CENTRUMVISIE GAANDEREN

CENTRUMVISIE
GAANDEREN
Ruimtelijke studie centrumgebied

Inhoud
Inleiding
Analyse
Uitganspunten
Ontwerp
Conclusie
Aanleiding
Plangebied
Historie
Morfologie
Functieopbouw
Groen
Infrastructuur
Openbare Ruimte
Algemeen
Varianten
Eindvariant
juli 2007

Inleiding
In Gaanderen is sprake van een groot aantal initiatieven voor de ruimtelijke ontwikkeling
van kleinere en grotere locaties. Dit grote aantal vraagt om een integrale ruimtelijke visie.
Met een dergelijke visie is sturen op ruimtelijke samenhang in Gaanderen mogelijk. Dat geldt
voor de ruimtelijke structuur, voor de functionele structuur en voor de ruimtelijke kwaliteit.
Initiatiefnemers kunnen zo duidelijkheid krijgen over de ruimtelijke wensen, eisen en
randvoorwaarden ten aanzien van de te ontwikkelen locatie.
Aanleiding
In het centrum van Gaanderen willen enkele
initiatiefnemers ieder de eigen locatie
ontwikkelen. In eerste instantie wordt uitgegaan
van een programma met commerciële functies
rondom een supermarkt. Uit een door MKB Reva
opgesteld Distributie Planologisch Onderzoek
blijkt dat in het centrum ruimte is voor maximaal
één extra supermarkt 1 . Deze supermarkt zal bij
voorkeur aan de noordzijde van de Rijksweg
moeten komen.
Om de initiatieven van de ontwikkelaars te
kunnen toetsen ontbreekt een kader. Op korte
termijn is daarom een integrale ruimtelijke
visie op de ontwikkeling van het centrum nodig.
De visie moet een eerste impuls zijn om de
aantrekkelijkheid van het centrum te versterken.
Dat betekent dat wonen, winkelen en verblijven in
een aangename omgeving kunnen plaatsvinden.
Alleen zo is de lokale functie van het centrum
voor de toekomst te waarborgen.
Aan het opstellen van een integrale ruimtelijke
visie gaat een belangrijke vraag vooraf. Is het
ruimtelijk mogelijk om aan de noordzijde van
de Rijksweg een supermarkt te realiseren? Het
volume van een supermarkt en de benodigde
parkeerplaatsen voor de bezoekers vragen
veel ruimte. Is die ruimte te vinden zonder
grootschalige ingrepen op de bestaande
stedenbouwkundige structuur? En, hoe verhoudt
die ruimte zich tot de wenselijke ruimtelijke
kwaliteit?
Doel
Aan het opstellen van een integrale ruimtelijke
visie gaat een onderzoek vooraf. Het doel van dit
voorliggende onderzoek is om door middel van
ontwerpen een antwoord te vinden op de vraag of
het mogelijk is om in het centrum van Gaanderen
het wenselijke programma af te stemmen op een
passende ruimtelijke structuur. De visie die uit het
onderzoek volgt is niet integraal, maar geeft een
ruimtelijk beeld van de mogelijkheden. Verder geeft
de visie de inititiatiefnemers duidelijkheid over de
ruimtelijke wensen, eisen en randvoorwaarden ten
aanzien van hun locatie.
afbeelding boven Het centrum van Gaanderen met daarin de
verschillende potentiële ontwikkelingslocaties.
1) Distributie -planologisch onderzoek Gaanderen, door
MKB Reva Apeldoorn, in opdracht van Begeleidingscommissie
Centrum Gaanderen, 2006.

