Wegenzout Magazine, editie 2 - september 2012 - AkzoNobel

Wegenzout
Magazine
Magazine van AkzoNobel Wegenzout
Jaargang 1 • September 2012 • Nummer 2
Nieuwe contracten bieden flexibiliteit
Optioneel: uw strategische zoutvoorraad 4
Duurzaamheid op diepte
Strategische energieopslag in zoutcavernes 10
‘Dertig procent minder zout gebruiken’
Dynamisch strooien heeft de toekomst 12

Wegenzout Magazine
Inhoudsopgave
Nieuwe contracten Meer zekerheid, meer flexibiliteit 4
Afdeling Logistiek Uw wegenzout altijd op tijd 6
Vragen over zout En de antwoorden daarop 8
Stappenplan Voor de opslag van wegenzout 9
Duurzaamheid op diepte Zoutcavernes hergebruikt 10
Dynamisch strooien Dertig procent minder zout 12
Kort en goed Kunststof strooier & zout voor chloor 15
Ecosel ® mTA wegenzout Groningen kiest bewust 16
Strooi-efficiency Méér doen met minder zout 18
Colofon
Dit magazine is een uitgave van AkzoNobel
Wegenzout. Abonnementen kunnen
per e-mail worden aangevraagd via:
wegenzout@akzonobel.com. Overname uit
dit magazine van beeld en/of tekst, in welke
vorm dan ook, is alleen toegestaan na uitdrukkelijke
toestemming vooraf door AkzoNobel
Wegenzout.
AkzoNobel Wegenzout
Postbus 247, 3800 AE Amersfoort
www.wegenzout.nl
Redactie & productie
TTF Marketing & Communicatie, Amersfoort
Fotografie
Rob Melchior
Druk
Twigt Grafisch Facilitair, Waddinxveen
4
8
18
2
Meer doen met minder zout
Met innovatieve producten
brengt AkzoNobel haar duurzaamheidambities
in praktijk.
Innovatie is geen doel op zich. Het ontwikkelen
van nieuwe producten kost veel tijd, inzet
en geld. Uiteraard heeft AkzoNobel bedrijfseconomische
motieven om voortdurend te
innoveren: stilstand is achteruitgang. Toch is
dat maar één kant van de medaille.
Efficiënter werken
AkzoNobel wil maatschappelijk verantwoord
ondernemen. Daar hoort onze zoektocht bij
naar producten die beter zijn voor mens, milieu
en maatschappij. Ons onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma
heeft deels kostenbeheer-
Introductie Ecosel ® mTA antiklontermiddel
Sinds vorig winterseizoen levert AkzoNobel
wegenzout dat voorzien is van een milieuvriendelijk
antiklontermiddel. Dit product
heet voortaan Ecosel ® mTA wegenzout.
Ecosel ® mTA wegenzout is cyanidevrij, volledig
biologisch afbreekbaar en daarom bij uitstek
geschikt voor de moderne gladheidbestrijding.
De naam mTA wegenzout was al wat langer in
gebruik; nieuw is de toevoeging Ecosel ® . Dit is
de familienaam voor innovatieve en duurzame
producten die AkzoNobel op de markt brengt
Pekelopslagtanks: prima oplossing
Pekel sproeien is in
opmars. Wat is er nodig
om ervoor te zorgen dat
er voldoende pekel op
voorraad is?
Dat kan op twee manieren. De eerste:
zelf pekel maken door zout in water op te
lossen met een zoutoplosser. De tweede:
kant-en-klare pekel laten leveren door
AkzoNobel Wegenzout. In beide gevallen is
opslagcapaciteit nodig. Een zoutoplosser
maakt namelijk maar een beperkte
hoeveelheid pekel aan per uur (tot circa 6 m³)
en een tankwagen van AkzoNobel staat
weliswaar snel voor de poort, maar niet
binnen vijf minuten na bestelling. Om een
idee te geven: de gemeente Heerhugowaard
heeft 130 kuub pekel op voorraad in
tanks.
sing en efficiencyvergroting tot doel. Maar nog
belangrijker vinden wij het om te reageren
op impulsen die ú ons geeft. Want het
uiteindelijke doel van AkzoNobel is klanten
helpen efficiënter te werken. Voor gladheidbestrijding
betekent dit: méér te doen met
minder zout.
Antiklontermiddel Ecosel ® mTA
Deze ambitie realiseren wij niet alleen met ons
vacuümzout, maar vooral ook met de ontwikkeling
van het antiklontermiddel Ecosel ® mTA.
Jarenlang intensief onderzoek naar de mogelijkheden
van het volledig biologisch afbreekbare
wijnsteenzout - want dat ís mTA - heeft
geresulteerd in de introductie van Ecosel ® mTA
binnen de professionele gladheidbestrijding.
Het is onze ambitie dat het milieuvriendelijke
mTA de plaats inneemt van het huidige
en nog gaat brengen. Het antiklontermiddel
mTA werd al enige tijd voor industriële processen
gebruikt, de toepassing binnen gladheidbestrijding
is van recente datum.
De afgelopen drie winters heeft AkzoNobel in
samenwerking met afnemers onderzoek gedaan
naar de praktische toepasbaarheid van
Ecosel ® mTA. In deze testfase is uitgebreid aandacht
besteed aan het transport, het verladen
en de opslag van dit wegenzout. Inmiddels is
Polyester tanks
Waaraan moeten zulke opslagtanks voldoen?
Wim Wolters, Area Sales Manager van het
bedrijf Plasticon Composites in Oldenzaal
beantwoordt de vraag. ‘Voor zover ik weet zijn
er geen wettelijke voorschriften voor het toe te
passen materiaal. Men heeft keuze uit staal,
kunststof en roestvrij staal. Ons bedrijf levert
polyester opslagtanks, op maat gemaakt naar
de specificaties van de klant. Prijstechnisch
iets duurder dan staal, maar prijsgunstiger dan
roestvrij staal.’
Mangat onder in de cilinder
AkzoNobel levert pekel in bulktransporten van
circa 30 ton. Het is handig om te kiezen voor
opslagtanks met voldoende capaciteit. Ten
minste 30 m³, maar liefst nog meer. ‘De klant
ontwerpt de vaten zelf’, vertelt Wim Wolters.
‘Wij bouwen ze inclusief alle benodigde aansluitingen,
zoals de ontluchting, aftap, vulaansluiting
en een mangat. Om Arbo-technische
redenen adviseren wij het mangat in de cilinder
antiklontermiddel ijzercyanide. Niet alleen in
óns wegenzout, maar in al het wegenzout.
Olivier Hayard,
Global Director Marketing & Sales Salt
het tijd voor de volgende stap. AkzoNobel gaat
vanaf nu, in samenwerking met Brenntag als
agent, Ecosel ® mTA antiklontermiddel aan de
man brengen op de hele Europese, Noord-
Amerikaanse en Noord-Afrikaanse wegenzoutmarkt
en is ervan overtuigd dat dit product
een belangrijke stap vooruit is op weg naar
duurzamere gladheidbestrijding.
> Voor meer informatie kunt mailen naar
ecosel.mta@akzonobel.com.
(instaphoogte) aan te brengen. Dat is
makkelijker bij schoonmaak, onderhoud of
inspectie. Ook kunnen wij de tanks voorzien
van relingen, bordessen en toegangladders.’
Onderhoudsvrij
‘Belangrijk is de vraag of de vloeistof al dan
niet onder druk moet staan. Onder druk kan
de pekel sneller wordt afgetapt. De meeste
pekeltanks zijn echter drukloos. Dan loopt de
pekel er door zwaartekracht uit, maar moet de
tank wel op een bepaalde hoogte staan. Of je
hebt een pomp nodig. Dan kan ook worden
volstaan met een vlakke bodem onder de
tank zonder extra voorzieningen. Dat zijn de
belangrijkste zaken waarmee men rekening
moet houden. Wat tot slot nog goed is om
te noemen: kunststof opslagtanks zijn licht in
uitvoering, corrosiebestendig en ze zijn volledig
onderhoudsvrij.’
> Voor meer informatie:
www.plasticoncomposites.com
3

Verkoopmanager Sander Bouman:
Nieuwe contracten
bieden klanten
meer zekerheid
De strenge winters van
2009/10 en 2010/11
hebben iedereen duidelijk
gemaakt hoe cruciaal
de leverbetrouwbaarheid
van wegenzout is. De
verkeersveiligheid en de
mobiliteit zijn immers in
het geding. Als het aan
AkzoNobel ligt, kan het
woord zouttekort weer uit
Van Dale worden
geschrapt.
Die beruchte winters liggen al weer een tijdje
achter ons, maar de ervaring van zouttekorten
of het instellen van het zoutloket ligt
de professionals nog vers in het geheugen.
