Programmaboekje : Cantus Cölln - deSingel

Oude Muziek
Cantus Cölln . Concerto Palatino
Konrad Junghänel
Monteverdi
woensdag 15 januari 2003

Oude muziek . Seizoen 2002-2003
Koor en Orkest Collegium Vocale Gent . Concerto Palatino
Philippe Herreweghe
G. Gabrieli, A. Gabrieli, H. Schütz
zondag 29 september 2002
Cantus Cölln . Concerto Palatino . Konrad Junghänel
Monteverdi
woensdag 15 januari 2003
Gabrieli Consort & Players . Paul Mc Creesh
Händel
zaterdag 22 maart 2003
Akademie für Alte Musik
Beck, C. Ph. E. Bach, Monn, Mozart
zaterdag 26 april 2003

egin concert 20.00 uur
pauze omstreeks 20.45 uur
einde omstreeks 21.55 uur
inleiding door Diederik Verstraete . 19.15 uur . Foyer
teksten programmaboekje Diederik Verstraete
coördinatie programmaboekje deSingel
druk programmaboekje Tegendruk
gelieve uw GSM uit te schakelen!
Cantus Cölln en Concerto Palatino
Konrad Junghänel muzikale leiding en luit
Johanna Koslowsky, Mechthild Bach sopraan
Elisabeth Popien, Henning Voss alt
Hans Jörg Mammel, Wilfried Jochens tenor
Stephan Schreckenberger, Wolf Matthias Friedrich bas
Ursula Bundies, Anette Sichelschmidt, Matthias Müller Mohr viool
Bernward Lohr orgel
Bruce Dickey, Doron Sherwin cornet
Ole Andersen, Simen van Mechelen, Charles Toet, Wim Becu trombone
Claudio Monteverdi
Gloria (a 7 voci) 12’
uit de Selva Morale e Spirituale
Vespro Solenne 33’
delen uit de Selva Morale e Spirituale
Dixit Dominus II
Salve Regina (a 2 voci)
Confitebor I
Deus tuorum militum II
Beatus vir I
pauze
delen uit de Selva Morale e Spirituale 45’
Salve Regina (a 3 voci)
Laudate pueri I
Ut queant laxis
Laudate Dominum II
Salve Regina Audi caelum
Magnificat I

Claudio Monteverdi
Monteverdi’s religieuze magnum opus:
de Selva Morale e Spirituale
Iedere muziekliefhebber kent wel de Mariavespers van Claudio
Monteverdi (1567-1643), één van de vroegste voorbeelden
van de toepassing van barokke compositieprincipes zoals de
basso continuo of de concerterende stijl in de religieuze
muziek. De overige kerkmuziek van Monteverdi was tot voor
kort onbekend terrein, maar de jongste jaren groeit de
belangstelling voor de religieuze muziek die hij als kapelmeester
aan San Marco in Venetië componeerde.
Monteverdi en Venetië
Monteverdi keerde aan het einde van 1608 terug naar zijn
geboorteplaats Cremona, na een periode van bijzonder intensief
en uitputtend werk voor de Gonzaga-familie, de lokale
heersers in Mantua. Op 28 mei van dat jaar ging Monteverdi’s
opera ’L’Arianna’ er in première en kort daarop werd ook zijn
ballet in de Franse stijl ‘Il ballo delle ingrate’ er voor het eerst
uitgevoerd. Monteverdi’s vader merkte algauw dat het niet
goed ging met zijn zoon – Claudio leed aan een erge depressie
en chronische vermoeidheid – en vroeg in de herfst van
1608 om zijn zoon van alle verplichtingen te ontslaan in Mantua.
Dit werd geweigerd, waarop Monteverdi in een bittere
brief aan zijn werkgever zijn enorme ontgoocheling over de
werkomstandigheden aan het lokale hof uit de doeken deed.
Vanaf dan zocht hij duidelijk naar een nieuwe betrekking. Hij
bezocht in 1610 Rome en wellicht ook Venetië, om er toe te
zien op het drukken van een omvangrijke verzameling kerkmuziek
(waartoe ook de Vespro della beata Vergine behoor-

de), grotendeels gecomponeerd in een stijl die de geestelijke
overheid van de San Marco zou aanspreken. De nieuwe hertog
van Mantua, Francesco, ontsloeg Monteverdi zonder veel boe
of ba in juli 1612, waarop deze terugkeerde naar Cremona om
er een jaar lang bitter weinig uit te spoken. In augustus 1613
overleed de maestro di cappella van de San Marco, G. C. Martinengo,
waarop Monteverdi uitgenodigd werd om als een
soort test enkele van zijn religieuze werken uit te voeren. Hij
werd onmiddellijk aangenomen, met als eerste belangrijke
taak de reorganisatie van de plaatselijke cappella, in casu het
terug voltallig maken van het koor, het aantrekken van topzangers
en het herdenken van de rol van de instrumentalisten
(deze werden dankzij Monteverdi voltijds en op vaste basis
aangenomen). Monteverdi zag dit alles als cruciale voorwaarden
voor de verwezenlijking van zijn ultieme droom: de
complete modernisering van de religieuze muziek, waarbij
deze niet alleen volledig geactualiseerd zou zijn qua stijl maar
zelfs een voortrekkersrol zou kunnen vervullen.