Plangebied
Het centrum van Gaanderen ligt aan het kruispunt
van de belangrijkste verbindings-wegen in het
dorp: de Rijksweg en de Hoofdstraat. Het centrum
blijkt eigenlijk niet meer dan een concentratie van
winkels. Gaanderen heeft geen klassiek centrum,
één centraal gelegen gebied waar de belangrijke
gebouwen staan en waar evenementen als op
vanzelfsprekende wijze van oudsher plaatsvinden.
In het verleden is door de aanleg van de Rijksweg de
verbinding met de aanliggende plaatsen in de regio
aanzienlijk verbeterd en daarmee de mogelijkheden
voor de handel. Voor veel commerciële functies was
een ligging langs de Rijksweg dan ook belangrijk.
Nog steeds liggen in Gaanderen veel winkels langs
de Rijksweg. Daarnaast is ook de Hoofdstraat
altijd aantrekkelijk gebleken voor de vestiging
van winkels. De dorpsbewoners gebruikten de
Hoofdstraat als kortste route om bij de Rijksweg te
komen. Voor het situeren van een winkelcentrum
is de kruising van de Rijksweg en de Hoofdstraat
daarmee een logische plek.
In het centrum liggen de winkels vooral ten
noordwesten van het kruispunt. Deze winkels
bevinden zich in de plint van het gebouw "’t
Ganderije" dat begin van de jaren negentig is
gerealiseerd. Het gebouw heeft een dubbele
oriëntatie op zowel de Rijksweg als de Hoofdstraat.
Door de afwijkende korrelgrootte en maatvoering
is het voor dorpse begrippen grootschalig te
noemen. Tussen het gebouw en de Hoofdstraat
ligt een parkeerterrein voor de bewoners en het
winkelend publiek. Ogenschijnlijk hebben bij de
ontwikkeling van dit het terrein bereikbaarheid en
functionaliteit van de parkeervoorziening voorop
gestaan. De verblijfskwaliteit en belevingswaarde
van de openbare ruimte zijn binnen de planvorming
duidelijk minder aan bod gekomen. De weinig
aansprekende no-nonsense architectuur van het
gebouw onderstreept deze ontwerphouding; Het
vormt geen eenheid met de omgeving en draagt op
die manier niet bij aan de ruimtelijke kwaliteit in het
algemeen.
Bij een dorp als Gaanderen hoort het beeld van
een in de loop van de tijden gegroeide situatie.
De bebouwing wordt gekenmerkt door haar
variatie en diversiteit in verschijningsvorm;
verspringende rooilijnen, een variërende
gevelbreedte, groot naast klein, verschillende
kapvormen en kaprichtingen en ver-springende
goothoogten. Dit beeld sluit goed aan bij de
meeste bestaande bebouwing langs de Rijksweg
en de Hoofdstraat. Het winkelcentrum heeft
geen inbedding in deze bebouwingsstructuur. De
planmatige realisatie van het winkelcentrum is
een inbreuk op de structuur.
Parkeren
Het parkeerterrein ligt centraal in het
plangebied. Ten behoeve van een maximaal
aantal parkeerplaatsen is het op functionele
wijze ingericht. Het pleinachtige terrein heeft
daardoor niet de sociale of functionele betekenis
die men van een dorpscentrum met een
dergelijke ruimte zou verwachten. Het gebouw
’t Ganderije vormt één wand van de ruimte. De
andere wanden bestaan uit de bebouwing langs
de Rijksweg en de Hoofdstraat. In de plint zijn
verschillende functies ondergebracht: wonen,
winkels en kleinschalige bedrijvigheid. De
afwisselende bebouwing bestaat veelal uit aan
elkaar gegroeide volumes.
Wat betreft de diverse initiatieven rondom het
centrum, liggen enkele locaties aan de zuidzijde
van de Rijksweg, en andere grenzend aan het
parkeerterrein. De ontwikkelaars willen hun
locatie in het geheel herontwikkelen, oftewel
alles wat er staat vervangen voor nieuwbouw.
Voor het voormalige terrein van de
Pelgrimfabriek, ten oosten van de Hoofdstraat,
zijn woningbouwplannen in een vergevorderd
stadium. Aan de Hoofdstraat zal gestapelde
woningbouw in á lagen het beeld bepalen.
afbeeldingen rechts Binnen de dorpskern ontbreekt het aan
een duidelijk herkenbaar centrum. Detailhandel en horeca
liggen verspreid aan de Hoofdstraat en de Rijksweg.
CENTRUMVISIE GAANDEREN