AkzoNobel Wegenzout heeft de lessen
van deze winters ter harte genomen en er
hard aan gewerkt om haar dienstverlening
nog beter op de markt af te stemmen. Het
resultaat: verbeterde leverbetrouwbaarheid
én voldoende flexibiliteit om uw contract met
AkzoNobel Wegenzout in te richten naar uw
eigen wensen. Eén en ander heeft vorm gekregen
in de nieuwe contracten die AkzoNobel
sinds twee jaar aanbiedt. Verkoopmanager
Sander Bouman vertelt over deze nieuwe
contracten en de achtergronden ervan. ‘Eén
van de dingen die we hebben geleerd is
dat het feitelijk ontbrak aan een adequate
methode om de zoutbehoefte van klanten te
bepalen. Voorheen was het criterium daarvoor
vaak de loodscapaciteit. Men ging voor een
normale winter dan veelal uit van tweemaal
de loodscapaciteit. In het westen van het land
werd met een factor anderhalf gerekend. De
relatie tussen dit volume en het areaal van de
betreffende klant was echter lang niet altijd
duidelijk. Om die reden hebben wij een betere
en betrouwbaarder methodiek ontwikkeld.’
Zoutbehoefte berekenen
De basis daarvoor zijn de historische gegevens
over het zoutverbruik van de klant in
kwestie in de winters van de voorbije tien
jaar. ‘Onze formule om de zoutbehoefte
vast te stellen is dan: neem het rekenkundig
gemiddelde van de verbruikte zoutvolumes
in deze winters en tel daar 50 procent bij op.
Ik zal uitleggen hoe we daar aan komen. Uit
analyse van de archieven van AkzoNobel Wegenzout,
die tot wel 30 jaar terug gaan, blijkt
dat de standaarddeviatie van de Nederlandse
1 Deze standaarddeviatie biedt een zekerheid van 90 à 95
procent over de betreffende bandbreedte. In het gehanteerde
voorbeeld is er dus een zekerheid van 90 à 95
procent dat het werkelijk zoutverbruik uitkomt op een
volume tussen 60 en 140.
winter circa 40 procent is. Dat betekent het
volgende: als het gemiddelde zoutverbruik in
deze periode bijvoorbeeld 100 is, dan fluctueert
het werkelijke zoutgebruik tussen 60 en
140 1 . Wij tellen daar veiligheidshalve nog een
marge van 10 procent bij op en komen zo
aan een op statistieken gebaseerde berekening
van de zoutbehoefte. Voor de klant
betekent dit een contract op 150 procent van
zijn zoutbehoefte. Met andere woorden: een
contract waarmee je bovengemiddelde winters
aankunt! Waar er vroeger werd gewerkt
met onduidelijke afspraken over leverhoeveelheden,
is de basis van onze nieuwe contracten
dat AkzoNobel Wegenzout de garantie
geeft dat de aldus gezamenlijk berekende
contracthoeveelheid ook daadwerkelijk kan
worden geleverd. Daar committeren wij ons
aan.’
Flexibiliteit gegarandeerd
AkzoNobel Wegenzout wil met deze nieuwe
contracten een partnerschap aangaan met
haar klanten. Dat betekent onder meer een
faire verdeling van kansen en risico’s. ‘Om
op een economisch verantwoorde manier
leveringszekerheid te bieden, stellen wij
daar een afnameverplichting van 50 procent
tegenover’, vertelt Sander Bouman. ‘Ik
geef een voorbeeld: stel dat een gemeente
met AkzoNobel voor komende winter een
contract afsluit voor 500 ton wegenzout, dan
moet daar ten minste 250 ton van worden
afgenomen. Maar stel dat winter 2012/13
weer zo’n kwakkelwinter wordt? Geen enkel
probleem, in dat geval hoeft deze gemeente
het meerdere, het volume boven de 250
ton, niet af te nemen. Dit is al sinds 2010 de
basis voor onze standaardcontracten. Uit de
ervaringen van de eerste twee jaar met deze
formule blijkt dat dit een prima combinatie is
van leverbetrouwbaarheid én flexibiliteit.’
Strategische zoutvoorraad
Maar dat is nog niet het hele verhaal. Er is
immers geen 100 procent garantie dat de
contractueel afgesproken hoeveelheid zout
inderdaad genoeg zal zijn om elke winter aan
te kunnen. AkzoNobel biedt haar afnemers
daarom ook de mogelijkheid om een strategische
zoutvoorraad aan te leggen. Sander
Bouman legt uit wat dit inhoudt: ‘U bestelt
en betaalt dit zout vooraf. Wij slaan het zout
op, zorgen voor het beheer ervan en leveren
het uit zodra u het nodig hebt.’ Voor z’n
strategische zoutvoorraad zijn er verschillende
contractmogelijkheden. Afnemers kunnen
met AkzoNobel overeenkomen om naast het
standaardcontract ook nog een strategische
voorraad aan te leggen, maar het is ook
mogelijk om de strategische voorraad deel
uit laten maken van het standaardcontract.
Dat werkt dan als volgt. ‘Stel dat een klant
een zoutbehoefte heeft van 500 ton en kiest
voor een strategische voorraad van 100 ton.
Wij bepalen het contract dan op 400 ton met
een afnameverplichting van 200 ton. Haalt de
betreffende klant die 200 ton niet in een milde
winter, dan tellen wij het resterende deel van
Sander Bouman:
‘Uw zoutbehoefte berekenen? Neem uw
gemiddelde zoutverbruik van de afgelopen
tien winters en tel daar 50 procent bij op. Met
die marge vangt u uitschieters naar boven
goed op.’
het verplicht af te nemen volume op bij de
strategische voorraad. Stel dat deze klant 50
ton overhoudt op zijn verplichte budget, dan
is de strategische voorraad voor de volgende
winter dus 150 ton. Voor die winter bedraagt
het verplicht af te nemen volume vervolgens
de helft van 500-150 ton, oftewel 175 ton.
Sander Bouman vertelt verder: ‘Een strategische
voorraad wordt in eerste instantie als
prijzig gezien, maar de aanschaf op een gunstig
moment en de opslag van enkele jaren
is altijd kosteneffectiever dan genoodzaakt te
zijn tegen hoge kosten in te kopen tijdens een
zware winter. En bovendien is uw eigen strategische
voorraad is van de bekende kwaliteit
en ook altijd meteen beschikbaar. En tot slot,
om het onze klanten helemaal gemakkelijk te
maken, bieden wij hen ook nog een terugkoopoptie
voor de strategische voorraad.
Indien een klant dat wenst, kopen wij dit zout
na twee jaar van hem terug.’
Voorraadbeheersysteem
De afgelopen twee jaar heeft AkzoNobel
benut om deze nieuwe systematiek voor
zoutcontracten te testen. ‘De resultaten zijn
positief. Zowel onze klanten als wijzelf zijn
content met deze nieuwe contractvormen en
we gaan deze nu weer standaard aanbieden
met een looptijd van één of drie jaar. Zo zijn
wij voortdurend, samen met onze klanten, op
zoek naar mogelijkheden om onze klanten
nóg beter van dienst te zijn. De volgende stap
die wij willen maken is het ontwikkelen van
een voorraadbeheersysteem dat óns automatisch
waarschuwt als de klant beleverd dient
te worden. Dat is dan weer een zorg minder
voor onze klant!’
5

Wegenzout Magazine
Afdeling logistiek zorgt ervoor
dat uw wegenzout op tijd is
U bestelt wegenzout. AkzoNobel levert de
afgesproken hoeveelheid op de afgesproken tijd en
plaats. Zo bent u het altijd gewend en u verwacht
niet anders. De afdeling Logistiek van AkzoNobel
zorgt ervoor dat deze verwachtingen worden
waargemaakt en afspraken worden nagekomen.
Brian Steensma heeft daar als Depot
Manager Salt een belangrijke rol in. In het
Amersfoortse kantoor van AkzoNobel
Wegenzout vertelt hij hoe het aanbod van en
de vraag naar zout in balans wordt gehouden.
´Wij produceren jaarlijks 6 miljoen ton zout in
onze drie fabrieken. Ongeveer 5 procent daarvan,
300.000 ton, is wegenzout.’ Het zou mooi
zijn als er precies evenveel zout wordt geproduceerd
als geleverd moet worden. Dan zijn er
nooit overschotten of tekorten. Maar zo werkt
het niet. ‘Onze fabrieken kunnen niet altijd op
vollast staan. Ook moeten fabrieken van tijd tot
tijd stoppen. Daardoor ontstaan fluctuaties in
de productie. Anderzijds moeten wij bepaalde
klanten, in Noord Scandinavië bijvoorbeeld,
in een korte periode hun hele jaarbehoefte
leveren, want ’s winters zijn ze onbereikbaar.’
En dan zijn er nog de plotselinge verschillen in
de vraag naar wegenzout, zoals in een strenge
winter als drie jaar geleden in extreme mate
het geval was. ‘In die situaties kunnen we niet
even gauw de fabrieken een tandje hoger laten
draaien, daar is het proces nu eenmaal niet op
ingericht.’ En zo wordt in tijden van overvloed
het te veel geproduceerde zout opgeslagen in
depots, zodat in tijden van schaarste voldoende
zout op voorraad is. Voor Brian Steensma
en zijn collega’s is het de opgave om dit op
een zo efficiënt mogelijke manier te doen
tegen, uiteraard, de laagste kosten.
Zomerzout
‘Ik beperk mijn verhaal nu verder tot wegenzout’,
zegt Brian Steensma. ‘Wij produceren
het hele jaar door wegenzout. In de periode
tussen twee winters - van april tot oktober
- slaan wij het op in onze depots in Utrecht,
Oss en eventueel ook in Kampen en Delfzijl.
Maar het liefste leveren wij het uit in die periode.
