een toekomst voor molens - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

ijlage 3: verklarende woordenlijst
Bedrijfsgeschiedenis: Restanten en overblijfselen in of rondom een molen, een molenromp of -stomp,
een gemaal en/of maalderijgebouw die de (industriële) gebruiksgeschiedenis vertellen.
Bouwhistorisch onderzoek: Wetenschap die de geschiedenis van het bouwen, het bouwvak, de constructies
en de materialen bestudeert in samenhang met de gebouwde omgeving, gezien vanuit het vakgebied van
diegenen die het bouwwerk tot stand brachten. Hiervoor worden gegevens gehaald uit de bouwmassa,
archieven, archeologisch materiaal, literatuur, oude afbeeldingen etc.
Completeren: (ook wel complementeren) de ontbrekende delen bijvoegen. Diverse molenrompen zijn in
de afgelopen decennia gecompleteerd tot draai- en/of maalvaardige molens.
Gaande werk: de bewegende delen en het aandrijfwerk ofwel mechaniek van de molen.
Hernieuwbare materialen: Materialen die bij goed beheer niet opraken, zoals hout, riet en schelpkalk.
Sommige molens bestaan vrijwel uitsluitend uit hernieuwbare materialen. Vaak komen niet-hernieuwbare
materialen uit de directe omgeving. Het begrip hernieuwbare materialen komt uit de sector duurzaamheid.
Innovatie: Het invoeren van een nieuwigheid op technisch of industrieel gebied.
Instandhouding: de onderhoudswerkzaamheden aan een beschermd monument alsmede werkzaamheden
die het normale onderhoud te boven gaan en die voor het herstel van het monument noodzakelijk zijn.
Immaterieel erfgoed: De cultuurhistorische waarde van molens wordt niet alleen bepaald door materiële
zaken, maar ook door immateriële aspecten daaromheen, zoals ambachtelijke werkwijzen van molenaars
en molenmakers, overgeleverde kennis en verhalen, en soms de eigendomssituatie.
Koepelorganisatie: Een overkoepelende organisatie die de partijen in een sector verbindt, de belangen
behartigt en hen waar nodig kan vertegenwoordigen.
Molenbiotoop: De omgeving van een molen, met name waar die de toevoer van wind en water bepaalt.
Molenhandboek: een molenhandboek kan voor een individuele molen een instrument waarin diverse gegevens
in kunnen worden vastgelegd voor en van de eigenaar en de molenaar. Het kan bijvoorbeeld dienen
als molenlogboek maar er kunnen ook zaken in vastgelegd worden zoals hoe om te gaan met erf, visie voor
het behoud van de molen, het beleid eigenaar, de kwaliteit van de aanwezige monumentale waarden, de
restauratie- en onderhoudsgeschiedenis, veiligheidsmaatregelen (RI&E) en de hygiënecode (HACCP).
Molenlandschap: De omgeving van een molen in al zijn facetten, inclusief de historische relatie tussen molen
en omgeving, archeologie, de huidige inrichting, en de toevoer van wind en water.
Monumentale waarde: Zie bijlage 1.
Onderhoud: Het verzorgen en/of in goede staat houden en door de nodige zorg voor verval behoeden van
een monument.
Polder- en watermolen: In Holland noemt men een windmolen die het overtollige water uit een polder maalt
een watermolen en de molen die het laagst in de polder staat een poldermolen. In het oosten en zuiden
van Nederland duidt watermolen daarentegen op een door stromend water aangedreven molen. Om verwarring
te voorkomen is besloten een windgedreven molen die water oppompt aan te duiden als poldermolen
en een door water aangedreven molen als watermolen.
Reconstructie: Herbouw op grond van opmeting, opgraving, oude afbeeldingen of van de veronderstelde
oorspronkelijke, althans vroegere, toestand van het gebouw of bouwdeel.
Renovatie: Het herstellen en zo nodig gedeeltelijk vernieuwen van een gebouw. Door renovatie wordt het
weer bruikbaar naar de geldende maatstaven.
Restauratie: Het in goede staat brengen van min of meer bouwvallig geworden gebouwen uitstijgend boven
normaal onderhoud. Voorafgaande aan een restauratie is het wenselijk dat er een diepgaand onderzoek
naar de bouwtechnische en bouwhistorische gegevens plaatsvindt. De uitkomsten van dit onderzoek
kunnen dienen als basis voor een restauratieplan.
Staande werk: De vaste constructies van een molen.
Het vakmanschap van molenmakers met oude en nieuwe gereedschappen.
Bijlage 3 | 63