Religieus erfgoed - Erfgoedcel Mechelen
Religieus erfgoed - Erfgoedcel Mechelen
Religieus erfgoed - Erfgoedcel Mechelen
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
SOIRÉE LAMOT –<strong>Mechelen</strong><br />
Stop de tijd<br />
RELIGIEUS ERFGOED<br />
Afgeschreven of<br />
zorg voor de toekomst ?<br />
Jan Jaspers, directeur CRKC<br />
Jan Klinckaert, directeur CRKC<br />
<strong>Mechelen</strong>, 25 april 2013
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?<br />
“uit de biecht klappen ”
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Wat is religieus <strong>erfgoed</strong> ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong><br />
is<br />
het geheel van cultuuruitingen,<br />
materieel of immaterieel,<br />
roerend of onroerend,<br />
dat<br />
in een religieuze, godsdienstige of devotionele<br />
context<br />
tot stand kwam of werd verworven,<br />
hiernaar verwijst of hiermee in verband staat.
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Organisatie van de erediensten in Vlaanderen<br />
• Federale overheid<br />
> erkenning erediensten<br />
> wedden en pensioenen bedienaars<br />
• Vlaamse overheid :<br />
> organisatie van de eredienst
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Organisatie van de erediensten in Vlaanderen<br />
• zes erkende erediensten<br />
> anglicaans<br />
> islamitisch<br />
> Israëlitisch<br />
> orthodox<br />
> protestants<br />
> rooms‐katholiek<br />
• één niet‐confessionele levensbeschouwing
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Organisatie van de erediensten in Vlaanderen<br />
aantal erkende geloofsgemeenschappen<br />
eredienst Antwerpen Limburg Oost‐<br />
Vlaanderen<br />
Vlaams‐<br />
Brabant<br />
West‐<br />
Vlaanderen<br />
Eindtotaal Cijfers<br />
(effectief)<br />
anglicaans 1 1 2 3 7 16<br />
islamitisch 6 13 5 2 2 28 ca. 160<br />
Israëlitisch 3 1 2 6 11<br />
orthodox 3 4 2 1 3 13 ca. 50<br />
protestants 13 4 9 5 11 42 ca. 510<br />
Rooms‐<br />
katholiek<br />
352 312 424 337 362 1787 1790<br />
kathedraal 2 1 1 1 5 5<br />
Eindtotaal 380 334 443 347 384 1888<br />
Bron : http://binnenland.vlaanderen.be/erediensten
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
<strong>Religieus</strong> landschap in <strong>Mechelen</strong> (2012)<br />
• Islam : 2 moskeeën<br />
• protestants‐evangelisch : 10 kerken<br />
• rooms‐katholiek :<br />
> 1 kathedraal, tevens parochiekerk<br />
> 21 kerken (18 parochiekerken en 3 annexkerken)<br />
> 16 kloosters of huizen van religieuzen (privaatrechtelijk)
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> in <strong>Mechelen</strong><br />
‐ acht historische kerken en andere historische<br />
religieuze gebouwen (kloosters, kapellen,<br />
begijnhof, refugia…)<br />
‐ belangrijk en waardevol roerend religieus<br />
<strong>erfgoed</strong> : 8 topstukken<br />
‐ belangrijk immaterieel cultureel <strong>erfgoed</strong> : bv.<br />
Hanswijkprocessie / Cavalcade
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Bedreigingen (R.K.)<br />
‐ secularisatie > betekenisverlies …<br />
‐ minder centrale rol van de kerk<br />
‐ dalende religieuze praktijk<br />
‐ minder geestelijke / religieuze roepingen
