PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

36
centraal, bij legaten was de symbolische waarde van veel groter belang. Dat
blijkt bijvoorbeeld uit de handelwijze van de Maassluise stuurmansweduwe
Annetje Jansz. Bloijs, die op 11 augustus 1666 haar testament liet opmaken
om het vervolgens, nog geen twee weken later, weer volledig te herzien. Het
is niet duidelijk wat Annetje tot dit besluit had gebracht. Zeker is dat zij met
vrijwel haar gehele ‘vriendenkring’ een rekening te vereffenen had. Maertje
Willems kreeg alleen een zwarte huik (een lange mantel met een capuchon),
terwijl haar aanvankelijk ook een paarse ‘werkendaagse’ rok was toebedeeld;
Annetje Somers moest het zonder het eerdere legaat van vijftig gulden stellen;
Haesje Bave kreeg niets, terwijl haar eerder een ‘werckendaegse schort,
onderrock, koussen, muilen, en onderschoenen’ waren toegezegd; Ariaantje
Gerrits Pavija kreeg in plaats van een met scheepjes versierde zilveren beker
alleen een zilveren lepel; en koopman Willem Cornelis Kap kreeg in plaats
van ‘haare groote zilveren beker, daar geen scheepjes op gesneden zijn’
alleen een bedrag van tien gulden. 37 Dit laatste zouden wij beschouwen als
een weinig persoonlijk geschenk en zo was het vermoedelijk ook bedoeld;
instellingen (in dit geval de diaconie en de weesarmen) kregen geld, naaste
verwanten en ‘vrienden’ gaf men gewoonlijk goederen met een meer of
minder symbolische betekenis.
Zo was het heel gebruikelijk om een bed, en dan wel ‘het beste bed’, aan
een van de kinderen te legateren. De Maassluise Elizabeth van Lankeren
erfde, nadat zij bij haar huwelijk in 1697 reeds een kostbaar bed met toebehoren
ter waarde van 135 gulden had ingebracht, later uit de boedel van haar
moeder nog ‘het beste bedde’ voor 34 gulden. 38 De Maassluise burgemeestersweduwe
Magdalena Muys liet vastleggen dat haar jongste dochter ‘het
bed daar zij op slaapt’ zou erven. 39 In sommige gevallen werd zelfs de wens te
kennen gegeven dat de erfgenaam het bed ook daadwerkelijk zou beslapen.
Bij de grootvader van Baerken ging het beste bed naar de oudste zoon. De
andere zoons dienden hiervoor ieder vijf gulden te ontvangen.
Het kwam ook voor dat men een bepaald voorwerp aan een wettige erfgenaam
had toebedacht terwijl andere erfgenamen er formeel ook recht op
hadden. In dit geval kon men iemand een optie op dat voorwerp geven. De
gelukkige kon het dan uit de boedel kopen.
Al met al kon er met het legateren van goederen de nodige tijd gemoeid
zijn. In feite werd met het toekennen van legaten het hele relatienetwerk in
kaart gebracht en de balans van de persoonlijke verhoudingen opgemaakt.
Abraham Hoogwerff, telg uit een vermogende Maassluise burgemeestersfamilie,
was sinds 1766 bezig met het verdelen van zijn bezittingen. Zijn
kleinzoon Job werd bedacht met manshemden (veertien stuks), slaaplakens
(zestien stuks), kussenslopen (26 stuks) en een zilveren pennenkokertje met
pennetjes. Het overige huisraad ging naar Abrahams drie kinderen. Zoon
Jacob kreeg daarbij de optie op ‘het staande horologie, met de drie porseleine
schotels, staande in de achterkamer voor de schoorsteen’, voor 75 gulden,
terwijl hij voor zeventien gulden ook de grote spiegel en zes stoelkussens met