PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

52
plaatsen met elkaar te vergelijken. Een mogelijkheid hiertoe bieden de door
de Admiraliteit van Amsterdam geheven konvooigelden. Hoewel we uiterst
voorzichtig moeten zijn met het gebruik van deze bron als indicatie voor het
verloop van de handel, mogen we wel vaststellen dat de cijfers op zijn minst
voor beide plaatsen een opvallend verloop tonen; voor Arnhem een stijgende,
en voor Doesburg een dalende lijn, met in het begin van de achttiende
eeuw nog een opvallende piek in de Doesburgse cijfers. 25 Hoewel de Tegenwoordige
Staat der Vereenigde Nederlanden in 1741 kon melden dat er veel
karren van en naar Duitsland door Doesburg reden, zou Arnhem het als
doorvoerstad in de loop van de achttiende eeuw winnen.
Net als in Deventer en Zutphen heeft de magistraat in Doesburg naar alle
waarschijnlijkheid vooral de bombazijnnijverheid proberen te stimuleren,
onder meer door gratis burgerrecht te verlenen aan bombazijnwevers uit
Bocholt, een van de belangrijkere productiecentra voor bombazijn (een
weefsel van linnen met katoen). 26 In elk geval worden in het verpondingskohier
uit 1648 naast twee wolwevers zes (niet nader omschreven) wevers
genoemd, onder wie ook een zekere Jan van Bocholt.
In de jaren zestig van de achttiende eeuw leek de handel richting Westfalen,
met Bocholt als voornaamste handelspartner, redelijke vooruitzichten
te bieden; er werden besprekingen gevoerd met de betrokken partijen, waaronder
ook de stroomopwaarts gelegen heerlijkheid Laag-Keppel en de stad
Doetinchem, en in 1763 werd contact gezocht met Amsterdam, met het
verzoek of de Hollandse stad een schipper wilde aanstellen om samen met
een Doesburgse schipper de beurtvaart voor hun rekening te nemen. Alleen
wanneer de mogelijkheid zou bestaan om regelmatig koopwaar naar en van
Amsterdam te vervoeren werd de handel op de Oude IJssel rendabel geacht.
Amsterdam achtte het traject klaarblijkelijk niet interessant genoeg en liet
weten dat het landstadje zelf maar een tweede schipper moest aanstellen. 27
Het idee was op zichzelf zo gek nog niet. Met de opkomst van de handelsrivalen
Londen en Hamburg zag Amsterdam zijn machtspositie als stapelmarkt
vanaf het begin van de achttiende eeuw steeds meer uitgehold. 28 Door
de Oude IJssel te bevaren zouden, zo opperde de Doesburgse magistraat, de
‘ondraaglike belastingen’ van de Kleefse Rijntollen worden omzeild en kon
Amsterdam zijn voordeel doen met de handel die anders over Rotterdam en
Dordrecht ging. 29 De grote steden in de kustgewesten hadden echter wel
wat anders om zich zorgen over te maken dan de beurtvaart op de Oude
IJssel. Niet alleen werden vanaf het begin van de achttiende eeuw de gevolgen
van de achteruitgang in de overzeese handel van de Republiek steeds
duidelijker, mét het uitbreken van de Spaanse Successieoorlog in 1702 was
ook het visserijbedrijf volledig ingestort.
In Vlaardingen daalde het aantal uitgevaren haringbuizen in deze periode
van 79 in 1700 naar 32 in 1706. In Delfshaven vond zelfs een daling plaats
van 44 haringbuizen in 1700 naar 6 in 1706. 30 Voor Maassluis zijn over deze
periode geen gegevens bekend, maar de situatie zal hier niet veel beter zijn