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Bedreigingen (R.K.)<br />
Parochiekerken<br />
‐ dalende participatie zondagsmis : 1970 : 30 % > 2012 : 5 %<br />
maar : bepaalde kerkelijke rituele vieringen blijven belangrijk<br />
‐ dalend en vergrijzend priesterbestand :<br />
1960 : 10.404 > 2009 : 3.659 (‐ 65 %) (B)<br />
maar : groeiend aantal parochieassistenten en diakens<br />
‐ minder intensief gebruik van de kerken<br />
‐ kerken worden te groot voor geloofsgemeenschap<br />
> lasten kerkfabriek stijgen, eigen inkomsten dalen, tekorten op<br />
gemeentelijke begroting groeien, politiek draagvlak neemt af …
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Bedreigingen (R.K.)<br />
Kloosters (privaatrechtelijk)<br />
‐ dalend aantal religieuzen :<br />
1998 : 16.848 > 2012 : 8650 (Vlaanderen) = ‐ 48 %<br />
‐ opheffen en sluiten van huizen van religieuze instituten :<br />
1993 : 1636 huizen > 2009 : 980 huizen (vrouwelijke religieuzen<br />
Vlaanderen) = ‐ 40 %<br />
‐ kleinere (en ouder wordende) gemeenschappen<br />
‐ autonome beheersstructuur (met diocesaan toezicht en/of toezicht H.<br />
Stoel)<br />
‐ huizen te groot voor gemeenschap; groot en waardevol patrimonium,<br />
vaak niet geïnventariseerd<br />
‐ verdwijnen van congregaties en orden<br />
> lasten congregatie stijgen, eigen inkomsten dalen, toenemende zorg voor<br />
oudere leden, onderhoud / behoud van het patrimonium bedreigd
<strong>Religieus</strong> <strong>erfgoed</strong> : afgeschreven of zorg<br />
voor de toekomst ?<br />
Toestand in <strong>Mechelen</strong><br />
Parochiekerken :<br />
‐ 23 parochiegemeenschappen in 5<br />
samenwerkingsverbanden<br />
‐ Parochiekerkenplan (in ontwikkeling)<br />
Kloosters :<br />
‐ 1990 : 27 kloosters (23 vr. / 4 m.) > 2012 : 16<br />
kloosters (14 vr. / 2 m.) = ‐ 40 %
Ergens in Vlaanderen …
De kerken van<br />
Sint‐Jan‐in ‘t Goor
Sint‐Jan De Doperkerk
Beschrijving<br />
Historisch/bouwkundig:<br />
‐Gebouwd rond 1200<br />
‐Bijzondere architectuur met gebruik van<br />
materialen uit de streek<br />
‐Eigendom van de gemeente<br />
‐Beschermd sedert 1956<br />
‐Gerestaureerd in 1999<br />
‐Momenteel in goede staat
Roerend kunst‐ en cultuurbezit<br />
KUNST‐ EN CULTUUROBJECTEN<br />
aantal : ca. 250 objecten<br />
inventaris : KIK‐inventaris<br />
datum : 1967<br />
opmerkingen: onvolledig<br />
geen digitale opnames<br />
bijzonderheden : ‐ schilderij Jacob Jordaens ‘Het<br />
martelaarschap van St. Jan‐de‐<br />
Doper’ – Vlaams topstuk<br />
‐ belangrijke collectie liturgisch<br />
vaatwerk (16 de ‐19 de eeuw)<br />
toestand : matig ; textielcollectie aangetast<br />
door schimmel
Roerend kunst‐ en cultuurbezit<br />
ARCHIEVEN<br />
omvang : 2,5 strekkende meter<br />
beschrijving : archief van de kerkfabriek (1850‐…)<br />
pastoraal archief (1831 ‐…)<br />
inventaris : plaatsingslijst<br />
toestand : matig, verpakt in niet‐zuurvrije<br />
dozen<br />
opmerking : ‐ rijke collectie broederschapsarchieven<br />
‐ Ancien Régime archief (1423‐1790) in<br />
Rijksarchief
Gebruik voor eredienst<br />
– Is de hoofdkerk van de parochie Sint‐Jan De Doper<br />
– Wekelijkse vieringen in afwisseling met de kerk<br />