Als onze depots vol zijn, maar de loodsen
van onze afnemers niet, dan wordt de totale
opslagcapaciteit onvoldoende benut. Dat kan
problemen opleveren als ’s winters ineens de
vraag piekt. Daarom maakt AkzoNobel het
prijstechnisch aantrekkelijk om zomerzout te
kopen. Als de loodsen bij klanten vol liggen,
kunnen wij onze depots weer vullen en er zo
voor zorgen dat er een flinke buffervoorraad
is. Op die manier kunnen we er gezamenlijk
voor zorgen dat de kans op zouttekorten
tot het minimum wordt beperkt.’ De depots
worden van wegenzout voorzien vanuit de
fabrieken in Hengelo en Delfzijl. Dat gebeurt
met binnenvaartschepen. Bulkvervoer over
water is goedkoper dan vervoer over de weg
(uiteraard maken transportkosten deel uit van
de zoutprijs) en bovendien is het beter voor
het milieu. In Delfzijl is Arend Niemeijer als
Logistics Coordinator verantwoordelijk voor
alle zouttransporten, samen met zijn collega’s
Gerard Strikker en Jan Vegter. In Hengelo is
die taak toebedeeld aan Logistics Coordina-
tor Jos Goossen. Vanaf beide locaties wordt
het wegenzout ook per vrachtwagen vervoerd
als de eindbestemming dichterbij is dan vanaf
een van de depots. Amersfoort, Delfzijl en
Hengelo overleggen dagelijks over de planning
en de vraag hoe depots en afnemers het
beste - dat wil zeggen: het snelst en tegen de
laagste kosten - bevoorraad kunnen worden.
Mensenwerk
Maar dat niet alleen. Logistiek onderzoekt
ook voortdurend of het gehele proces nóg
efficiënter kan worden gemaakt. Brian Steensma:
‘Een voorbeeld. Onze wegenzoutklanten worden
beleverd vanuit depots in Delfzijl, Kampen,
Utrecht en Oss. We zijn nu aan het nadenken
of er niet een depot in bijvoorbeeld Noord-Holland
bij moet komen. De vraag is of de kosten
die dat met zich meebrengt opwegen tegen
de winst die je boekt op het wegtransport. Een
andere vraag is hoe we moeten omgaan met
de totale opslagcapaciteit voor wegenzout.
Dus niet alleen bij ons in de depots, maar ook
bij de klanten zelf. We zien een tendens dat
gemeenten en provincies gaan samenwerken
en bijvoorbeeld kiezen voor een gezamenlijke
opslagfaciliteit. Volkomen begrijpelijk vanuit
hun standpunt - het is efficiënter en het scheelt
kosten - maar het betekent in veel gevallen dat
de totale opslagcapaciteit minder wordt en dat
zou in strenge winters wel eens tot problemen
kunnen leiden.’ Overigens heeft AkzoNobel
voor dit probleem ook al een oplossing in huis.
En dat laatste mag letterlijk worden genomen.
Sinds kort bestaat de mogelijkheid voor
klanten om een strategische zoutvoorraad aan
te leggen. Het zout wordt gekocht en betaald,
maar nog niet geleverd. ‘Wij houden het voor
de klant op voorraad en zodra het nodig is
leveren wij het uit. Het grote voordeel is natuurlijk
dat de klant voor die hoeveelheid zout
zelf geen opslag hoeft te hebben, terwijl hij
er honderd procent zeker van is dat er vrijwel
onmiddellijk over beschikt kan worden.’ Een
andere verbetering van de dienstverlening aan
afnemers is het kort geleden geïntroduceerde
systeem van e-ordering. Zout bestellen via
internet, 24 uur per dag en 7 dagen per week.
Onmiddellijk teruggemeld krijgen wanneer en
door wie het zout wordt geleverd en daarbij
een flinke vereenvoudiging van het administratieve
proces. Is dit één van de stappen op weg
naar volledige automatisering van het logistieke
proces? ‘Ja en nee’, zegt Brian Steensma.
‘We zullen zeker nog slagen maken en nóg
efficiënter kunnen gaan werken, maar het samenspel
tussen AkzoNobel, de transporteurs
en de klant is en blijft toch altijd mensenwerk.’
6
Wegenzout laden
Transporteurs rijden af en aan bij AkzoNobel in Hengelo.
AkzoNobel Delfzijl
De belading van een zeeschip staat op punt van beginnen.
Brian Steensma:
‘...zout bestellen via e-ordering...’
7

Wegenzout Magazine
Zout, zouter, zoutst
Vragen over zout
En antwoorden daarop
Waarom gebruiken we eigenlijk zout om ’s winters
onze wegen veilig berijdbaar te houden? Wegenzout
Magazine legt deze en andere vragen over zout voor
aan Rolf Breslau, Segment Manager Road Salt bij
AkzoNobel.
Dus: waarom zout?
‘Om de puntjes op de ‘i’ te zetten: we hebben
het dan over natriumchloride. Dat is de
scheikundige naam voor het zout dat we in
de keuken gebruiken en op de weg strooien.
Naast natriumchloride (NaCl) zijn er ook andere
zouten, zoals calciumchloride of magnesiumchloride.
NaCl heeft het voordeel dat het vrijwel
onbeperkt beschikbaar en relatief goedkoop is.
Het zorgt voor een goede vriespuntverlaging, is
veilig in gebruik en minder corrosief dan andere
chloride houdende dooimiddelen. Daarnaast
wordt bijvoorbeeld ook kaliumacetaat of
natriumformiaat toegepast als dooimiddel op
vliegvelden; deze zouten zijn minder corrosief,
maar een stuk duurder.’
Zijn er ook nog andere middelen?
‘Zeker. We onderscheiden stroefmakende middelen
en dooimiddelen. Stroefmakende middelen
zijn bijvoorbeeld zand, grind, (kolen)as en
split. Ze doen wat hun overkoepelende naam
belooft en dat is meteen ook hun beperking.
Tot 1960 werden er uitsluitend stroefmakende
middelen gebruikt. Sindsdien werd en wordt
in West Europa steeds meer gebruik gemaakt
van dooimiddelen om gladheid te bestrijden.
De moderne gladheidbestrijding gebruikt zout
ook vooral om gladheid te voorkomen.’
Zijn er verschillen tussen zout?
‘Als we het alleen over natriumchloride hebben
- want dat is met afstand het meest gebruikte
dooimiddel - is het antwoord ja en nee. De
verschillen hebben te maken met de manier
waarop het zout wordt gewonnen. Afhankelijk
van de toegepaste methode spreken we over
zeezout, vacuümzout of steenzout. In alle drie
komt echter exact dezelfde werkzame stof
voor: natriumchloride!’
Wat zijn die onderlinge verschillen dan?
‘Steenzout wordt in ondergrondse zoutlagen
afgegraven en gezeefd, maar niet gezuiverd.
Het bevat dan ook verontreinigingen als zand,
zware metalen en andere oplosbare zouten
zoals sulfaten. Het gehalte NaCl is lager en
de korrelgrootte grover en onregelmatiger in
vergelijking met vacuümzout. Zeezout wordt
in warme landen gewonnen door verdamping
Boorkern
Een dwarsdoorsnede van een boorkern. Dit zout is gewonnen nabij Delfzijl.
van zeewater onder invloed van de zon en
de wind. Het achterblijvende zout valt qua
verontreinigingen en korrelgrootteverdeling te
vergelijken met steenzout.’
Vacuümzout is dus beter?
‘Afhankelijk van wat je onder beter verstaat: ja!
Vacuümzout wordt geproduceerd uit ondergronds
gewonnen pekel. Die wordt gezuiverd
waarna de pekel deels onder vacuüm wordt
ingedampt, zodat het zout uitkristalliseert.
Deze productiemethode zorgt voor heel
zuiver zout met een kleine korrel en gelijkmatige
korrelgrootteverdeling. Daarnaast bevat
ongedroogd vacuümzout 2,8% vocht wat een
goede hechting aan het wegdek bevordert.’
Is vacuümzout ook beter voor het milieu?
‘Opnieuw is het antwoord ja en nee. Ik zei al
dat de werkzame stof in alle drie zouttypen
identiek is: NaCl. Wat dat betreft is er dus
geen verschil. Echter, dankzij de unieke
eigenschappen is er voor een gelijk effect
minder vacuümzout nodig dan zout van een
ander type. En als er minder zout hoeft te
worden gebruikt, komt er ook minder zout
terecht in het milieu. In dat opzicht is vacuümzout
dus beslist beter.
Waarom er in vergelijking minder vacuümzout
nodig is dan zout van een ander type, kunt
u lezen in het artikel op pagina 18 van dit
magazine: ‘Méér doen met minder zout’.
8
Stappenplan voor zoutopslag
Wat komt er zoal kijken bij het bouwen
van een nieuwe zoutopslag. We vragen
het Henk Verschuuren, Senior Adviseur bij
ingenieursbureau Oranjewoud.
‘Je krijgt dan te maken met de wet- en regelgeving op het gebied van
de op- en overslag van zout. Er is een vergunning nodig en afhankelijk
van het type inrichting - dat is de vakterm - wordt deze verleend
door de provincie of door het rijk. Voor gemeentelijke inrichtingen is
de provincie meestal het bevoegd gezag, voor de provincie het rijk. In
deze vergunning wordt vermeld dat de Nederlandse Richtlijn Bodembescherming
(NRB) van toepassing is.’