Tijdens de eerste zevenentwintig jaar na zijn aanstelling als
kapelmeester aan San Marco verscheen er verbazingwekkend
weinig religieuze muziek van Monteverdi in druk: alles bij
elkaar slechts een vijftiental monodische motetten in diverse
anthologieën met religieuze muziek. Toch weten we met
zekerheid (onder meer uit diverse brieven van Monteverdi zelf)
dat het één van zijn belangrijkste opdrachten was om muziek
te componeren voor diverse vesperdiensten. Pas in 1641 bracht
Monteverdi een tweede bundel met religieuze muziek op de
markt: de Selva Morale e Spirituale, een grote verzameling
kerkmuziek waarin de vesperpsalmen de belangrijkste plaats
innemen. Monteverdi vatte deze verzameling, net zoals de
Madrigali guerrieri et amorosi uit 1638, wellicht op als een
retrospectief overzicht van wat hij de laatste dertig jaar op het
vlak van kerkmuziek gecomponeerd had. Zeker niet al zijn
kerkmuziek die hij als kapelmeester aan San Marco schreef, is
in deze verzameling opgenomen, wel een representatieve
selectie hieruit.
De uitvoeringspraktijk met betrekking tot de kerkmuziek uit
de tijd van Monteverdi heeft de jongste jaren spectaculaire
veranderingen ondergaan. Tot voor kort werd Monteverdi’s
religieuze muziek uitgevoerd als concertmuziek: de diverse
psalmen, motetten en Magnificatzettingen werden zowel in
concertzalen als in kerken gespeeld alsof het profane concerti
betrof, zonder dat er rekening gehouden werd met de liturgische
context waarvoor deze werken geschreven werden.
Niet alleen de in 1610 uitgegeven Vespro della beata Vergine,
maar ook de kerkmuziek die Monteverdi componeerde in
de dertig jaar dat hij kapelmeester aan San Marco was - van
1613 tot aan zijn dood in 1643 - worden meer en meer ingepast
in liturgische reconstructies.
De Vespro Solenne is dan ook helemaal geen pas ontdekt,
verloren gewaand werk. Het gaat hier om een keuze van een
elftal werken uit de Selva Morale e Spirituale, waarbij een
plechtige vesperdienst op de vooravond van een willekeurige
feestdag gereconstrueerd wordt. Het klinkend resultaat is een
quasi volledige liturgische vesperdienst zoals deze tijdens
Monteverdi’s leven in San Marco of in een andere kerk in
Venetië zou kunnen uitgevoerd zijn.
Vespers in San Marco ten tijde van Monteverdi
Een vesperdienst aan de vooravond van een belangrijk feest
of ter ere van een belangrijke heilige of martelaar was in het
Venetië van Monteverdi steeds een uitzonderlijke muzikale
gebeurtenis. Composities in diverse stijlen en genres werden
in een kleurrijk en spectaculair geheel samengebracht. Na het
inleidende responsorium Deus ad adjuvandum (God, kom mij
ter hulp), waarvoor meestal op het gregoriaans beroep werd
gedaan, volgden vijf psalmen, in principe voorafgegaan en
gevolgd door een antifoon. Welke psalmen er juist gezongen
werden, hing af van de specifieke feestdag maar meestal ging
het om een selectie uit de psalmen 109-117. Zeker vanaf de

zestiende eeuw is men deze psalmen meerstemmig gaan uitvoeren
in plaats van ze volgens de gregoriaanse ritus op één
enkele toon te reciteren. Verscheidene kapelmeesters uit de
late Renaissance, waaronder als belangrijkste Adriaan Willaert
(ca. 1490-1562), hebben meerstemmige psalmzettingen
voor San Marco gecomponeerd. Willaert was in 1550 één van
de eersten om een belangrijke verzameling vesperpsalmen uit
te geven waarin alle courant gebruikte psalmen vertegenwoordigd
waren, zodat men de voor een bepaalde vesperdienst
noodzakelijke psalmen kon uitkiezen. De psalmen uit
deze verzameling waren bovendien gecomponeerd voor twee
koren, een compositiewijze die mogelijk voortkwam uit het
gebruik van een ruimtelijk gescheiden opstelling van twee
halfkoren in de enorme ruimte van San Marco, om zo een bijzonder
auditief effect te scheppen. Latere kapelmeesters aan
San Marco, zoals Andrea en Giovanni Gabrieli, hebben dit
gebruik voortgezet zodat het tegen 1600 traditie was om bij
belangrijke vesperdiensten de psalmen meerkorig uit te voeren.