van Sint‐Jan Berchmans<br />
– Vieringen op zaterdagavond en op zondagmorgen<br />
– Favoriete kerk voor huwelijken, omwille van de<br />
bijzondere intieme sfeer van de kerk
Ander gebruik<br />
• Toerisme:<br />
– Wordt door de toeristische dienst van Sint‐Jan‐in<br />
‘t Goor gepromoot als een van de waardevolle<br />
monumenten van de gemeente<br />
– Lid van Open Kerken: is dagelijks open voor<br />
bezoek. In ‘t weekend is er permanentie door<br />
vrijwilligers<br />
• Cultureel:<br />
– Wordt af en toe gebruikt voor concerten (o.a.<br />
Festival in ‘t Goor)
Kerk van Sint‐Jan‐in‐de Olie
Beschrijving<br />
Historisch/bouwkundig:<br />
‐Kloosterkerk, gebouwd in 1965 en eigendom van de<br />
kloostergemeenschap<br />
‐De kerk en het klooster werden gebouwd toen in de<br />
jaren 60 een nieuwe sociale wijk in de gemeente werd<br />
gecreëerd<br />
‐Architect: M. Dessauvage<br />
‐Klooster en kerk zijn beschermd sedert 1995<br />
‐Momenteel in behoorlijke staat<br />
‐Onderhoudswerken aan het dak zijn dringend nodig
Roerend kunst‐ en cultuurbezit<br />
KUNST‐ EN CULTUUROBJECTEN<br />
aantal : 193 objecten<br />
inventaris : eigen inventaris<br />
datum : 2003<br />
opmerkingen: volledig<br />
analoog fotomateriaal<br />
niet ingevoerd in digitale databank<br />
bijzonderheden : geen onderscheid tussen<br />
patrimonium klooster en<br />
kerkfabriek<br />
waardevol kerkinterieur ‐ ontwerp<br />
M. Dessauvage<br />
toestand : goed
Roerend kunst‐ en cultuurbezit<br />
ARCHIEVEN<br />
omvang : 6 strekkende meter<br />
beschrijving : kloosterarchief (1856‐2012)<br />
pastoraal archief (1963 ‐…)<br />
inventaris : inventaris kloosterarchief (1985)<br />
toestand : goed (kloosterarchief); pastoraal<br />
archief niet geordend<br />
opmerking : pastoraal archief vermengd met<br />
kloosterarchief (cf. inventaris)
Roerend kunst‐ en cultuurbezit<br />
BIBLIOTHEEK<br />
omvang : ca. 3000 banden<br />
beschrijving : geestelijke literatuur (17de ‐21ste eeuw)<br />
handschriften (16de –17de eeuw)<br />
catalogus : fichesysteem (bijgehouden tot 1980)<br />
toestand : slecht, zware schimmelinfectie<br />
opmerking : kloosterbibliotheek, eigendom van de<br />
congregatie
Roerend kunst‐ en cultuurbezit<br />
IMMATERIEEL ERFGOED<br />
wat : jaarlijkse sacramentsprocessie<br />
op Sacramentsdag<br />
historiek : voortzetting van 19de eeuwse traditie, in 1963 door<br />
paters overgenomen<br />
bijzonderheden : ommegang door het<br />
dorp en de velden,<br />
verschillende staties met<br />
zandtapijten<br />
rijke audio‐visuele collectie
Gebruik voor eredienst<br />
– Dit is een annexkerk van de parochie Sint‐Jan‐De‐Doper<br />
– De kerk is deel van het klooster, dat eerstdaags door de<br />
kloostergemeenschap zal verlaten worden.<br />
– De eredienst wordt verzorgd door de paters. De<br />
kerkdiensten zullen stopgezet worden wanneer het<br />
klooster gesloten wordt.<br />
– Voor kerk en klooster is nog geen nieuwe bestemming<br />
vastgesteld.<br />
– De jaarlijkse processie is een traditie waar de bewoners<br />
van Sint‐Jan‐in ‘t Goor erg aan houden en trouw aan<br />
participeren. De parochie probeert deze traditie in stand<br />
te houden.
