). 50
Appelman (Barent). iói
AJfelyn (Jan). 64
B.
C.
Carr& (Hendrik).
Champanje (Joan
de).
Colyns (David).
Covyn (I/rel).
Covyn (Reynier).
D.
382
Baptijl
209
321*
216
21(5
Bakker ( Adriaan ) .
Bakker (De).
Bartolet.
Beeke (van).
1 86
jo
106
52
Dalens ( Dirk).
Danks (Franfois)
De/en (D/rfe van).
Delvenaar (Ugaart).
Denyj (Jakob).
385
319
309
286
229
Bellevois.
Bent (Johannes
187
vander).
Diepraam ( Abraham ). 244
Doej (Simon vander). 326
Bergen (Dirk van).
Berkheyden (Gerard).
288
91
189
Douven (Johan Franpois).
34S
Droogjloot. 288
Berkheyden (Job). 189
Beur/ Willem ( ). 354
Biskop (Joan de). 212
Bogaart (Henrik). 247
£q/cib (Jakob vanden). 78
DroJJaart.
Dró/ï.
Ducart(Ifak).
Dullaart (Heiman).
52
ói
83
78
Breekvelt (Wilhelm). 46
£.
Broek ( Elias vanden). 378
Broers. 63
Elzevier ( Arnout ), 213
BronkborJl( Johannes). 242
Bunnik (Johan van). 339
Ban; (Johannes). 63
Burg (Alberius vander).286
F.
Fabricius ( Karet ). 337
Frem ( Tbeodorus, anders
Burg (Gerard ter). 32 JD/r£).
Cc 5
184

NAAMLYST.
G.
Gaal ( Barent ).
Geel ( V. )
Gelder (Arent de).
Gellig ( Jacob ).
Genoels K Abraham)
Germyn (Sitnon).
321
5 1
206
Ói
9

Leeuw (Pieter van der). 181
Linfen ( Jan ).
Lint ( Hendrik van .
30
48
Lubienietzki ( CrijJoffel )
328
Lubienietzki (Tbeodorus).
328
Luiken (Jan). 253
M.
Maas ( Dirk). 362
Madderjleg(Micbiel). 386
Marienhof. 291
Meer ( ;7o/;fln vander ). 291
Merian (Maria Sybille) 220
ilfeteu (Gabriel). 40
Meulen ( Kornelis vander)
310
Meyering (Albert). 210
Mieris ( .Fr^nj van ). * 1
Aft/e* anders M/7& (Fmnp/co
). 204
Minjon (Abraham). 82
Moelaar t (Jakob). 252
Jtfo/yn (P ). 183
Moor ( 7&7re/ ^ ). 342
Mulder ( ?o/e/ ) 247
Muffcher (Michiet van) .210
iV.
Neck(Johan van).
Neer ( Eglon vander). 172
Netfcher (Ga/par anders
Ca/parus). 92
Neveu( Matbys). 228
Nikkelen (Jan van). 265
NAAMLYST.
75
O.
Offermans ( Johannes). 2 r4
Oudendyk (Even). 52
Oudendyk (Adriaan), 53
P.
Pfl/mg (Izaak). 168
Paulyn (Horatius). 186
Peé ( Emanuel van ). 84
Pfé (Jan van). 85
Peé (Juflus van). 84
Pee' ( Tbeodorus van . 89
Peuteman ( P/e/er ). 322
PAmj (David vander) 229
Poorter. 61
R.
Ravejlein (Hubert van).215
Reuven (Pieter). 290
Rietfchoof ( Hendrik ) . 323
Rietfchoof ( jfan Klaasze ).
3 23 Roer ( y