Meerkorig sloeg daarbij niet alleen op de combinatie van
twee of meer vocale koren, maar ook op de combinatie van
een vocaal met een instrumentaal koor.
De (gregoriaanse) antifonen die deze psalmen omkaderden,
werden vanaf 1600 meer en meer vervangen door nieuw
gecomponeerde werken. Hierbij ging het vaak om motetten
voor één of twee stemmen met basso continuo, geschreven
in de nieuwste stijl of de seconda prattica, zoals deze vooral
door Monteverdi - denk maar aan de motetten uit de Mariavespers
- gepropageerd werd. Typisch voor dergelijke motetten
is de vrije behandeling van de dissonantie en het zeer
plastisch uitbeelden van individuele woorden, net zoals in het
madrigaal, het meest populaire profane genre uit die tijd. Een
uitmuntend voorbeeld is de tweestemmige zetting van het
Salve Regina met sterk benadrukte zuchtmotieven op ’suspiramus’.
Ook opvallend is het vaak onmiddellijk aansprekende
karakter van deze motetten. Deus tuorum militum bijvoorbeeld
is een heerlijk meezingbare chaconne, meer in de stijl
van de luchtige canzonetta’s dan van de complexe psalmzettingen.
Naast motetten van Monteverdi, die tijdens zijn Venetiaanse
periode regelmatig in belangrijke anthologieën met kerkmuziek
verschenen, kon voor de meerstemmig gezette antifonen
ook beroep gedaan worden op werken van componisten
als Alessandro Grandi, van 1620 tot zijn dood in 1630 vicekapelmeester
onder Monteverdi. Soms werden ook instrumentale
werken, zoals de meerkorige sonates van Giovanni
Gabrieli of de sonates voor één solo-instrument en basso continuo
van Biagio Marini, als substituut voor de antifonen
gebruikt, zonder dat noodzakelijkerwijze alle antifonen door
een modern werk vervangen werden. Het uiteindelijk resultaat
was vaak een bonte afwisseling van gregoriaanse antifonen,
indrukwekkende meerkorige psalmen, intieme monodische
motetten en kleurrijke instrumentale werken. Na de
vijf psalmen met hun respectievelijke antifonen volgde een
aan de specifieke feestdag aangepaste hymne, voorafgegaan
en gevolgd door een kort gregoriaans gezongen gebed. Daarna
een meestal zeer uitgebreide en indrukwekkend Magnificat
met antifoon en substituut voor en na, enkele gregoriaanse
slotgebeden en - indien de vesperdienst niet onmiddellijk
overging in de completen - een afsluitende antifoon ter ere
van Maria, bijvoorbeeld een Salve Regina.
Een vesperdienst in San Marco ten tijde van Monteverdi werd
zodoende vooral gekarakteriseerd door een uitzonderlijke
variatie in de uitgevoerde werken: variatie in de afwisseling
tussen gregoriaanse fragmenten en nieuwe gecomponeerde
muziek; variatie door het al dan niet gebruiken van instrumenten
in de begeleiding van de psalmen of van de motetten;
variatie ook tussen de kleinschalige solomotetten enkel
begeleid door basso continuo en de grootse meerkorige psalmen,
vaak gecomponeerd voor acht stemmen (dubbelkorig!),
twee violen, drie of vier trombones en basso continuo. Het
geheel had wellicht meer weg van een openbaar concert of
zelfs van een religieuze opera - indien de kerkruimte op een

’dramatiserende manier’ zou gebruikt zijn, bijvoorbeeld door
het regelmatig op- en afgaan van de uitvoerders - dan van
een religieuze dienst, maar het is paradoxaal genoeg pas door
een reconstructie van zulk een vesperdienst in zijn totaliteit
dat dit effect volledig tot zijn recht komt.