Analyse
Historie
Het dorp Gaanderen ligt ten noorden van het
riviertje de Oude IJssel. Deze waterloop speelt een
belangrijke rol in de ontstaansgeschiedenis van de
buurtschap Gander. In de tijd voor de bedijking
was de Oude IJssel een steeds veranderende, sterk
kronkelende stroom zonder vaste bedding. Soms
stroomde de rivier woest, op andere momenten viel
ze droog. Tijdens de periodes van droogte blies de
heersende zuidwestenwind het zand van de bedding
op tot rivierduinen. Bij Gander lagen twee, vrijwel
parallel lopende, duinenrijen. Van deze duinen is
nog maar een klein deel over, omdat het grootste
deel werd afgegraven voor de zandwinning.
De buurtschap Gander bestond omstreeks 1660 uit
twintig boerderijen en had ongeveer 120 inwoners.
De oudste bouwlanden lagen tegen de rivierduinen
met aan de voet daarvan een aantal boerderijen.
De overige boerderijen lagen verspreid over het
omliggende gebied. In dit gedeelte overheerste het
kampenlandschap met als gevolg dat Gander geen
kern kende.
De puur agrarische buurtschap Gander ontwikkelde
tot het dorp Gaanderen toen bosbouw en houtkap
een voorname tak van nijverheid werd. Tegen het
eind van de 17e eeuw droeg ook het delven van
ijzeroer bij aan de ontwikkeling van het dorp. In de
loop van de 19e en begin 20e eeuw kreeg Gaanderen
het karakter van een ‘ijzerdorp’.
De ijzerindustrie kreeg grote invloed op de
ruimtelijke ontwikkeling van Gaanderen. Rond de
min of meer solitair liggende bedrijven ontstonden
kleine buurtschappen, die in de loop van de tijd aan
elkaar groeiden. Voor de bedrijven waren vooral
de transportmogelijkheden van belang. De aanleg
van de Rijksweg en de spoorlijn bepaalden in grote
mate de groeirichting van het dorp. In de loop
der tijd 'verschuift' Gaanderen richting het spoor
en de Rijksweg, die veel zuidelijker liggen dan de
oorspronkelijke buurtschap.
In het 'nieuwe' Gaanderen, dat op die manier
gestalte krijgt, heeft de fabriek ‘Pelgrim’ een
centrale plaats ingenomen. Dat laatste kan
vrij letterlijk genomen worden, aangezien
uiteindelijk het grootste deel van het dorp rond
het voormalige industriële complex is gebouwd.
Enkele jaren geleden is de fabriek gesloten na
een verhuizing van het productieproces.
afbeelding boven Luchtfoto van het zuidelijke deel van
Gaanderen omstreeks 1960. Links is de Rijksweg te zien,
rechts de spoorlijn. Centraal op de foto de Pelgrim-fabriek.
afbeeldingen rechts De ontwikkeling van Gaanderen in de
laatste eeuw. Het dorp kent een afwijkende decentrale groei
door de invloed van onder meer de Pelgrim fabrieken.
6 CENTRUMVISIE GAANDEREN

Bebouwingsstructuur/Morfolgie
De bebouwing rondom de kruising Rijksweg/Hoofdstraat kenmerkt zich door een verdichting van
de (historische) lintbebouwing en een afwijkende korrelgrootte. Met name met het winkelcentrum
’t Ganderije is een geheel nieuwe maat en schaal aan de dorpssructuur toegevoegd. De volgende
ruimtelijke aspecten kunnen worden onderscheiden:
Positief:
- De bouwvelden zijn als ruimtelijke eenheden herkenbaar binnen de dorpsstructuur.
- De oude dorpslinten met de (oorspronkelijke) lintbebouwing zijn duidelijk herkenbaar en dragen
bij aan de leesbaarheid van de gebouwde omgeving.
Negatief:
- De dichtgeslipte lintbebouwing rondom het dorpsplein heeft een nogal rommelig karakter, waardoor
het onderscheid tussen de verschillende volumes nauwelijks zichtbaar is.
- In verhouding tot de grootte van de bouwvelden is het aandeel openbare ruimte relatief klein.
- Abrupte schaalbreuk winkelcentrum ’t Ganderije met de aanliggende woonbebouwing.
- Geen wisselwerking tussen de gebouwde omgeving en het publieke domein. Het openbare gebied
is niet meer dan de contravorm van de bebouwing.
Uitgangspunt:
De ongebreidelde samensmelting van bebouwing rondom de kruising Rijksweg/Hoofdstraat moet
worden afgeremd. Er dient een herstructurering van het dorpscentrum plaats te vinden, waarbinnen de
openbare ruimte als verbindend element een belangrijke rol vervult.
CENTRUMVISIE GAANDEREN

Functieopbouw
De winkels en bedrijven aan de Rijksweg liggen verspreid en relatief ver uit elkaar. Een verdere verdichting
en concentratie van het winkelaanbod rondom de kruising Hoofdstraat/Rijksweg is daarom wenselijk.
De maatschappelijke functies liggen geclusterd aan de rand van het dorp.
Positief:
- Gevarieerd aanbod van functies binnen het centrumgebied.
- Clustering van winkelvoorzieningen in winkelcentrum. Het winkelaanbod concentreert zich met name
rondom de kruising Hoofdstraat/Rijksweg.
Negatief:
- Detailhandel en horecabedrijven liggen verspreid langs de oude dorpslinten.
- De overige bedrijvigheid ligt van oorsprong wat meer verspreid in de dorpsstructuur. Het is
kenmerkend voor de ontwikkeling van Gaanderen, maar niet altijd gewenst in relatie tot de omliggende
woningbouw.
- De maatschappelijke functies rondom het centrum van Gaanderen, liggen geclusterd aan de westelijke
rand van het dorp. Op die manier worden onnodige afstanden gecreëerd.
Uitgangspunt:
Optimaliseren en ondersteunen van de centrumfunctie van de Hoofdstraat en de kruising met de
Rijksweg door middel van het verdichten en concentreren van winkelaanbod en overige voorzieningen
rondom deze wegen.
9