Stappenplan
Met de NRB kun je vaststellen bij welke bodembedreigende activiteit
welke voorzieningen nodig zijn en waaruit die moeten bestaan, vertelt
Henk Verschuuren. ‘Het is een soort stappenplan, ook wel Bodemrisico
Checklist genoemd. Die doorloop je om te bepalen wat moet
gebeuren om tot een verwaarloosbaar bodemrisico te komen. In het
ene geval kan worden volstaan met een traditionele vloer, in een ander
geval is bijvoorbeeld een volledig gecertificeerde vloeistofdichte vloer
verplicht. Voor de riolering waarop deze vloer is aangesloten gelden
soortgelijke eisen. Vloer en riolering moeten bovendien door een onafhankelijk
inspectiebureau worden gekeurd. Daarmee toon je aan dat
de vloeistofdichte vloer en het riool voldoen aan de gestelde eisen.’
Vindt de verlading van het zout buiten de loods plaats, dan moet ook
de vloer van het buitenterrein zodanig zijn dat zoutemissies naar de
bodem worden voorkomen. Adviesbureaus als Oranjewoud kunnen
het gehele traject voor hun rekening nemen: van ontwerp tot en met
eindinspectie inclusief de vergunningaanvraag. ‘Denk ook aan bodemonderzoek’,
zegt Henk Verschuuren. ‘Voor nieuwbouw is dit verplicht
op grond van het Bouwbesluit, maar bij renovatie of verbouwingen
niet. Maar het is wel zeer aan te raden voor het vastleggen van de
nulsituatie en het bepalen van eventuele veiligheidsmaatregelen tijdens
de uitvoering. Uiteindelijk is de beheerder of eigenaar aan het eind van
de rit wel verantwoordelijk.’
Tot slot wijst hij nog op het belang van kwaliteitsborging tijdens het
bouwproces. ‘Een goed ontwerp leidt niet automatisch tot een zoutloods
die aan alle vereisten voldoet. Een aannemer bijvoorbeeld kan
fouten maken. Hou daarom van begin tot eind de vinger aan de pols.’
Milieudienst Groningen
Afgelopen zomer is het wegenzoutdepot volledig vernieuwd.
Gladheidpreventie
Soms moet je de knuppel gewoon
eens in het hoenderhok gooien en
wie weet zet het u tot nadenken…
Sinds mensenheugenis spreken we in ons vak over
gladheidbestrijding. Na het lezen van het artikel over
dynamisch strooien - het interview met MeteoConsult-
directeur Maarten Noort op pagina 12-14 van dit magazine
- zult u het met me eens zijn dat dit woord eigenlijk niet meer
van deze tijd is. In voor ons land normale winterse
omstandigheden is het doorgaans kwakkelweer. De temperatuur
schommelt rond het vriespunt, duikt er een keer onder
en schiet dan weer naar even boven nul. Omstandigheden
die geknipt zijn om preventief te strooien of te sproeien. Niks
gladheidbestrijding dus, we houden ons bezig met gladheidpreventie!
Gevoelswaarde
Wat maakt dat nou uit, zult u misschien zeggen. We zijn
nou eenmaal gewend om ons werk zo te noemen en als het
beestje maar een naam heeft, weet iedereen wat we bedoelen.
Ja, dat klopt. Maar het gaat om meer dan dat. Voorkomen
is beter dan genezen en het woord bestrijden heeft een zekere
gevoelswaarde. Zoiets als: afwachten tot het fout begint te
gaan en dan pas in actie komen. En dat terwijl onze gehele
branche precies het tegenovergestelde wil en doet. We gaan
niet zitten wachten tot het glad is, wij willen juist voorkomen
dat het glad wordt. Dat is goed voor de verkeersveiligheid, het
bevordert de doorstroming, het scheelt geld en zout en dat
alles bij elkaar is beter voor mens en milieu. Kortom, voortaan
doen wij aan gladheidpreventie! U ook?
Rolf Breslau
Segment Manager Road Salt
9
Column

Wegenzout Magazine
Een nieuw leven voor zoutcavernes
Duurzaamheid
op diepte
10
Duurzaamheid staat
hoog in het vaandel bij
Akzo Nobel. Het verband
tussen zoutproductie en
duurzame energie zal niet
in één oogopslag duidelijk
zijn. ´Maar het is er wél!´
Rob Selles vertelt over de
ondergrondse opslag van
gas, olie en… lucht.
In de vorige editie van Wegenzout Magazine
heeft u kunnen lezen hoe AkzoNobel in
Nederland (bij Hengelo en Delfzijl) en Denemarken
(in Mariager) zout wint en produceert.
Ondergrondse zoutlagen worden aangeboord,
het zout wordt opgelost in water en door dit
proces ontstaan er holtes: cavernes. Naarmate
de productie vordert worden ze steeds groter.
Als een caverne zijn maximale grootte heeft
bereikt - met het oog op bodemverzakking is
de omvang begrensd - stopt AkzoNobel met
de productie. En dan?
Eiffeltoren en voetbalveld
‘Dan gaan wij kijken of AkzoNobel die cavernes
een nieuwe bestemming kan geven’,
vertelt Rob Selles. Hij is Manager Mining
Technology and Business Development.
Rob weet dus alles van de ondergrondse
zoutwinning en hij bedenkt met zijn team hoe
de cavernes op een nuttige manier kunnen
worden ingezet. ‘Om te beginnen zal ik een
beeld van de omvang geven. In de omgeving
van Hengelo hebben ze een andere vorm
dan in de buurt van Delfzijl. Bij Hengelo zijn
cavernes breder dan hoog en hebben ze de
grootte van een voetbalveld. In het gebied
rond Delfzijl zijn ze hoger dan breed en er past
met gemak een Eiffeltoren in.’ In Groningen,
in de omgeving van het plaatsje Zuidwending,
is AkzoNobel enkele jaren geleden samen
met de Gasunie en de Nuon begonnen aan
een project voor de ondergrondse opslag van
aardgas. ‘Inmiddels zijn er vier cavernes gevuld
en alles bij elkaar is daar 200 miljoen kubieke
meter gas in gepompt. Dat gebeurt met zware
compressoren, zodat het gas onder hoge druk
wordt opgeslagen. Als dat nodig is kan het gas
nadat het ontvochtigd is zo weer beschikbaar
worden gemaakt. In 2013 worden er nog eens
drie cavernes in gebruik genomen. In totaal is
er dan een reservevoorraad van 300 miljoen
kubieke meter gas. Dat klinkt als veel, maar
dat valt nogal mee. Voor huishoudelijk gebruik
kunnen we met deze voorraad hooguit een
paar dagen toe. Maar daar is het ook niet voor
bedoeld. Dit gas dient om pieken bij elektriciteitsbedrijven
op te vangen.’
Negentig dagen
De ondergrondse holtes in buurt van Hengelo
krijgen een andere bestemming. Daar worden
cavernes gereed gemaakt voor de vulling met
aardolie. Deze voorraad dient als strategische
reserve. Zo wordt voorkomen dat Nederland
in tijden van schaarste al te snel zonder olie
komt te zitten. In één caverne kan gemiddeld
150.000 m³ olie of olieproducten worden
opgeslagen en het is de bedoeling om in de
Twentse ondergrond een deel van de voorraad
aan te leggen waarmee Nederland negentig
dagen toe kan. De cavernes zijn hier uitermate
geschikt voor. Ze zijn naast groot en stabiel
ook heel veilig vergeleken met opslag in bovengrondse
tanks. Deze cavernes moeten nog
gevuld gaan worden, momenteel is AkzoNobel
bezig om daar de nodige vergunningen voor
te verkrijgen. Olie- en gasopslag is dus het
toekomstperspectief voor al die cavernes?
‘Nee,’ zegt Rob Selles, ‘de zaak ligt wat genuanceerder.’
Perslucht opslaan
‘De Groningse gasvoorraad is bestemd om
pieken in de elektriciteitsproductie van gasgestookte
centrales op te vangen, dat zei ik al.
Maar eigenlijk willen we - en met we bedoel in
niet alleen AkzoNobel, maar de maatschappij
als geheel - toe naar een schonere manier van
energie produceren. Zonne- en windenergie
zijn natuurlijk schoon en als de installaties
11
eenmaal staan is het ook nog eens zo goed
als gratis. Het probleem is alleen dat je de
productie niet kunt plannen: je weet niet wanneer
en hoe hard het waait en wanneer de zon
schijnt. Het zou natuurlijk ideaal zijn als we de
met zon of wind opgewekte energie konden
opslaan. Maar in de vorm van elektriciteit kan
dat nu nog niet op een rendabele manier.
Er worden echter alternatieven gezocht. We
kunnen bijvoorbeeld het surplus aan zonne- en
windenergie gebruiken om lucht - gewoon de
lucht die we inademen - samen te persen en
die ondergronds op te slaan in onze cavernes.
Later kan die perslucht naar elektriciteitscentrales
worden gevoerd om daar bijvoorbeeld
windturbines aan te drijven. Op die manier
wordt onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen
en kernenergie stukken kleiner.’
AkzoNobel levert zo een actieve bijdrage aan
de verduurzaming van onze energieopwekking.