Veel van Monteverdi’s religieuze muziek heeft opvallend
profane ondertonen, zoals de in deze reconstructie gebruikte
versie van psalm 111, Beatus Vir, voor zes stemmen, twee violen,
drie trombones en basso continuo, een typevoorbeeld
van Monteverdi’s Venetiaanse psalmen. Bijna heel het werk is
gebaseerd op een voortdurend herhaald patroon of ostinato
van drieëntwintig tonen in de basso continuo, dat alleen vlak
voor de kleine doxologie ’Gloria Patri’ stilvalt. De totaalopbouw
van deze psalm is bovendien drieledig, met een centraal
onderdeel in een langzamer tempo in een drieledige
maat tussen twee snellere hoekdelen in een tweeledige
maatsoort. Boven dit ostinatopatroon wordt de textuur voortdurend
gevarieerd: van solopassages over duetten tot passages
voor het hele ensemble. Meest opvallend en onverwacht
is het gebruik van een kort maar zeer aanstekelijk ritornello
(steeds terugkerend kort instrumentaal tussenspel) voor de
beide violen, dat letterlijk uit Monteverdi’s frivole madrigaal
Chiome d’oro (gepubliceerd in 1619) is overgenomen. De
grens tussen religieuze devotie en meer wereldlijke variaties
op het liefdesthema is hier wel erg dun geworden, maar het
is juist door deze injectie met wereldlijke componenten dat
Monteverdi de kerkmuziek op opzienbarende wijze wist te
verjongen en te vitaliseren.

Gloria (a 7 voci)
Gloria in excelsis Deo.
Et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus te, benedicimus te.
adoramus te, glorificamus te.
Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam.
Domine Deus, Rex coelestis, Deus Pater omnipotens.
Domine Fili unigenite, jesu Christe.
Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris.
Qui tollius peccata mundi,
miserere nobis.
Qui tollis peccata mundi,
Suscipe deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris,
miserere nobis.
Quoniam tu solus Sanctus, tu solus Dominus.
Tu solus Altissimus Jesu Christe.
Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris.
Amen.
Gloria
Ere aan God in den hoge,
en op aarde vrede
aan de mensen van goede wil.
Wij loven U, wij zegenen U,
Wij aanbidden U, wij verheerlijken U,
Wij danken U,
om uw grote heerlijkheid.
Heer God, hemelse Koning,
God, almachtige Vader,
Heer Jezus Christus, eniggeboren Zoon,
Heer God, Lam Gods,
Zoon van de Vader,
Gij die de zonden van de wereld wegneemt,
Ontferm U over ons.
Aanvaard onze bede.
Gij, die zit aan de rechterhand van de Vader,
Ontferm U over ons.
Want Gij alleen zijt de Heilige,
Gij alleen de Heer,
Gij alleen de Allerhoogste, Jezus Christus.
Met de heilige Geest
in de heerlijkheid van God de Vader.
Amen.

Dixit Dominus II
Dixit Dominus Domino meo:
sede a dextris meis.
Donec ponam inimicos tuos,
scabellum pedum tuorum.
Virgam virtutis tuae
emittet Dominus ex Sion:
dominare in medio inimicorum tuorum.
Tecum principium in die virtutis tuae
in splendoribus sanctorum,
ex utero ante luciferum genui te.
Juravit Dominus, et non poenitebit eum:
Tu es sacerdos in aeternum
secundum ordinem Melchisedech.
Dominus a dextris tuis, confregit in die irae suae reges.
Juducabit in nationibus, implebit ruinas,
conquassabit capita in terra multorum.
De torrente in via bibet:
propterea exaltabit caput.
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio et nunc et semper,
et in saecula saeculorum. Amen.
Dixit Dominus II
Aldus luidt het woord des Heren tot mijn
Here: Zet u aan mijn rechterhand, totdat
ik uw vijanden gelegd heb als een
voetbank voor uw voeten.
De Here strekt van Sion uw machtige
scepter uit:
Heers te midden van uw vijanden.
Uw volk is een en al gewilligheid ten
Uwen dage heilige feestdos rijst uit de
Schoot van de dageraad de dauw uwer
jonge mannen voor u op.
De Here heeft gezworen en het berouwt
Hem niet. Gij zijt priester voor eeuwig
naar de wijze van Melchizedek
De Here is aan uw rechterhand, Hij
Verplettert koningen ten dage van zijn
Toorn.
Hij houdt gericht onder de heidenen,
hoopt lijken op, verplettert hoofden op het
wijde veld.
Hij drinkt onderweg uit de beek, daarom
heft hij het hoofd op.
Ere zij de Vader en de Zoon en de Heilige
Geest:
zo was het in den beginne en nu en altijd
en tot in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Salve Regina (a 2 voci)
Salve Regina, Mater misericordiae,
vita, dulcedo et spes nostra, salve.
Ad te clamamus, exules filii Evae,
ad te suspiramus, gementes et flentes
in hac lacrimarum valle.