Groenstructuur
Gaanderen is een dorp in een groene omgeving. Binnen de bebouwde kom is het aandeel openbare
groenvoorzieningen echter beperkt. Dit geldt ook voor het centrumgebied van Gaanderen. Het aanwezige
groen bestaat met name uit de tuinen rondom de St. Augustinuskerk en de diepe kavels aan de Rijksweg,
die op het achtererf over het algemeen een groen karakter hebben.
Positief:
- De tuinen rondom de kerk geven het centrum van Gaanderen aan de westzijde een onmiskenbaar
groene uitstraling.
- Geleidelijke overgang van de bebouwde kom (westzijde) naar het buitengebied door de informele
stedenbouwkundige structuur die wordt gekenmerkt door 'losse' bebouwing in een groene setting.
- De oorpronkelijke lintbebouwing herbergt interessante doorkijkjes naar de diepe en vooral groene
achtererven.
Negatief:
- Hoofdstraat heeft een stenig karakter, waarin het openbaar groen nagenoeg geen rol vervuld. Als
verblijfsgebied heeft het daardoor minder kwaliteit.
- Het 'groenaanbod' betreft vooral zichtlijnen op het omringenende agrarische gebied en de
belevingswaarde van 'groen' privé-terrein.
Uitgangspunt:
Bij de herinrichting/herstructurering van het plan dienen kwalitatief hoogwaardige openbare groenvoorzieningen
te worden ingezet ter ondersteuning van het stedenbouwkundig concept.
Op die manier kunnen de doelstellingen met betrekking tot de ruimtelijke kwaliteit worden behaald.
10 CENTRUMVISIE GAANDEREN

Infrastructuur
De verkeersstructuur binnen Gaanderen wordt gedomineerd door de de spoorlijn die het dorp doorkruist
en de Rijksweg als doorgaande route. Daarmee kan de oost-west richting als bepalend worden gezien.
Daarnaast speelt ook de Hoofdstraat in verkeerskundig opzicht een belangrijke rol. De noordzuidgeoriënteerde
route verbindt het ‘oude’ en ‘nieuwe’ deel van Gaanderen. De overige oude linten binnen
het dorp functioneren tegenwoordig veelal als wijkontsluitingsweg.
Positief:
- Heldere en leesbare hiërarchische opzet van de verkeersstructuur binnen het dorp, waarin de oude
dorpslinten nog steeds een belangrijke rol vervullen.
- De informele langzaam verkeerroutes op het St. Jozefterrein bieden een interessante aanvulling op
de reguliere vekeersstructuur.
Negatief:
- Het verkeer is zeer afhankelijk van de Rijksweg en de Hoofdstraat.
- Het huidige profiel van de verschillende straten stemt niet altijd overeen met de functie die het heeft
binnen de verkeersstructuur.
- Het centrum wordt doorkruist door veel doorgaand verkeer. Dit komt de verblijfskwaliteit niet ten
goede.
- Zowel de spoorlijn als de Rijksweg vormen ruimtelijke barrières. De oversteekbaarheid is
ondermaats.
- De parkeerproblematiek die zich momenteel voordoet rondom winkelcentrum ’t Ganderije.
Uitgangspunt:
De herinrichting van de Hoofdstraat tussen het spoor en de Rijksweg moet worden aangegrepen om
uitdrukking te geven aan de ambities met betrekking tot het centrumgebied. De nadruk moet komen
te liggen op het verhogen van de verblijfskwaliteit en de ruimtelijke koppeling van de aanliggende
bebouwing. Daarnaast dient de oversteekbaarheid van de Rijksweg vergroot te worden. Tot slot dienen
de langzaam verkeerroutes opgewaardeerd te worden tot een volwaardig informeel verkeersnetwerk.
11