Ander gebruik<br />
• Toerisme:<br />
– Deze kerk is niet in de toeristische brochure opgenomen: de<br />
toeristische dienst schenkt geen aandacht aan 20 ste eeuwse<br />
architectuur.<br />
• Cultureel:<br />
– De kerk werd vroeger regelmatig gebruikt voor<br />
nevenactiviteiten: concerten, film, voordracht. Sinds de<br />
kloostergemeenschap dit niet meer actief animeert, is dit<br />
stilgevallen<br />
– De verenigingen van Sint‐Jan‐in ‘t Goor hebben er in een<br />
memorandum aan de gemeente en aan de parochie voor<br />
gepleit om deze kerk een toekomstige bestemming als cultureel<br />
centrum te geven. De gemeente vindt dit geen goed idee omdat<br />
er al een ontmoetingscentrum gerealiseerd is in de kerk van<br />
Sint‐Jan Berchmans.
Kerk van Sint‐Jan‐Berchmans
Beschrijving<br />
Historisch/bouwkundig:<br />
‐Parochiekerk, gebouwd in 1890 en eigendom van de<br />
kerkfabriek<br />
‐Het is een erg grote kerk die gebouwd werd naar<br />
aanleiding van de 19 de eeuwse industriële uitbreiding van<br />
de gemeente<br />
‐De kerk is niet beschermd<br />
‐Momenteel in goede staat<br />
‐Een vijftal jaar geleden werd een grondige verbouwing<br />
doorgevoerd om permanent medegebruik als<br />
Gemeentelijk Ontmoetingscentrum mogelijk te maken
Roerend kunst‐ en cultuurbezit<br />
KUNST‐ EN CULTUUROBJECTEN<br />
aantal : 223 objecten<br />
inventaris : CRKC<br />
datum : 2009<br />
opmerkingen: volledig<br />
ingevoerd in CRKC‐databank<br />
bijzonderheden : rijke collectie heiligenbeelden in<br />
gegoten gips<br />
omvangrijke collectie liturgisch<br />
textiel (19 de –20 ste eeuw)<br />
toestand : goed
Roerend kunst‐ en cultuurbezit<br />
ARCHIEVEN<br />
omvang : ca. 3,5 strekkende meter<br />
beschrijving : archief van de kerkfabriek (1890‐…)<br />
pastoraal archief (1890‐1923, 1956 ‐<br />
…)<br />
inventaris : geen<br />
toestand : slecht, wanordelijk opgestapeld in de<br />
pastorie<br />
opmerking : pastoraal archief vertoont grote<br />
hiaten
Gebruik voor eredienst<br />
– Deze kerk is de parochiekerk van de parochie Sint‐<br />
Jan Berchmans<br />
– Wekelijkse vieringen in afwisseling met de kerk<br />
van Sint‐Jan De Doper<br />
– Vieringen op zondagochtend en zondagavond<br />
– Wordt veel voor uitvaarten gebruikt, omwille van<br />
de faciliteiten in de kerk (het ontmoetingscentrum<br />
met keuken en zaal)
Ander gebruik<br />
• Toerisme:<br />
– Deze kerk is niet in de toeristische brochure<br />
opgenomen<br />
• Gemeentelijk Ontmoetingscentrum:<br />
– Gemeente huurt via een gebruikersovereenkomst een<br />
gedeelte van de kerk als ontmoetingscentrum.<br />
Daarvoor werd vijf jaar geleden een gedeelte van de<br />
kerk afgesloten en werd een grootschalige<br />
verbouwing doorgevoerd. Beide functies (eredienst<br />
en ontmoetingscentrum) kunnen onafhankelijk van<br />
elkaar functioneren.