Eia ergo, o advocata nostra,
illos tuos misericordes oculos ad nos converte.
Et Jesum benedictum fructum ventris tui,
nobis post hoc exilium ostende.
O clemens, o pia, o dulcis Virgo Maria.
Salve Regina
Gegroet, Koningin, Moeder van barmhartigheid.
Ons leven, onze zoetheid, onze hoop, wees gegroet.
Tot u roepen wij, bannelingen, kinderen van Eva.
Tot u verzuchten wij, klagend en wenend,
in dit tranendal.
Welaan dan, onze Middelares,
sla uw zo barmhartige ogen op ons.
En toon ons na deze ballingschap
Jezus, de gezegende vrucht van uw lichaam.
O genadige, o meedogende, o zoete Maagd Maria.

Confitebor I
Confitebor tibi Domine in toto corde meo,
in consilio justorum et congregatione.
Magna opera Domini:
exquisita in omnes voluntates ejus.
Confessio, et magnificentia opus ejus
et justitia ejus manet in saeculum saeculi.
Memoriam fecit mirabilium suorum,
misericors et miserator Dominus
escam dedit timentibus se.
Memor erit in saeculum testamenti sui.
Virtutem operum suorum annuntiabit populo suo,
ut det illis hereditatem gentium
opera manuum ejus veritas et judicium.
Fidelia omnia mandata ejus,
confirmata in saeculum saeculi,
facta in veritate et aequitate,
redemptionem misit populo suo,
mandavit in aeternum testamentum suum.
Sanctum et terribilenomen ejus,
initium sapentiae timor Domini,
intellectus bonus omnibus facientibus eum:
laudatio ejus manet in saeculum saeculi.
Gloria Patri, et Filio, et Spiritu Sancto,
sicut erat in principio et nunc et semper,
in saecula saeculroum, Amen.
Confitebor I
U Heer wil ik loven uit heel mijn hart,
op de bijeenkomst van de vromen en in de vergadering.
Groot zijn de werken des Heren:
steeds passend met zijn welbehagen.
Lof en heerlijkheid straalt uit Zijn doen;
en Zijn rechtvaardigheid duurt immer en eeuwig.
Een gedachtenis van Zijn wonderen heeft hij nagelaten,
barmhartig en mededogend is de Heer;
spijs gaf Hij aan hen die Hem vreesden.
Eeuwig zal Hij zijn verbond gedachtig zijn;
de kracht van zijn werking deed hij kennen aan zijn volk:
door hun het erfdeel van de heidenen te geven.
Het werk van zijn handen getuigt van trouw en recht.
Onwrikbaar zijn al zijn geboden,
Bevestigd voor immer en eeuwig,
Gegeven in trouw en rechtmatigheid.
Verlossing zond Hij aan zijn volk;
Hij maakte voor eeuwig zijn verbond.
Heilig en ontzaglijk is zijn Naam;
het begin van de wijsheid is de vrees voor de Heer.
Juist inzicht bezitten allen die ze beoefenen;
Gods lof duurt immer en eeuwig.
Eer aan de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Gelijk het was in het begin, hier en nu,
en tot in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Deus tuorum militum II
Deus tuorum militum
Sors et corona praemium:
Laudes canentes Martyris,
Absolve nexu criminum.
Poenas cucurrit fortiter,
Et sustulit viriliter:
Pro te effundens sanguinem,
Aeterna donna poscidet.
Laus et perennis gloria
Deo Patri et Filio;
Sancto simul paraclito,
In sempiterna saecula. Amen
Deus tuorum militum II
O God, kroon, loon en eeuwige buit
van uw strijders,
uw martelaar bezingen wij.
Maak uit de zondeboei ons vrij.
Door heilige mannenmoed gehard
Bezweek hij niet door pijn en smart.
Hij stortte voor uw naam zijn bloed
en kreeg in ruil het hemelse goed.
Eer en glorie zij
De Vader en de Zoon
samen met de Heilige Geest
tot in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Beatus vir I
Beatus vir qui timet Dominum,
in mandatis ejus volet nimis.
Potens in terra erit semen ejus;
generatio rectorum benedicetur.
Gloria et divitiae in domo ejus,
et justitia ejus manet in saeculum saeculi.
Extorum est in tenebris lumen rectis;
misericors, et miserator, et justus.
Jucundus homo qui miseretur et commodat,
disponet sermones suos in judicio;
quia in aeternum non commovebitur.
In memoriam aeterna erit justus;
ad auditione mala non timebit.
Paratum cor ejus sperare in Domino.
Confirmatum est cor ejus;
non commovebitur donec despiciat inimicos suos.