Openbare ruimte
Het ruimtelijk beeld wordt bepaald door de lintbebouwing aan de hoofdroutes door het dorp. Deze losse
bebouwingsstructuur wordt op willekeurige plekken onderbroken door ‘groene’ tussenruimtes, over het
algemeen betreft dit privé-terrein van de aanliggende woningen.
Met name aan de westzijde van het dorp, de entree vanuit Doetinchem, overheerst het groen het
straatbeeld. Nabij het centrum verdicht de bebouwing. Hierdoor ontstaat een 'harde' gevelwand.
De doorgaande routes hebben een stenig karakter omdat er weinig groen in het profiel is opgenomen en
de bebouwing relatief dicht op de weg staat. Daarentegen hebben de erftoegangswegen vaak wel een
duidelijk groen en dorps karakter.
Positief:
- Met betrekking tot de Rijkweg is de sfeer en karakteristiek van het oude dorpslint duidelijk herkenbaar
gebleven.
- Het (parkeer)plein op de hoek van de Rijksweg en Hoofdstraat accentueert de centrumfunctie.
- Veel afwisseling in sfeer en straatbeelden binnen een relatief klein gebied.
Negatief:
- Nabij het centrum is er weinig openbaar groen.
- De inrichting van de openbare ruimte is gefragmenteerd en niet overal in voldoende mate op elkaar
afgestemd.
- Stijl- en schaalbreuk winkelcentrum ’t Ganderije in verhouding tot de overige bebouwing binnen het
centrumgebied.
Uitgangspunt:
De Rijksweg als historisch lint conserveren en accentueren als doorgaande route. Een effectieve inrichting
van de Hoofdstraat moet de beoogde centrumfunctie ondersteunen. Hierin moet de nadruk komen te
liggen op een hoogwaardige verblijfskwaliteit.
12 CENTRUMVISIE GAANDEREN

Uitgangspunten
De voorgaande analyse van het plangebied biedt voldoende aanknopingspunten voor de
ontwikkelingen die er in de toekomst gestalte zullen krijgen. De ruimtelijke ambities met
betrekking tot het dorpscentrum zijn in een aantal algemene kernpunten samengevat.
Centrumzone
Het centrum van Gaanderen betreft het deel van de Hoofdstraat dat zich bevindt tussen de spoorlijn en
de Rijksweg en de kruising met de Rijksweg, ofwel van het nieuwe station tot en met winkelcentrum
‘t Ganderije. Winkelvoorzieningen en andere specifieke centrumfuncties dienen zoveel mogelijk in dit
gebied gevestigd te worden. Binnen de centrumzone dient een goede spreiding van de functies in
evenwichtige verhoudingen nagestreeft te worden. Daarnaast dient de inrichting van de Hoofdstraat
de beoogde centrumfunctie te ondersteunen met verblijfskwaliteit als aandachtspunt.
Historisch lint
Het dorpslint als historisch en beeldbepalend element conserveren en versterken. Dit betekent dat
nieuwe initiatieven moeten voldoen aan de ruimtelijke kenmerken en kwaliteiten van de betreffende
lintbebouwing en geen afbreuk mogen doen aan de uitstraling van het lint als geheel. Binnen het
dorpslint moet het aandeel groen binnen het profiel verhoogd worden en de oversteekbaarheid dient
door verkeerstechnische maatregelen te worden vergroot. Binnen het lint moet de nadruk op de
woonfunctie komen te liggen.
Informele route
Realiseren van een informele recreative route door het dorp, parallel aan de Rijksweg. Voor korte
afstanden in oost-west richting zijn de bewoners rondom het centrum al snel toegewezen op het
gebruik van de Rijksweg, met haar stenige karakter en overdaad aan gemotoriseerd verkeer. Wat
dat betreft vormt een secundaire ‘groene’ route een aantrekkelijk alternatief.
Openbare inrichting
Openbare inrichting afstemmen op de ambities met betrekking tot het centrumgebied. De
laanbeplanting langs de Rijksweg wordt voltooid. Binnen de Hoofdstraat komt de nadruk te liggen op
een representatieve uitstraling en wordt meer ruimte gereserveerd voor groen en andere elementen
die de belevingswaarde van de straat ten goede komen. Ook de 'groene begeleiding' van de informele
dorpsroute verdient aandacht.
1 CENTRUMVISIE GAANDEREN