‘Wij participeren in het onderzoek en
uiteindelijk is het de bedoeling dat we een gezond
rendement gaan behalen met deze vorm
van energieopslag.’ Het is een prikkelende gedachte:
met het zout dat we ’s winters gebruiken
om de wegen veilig berijdbaar te houden,
creëren we tegelijk ruimte voor schone energie.
Laat die strenge winters maar komen!
Rob Selles:
‘Zoeken naar manieren om schonere energie te produceren. AkzoNobel helpt daarbij.’

Wegenzout Magazine
Meteo Consult legt de basis voor dynamisch strooien
Maarten Noort: ‘Dertig procent minder
zout gebruiken’
Meteo Consult biedt dienstverlening op het gebied van
weersverwachtingen. Een compacte omschrijving voor
een breed dienstenpakket. Gladheidbestrijding hoort
daar ook bij. Naast dagelijkse informatievoorziening
aan wegbeheerders doet Meteo Consult onderzoek en
initieert ook innovatieve technieken en systemen.
Dynamisch strooien is daar een voorbeeld van. Dit staat
nog in de kinderschoenen, maar zal binnen enkele jaren
zorgen voor een enorme sprong voorwaarts.
De wat oudere rotten in het vak herinneren
het zich maar al te goed en kunnen er
smakelijk over vertellen. Het is ten slotte ook
nog maar een jaar of twintig geleden dat de
belangrijkste meetmethode in professionele
gladheidbestrijding die van het washandje
was. Dat hing je buiten aan een waslijn en
wanneer het begon op te stijven werd het tijd
om te gaan strooien. ‘De crux van het verhaal
is dat je dan te laat bent’, zegt Maarten Noort,
directeur van weerbureau Meteo Consult 1 .
‘Je wilt gladheid niet bestrijden, je wilt zien te
voorkomen dat het glad wordt.’ In vaktermen
gezegd: liever preventief strooien of sproeien
dan curatieve acties uitvoeren. De essentie
van gladheidbestrijding is weten waar, wanneer,
waardoor en in welke mate gladheid
kan ontstaan. En daar komt wel iets meer bij
kijken dan een nat stukje textiel. Om het oneerbiedig
te zeggen: weerbureaus als Meteo
Consult hebben de rol van het washandje
overgenomen. En met overdonderend succes.
Het is niet overdreven om te stellen dat
effectieve gladheidbestrijding afhankelijk is van
de informatie die weerbureaus leveren in de
vorm van weersverwachtingen.
Allround weerbedrijf
Meteo Consult maakt deel uit van de Meteo-
Group. Dat is Europa’s grootste weerbedrijf
met veertien kantoren binnen Europa en twee
daarbuiten. Het bedrijf is van Nederlandse
origine. Het werd opgericht in 1986 en het
hoofdkantoor staat in Wageningen. In deze
plaats vindt ook het onderzoek plaats. Als allround
weerbedrijf levert Meteo Consult maatwerk
producten voor consumenten, media en
zakelijke markten. De meteorologen verstrekken
verwachtingen, werken consultancy
1 Voor uitgebreide info: kijk op www.meteoconsult.nl
2 Binnen randvoorwaarden is pekel sproeien minstens even
effectief als zout strooien.
opdrachten uit en ze verzorgen het monitoren
van het weer bij kritieke situaties. Waar nodig
geven ze waarschuwingen uit en verrichten zij
ondersteunende werkzaamheden. Dit gebeurt
24 uur per dag, 365 dagen per jaar. Diensten
aan professionele gladheidbestrijding in
Nederland en Denemarken zijn een belangrijk
onderdeel van de activiteiten van Meteo
Consult. Directeur Maarten Noort, één van de
early directors, vertelt hoe ver Meteo Consult
is met de informatieverstrekking aan en de
tools voor professionele gladheidbestrijding
en welke ontwikkelingen we de komende vijf
à tien jaar mogen verwachten.
Op naar dynamisch strooien
‘Uiteindelijk gaan we naar dynamisch strooien
toe’, zegt Maarten Noort. ‘Dat wil zeggen:
preventief strooien 2 waar dat nodig is in exact
de juiste dosering. Dynamisch strooien is alleen
mogelijk bij voor ons land normale winterse condities.
Situaties waarbij temperaturen net boven
of onder nul zijn en waarbij locale verschillen,
vaak op relatief korte afstand, enkele graden
kunnen bedragen. Het gaat dus niet op voor
meer extreme situaties met heel veel sneeuw
(zoals in de winters 2009/10 en 2010/11) of
met strenge vorst zoals we begin van dit jaar
hadden. Nee, het gaat om het net wél of net
niet glad kunnen worden van wegen. Dat zijn
ook de meest verraderlijke gevallen. Als het
duidelijk is dat het spekglad is, past iedereen
zijn rijgedrag echt wel aan. Juist in die onduidelijke
situaties is de kans dat het mis gaat het
grootst.’ Om adequaat preventief te kunnen
strooien, en helemaal om effectief dynamisch te
strooien, moet je weten waar en wanneer het
glad gaat worden. Om daarvoor betrouwbare
verwachtingen te kunnen maken, is een aantal
zaken nodig: informatie over de actuele situatie,
een betrouwbare locale weersverwachting én
kennis van de thermische eigenschappen van
de weg.
Gladheidmeldsysteem
‘Voor het eerste - de actuele situatie dus - beschikken
we over een gladheidmeldsysteem.
Dat bestaat uit een groot aantal meetpunten
die informatie geven over de temperatuur van
het wegdek en de hoeveelheid vocht en zout
op de weg. Dit wordt gemeten door sensoren
in het wegdek. Begin jaren negentig is Rijkswaterstaat
begonnen om zulke meetpunten
aan te brengen in rijkswegen. Dat gebeurde
op plekken waarvan de ervaring had geleerd
dat die het meest kritisch waren, het koudst
dus. Door de hoeveelheid strooizout daaraan
aan te passen, was er nooit enig risico
voor onderdosering op de rest van de weg.
Inmiddels zijn alle rijkswegen voorzien van
meetpunten. Later volgden de provincies en
werd het gladheidmeldsysteem voor provinciale
wegen gecompleteerd. En inmiddels zijn
ook gemeenten er volop mee bezig. Er zijn
nu al zo’n 160 gemeentelijke meetpunten (op
een landelijk totaal van 400). Alle informatie
wordt centraal verzameld en daar kunnen wij
als Meteo Consult, maar andere weerbureaus
natuurlijk ook, gebruik van maken.’
Investeren
De redenen waarom rijk, provincies en
gemeenten investeren in het gladheidmeldsysteem
zijn duidelijk. Het verhoogt de
verkeersveiligheid: betrouwbare informatie
waarop actie volgt, voorkomt ongelukken.
Daarnaast draagt het bij aan verdere professionalisering:
met een adequaat systeem kan
hetzelfde werk met minder mensen worden
gedaan. Maar er is nóg een reden om te
investeren: aansprakelijkheid. Maarten Noort:
‘Wat in Amerika op grote schaal gebeurt, zie
je hier ook komen: mensen die overheden
aansprakelijk stellen voor opgelopen schade.
Kun je als overheid aantonen dat je al het
nodige hebt gedaan, dan voorkomt dat heel
veel kosten. Ik was laatst op een Amerikaans
gladheidcongres waar juristen vertelden dat
een gladheidmeldsysteem juist geld oplévert.
Je verdient de investering twee à tien maal
terug en daarnaast voorkomt het aansprakelijkheidskosten.’
Netwerkverwachting
Weten wat de actuele wegdektemperatuur
bij een meetpunt is, of het wegdek vochtig is
en hoeveel zout er eventueel nog ligt, is een
eerste belangrijke stap om tot de juiste (strooi)
actie te komen. Maar we willen méér. Niet
alleen weten hoe de weg er nu bij ligt, bijvoorbeeld
om drie uur ’s nachts, maar vooral ook
wat de situatie bij zonsopgang zal zijn. Om
12
-0,2 0 C
-0,9 0 C
-1,5 0 C
+2,6 0 C
+1,5 0 C
Illustratie boven
Een voorbeeld van thermal mapping. Een weg in
noord-west Noord-Holland is thermisch in beeld gebracht. De
rechter foto toont grote bomen aan de noordkant van de weg
en deze hangen ook gedeeltelijk over de weg. De verminderde
uitstraling zorgt hier voor aanmerkelijk hogere wegdektemperaturen
(+2,6° C) dan in het westelijk weggedeelte. De locatie van
de middelste foto is vlak na de kruising en de foto toont de weg
in westelijke richting . Bomen en struiken staan op het zuiden en
geven schaduw, waardoor dit de koudste plaats wordt (punt bij
-1,6° C). De linker foto is in de andere richting genomen, op het
open stuk. De zon zorgt ervoor dat dit punt net wat warmer is dan
het schaduw.
Middelste afbeelding
De figuur toont een neerslagbeeld. Door waarnemingen en
korte termijn weersverwachtingen in het beeld te verwerken is
MeteoGroup erin geslaagd de neerslagsoort te bepalen. In het
rode gedeelte valt sneeuw, het witte toont natte sneeuw, de
blauwe kleur geeft het regengebied aan. Boven Denemarken
geeft de gele kleur aan dat in dat gebied hagel valt. Voor de
gladheidbestrijding is deze aanduiding in neerslagsoort een grote
vooruitgang om het juiste moment van de strooiactie te kunnen
bepalen. Meteo Consult / MeteoGroup heeft ook een kantoor in
Scandinavië en voorziet haar klanten, zoals de stad Kopenhagen
en de Oresundbrug, vanuit dit kantoor van informatie voor de
gladheidbestrijding.