De toestand in Sint‐Jan‐in ‘t Goor:<br />
pastoraal<br />
– Pastoraal team voor beide parochies samen =<br />
pastoor + diaken + parochieassistente.<br />
– De pater die instaat voor de vieringen in de kerk<br />
van Sint‐Jan‐in‐de‐Olie, maakte tot voor kort ook<br />
deel uit van dit team, maar moest om<br />
gezondheidsredenen zijn activiteiten op een laag<br />
pitje zetten.
De toestand in Sint‐Jan‐in ‘t Goor<br />
– Parochieteam wil het toekomstige sluiten van het<br />
klooster aangrijpen voor een grondige<br />
herstructurering<br />
• Fusie van beide parochies<br />
• Twee kerken volstaan voor de behoeften van de<br />
eengemaakte parochie<br />
• Concentratie van de zondagsvieringen in één Kerk;<br />
eventueel één kerk nog occasioneel gebruiken voor<br />
vieringen. Voorstel om de derde kerk te laten<br />
onttrekken aan de eredienst en definitief te<br />
herbestemmen.
Wat doet CRKC ?<br />
<strong>Religieus</strong> cultureel <strong>erfgoed</strong> (roerend)<br />
PROSPECTIE
Wat doet CRKC ?<br />
<strong>Religieus</strong> cultureel <strong>erfgoed</strong> (roerend)<br />
Inventarisaties in <strong>Mechelen</strong> :<br />
o.m.<br />
‐ Klooster Diocesane Zusters van Overijse‐<br />
<strong>Mechelen</strong> (F. de Mérodestraat)<br />
‐ Aartsbisschoppelijk Paleis (Wollemarkt)<br />
INVENTARISEREN
Wat doet CRKC ?<br />
<strong>Religieus</strong> cultureel <strong>erfgoed</strong> (roerend)<br />
REGISTRATIE IN DIGITALE<br />
DATABANK
Wat doet CRKC ?<br />
<strong>Religieus</strong> cultureel <strong>erfgoed</strong> (roerend)<br />
WAARDEREN VAN<br />
COLLECTIES EN<br />
SELECTIE
Wat doet CRKC ?<br />
<strong>Religieus</strong> cultureel <strong>erfgoed</strong> (roerend)<br />
OPSTELLEN<br />
BESTEMMINGSPLAN :<br />
> ADVIES IN SITU<br />
BEWARING
Wat doet CRKC ?<br />
<strong>Religieus</strong> cultureel <strong>erfgoed</strong> (roerend)<br />
OPSTELLEN<br />
BESTEMMINGSPLAN :<br />
> MUSEALE<br />
HERBESTEMMING
Wat doet CRKC ?<br />
<strong>Religieus</strong> cultureel <strong>erfgoed</strong> (roerend)<br />
OPSTELLEN<br />
BESTEMMINGSPLAN :<br />
> KERKELIJKE<br />
HERBESTEMMING<br />
(VRAAG&AANBOD)
Wat doet CRKC ?<br />
<strong>Religieus</strong> cultureel <strong>erfgoed</strong> (roerend)<br />
TIJDELIJKE OPSLAG ‐<br />
TRANSITDEPOT
Wat doet CRKC verder?<br />
• Expertise ter beschikking stellen van<br />
kerkbesturen en gemeentebesturen, …via<br />
documentatiecentrum en website<br />
• instaan voor advies, basisbegeleiding tijdens<br />
het (her)bestemmingstraject<br />
• Vorming voorzien voor kerkraden, overheden<br />
• Nationale en internationale netwerking
• Expertise:<br />
Wat doet CRKC verder?<br />
– Goede voorbeelden van<br />
• Valorisatie<br />
• Medegebruik<br />
• Nevenbestemming<br />
• Herbestemming<br />
– Uit binnen‐ en buitenland<br />
– Is ter beschikking via onze website
• Begeleiding<br />
Wat doet CRKC verder?<br />
– Twee pilootprojecten: Westhoek, Gent<br />
– Op weg zetten bij concrete vragen van<br />
kerkbesturen<br />
– Zoeken naar antwoorden op juridische en<br />
inhoudelijke vragen<br />
– Niet enkel onroerend <strong>erfgoed</strong>, maar ook advies en<br />
begeleiding i.v.m. roerend patrimonium<br />
• Bv aanpakken van inventaris van roerend patrimonium
De bevraging Parochiekerken<br />
• 1.795 kerkfabrieken werden aangeschreven.<br />
Zij beheren in totaal ca. 1.850 kerken.<br />
• Stand van antwoorden per 24/04/2013:<br />
– 1.642 kerkfabrieken reageerden (91,5%)<br />
– 1.541 vulden volledig in (85,8%)<br />
– 101 zijn gestart, maar moeten nog afronden<br />
(5,6%)<br />
– 153 kerkfabrieken reageerden nog niet (8,5%).