Ontwerp
Varianten
De opdracht bij het opstellen van ontwerpvarianten is meervoudig. De ontwerp-varianten
moeten een antwoord geven op de vraag of een extra supermarkt aan de noordzijde van
de Rijksweg mogelijk is, of er voldoende parkeergelegenheid gerealiseerd kan worden en
aan welke voorwaarden de ontwikkeling van de overige locaties in het plangebied moeten
voldoen. Maar bovenal moeten de ontwerpvarianten inzichtelijk maken welke ruimtelijke
kwaliteiten in het plangebied wenselijk zijn.
Voor de uitwerking van de varianten vormen
de hiervoor geformuleerde algemene uitgangspunten
de basis. Inhoudelijk kunnen deze
punten aangevuld worden met enkele -voor de
totstandkoming van de varianten- specifieke
doelstellingen.
parkeerterrein 't Ganderije
In de beeldvorming is het parkeerterrein langs
de Hoofdstraat voor veel mensen een plein. Een
constatering die niet onlogisch is. De maat van
de ruimte in combinatie met de ligging aan 't
Ganderije en de wandvorming van omliggende
bebouwing, geeft het parkeerterrein de beleving
van een centrale openbare ruimte. Wat dat betreft
is het mogelijk de ruimte te ontwerpen als een
echt klassiek plein.
De ruimtelijke structuur van Gaanderen biedt
echter geen aanleiding om op deze plek een
plein te willen. In de ontwerpvarianten is het
versterken van het centrum als winkelgebied een
uitgangspunt. Daarbij staat in de eerste plaats het
verblijfsklimaat in het winkelgebied centraal.
Rijksweg
Langs de Rijksweg is in de loop van de tijd een lint
van bebouwing ontstaan. Deze is op de Rijksweg
georiënteerd en wordt gekenmerkt door haar grote
afwisseling in verschijningsvorm. Hierbij moet
gedacht worden aan een verspringende rooilijn,
een variërende gevelbreedte, groot staat naast
klein, verschillende kapvormen en kaprichtingen,
verspringende goothoogten en een diversiteit van
functies.
Bij de oorspronkelijke opbouw van het dorp neemt
de bebouwingsdichtheid richting het centrum
toe en gaan gebouwen steeds meer vorm geven
aan de openbare ruimte. In en om het centrum
is de bebouwing nog steeds afwisselend, maar de
onderlinge verschillen tussen panden zijn minder
groot. Gevelbreedte, hoogte en verschijningsvorm
zijn veel meer afgestemd op de omliggende panden
en worden veelal bepaald door de functie en de plaats
in het centrum.
Bij de realisering van nieuwbouw langs de Rijksweg is
de karakteristiek van het oorspronkelijke straatbeeld
een belangrijk uitgangspunt. In en direct om het
winkelcentrum is de bebouwing langs de Rijksweg
gesloten, maar toch afwisselend. Het idee van ‘aan
elkaar gegroeide’ elementen zal bijdragen aan een
levendig straatbeeld.
Dorps karakter
Nieuwbouw in het plangebied heeft een dorps
karakter. Diversiteit en variatie en een idee van een
organische groei zijn belangrijke kenmerken.
De hoogte van de nieuwbouw in en direct om
het winkelcentrum is twee lagen en een kap. De
verschillen tussen de bebouwing langs de Rijksweg
en de Hoofdstraat komen tot uiting in de vormgeving.
De panden langs de Rijksweg zijn relatief groot en
hebben forse kappen.
Waar commerciële functies mogelijk zijn geeft een
hoge begane grondverdieping (vier meter) uitdrukking
aan het publieke karakter van deze laag.
Ruimte voor parkeren voor bewoners van nieuwbouw
in het plangebied zal in eerste instantie op eigen
terrein moeten worden gevonden.
17

concept centrumplan
variant 1

Variant 1
"Sprong over Rijksweg"
Basis
- Tussen de Rijksweg en de Van Roggenstraat heeft de Hoofdstraat een breed profiel.
- Een breed voetgangersgebied voor de winkels langs de Hoofdstraat.
- Bebouwing langs de (zuidzijde van de) Rijksweg begrenst het voetgangersgebied visueel.
- Parkeren in twee rijen tussen de Hoofdstraat en het voetgangersgebied.
Functies nieuwbouw
- Westzijde Hoofdstraat: winkels in de onderste laag en woningen daarboven.
- Oostzijde Hoofdstraat: grondgebonden woningen; commerciële functies voor doelgericht
publiek, zoals een makelaarskantoor;
- Zuidzijde Rijksweg: een supermarkt achter de bebouwing langs de Rijksweg;
grondgebonden woningen, ingang van supermarkt voor voetgangers, commerciële
functies voor doelgericht publiek, zoals een makelaarskantoor.
- Zuidzijde Rijksweg: naast supermarkt geen functies die kriskrasrelaties over de Rijksweg
nog bevorderen.
Overig
- Een zodanige inrichting van de Rijksweg dat winkelend publiek met een veilig gevoel kan
oversteken.
19