Onderste foto
De ondergrond is mede een bepalende factor voor het
ontstaan van gladheid. Op deze foto is de grens tussen ZOAB
en andersoortig asfalt messcherp.
Afbeelding pagina 14: locale verschillen
Een thermische kaart van Maastricht. Duidelijk zijn de temperatuurverschillen
tussen binnenstad en buitenwijken. Het verschil
kan wel 4 graden Celcius bedragen.
13

Wegenzout Magazine
daar betrouwbare uitspraken over te doen,
moet je een adequate weersverwachting hebben
voor de betreffende locatie en bekend
zijn met de thermische eigenschappen van de
weg. Door deze gegevens te combineren met
de informatie die het gladheidmeldsysteem
levert, kan Meteo Consult een zogenoemde
netwerkverwachting opstellen, oftewel een
gladheidverwachting voor een compleet
traject, gedifferentieerd naar delen van dat
traject. Micro weersverwachtingen maken
behoort tot de core business van Meteo
Consult; de meteorologen stellen 24-uurs
verwachtingen op voor een grid van 10 bij 10
kilometer (indien nodig kan dit grid tot 1 bij 1
kilometer gereduceerd worden).
De thermische eigenschappen van een weg
in kaart brengen - in vaktaal: eigenlijk continue
een thermal map van de weg produceren - is
een relatief nieuwe tak van sport. Normaal
gesproken wordt een thermal map alleen gemaakt
als het onbewolkt is met weinig wind.
Nu gebeurt het onder álle weersomstandigheden.
Maarten Noort legt uit waarom dit zo
belangrijk is. ‘Om te bepalen of een bepaald
stuk weg glad kan worden, is het niet genoeg
om te weten wat de luchttemperatuur zal zijn
op een zeker moment. Je moet ook weten
wat de weg doet. De soort ondergrond en de
samenstelling van het wegdek bepalen hoe
lang de weg warmte of kou vasthoudt. Maar
óók moet je weten wat de balans is tussen
de instraling van zonlicht op het wegdek en
de uitstraling van warmte door het wegdek.
Staan er bijvoorbeeld bomen langs de weg,
zodat maar weinig (schuin invallend) zonlicht
het wegdek bereikt, terwijl dat ’s nachts
gemakkelijk zijn warmte verliest door uitstraling,
dan is het op die plek kouder dan op een
stuk weg waarop de zon de hele dag heeft
geschenen. Op die schaduwplek kan het
bij gelijke luchttemperatuur dus ook eerder
glad worden.’ Het in beeld brengen van al
deze zaken heet een netwerkverwachting
opstellen. Meteo Consult heeft samen met
een aantal andere partijen enkele wegen in
Gelderland bij wijze van experiment in kaart
gebracht en daarmee in 2009 de RGI Award,
een innovatieprijs, gewonnen 3 .
Veilige doseringen
Maarten Noort: ´Ik maak even een tussenstop
en vat het voorgaande samen. Het gladheidmeldsysteem
geeft informatie over de koudste
punten van de weg. Op basis daarvan
stelt de wegbeheerder vast of een strooiactie
moet worden ingezet en met welke dosering
gestrooid gaat worden. Tussen twee meet-
3 MeteoConsult was een van de partners in een onderzoek
naar de mogelijkheden van dynamische gladheidbestrijding.
Andere partners waren: Aebi Schmidt Nederland,
Rijkswaterstaat, Provincie Gelderland, Nieuwland, de
Afvalcombinatie en NMPO. Bij het onderzoek werd de
gedetailleerde weersverwachting voor een heel klein gebied
(10 km²) gekoppeld aan informatie over beschutting van de
weg (skyview), over de positie van de weg ten opzichte van
de zon (sunview) én de thermische eigenschappen van de
weg. Ingevoerd in een rekenmodel levert deze informatie
een exacte gladheidvoorspelling op.
Grote locale temperatuurverschillen
Binnen steden kunnen er grote temperatuurverschillen zijn tussen centrum en buitenwijken.
Soms zit daar wel 4 graden tussen en dan kan het in het centrum +2 zijn, terwijl het in een
buitenwijk bij -2 graden glad wordt. De thermische kaart van Maastricht laat deze verschillen
goed zien. Zo’n grote variatie in temperatuur maakt dynamisch strooien aantrekkelijk. Maar om
dat veilig te kunnen doen, is het noodzakelijk dat de thermische kaart van het gebied én de
actuele gladheidverwachting gekoppeld en getoetst kunnen worden aan de actuele situatie. Het
gladheidmeldsysteem of met thermische sensoren uitgeruste strooimachines kan die informatie
leveren.
punten in is het wegdek bijna altijd warmer en
als je daar met dezelfde dosering strooit als bij
het meetpunt, wordt er dus méér zout op de
weg gebracht dan nodig is. Daarom willen we
weten wat de situatie is tussen de meetpunten
in. Daarvoor maken we een thermische
kaart van de weg. De informatie van het
gladheidmeldsysteem, de thermische kaarten
én de locale weersverwachting brengt Meteo
Consult bij elkaar in één model. Daarmee
kunnen wij een netwerkverwachting opstellen.
De wegbeheerder kan op basis daarvan
bepalen hoeveel zout er op welk deel van de
weg gestrooid moet worden. Die informatie
wordt doorgegeven aan het strooimanagementsysteem
op de strooimachine en de
strooiactie kan vervolgens precies volgens
dit recept wordt uitgevoerd. Dit hele proces
noemen we dynamisch strooien.’
De hamvraag is natuurlijk alleen: klopt die netwerkverwachting
wel? Met andere woorden:
als Meteo Consult zegt dat punt x van weg y
op een bepaald tijdstip een temperatuur heeft
van -z graden, moet het niet zo zijn dat het in
werkelijkheid kouder is en dat er dan te weinig
zout wordt gestrooid. Maarten Noort: ‘Dat
voorkom je met een systeem als Thermologic.
Tijdens de (preventieve) strooiactie, die
uitgevoerd wordt bij een hogere temperatuur,
meet dit systeem voortdurend de wegdektemperatuur.
Is die lager dan wat onze
netwerkverwachting aangeeft, dan wordt het
dynamisch strooien automatisch uitgeschakeld
en schakelt het systeem vanzelf over op
vaste doseringen. Veiligheid blijft natuurlijk het
allerbelangrijkst.’
Er moet nog heel wat werk worden verzet
voordat er voor alle relevante wegen in
Nederland thermische kaarten beschikbaar
zijn. Maarten Noort verwacht dat het binnen
vijf à tien jaar zo ver is. ‘Maar dat hangt af van
het antwoord op de vraag in welke mate men
dynamisch wil gaan strooien. En die vraag
is weer afhankelijk van de besparingen die
met dynamisch strooien gerealiseerd kunnen
worden. Voor normale winters gaan we uit
van een besparing op strooizout van circa 30
procent. Onder normale winters moet je dan
verstaan: een seizoen waarin het vijf à zeven
keer sneeuwt en waarin 25 à 30 keer gladheid
kan ontstaan door bevriezing en condensatie.
De besparing wordt gerealiseerd in de laatste
situaties. Dynamisch strooien kan dus leiden
tot een belangrijke kostenreductie en ervoor
zorgen - minstens net zo belangrijk - dat er
ongeveer éénderde minder zout in het milieu
terecht komt. Een belangrijke ontwikkeling
dus, waaraan wij als Meteo Consult graag een
bijdrage leveren.’
En de innovatie gaat door. Onlangs is er een
onderzoek gestart naar fietspaden. Hiervoor
neemt Meteo Consult deel aan een werkgroep
van CROW. En ook dit levert weer instrumenten
op voor de professionele gladheidbestrijding.
Maarten Noort kan zijn verhaal dan ook
afsluiten met een primeur: ‘Komende winter
start Meteo Consult in Nederland met een
gladheidverwachting voor fietspaden. Omdat
fietspaden vaak kritischer zijn dan normale
wegen zou dat wel eens behoorlijk kunnen
schelen in het aantal valpartijen met alle mogelijk
nare gevolgen van dien.’
14
Kunststof strooier
Duurzaamheid is een belangrijk onderwerp in de wereld
van gladheidbestrijding. Op het gebied van materieel zetten
producenten veelbelovende stappen.
Aebi Schmidt Nederland levert een breed scala aan gladheidbestrijdingsmaterieel.
Onlangs introduceerde het bedrijf uit het
Overijsselse Holten de Syntos: de eerste volledig uit kunststof
vervaardigde natzoutstrooimachine. Commercieel directeur Arjan Ester:
‘De Syntos is ontworpen op basis van een technologisch project van
onze ontwikkelingsafdeling. We wilden een duurzame strooier maken
met andere materialen dan staal. Met de Syntos is dat gelukt.’
Strak design
De trechter van de Syntos is volledig uitgevoerd in kunststof. Dat
past goed in de trend om te werken met lichtere bedrijfswagens en
het maakte het ‘strakke en eigentijdse design van de Syntos mogelijk.’