Enige voorlopige vaststellingen<br />
• In gebruik voor de eredienst:<br />
– 97% ja<br />
– 3% neen<br />
• Algemene toestand van de kerken:<br />
– 61% is goed<br />
– 35% is redelijk<br />
– 3% is slecht<br />
– 1%: onbekend
• Vieringen:<br />
– 84% Zondagsmis tijdens het weekend:<br />
• 35% weekendmis op zaterdag<br />
• 49% weekendmis op zondag<br />
– 31%: wekelijkse mis tijdens de weekdagen<br />
– 91% begrafenisviering, huwelijksviering, doop
• Is de kerk open buiten uren van de eredienst?<br />
– 54% ja, waarvan 75% het hele jaar door<br />
• Zo ja voor welke activiteiten?<br />
– 91% Stilte/Bezinning<br />
– 77% Devotie<br />
– 65% Toerisme<br />
• In 27% van de kerken is bewaking voorzien tijdens de<br />
openingsuren<br />
– 46% is niet open buiten de uren van de eredienst
• Gebruik van de kerk voor niet liturgische<br />
activiteiten: 75%<br />
– > In hoofdzaak concerten (93%), tentoonstellingen<br />
(45%), repetities (37%), voordrachten (24%)
Welke toekomst voor de<br />
parochiekerken?<br />
• Beste bestemming is… gebruiken als<br />
parochiekerk<br />
– Alle huidige voorzieningen gericht op dit gebruik<br />
– Ander gebruik vraagt nieuwe investeringen<br />
– Vrijwilligers beheren en koesteren hun kerk:<br />
verval wordt tegengegaan<br />
– Uitdagingen:<br />
• Openstellen voor (lokale) activiteiten<br />
• Zorgen dat kerk open is buiten uren eredienst
Wat indien parochiefunctie<br />
vermindert of wegvalt?<br />
• Zoeken naar “ander” gebruik<br />
– In combinatie met eredienst:<br />
• Valorisatie<br />
• Medegebruik door andere christelijke eredienst<br />
• Nevenbestemming<br />
– Na onttrekken aan de eredienst:<br />
• Herbestemming<br />
• Sloop
Welk ander gebruik is mogelijk<br />
voor kerk met parochiefunctie?<br />
Richtlijnen van de Vlaamse bisschoppen:<br />
• Valorisatie of activiteiten die betekenis van<br />
het gebouw kunnen versterken: cultureel,<br />
historisch, kunsthistorisch, architecturaal,<br />
landschappelijk, …<br />
– Kerkelijk Recht spreekt over “passend” gebruik<br />
• Geen niet‐christelijke rituelen of vieringen<br />
• Niet gericht op privé‐belangen, commerciële,<br />
partijpolitieke activiteiten
Eenduidige definities<br />
• Valorisatie<br />
– alle activiteiten die waarde van de kerk versterken<br />
• Nevengebruik<br />
– andere christelijke erediensten gebruiken de kerk,<br />
samen met de katholieke parochie<br />
• Nevenbestemming<br />
– Multifunctioneel gebruik: “tijdsdelen”<br />
– Gedeeld gebruik: ruimte indelen<br />