concept centrumplan
variant 2

Variant 2
"Ruimte voor verblijfskwaliteit"
Basis
- Een breed profiel van de Hoofdstraat als winkelstraat tussen de Rijksweg en de Van
Roggenstraat.
- Een breed voetgangersgebied voor de winkels langs de Hoofdstraat.
- Bebouwing langs de (zuidzijde van de) Rijksweg begrenst het voetgangersgebied visueel.
- De tweede supermarkt aan de noordzijde van de Rijksweg:
- In de nieuwbouw aan de noordzijde van het parkeerterrein, of
- In het bestaande winkelcentrum door uitwisseling van ruimte met de nieuwbouw aan
het parkeerterrein.
- Parkeerterrein achter de winkels van ’t Ganderije.
- Langsparkeren aan twee zijden van de Hoofdstraat.
Functies nieuwbouw
- Westzijde Hoofdstraat: winkels in de onderste laag en woningen daarboven.
- Oostzijde Hoofdstraat: grondgebonden woningen; commerciële functies voor doelgericht
publiek, zoals een makelaarskantoor;
- Zuidzijde Rijksweg: grondgebonden woningen, commerciële functies voor doelgericht
publiek, zoals een makelaarskantoor, geen functies die kriskrasrelaties over de Rijksweg
nog bevorderen.
21

22 CENTRUMVISIE GAANDEREN
concept centrumplan
variant 3

Variant 3
"Compact winkelen"
Basis
- Het bestaande parkeerterrein is vergroot.
- Compacte bebouwing aan de noordzijde van het parkeerterrein.
- Een breed voetgangersgebied voor de winkels.
- Bebouwing langs de (zuidzijde van de) Rijksweg begrenst het voetgangersgebied visueel.
- De tweede supermarkt aan de noordzijde van de Rijksweg:
- In de compacte nieuwbouw aan de noordzijde van het parkeerterrein, of
- In het bestaande winkelcentrum door uitwisseling van ruimte met nieuwbouw aan de
noordzijde van het parkeerterrein.
- Langsparkeren aan de oostzijde van de Hoofdstraat.
Functies nieuwbouw
- Westzijde Hoofdstraat: winkels in de onderste laag en woningen daarboven.
- Oostzijde Hoofdstraat: grondgebonden woningen; commerciële functies voor doelgericht
publiek, zoals een makelaarskantoor;
- Zuidzijde Rijksweg: grondgebonden woningen, commerciële functies voor doelgericht
publiek, zoals een makelaarskantoor, geen functies die kriskrasrelaties over de Rijksweg
nog bevorderen.
- Zuidzijde Van Roggenstraat: ingang woningen, als schil voor achterkant winkels.
2