Naast aantrekkelijk uitgevoerd is de Syntos ook zeer functioneel.
‘Dankzij het gebruik van kunststof is deze strooier natuurlijk corrosievrij
Geen leven zonder zout
Zout is van vitaal belang. Voor ons lichaam én voor de maatschappij
als geheel. Zonder zout zou alles stil komen te staan.
Van al het zout dat AkzoNobel in Denemarken en Nederland produceert
is maar een betrekkelijk klein gedeelte bestemd voor gladheidbestrijding.
Hoewel het woord ‘klein’ wel met de spreekwoordelijke korrel
zout genomen mag worden. Want alleen al in Nederland wordt in een
gemiddelde winter zo’n 300.000 ton zout gebruikt. Op een jaarproductie
van ruim 6 miljoen ton zout heeft het wegenzout echter een bescheiden
aandeel.
Chloorproductie
Die 6 miljoen ton zout is bestemd voor drie productgroepen. Naast
het al genoemde wegenzout zijn dat Chemical Transformation en
Specialties. Zout binnen de laatstgenoemde productgroep is onder
meer bestemd voor voedselproductie en diervoeders. Het moet dan
ook aan de allerstrengste eisen voldoen. Het leeuwendeel van het zout
binnen de productgroep Chemical Transformation wordt gebruikt om
en dat zorgt voor een lange levensduur. Daarnaast is het dagelijks
schoonmaken heel eenvoudig.’ De Syntos is leverbaar in diverse uitvoeringen,
in volume oplopend van 0,8 via 1,1 en 1,5 tot 1,7 kubieke meter.
Afgelopen juni, tijdens de Nido Winter Experience in Enschede, werd de
Syntos groots gepresenteerd aan het publiek!
Nieuw: wegenzout bestellen via internet
AkzoNobel Wegenzout is met e-ordering gestart: zout bestellen via
internet. Inmiddels heeft circa 30 procent van onze klanten hiervoor
een inlogcode. Komende winter breiden wij deze service verder uit.
Onder meer door aan het begin van het nieuwe seizoen een praktische
gebruikershandleiding te verspreiden. Maak het uzelf gemakkelijker en
vraag ook een inlogcode aan.
Voor een inlogcode kunt u terecht bij onze Sales Assistent
Adrienne d’Aulnis. Zij maakt sinds afgelopen winter deel uit van het
AkzoNobel Wegenzoutteam in Amersfoort. Met haar komst wordt
invulling gegeven aan de nieuwe commerciële desk van AkzoNobel
Wegenzout. U kunt bij Adrienne altijd terecht met vragen over
klantgegevens, e-ordering, facturen en administratieve zaken. Daarnaast
zorgt Adrienne ervoor dat de afhandeling van uw orders perfect
verloopt, want zij vormt de verbindende schakel tussen ons commerciële
en logistieke team. U kunt de commerciële desk rechtstreeks bellen of
mailen: 033-4676812 of wegenzout@akzonobel.com.
chloor te maken. En op zijn beurt is chloor weer een belangrijke
grondstof voor…
Toepassingen
Voor wat niet eigenlijk? Het is niet overdreven om te zeggen dat
chloor onmisbaar is voor allerhande nuttige producten in ons
dagelijks leven. Chloor wordt onder meer gebruikt voor de productie
van bouwmaterialen, auto-onderdelen, geneesmiddelen en
PVC, bijvoorbeeld voor kozijnen en buizen, en waterzuivering.
AkzoNobel is binnen Europa de grootste toeleverancier van zout voor
chloorproducenten en AkzoNobel is zelf ook een grote producent van
chloor. In Europa heeft AkzoNobel vijf productielocaties van chloor,
waaronder de twee Membraan Elektrolyse Bedrijven in Delfzijl en Rotterdam-Botlek.
Membraan elektrolyse is de meest moderne en duurzame
manier om door middel van elektrolyse uit de grondstoffen zout, water
en elektriciteit onder andere chloor te maken. Het chloor die in deze
fabrieken wordt geproduceerd, gaat via pijpleidingen direct naar
afnemers op het terrein en daarbuiten. Deze bedrijven verwerken het
verder tot allerlei tussen- en eindproducten. Dat zijn er veel te veel om
op te noemen, maar ze hebben één ding gemeen: zonder zout
zouden ze niet bestaan.
15

Wegenzout Magazine
Er gaat niets boven
duurzaamheid
AkzoNobel Delfzijl
Links op de foto Ronny Pals, rechts Egbert Brinks.
168
‘Er gaat niets boven
Groningen’, luidt de slogan.
En voor Groningen gaat er
niets boven duur zaamheid.
Gemeente én provincie
Groningen werkten samen
bij aan bestedingen voor
wegen zout. Gemeenschappelijk
streven: een milieuvriendelijk
alternatief voor het
antiklontermiddel ijzer cyanide.
Johan Meijer, gladheidcoördinator bij gemeente
Groningen en Ron Paardekooper (zie foto),
inkoper voor provincie Groningen, vertellen over
de contracten voor Ecosel ® mTA wegenzout
(zie kader) die onlangs werden gesloten met
AkzoNobel. Johan Meijer: ‘In ons geval was de
aanleiding een probleem met de zoutopslag.
Via scheuren in de vloer bleek de ondergrond
verontreinigd te zijn met ijzercyanide. Dat wezen
grondmonsters uit. De zaak moest worden gesaneerd
voordat wij onze nieuwe loods konden
bouwen. Dat gebeurde afgelopen zomer. Na
de aanbesteding kwamen we in gesprek over
dit nieuwe, milieuvriendelijke antiklontermiddel:
Ecosel ® mTA. Daar waren wij als gemeente
direct enthousiast over.’ De aanvliegroute
voor de provincie Groningen was iets anders.
Duurzaam inkopen heeft prioriteit en daarom
besloot de provincie het nieuwe zoutcontract
aan te besteden op basis van EMVI . Ron
Paardekooper: ‘De verdeling was: 70 procent
prijs en 30 procent kwaliteit. Waarbij kwaliteit
weer onderverdeeld was in 20 procent voor
korrelgrootte en 10 procent voor een 100%
biologisch afbreekbaar antiklontermiddel. Voor
de laagste prijs kon men maximaal 70 punten
scoren. Werd ook voldaan aan de criteria wat
betreft korrelgrootte, dan wel het biologisch
afbreekbare antiklontermiddel, dan kreeg men
er respectievelijk 20 en 10 punten bij. Zo niet,
dan was de score voor dat onderdeel 0.
Springen
Korrelgrootte was ook een belangrijk issue voor
de stad Groningen. Johan Meijer: ‘In Groningen
werken we liever niet met grof zout. Dit zout
springt meer en we willen het graag op de plek
hebben waarvoor het is bedoeld. Bovendien ervaren
we dat het minder goed wordt ingereden.
Praat je over zout met een fijne korrelgrootte,
dan heb je het feitelijk over vacuümzout en
daar gaat onze voorkeur naar uit.’ Ook Ron
Paardekooper had gegronde redenen om
het fijnkorrelige vacuümzout te prefereren.
‘De provincie en de gemeenten waarmee wij
samenwerken kiezen daar voor omdat het een
betere dooiwerking heeft, minder van de weg
af stuift en dus ook minder verontreiniging in
bermen veroorzaakt, én omdat het beter wordt
ingereden dan steenzout.’ De argumenten zijn
duidelijk. De vraag is alleen: hoe realiseer je als
aanbesteder dat de doelen die je nastreeft - de
gewenste korrelgrootte en een milieuvriendelijk
antiklontermiddel - worden bereikt én dat
Milieuvriendelijk wegenzout uit Delfzijl
Ecosel ® mTA wegenzout wordt gemaakt in Delfzijl. Dit
antiklontermiddel kent een lange voorgeschiedenis.
‘De afkorting mTA verwijst naar de chemische
naam voor wijnsteenzuur’, vertelt Plant Manager
Salt Egbert Brinks. ‘Wij hebben jarenlang
onderzoek gedaan naar een goede vervanger
voor het traditionele antiklontermiddel ijzercyanide.
Dat bleek mTA te zijn. Bij de productie
van chloor uit zout (zie ook pagina 15) levert
de toepassing van mTA een forse energiebesparing
op en bovendien zorgt het voor een
belangrijke procesverbetering. De laatste jaren
heeft AkzoNobel de toepasbaarheid van mTA
voor wegenzout onderzocht. Met succes.
Sinds vorige winter leveren wij mTA wegenzout
aan onze klanten.’
Overstortband
Van nóg recentere datum is de nu officiële
benaming voor dit milieuvriendelijke product:
Ecosel ® mTA wegenzout. Ecosel ® is daarbij de
groepsnaam voor milieuvriendelijke additieven
aan zout, waarvan Ecosel ® mTA de eerste is
die op de markt verkrijgbaar is. De uitspraak
dat Ecosel ® mTA wegenzout in Delfzijl wordt
‘gemaakt’, behoeft overigens enige nuance.
Ronny Pals, in Delfzijl verantwoordelijk
voor productie en logistiek: ‘Het antiklontermiddel
zelf wordt door een toeleverancier
geproduceerd. Wij krijgen het in geconcentreerde
vorm aangeleverd. In onze fabriek
verdunnen wij dit concentraat en brengen
het vervolgens op het zout aan. Op een
overstortpunt valt het zout op een volgende
band en zo vindt de vermenging van het
Ecosel ® mTA en het vacuümzout plaats.’