NAAM
Sitnp.
54
Slingelant (Pietervan), iói
Smits ( Ludowyk). 67
Soukens (Joban). 202
Spahhof. 63
Spilberg (Adriana). 45
Spilberg (Johannis). 42
Spriet ( Joan vander ). 2Só
Star renberg Joban ( ) .
S/em (Jan).
310
12
Steemvinkel. 182
Steenwinkel ( Henrik).2%6
Stork (Abraham). 320
Stuvcn ( Ernfl).
Sujenier ( Abraham ).
371
213
Syder {Daniël). 231
r.
Ter/ee (v^n). 61
Terwejlen (Auguftinus).2ó8
Thielen ( yfona Maria van).
105
Thielen( Franfoife Katharina
van). 105
Thielen ( Maria Therefia
van). 105
Tideman (Philip). 367
Torenvliet (Jakob). 164
Trojcn (Rombout van). 53
r.
Ffcn e Rocbus van ). 309
FfWe (Adriaan vanden) .go
L Y S T.
E Y N D E.
Verbius (Arnofdus). 214
Verhoek ( Gysbert ). 188
Verhoek (P.). 116
Verkolje (Johannes). 282
Verfchuuring (Willem) . 286
Verveer ( Ary Huibertfz ).
213
Fïnne ( Laurens vander ).
379
Viffcher ( Joban ). 76
Viffcher (Kornelis). 77
Viffcher (Lambert). 77
Pb/'/ ( ^ry Je). 162
Vollevens (Joan). 336'
Voorhout ( Johannes ). 224
Vorftermans ( Johannes ).
198
F"?Tem ( Antony ). 384
Free ( Nicolaas de). 318
JFér/ (Adriaan vander).
387
Weyerman(J.). 52
Wilkens ( Theodoor ). 48
/^ï/* ( 77jom flj vander) . 285
Wiffmg (Willem). 361
Wolf (Jakob de). 312
Wulfraat (Matbys). 248
Wytman (Matheus). 291
Z.
ZaagmoUn ( Martinus ). Ö3
LYST

LYST der voornaamfle zaken en byzon derheden
in dit derde Deel van den Schouburgh der
Schilders en Schilderenen begrepen.
Kragt
der natuur omtrent
de zinlykheden
der menfchen. pag. i
Agting van den Groot Hertog
van Toskanen voor
Mieris. 5
Vrientfchap tuffchen Jan
Steen en Mieris. 7
Jan Steen zet een drinkwinkel
op. 7
Dankbaarheid van Mieris
met de daat betoont. 9
Graffchrift op Mieris. 11
Potfigheid van Jan Steens
levensbedryf. 12
Geeftige Lykftatie door Jan
Steen verheelt. 18
Perfonen af te beelden in
hunne natuurlyke hoedanigheden
en bedry ven.19
Verfchil van de neigingen
der menfchen. 29
Gedenkwaardig ftuk van
Jan Linfen. 30
Zyn ongelukkig einde. 3 f
Ter Burg gewoon te fluiten
onder 't fchil deren. 35
Hy fchildert den Prins van
Oranje. 37
Fraai ftuk van GabrielMetzu.
41
Jan Hakkert, een Landfchapfchilder.
40
O vergeloofvan toverye.49
Zwetfers hebben veel voor
uit. 5 r
Op welk een wyze een
fchilder iet van anderen
ontkenen moet. 55
Karel de Jardyn een groot
meefter. 56
Melchior de Hondekoeter
leelyk doorgeftreken. 69
Trouwgeval van Gillis
Hondekoeter. 71
Schilder-enDichtkonft gezufters.
78
Heliodoor deTempelrover
afgebeelt. 114.
Kunftige Zinnebeelden van
L aires. 190
Blintheid van Laires. 128
Zyn bedrevenheid in de
outheid. 128
Vergoding van Eneas door
Laires gefchildert. 131
Waar de bekwaamheid des
verftants van afhangt.135
Zachtlevens onkunde in de
waereldfe zaken. 138
Bedrevenheid in weetenfchappen
maakt juifl
geen goet fchilder. 139
Vernuftige vinding van
Rubbens. I4r
Feeftviering van Bacchus..
I4>
Misflag in het afbeeldenvan
Bacchus. 149
Bacchus met hoornen verheelt.
151. OokAlexander
de Groote. 151
Hoornen , een zinnebeelt
derKoninglyke magt. 152
Ver-