Dispersit, debit pauperibus.
Justitia ejus manet in saeculum saeculi.
Cornu ejus exaltabitur in gloria.
Peccator videbit, et irascetur,
dentibus suis fremet et tabescet,
desiderium peccatorum peribit.
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto,
sicut erat in principio et nunc et semper
et in saecula saeculorum. Amen.
Beatus vir I
Gelukkig de man die de Heer vreest,
die innig behagen heeft in zijn geboden.
Machtig op aarde zal zijn kroost zijn:
het geslacht van de vromen wordt gezegend.
Luister en rijkdom is in zijn huis;
en zijn gerechtigheid duurt immer en eeuwig.
Hij straalt in de duisternis als een licht voor de rechtschapenen.
hij die barmachtig is, en mededogend en rechtvaardig.
Zalig de mens, die barmhartig is en te leen geeft;
hij schikt zijn woorden met oordeel,
want in de eeuwigheid zal hij niet wankelen.
In eeuwig aandenken zal de rechtvaardige zijn;
voor kwade tijding moet hij niet vrezen.
Vast staat zijn hart in vertrouwen op de Heer,
zijn hart is sterk; hij zal niet wankelen,
totdat hij neerziet op zijn vijanden.
Hij strooit uit, geeft aan de armen:
zijn gerechtigheid duurt immer en eeuwig;
zijn hoorn steekt hoog uit in de heerlijkheid.
De zondaar ziet het en wordt woedend;
hij knarsetandt en vergaat van nijd;
doch de wens van de zondaars gaat teloor.
Eer aan de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Gelijk het was in het begin, hier en nu
en tot in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Salve Regina (à 3 voci)
Salve Regina, Mater misericordiae,
vita, dulcedo et spes nostra, salve.
Ad te clamamus, exules filii Evae,
ad te suspiramus, gementes et flentes
in hac lacrimarum valle.
Eia ergo, o advocata nostra,
illos tuos misericordes oculos ad nos converte.
Et Jesum benedictum fructum ventris tui,
nobis post hoc exilium ostende.
O clemens, o pia, o dulcis Virgo Maria.
Salve Regina
Gegroet, Koningin, Moeder van barmhartigheid.
Ons leven, onze zoetheid, onze hoop, wees gegroet.
Tot u roepen wij, bannelingen, kinderen van Eva.
Tot u verzuchten wij, klagend en wenend,
in dit tranendal.
Welaan dan, onze Middelares,
sla uw zo barmhartige ogen op ons.
En toon ons na deze ballingschap
Jezus, de gezegende vrucht van uw lichaam.
O genadige, o meedogende, o zoete Maagd Maria.

Laudate pueri I
Laudate, pueri, Dominum:
laudate nomen Domini.
Sit nomen Domini benedictum ex hoc
nunc et usque in saeculum
A solis ortu usque ad occasum
Laudabile nomen Domini.
Excelsus super omnes gentes Dominus
et super coelos gloria ejus.
Quis sicut Dominus Deus noster,
qui in altis habitat,
et humilia respicit in coelo et in terra?
Suscitans a terra inopem,
et de stercore erigens pauperem;
Ut collocet eum cum principibus,
cum principibus populi sui.
Qui habitare facit sterilem in domo,
matrem filiorum laetantem.
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto,
sicut erat in principio et nunc et semper
et in saecula saeculorum. Amen.
Laudate pueri I
Looft nu dienaars des Heren,
looft de naam van de Heer,
De naam van de Heer zij geprezen
vandaag en in eeuwigheid.
Van ochtendgloren tot avondrood
moet ieder die naam aanbidden.
Want boven alle volkeren troont de Heer,
zijn glorie beheerst de hemel.
Wie is als de Heer onze God,
hoog boven de sterren gezeten?
Die van omhoog overziet
het hemelgewelf en de aarde;
die machtelozen tilt uit het stof,
van vuilnishopen de armen weghaalt;
om hen in de kring van de vorsten te plaatsen,
te midden der machtigen van zijn volk;
die de onvruchtbare plaats geeft in huis
als blijde moeder van kinderen.
Eer aan de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Gelijk het was in het begin, hier en nu
en tot in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Ut queant laxis
Ut queant laxis resonare fibris
Mira gestorum famuli tuorum,
Solve polluti labii reatum,
Sancte Johannes.
Nuntius celso veniens Olympo
Te patre magnum fore nasciturum
Nomen et vitae seriem gerendae
Ordine promit.
Ille promissi dubius superni,
Perdidit promptae modulos loquelae:
Sed reformasti genitus peremptae
Organa vocis.
