deel 2

Een helse zuster
van de aarde
Morgenster en avondster
Venus is na Mercurius de tweede planeet, gerekend
vanaf de zon. Ze staat op een gemiddelde afstand van
108 miljoen kilometer van onze ster - de aarde op ongeveer
150 miljoen kilometer afstand - en doet er 225
dagen over om één baan rond de zon af te leggen. Het is
na de zon en de maan het helderste hemellichaam aan
de hemel en het is ook de planeet die de aarde het
dichtst kan naderen. Op dat ogenblik staat Venus
‘amper’ 42 miljoen kilometer van ons vandaan, maar
dat is nog altijd 110 keer verder dan de maan gemiddeld
van de aarde verwijderd is.
Omdat Venus een binnenplaneet is, die dichter dan de
aarde rond de zon draait is ze altijd relatief dicht (minder
dan 47°) bij onze ster te zien rond zonsopkomst of -
ondergang. Daarom dacht men in oude tijden dat men
met twee verschillende hemellichamen te doen had: de
Morgenster (Eosphoros) en de Avondster (Hesperos). Aan de
hemel ‘schijnt’ de planeet zoals de andere planeten door
het zonlicht dat erop weerkaatst wordt. Net als de maan
vertoont Venus schijngestalten of fasen, die Galileo
Galilei (1564-1642) in 1610 voor het eerst door een telescoop
waarnam. Het was een belangrijk argument voor
de heliocentrische theorie van Copernicus, die de zon centraal
in het zonnestelsel plaatste.
Wanneer Venus in bovenconjunctie staat, vanaf de aarde
gezien aan de andere kant van de zon, dan kan de
afstand tot de aarde ongeveer 257 miljoen kilometer
bedragen. De schijnbare diameter van de planeet aan de
hemel is dan meer dan zes keer kleiner dan wanneer ze
de aarde het dichtst nadert.
Venus wordt vaak de zusterplaneet van de aarde genoemd
en dat is terecht wat het volume, de afmetingen en de
dichtheid van het hemellichaam betreft (zie tabel). De
aarde en Venus hebben ook een gemeenschappelijke
oorsprong. Ze ontstonden samen met de andere planeten
en de zon ongeveer 4,5 miljard jaar geleden uit een
samentrekkende interstellaire gasnevel. Maar op veel
andere vlakken zijn de aarde en haar zuster uitersten.
Een dikke atmosfeer
Venus heeft een dikke atmosfeer, die bijna volledig uit
koolstofdioxide bestaat (het giftige gas dat op de aarde
ook door uitlaatgassen van auto’s en de industrie de
lucht wordt ingeblazen) en wolken van zwavelzuur
(H2SO4) bevat.
De Venusatmosfeer is maar liefst 90 keer zo massief als
de atmosfeer van de aarde. Een klassieke ruimtesonde
zou er gewoon als een blikken doos platgedrukt worden...
Op de aarde vinden we 90% van de atmosfeer op
minder dan 10 kilometer hoogte boven het aardoppervlak,
bij Venus op 50 kilometer. Het wolkendek van
Venus onttrekt het oppervlak van de planeet bijna volledig
aan het oog.
De wolken van Venus zijn zeer helder. Ze weerkaatsen
zowat 80% van het zonlicht dat erop valt. Op ongeveer
45 tot 70 kilometer boven het oppervlak is er een heel
dikke gelige wolkenlaag, een soort dik deken dat de
planeet omgeeft. Hier vinden we kleine druppeltjes van
zwavelzuur. Ze zijn bijzonder elektrisch geladen en
kunnen misschien aan de basis liggen van bliksems…
Maar er blijven nog veel vragen.
Waarom werden bijvoorbeeld in de hogere delen van de
atmosfeer van Venus, een planeet die zich zo dicht bij de
zon bevindt, temperaturen van amper 30°C gemeten
aan de dagkant en zelfs -160°C aan de nachtzijde? Over
de hogere lagen van de atmosfeer, tussen 60 en 200 kilometer
hoog, is nog weinig bekend. Boven de wolkentoppen
tussen 60 en 110 kilometer komt redelijk veel
koolstofmonoxide voor, gevormd door de ontbinding
van koolstofdioxide door de ultraviolette straling van
de zon.
De banen van de
planeten Mercurius,
Venus, de aarde, Mars,
Jupiter en Saturnus rond
de zon. Op een nog veel
verdere afstand van de
zon staan Uranus,
Neptunus en Pluto.
Venus (en Mercurius)
draaien dichter dan de
aarde rond de zon en zijn
dus vanaf onze planeet
gezien steeds in de buurt
van onze ster terug te
vinden.
Space Connection 55 - juli 2006 - 5