Conclusie
Op basis van de varianten die uit de ontwerpstudie
zijn voortgekomen, kunnen enkele belangrijke
conclusies worden getrokken. Dit vormt de basis
voor de geoptimaliseerde eindvariant, hiernaast
weergegeven. Met betrekking tot de vestiging
van een tweede supermarkt in het centrum van
Gaanderen kan worden gesteld dat als men een
extra supermarkt wil in het centrumgebied,
deze ten noorden van de Rijksweg aan de
Hoofdstraat dient te worden gerealiseerd.
In de varianten zijn diverse mogelijkheden in kaart
gebracht. In de eerste variant wordt een voorstel
gedaan de supermarkt aan de zuidzijde van de
Rijksweg te situeren. Het grote voordeel hiervan is
dat ter plekke voldoende ruimte voorhanden is om
de benodigde parkeervoorziening aan te leggen. De
vestiging van een supermarkt aan de zuidzijde heeft
echter negatieve gevolgen voor de samenhang van
de winkelstructuur binnen het dorpscentrum. De
winkels komen te ver uit elkaar te liggen om van
elkaar te kunnen profiteren. Bovendien worden er
extra verkeersstromen op gang gebracht van ’t
Ganderije naar de nieuwe supermarkt en andersom,
die vervolgens weer conflicteren met het doorgaande
verkeer op de Rijksweg. Hoewel het verbeteren van
de oversteekbaarheid één van de uitgangspunten
is voor de herinrichting van de Rijksweg, zijn
dergelijke ontwikkelingen niet gewenst. Voor een
heldere ‘leesbaarheid’ van het centrumgebied
is het van belang dat het winkelcentrum goed
wordt afgebakend. In dit geval betekent dit dat
detailhandel en overige commerciële functies
worden gestimuleerd zich te vestigen in het deel van
de Hoofdstraat tussen de Rijksweg en de spoorlijn.
Daarnaast kan worden geconcludeerd dat als
wordt uitgegaan van een extra supermarkt
aan de noordzijde, het binnen de ruimte
die momenteel geboden wordt onmogelijk
is te voorzien in een toereikend aantal
parkeerplaatsen. Alleen vergaande ruimtelijke
ingrepen kunnen hier een oplossing bieden. Men kan
hierbij denken aan een gebouwde parkeervoorziening
of het slopen van een aantal woningen om het
parkeren mogelijk te maken. Deze laatste optie is
weergegeven in variant 2. Door de sloop van een
drietal woningen aan de van Damstraat kan achter
’t Ganderije een parkeerplaats worden ingericht.
Ook voor variant zal gesloopt moeten worden.
Het parkeerterrein komt door deze ingreep
weliswaar temidden van de winkelvoorzieningen
te liggen, maar laat geen ruimte over die ingezet
kan worden voor de kwaliteit van de openbare
ruimte. Het is de vraag in hoeverre dit nog
overeenstemt met de geformuleerde ruimtelijke
uitgangspunten en het kader dat is gesteld. In
de optimumvariant is dan ook gekozen voor een
optimalisatie van beide uitgangspunten. Naast
het voorzien in de parkeerbehoefte, is er een
ruime maat aangehouden voor de aanleg van
een voetgangerszone aan de voorzijde van de
winkels.
Tot slot moet worden opgemerkt dat
het realiseren van de doelstellingen met
betrekking tot de gewenste ruimtelijke
kwaliteit mede afhankelijk zal zijn van de
ontwikkelingen in de directe omgeving. Zo
is ook de herinrichting van het Pelgrim-terrein
bepalend voor de ruimtelijke beleving van de
Hoofdstraat. Het waarmaken van de beschreven
ambities wat betreft de uitstraling van het
centrumgebied, wordt dus voor een groot deel
beïnvloed door de wijze waarop het voormalige
fabrieksterrein wordt ingevuld. Dit geldt ook voor
de planvorming rondom de herinrichting van de
Hoofdstraat en de invulling van de verschillende
potentiële ontwikkellcaties (zie afbeelding pag. ).
Het spreekt voor zich dat een goede afstemming
van de verschillende plannen in ruimtelijk opzicht
van groot belang is.
Deze studie geeft niet meer dan een eerste
antwoord op de vragen van initiatiefnemers,
die zijn ontstaan met betrekking tot het
dorpscentrum. Deze initiatieven zijn
voortdurend in ontwikkeling. Het verdient de
aanbeveling om voor een verdere uitwerking
van deze visie een nauwe betrokkenheid
van de verschillende plannen en initiatieven
na te streven. De verschillende projecten
kunnen ten opzichte van de ontwikkeling
van het dorpscentrum niet los van elkaar
worden gezien.
2 CENTRUMVISIE GAANDEREN

Vestiging supermarkt:
De eventuele vestiging van een tweede supermarkt
in Gaanderen dient een plaats te krijgen binnen de
ontwikkeling ten noorden van het Ganderije, of kan
-door de huidige winkels in het winkelcentrum bij
deze ontwikkeling te betrekken- een plaats krijgen
in ‘t Ganderije zelf. (zie 1 en 2 )
Herstructurering Rijksweg:
aanleg snelheidsbeperkende
verhoogde plateaus in rijweg;
eerste aanzet tot herinrichting
en definitie van centrumgebied
Hoek Hoofdstr/ vRoggenstraat:
sloop ten behoeve van nieuwbouw;
wonen boven winkels
1
Zuidrand Rijksweg:
Ontwikkellocaties inzetten ten behoeve
van woningbouw voor starters.
Ontwikkellocatie Hoofdstraat:
wonen en centrumondersteunende
functies
Centrale oplossing parkeerbehoefte:
benodigde aantal parkeerplaatsen in
Hoofdstraat
2
R12.00
Personenauto
Oostzijde Hoofdstraat:
wonen boven winkels
uitgezonderd
uitgezonderd
Station Gaanderen:
rondom stationsplein ruimte voor
kleinschalige (centrum)voorzieningen
Hoofdstraat sluit aan op informeel
langzaam verkeersnetwerk
Herinrichting Hoofdstraat:
herinrichting aangrijpen om verblijfskwaliteit
te verhogen; openbare
inrichting dient centrumfunctie te
ondersteunen
Het Nieuwe Pelgrim:
gestapelde woningbouw in
semi-openbare hofstructuur
concept centrumplan
eindvariant

Gemeente Doetinchem
Atelier Wijkzaken
Postbus 9020
7000 HA Doetinchem
T (0 1 ) 7 7 77
F (0 1 ) 9 9
E gemeente@doetinchem.nl
www.doetinchem.nl