Ventris obstruso positus cubili
Senseras regem thalamo manentem,
Hinc parens nati meritis uterque
Abdita pandit.
Gloria Patri genitaeque Proli,
Et tibi, compar utriusque; semper
Spiritus alme, Deus unus, omni
Tempore saeculi.
Amen
Ut queant laxis
Neem de schuld weg van onze mond,
O heilige Johannes,
opdat uw dienaren met onbevreesde stemmen
uw wondere daden bezingen.
Hij, die afdaalde uit de hoge Hemel
en uw Vader boodschapte dat gij,
die moest geboren worden,
groot zoudt zijn, deed hem ook nauwkeurig
uw Naam kennen en de levensbaan,
die gij af te leggen hadt.
Deze twijfelde echter aan de Hemelse belofte,
en verloor de klank van zijn gewillige stem,
maar bij uw geboorte hebt gij het werktuig
van zijn uitgedoofde stem weer hersteld.
Nog in de moederschoot liggend, hadt gij
de Koning herkend, die ook zijn moeder
nog droeg; en toen mochten uw beide ouders
Gods geheimen openbaren om de verdiensten
van hun Zoon.
Ere zij aan de Vader, en aan de Zoon die
hij voortbrengt, en gelijke eer aan U,
even machtig als zij,
Heilige Geest, één God in alle eeuwigheid,
Amen.

Laudate Dominum II
Laudate Dominum omnes gentes:
laudate eum omnes populi.
Quoniam confirmata est super nos misericordia ejus
Et veritas Domini manet in aeternum.
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto,
sicut erat in principio et nunc et semper
et in saecula saeculorum. Amen.
Laudate Dominum II
Looft de Heer, alle gij volken:
roemt Hem, alom ter wereld:
ons omgeeft zijn genade, grootmachtig,
en de trouw van de Heer staat voor eeuwig.
Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest.
Zoals het was in den beginne, nu, en altijd,
en tot in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Salve Regina Audi caelum
Audi caelum, verba mea
plena desiderio et perfusa gaudio
- Audio -
Dic quaeso, mihi: quae est ista,
quae consurgens ut aurora rutilat, et benedicam,
- Dicam -
Dic nam ista pulchra ut luna electa
ut sol replet laetitia terras, Maria.
- Maria -
Maria Virgo illa dulcis
praedicata a prophetiis Ezechiel porta orientalis.
- Talis -
O Maria Virgo, o Mater misericordiae,
vita, dulcedo et spes nostra,
salve, illa sacra et felix porta
per quam mors fuit expulsa introducta autem vita.
- Vita-
O felix porta ad te clamamus exules filii Evae,
ad te suspiramus gementes et flentes in hac lacrymarum valle,
illa quae tutum est medicum inter homines et Deum
pro culpis remedium.
O mediatrix, o advocata nostra,
illos tuos misericordes oculos ad nos converte,
et Jesum benedictum fructum ventris tui,
nobis post hoc exilium ostende.
O pulchra ut luna electa ut sol, o clemens, o pia,
o dulcis Virgo Maria.
We beschikken niet over de vertaling van
Salve Regina Audi caelum.

Magnificat I
Magnificat anima mea Dominum.
Et excultavit spiritus meus in Deo
salutari meo.
Quia respexit humilitatem ancillae suae:
ecce enim ex hoc beatam me dicent
omnes generationes.
Quia fecit mihi magna qui potens est:
et sanctum nomen ejus.
Et misericordia ejus a progenie in progenies
timentibus eum.
Fecit potentiam in brachio suo:
dispersit superbos mente cordis sui.
Deposuit potentes de sede,
et exaltavit humiles:
esurientes implevit bonis
et divites dimisit inanes.
Suscepit Israel puerum suum
recordatus misericordiae suae.
Sicut locutus est ad patres nostros,
Abraham et semini ejus in saeculua.
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto,
sicut erat in principio et nunc et semper
et in saecula saeculorum. Amen.
Magnificat I
Hoog verheft mijn ziel de Heer!
Verrukt is mijn geest
Om God mijn Verlosser,
want Hij zag toe op zijn nederige dienstmaagd;
zie, van heden af, prijzen
alle geslachten mij zalig,
want de Almachtige deed aan mij zijn wonderwerken
en heilig is zijn naam.
En Zijn barmhartigheid (gaat) van geslacht tot geslacht,
voor hen die Hem vrezen.
Hij heeft de kracht in zijn arm getoond,
Hij heeft de trotse van hart uiteengeslagen.
Hij heeft de machtigen van hun troon gestoten,
en de eenvoudigen verheven.
De hongerigen heeft Hij overladen met gaven,
en rijken heeft Hij met legen handen heengezonden.