Verfcheiden Tenten. 158
Kaarslichten van Schalken.
177
Geen tafereel in alle deelen
volmaakt. 178
Ongelukkig einde van Job
Berkheiden. 197
Karel du Jardyn koopt zyn
fchulden door zyn htrwëlyk
af. 201
Schilderwyze van Arent de
Gelder. 207
Uilenburg handelaar in
Schilderyen. 217
Gedaantewilfeling der Ripfen
vznMarie Sibylle Merian
nagefpoort. 223
Wyze van fchilderen by
Dav. "oander Plaas gebruikt.
229
Geval van Daniël Snyder en
den Hertog van Savoje.
232
AfbeeltfelsvanP/Vftr Lely.
230
Verfchil der zelve. 237
Tekenfchool te Utrecht.
24.1
Slegteftaat van Abr. Diepraam.
245
Dronkenfchap onder de
Schilders. 248
Hugtenburg door den Keurvorft
van den Palts befchonken.
251
Zeltfame verandering befpeurt
aan Jan Luiken.
^53
.
Werken van Romein de
Hooge. 257
Zyn groot vernuft. 258
Onkuifche vertooningen te
myden. 2G1
Natuur verfchaft alle voorwerpen
tot fchilderen.
26$
Haagfe Academie. 269
Academie te Berlyn opgeregt.
270
Schilderkonft navolgfter
der natuur. 272
Het Vrouwenbeeld munt
onder de fchepfelen uit.
273
Schilders door 't geval gemaakt.
282
Venus en Adonis van Ver-
kolje. 284.
Burry , een vermaart geneesmeefler.
286
Zyn gevangenis en doot.
288
Doodelyke droefheid van
Joannes vander Bent om
't mhTen van zyn geit.289.
Joanna Koerten waarom
onder de SchilderefTen
geplaatfi:293. Haar kunftig
fnyden met de fchaar
294. Haar lof door voorname
dichters uitgebreit
296. Harderszang haar
ter eere gemaakt 297.
Haar Lykgedagtenis door
Hoogftraten geviert. 306
Droevig einde van Jacob de
Wolf. 313
Schilderbende door de Inquifitie
geftoort. 316
Krachtig fchilderen van
Gerard Segers. 317
Nikolaas de Vree volgt het
gevoelen van Jan Luiken
omtrent den Godsdienft.
318
Zee

Zeefchilderen van Abraham
Sterk. 320
Vreemt geval van Pieter
Peuteman. 323
Bloei der Schilderkonft te
Amfterdam. 3-9
St. Lucas feeft gehouden te
Amfterdam. 330
Vondel op het fchilderfeeft
gelauriert. 331
Gedenkfchilt der Konftgenooten
van St. Lukas.
Schildery van Hoogzaat te
Amfterdam op het Stad-
huis. 334
,
Hoe veel de drift der natuur
vermag. 336
Deerlyk einde van Karel
*Fabricius. 337
Schilderen uit genegenheid
geoeffent. 344
Hiftorie van Pyramus en
Thisbe door Karel de
Moor 345. Be Moor braaf
befchonken door den
Groot Hertog van Florencen.
345
Naamrol van Konftenaren
en KonftenareiTen in
dienft van den Keurvorft
van den Paltz. 352. 353
Vlottend huis van jfo// Grif-
fier. 359
E Y N D E.
Willem JVifiJing^tn voornaam
pourtretfchild. 361
Ongelukkig lot van Jakob
de Heus. $66
Werken van Philips Tideman
368. Zyn levenswyze.
370
Ongebondenheid van Ernjl
Stuven 372. Zyn gevangenis.
378
Konftftukken vanjakol? van
Kampen. 380
Graffchrift van Vondel op
den zelven. 381
Bernart Schendel een braaf
Schilder. 383
Michiel Madderjleg, de befte
Leerling van Bakhuizen.
385
Schielyke vorderingen van
Adriaan vander Werf
393. Zyn vrientfchap met
den Heer Flink 394. Agting
van den Keurvorft
van den Palts voor hem
39

ND
5.1
-6
n/-5

m V I I *;
.v «*