Specificatie
Dit wordt getransporteerd naar de diverse
depots van AkzoNobel en daar vindt
nog een tweede toevoeging van Ecosel ® mTA
plaats. ‘Daarmee wordt het product op de
wegenzoutspecificatie gebracht en kunnen
we het Ecosel ® mTA wegenzout noemen,’
besluit Egbert Brinks.
diverse leveranciers kunnen inschrijven op de
aanbesteding?
17
Gezamenlijk aanbesteden
Johan Meijer: ‘Die intentie hebben we en we zijn
daar samen met de Provincie al een heel eind
mee gekomen. Bij de laatste aanbesteding hebben
we ons geconformeerd aan de richtlijnen
van CROW omtrent de specificatie van zout.’
En voor het biologisch afbreekbaar antiklontermiddel?
Ron Paardekooper: ‘De provincie
heeft natuurlijk ook vooraf onderzoek gedaan.
AkzoNobel heeft net Ecosel ® mTA antiklontermiddel
op de markt gebracht en is weliswaar
de enige producent, maar men gaf aan dat dit
antiklontermiddel ook aan andere leveranciers
ter beschikking staat. Zij kunnen het bij Akzo-
Nobel inkopen en konden daardoor volwaardig
meedoen aan onze aanbesteding. Dat hebben
wij naar aanleiding van vragen ook aangegeven
in onze Nota van Inlichtingen.’ Gemeente en
provincie Groningen hebben dus nauw samengewerkt
bij hun aanbestedingen voor wegenzout.
Als uitgangspunten en ambities zó dicht
bij elkaar liggen, was het dan niet denkbaar
geweest om één gezamenlijke aanbesteding
te doen? Ron Paardekooper: ‘Natuurlijk! En
we waren ook al heel ver met onze plannen.
Echter, de provincie wilde ook een aantal omliggende
gemeenten laten aansluiten. Daar was
aan die kant ook zeker animo voor, maar het
zou nog veel tijd kosten om de gezamenlijke
aanbesteding op te tuigen.’ ‘En die tijd hadden
wij niet toen meer’, vult Johan Meijer aan. ‘Om
juridische redenen moesten wij dóór. De intentie
is er echter om de volgende keer sámen aan te
besteden.’
Winst voor iedereen
De pluspunten van zo’n combinatie, naast
het te bedingen inkoopvoordeel door schaalvergroting,
zijn duidelijk. Ron Paardekooper: ‘Als
alle gemeenten in dit gebied én de provincie
hetzelfde zout gebruiken, wordt samenwerken
eenvoudiger. Denk bijvoorbeeld aan een
gezamenlijke zoutopslag, waar wij dan zelf
een strategische voorraad kunnen aanleggen.
Voorlopig is dat nog niet aan de orde, maar het
is wel de ambitie van de provincie om tot één
grote aanbesteding voor het hele noorden te
komen.’

Wegenzout Magazine
Strooi-efficiency
Méér doen met minder zout
‘Strooien met wegenzout van AkzoNobel betekent
méér bereiken met minder’, zegt Verkoopmanager
Sander Bouman. ‘Met ons vacuümzout werkt het
efficiënter. Wij noemen dat: verdienen per vierkante
meter.’
Dat het efficiënter werken is met wegenzout
van AkzoNobel heeft alles te maken met
de eigenschappen van vacuümzout, vertelt
Sander Bouman. ‘Het heeft een fijne korrelverdeling
en is relatief vochtig. Dat is een
gevolg van de wijze waarop dit zout wordt
geproduceerd, waarbij pekelwater onder
een gedeeltelijk vacuüm wordt verdampt.
Daarom heet het zout ook vacuümzout.’
Strooien met vacuümzout heeft een betere
verdeling van het zout op het wegdek tot
gevolg dan bijvoorbeeld strooien met grof
zout. Dit laatste zout heeft bij het uitbrengen
veel meer de neiging van de weg af
te springen, waardoor er per vierkante
meter een hogere dosering nodig is dan de
omstandigheden strikt vereisen. ‘Door de
vochtigheid van hecht vacuümzout beter
aan het wegdek en levert al met al een ge-
lijkmatiger strooibeeld dan grof zout, zodat
met de optimale dosering kan worden gestrooid.
Het voordeel is tweeledig: het zout
komt daar terecht waar het terecht móet
komen én bovendien werkt het ook sneller
dan grof zout. Alweer vanwege de optimale
spreiding én doordat het sneller door het
verkeer wordt ingereden. Dat betekent dat
er 10 tot 15 procent minder vacuümzout
nodig is dan grovere soorten zout om
hetzelfde effect te bereiken. Dit fenomeen is
ook door onafhankelijk onderzoek bevestigd.’
Grotere actieradius
‘Maar dat is nog niet alles. Dankzij de fijnere
korrelgrootte gaat er in één kubieke meter
méér vacuümzout dan grof zout. Dat is ook
logisch. De ruimtes tussen zoutkorrels zijn
veel kleiner dan de tussenruimtes in grof
zout. Anders gezegd: een volle strooiwagen
vacuümzout kan zo’n 10 procent
méér gewicht aan zout bevatten dan een
strooiwagen gevuld met grof zout. Dat is
om verschillende redenen efficiënter. Om
te beginnen hoeft de strooiwagen minder
vaak op en neer te rijden naar het depot.
Dat houdt in dat de actieradius 10 procent
groter wordt, dat er meer tijd aan strooien
kan worden besteed, terwijl er minder ‘leeg’
teruggereden hoeft te worden. Minder vaak
op en neer rijden betekent uiteraard ook dat
er op brandstof wordt bespaard, dat het
materieel minder kilometers maakt, minder
manuren en dus dat de totale exploitatiekosten
lager worden. En ten slotte maakt
dit alles ook een efficiëntere inzet van
mensen mogelijk.’
Beter voor milieu
‘Strooien met wegenzout van
AkzoNobel levert dus zowel directe als
indirecte besparingen op’, vat Sander
Bouman samen. ‘De directe besparing op
wegenzout kan oplopen op tot circa tien
procent en afhankelijk van het volume
betekent dat een forse kostenreductie.
Maar de impact op de gehele bedrijfskolom
- brandstof, materieel, mensen - is nog vele
malen groter, omdat daarin het grootste
deel van de kosten van gladheidbestrijding
zitten. Het allergrootste voordeel van
strooien met vacuümzout is echter dat er
vergeleken met welk ander type zout dan
ook uiteindelijk minder zout in het milieu
terecht komt. Zo leveren u en AkzoNobel
een positieve bijdrage aan de wereld om
ons heen.’
De voordelen van AkzoNobel wegenzout
• Efficiency: 10-15% minder zout nodig
per m² dan met grof zout
• Gelijkmatig strooipatroon door smalle
korrelgrootteverdeling
• Snelle werking door kleine korrels
• Uitstekende hechting aan het wegdek
bij nat strooien
• Minimale verwaaiing door
verkeersinvloeden
• Hoog NaCl-gehalte (werkzame stof)
• Geen zware metalen
• Laag sulfaatgehalte
• 100% oplosbaar, dus geen fijnstof (PM10)
• Door de hoge oplossnelheid het meest
geschikt voor het maken van pekel
• Door betere efficiency en hoger
soortelijk gewicht is een forse besparing
op operationele kosten mogelijk
18
Verbondenheid in beeld
Deze figuur is de helft van een tweeling. De tweelingfiguren
hebben elk het begin van een boogvormig object in handen.
Trek een denkbeeldige lijn tussen beide en er ontstaat een
halve cirkel. Samen symboliseren zij verbondenheid.
19
Dit kunstwerk is in 1990 geplaatst op de zoutfabriek van
AkzoNobel in Delfzijl. Het is gemaakt door de kunstenaar Fred
Mennens. Fred kreeg mee als opdrachtformulering: ‘In zowel de
meetkamer als in het dienstengebouw zijn mensen gehuisvest die
allemaal hard werken om een kwalitatief hoogwaardig product
te maken. Het kunstwerk symboliseert de overbrugging van de
noodgedwongen geografische scheiding tussen meetkamer en
dienstengebouw en geeft duidelijk de verbondenheid aan.’ Hij
is er op uitstekende wijze in geslaagd om de drie aspecten - de
mens, het product en het gezamenlijk werken aan het product -
uit te beelden in twee kunstwerken. Het kunstwerk is uitgevoerd in
eigentijds materiaal en in felle kleuren die sterk contrasteren tegen
de fabrieksomgeving.

www.akzonobel.com/wegenzout
AkzoNobel is ‘s werelds grootste verf- en coatingsonderneming
en een vooraanstaand producent van specialistische chemicaliën.
Wij voorzien industrie en consumenten wereldwijd van innovatieve
producten en werken met passie aan de ontwikkeling
van duurzame oplossingen voor onze klanten. Tot onze merken
behoren bekende namen als Dulux, Sikkens, International en
Eka. Ons hoofdkantoor staat in Amsterdam en we hebben
een leiderschapspositie op het gebied van duurzaamheid. Met
activiteiten in meer dan 80 landen zetten onze circa 55.000
medewerkers zich in voor topkwaliteit en het realiseren van
“Tomorrow’s Answers Today”.
06161_300812