Zijn dienaar Israël heeft Hij zich aangetrokken,
gedachtig zijn barmhartigheid,
zo heeft Hij gesproken tot onze voorvaderen,
voor Abraham en zijn geslacht voor altijd.
Eer aan de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Zoals het was in het begin en nu en altijd
en in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Cantus Cölln
Cantus Cölln, een vocaal solistenensemble, werd in 1987 opgericht door de
vermaarde luitspeler Konrad Junghänel. Op enkele jaren tijd werd het
ensemble één van de beste vocale ensembles ter wereld. Het Duitse en Italiaanse
vocale repertoire van de Renaissance en de barok maakt de kern uit
van hun muzikale activiteiten. De keuze voor stukken uit de schitterende
Duitse traditie, voordien eerder onbekend, kende grote bijval bij het publiek.
Zodanig zelfs dat de eerste opname door Cantus Cölln, de Diletti pastorali
van J. H. Schein, bekroond werd met verschillende internationale prijzen.
Perscritici wezen erop dat de zangers, die voordien elk een succesvolle solocarrière
kenden, het publiek imponeerden met hun bijna smetteloze, homogene
samenzang, zonder hun individuele vocale timbre te verliezen. Het
bekende Franse tijdschrift Diapason omschreef Cantus Cölln als één van de
revelaties van de laatste jaren op het terrein van de oude muziek. Cantus
Cölln besteedt ook veel aandacht aan grotere sacrale werken en cantates,
zoals een programma met werk van de Thomascantors uit de zeventiende
eeuw of met cantates van Johann Rosenmüller. Cantus Cölln verwierf vermaardheid
met talrijke optredens op internationale festivals in Europa
(Herne, Stuttgart, Utrecht, Innsbruck, Breslau, enzovoort), die resulteerden
in uitnodigingen om op te treden in Noord-Amerika en Azië.
Concerto Palatino
Ensembles bestaande uit cornetten en trombones vormden een belangrijk
onderdeel van het openbare leven in Italië in de zestiende en de zeventiende
eeuw. Een van die groepen had de naam Concerto Palatino della Signoria
de Bologna en was uiterst populair in zijn tijd. Oorspronkelijk bestond de
groep uit een wachter/trompettist. Vanaf 1530 zou de groep bestaan uit vier
cornetspelers en vier trombonisten, een bezetting die behouden bleef gedurende
tweehonderd vijftig jaar. Bruce Dickey en Charles Toet richtten Concerto
Palatino op in 1987. Hun repertoire gaat van kleinschalige instrumentale
canzona’s en het begeleiden van vocale muziek tot de grote religieuze
muziek bestemd voor de San Petronio in Bologna en de San Marco in Venetië.
Het accent ligt op de Italiaanse muziek maar het oeuvre voor gelijkaardige
bezetting uit andere landen krijgt eveneens aandacht. Met de basisbezetting
van twee cornetto’s, drie trombones en orgel gaat het Concerto
Palatino vaak de samenwerking aan met andere ensembles voor de uitvoeringen
van grote werken. Zij werkten reeds samen met Collegium Vocale,
La Chapelle Royale, Tragicomedia, Hilliard Ensemble, Cantus Cölln en het
Vocaal Ensemble Currende. Zij waren te gast op de festivals van Utrecht,
Barcelona, Saintes, Stuttgart, Munchen, Berlijn, Moskou, Londen, St. Petersburg,
Malmø, Turku , Rome, Milaan en Wenen.
Konrad Junghänel
De vermaarde luitspeler Konrad Junghänel is tevens bekend omwille van zijn
uitstekende stilistische kennis en technische zekerheid. Zijn repertoire omvat
de volledige luitmuziek van de zestiende tot de late achttiende eeuw. Daarnaast
wordt hij ook beschouwd als één van de beste uitvoerders van de luitmuziek
van J. S. Bach en S. L. Weiss. In 1985 werd hij bekroond met de Preis
der Deutschen Schallplattenkritik voor zijn opname van solomuziek van S. L.
Weiss. Konrad Junghänel treedt zowel solo als in kamermuziekverband op
in heel Europa, de Verenigde Staten, Japan, Zuid-Amerika en Afrika. In 1987
stichtte hij het vocale ensemble Cantus Cölln, thans zijn vaste groep. Hij
werkt ook samen met verschillende andere solisten en ensembles, waaronder
de Belgische contratenor en dirigent René Jacobs, La Petite Bande, de
gebroeders Kuijken, Musica Antiqua Köln, Les Arts Florissants en Tafelmusikorchesten.
Sinds 1978 geeft hij les aan het stedelijk muziekconservatorium
van Keulen.