• Herbestemming
Valorisatie en beheer:<br />
alleen of in samenwerking?<br />
• Monumentale kerken Antwerpen, Gent,<br />
Torens aan de Dijle <strong>Mechelen</strong><br />
– Aparte vzw’s<br />
– Gezamenlijke zorg voor het patrimonium<br />
– Extra financiering om bewaking mogelijk te maken<br />
– Gezamenlijke promotie
Alleen of in samenwerking?<br />
• Voorbeelden uit Nederland:<br />
– Oude Friese Kerken en Oude Groninger Kerken<br />
• Zorg voor beschermde kerken die niet meer voor<br />
eredienst gebruikt worden<br />
• Minimale ingrepen: enkel basisvoorzieningen worden<br />
versterkt<br />
• Vrijwilligers houden kerken open, organiseren er<br />
activiteiten, zoeken financiering<br />
• Landelijke regio’s!
Valorisatie:<br />
Grootloon:<br />
Kerk is ingeschakeld in<br />
kunstproject PIT
Valorisatie<br />
Kathedraal Chartres<br />
Doolhof in vloer<br />
toerisme
Valorisatie<br />
Begijnhofkerk Tongeren<br />
Concertruimte tijdens<br />
festival
Valorisatie<br />
Basiliek Tongeren<br />
Adventsconcert
Valorisatie:<br />
Sint‐Pieterskerk<br />
Torhout<br />
Weekkapel<br />
en stilteruimte
Valorisatie<br />
Sint‐Anna‐<br />
ten Drieënkerk<br />
Antwerpen<br />
Inschakeling in<br />
toerismebeleid:<br />
fietskerk
Nevenbestemming<br />
Gedeeld gebruik:<br />
St. Niklaaskerk Gent<br />
Kerk in twee delen<br />
verdeeld door inbrengen<br />
van wand.<br />
Voorste deel: eredienst +<br />
toerisme<br />
Achterste deel: ruimte<br />
voor evenementen
Nevenbestemming<br />
Gedeeld gebruik:<br />
herinrichting binnenruimte<br />
Stadtpfarrkirche<br />
Müncheberg (DE):<br />
in de gotische kerk werd<br />
een bibliotheek en<br />
vergaderruimte ingebouwd.<br />
De kerk wordt nog steeds<br />
voor eredienst gebruikt.
Nevenbestemming<br />
Gedeeld gebruik<br />
St. Gertrudis van<br />
Nijvel kerk<br />
Heerle (NL)<br />
‐Kerk<br />
‐Huisartspraktijk<br />
‐Dorpscentrum
Nevenbestemming ‐ gedeeld gebruik via<br />
nieuwbouw en<br />
vernieuwbouw:<br />
Evangelische<br />
Emmauskirche<br />
Berlijn<br />
wereldwinkel,<br />
café, stilteruimte<br />
en kerk in één<br />
complex
Nevenbestemming<br />
Gedeeld gebruik:<br />
Grabeskirche in Aachen<br />
Columbarium voor<br />
bijzetting urnen<br />
Plaats voor<br />
afscheidsritueel
Herbestemming:<br />
ruïne van Kerk<br />
Ulbeek (Wellen)<br />
wordt<br />
overdekte<br />
begraafplaats
Herbestemming:<br />
Augustinuskerk<br />
Antwerpen<br />
Wordt<br />
Muziekcentrum<br />
AMUZ: concert‐<br />
zaal voor<br />
klassieke muziek
Herbestemming:<br />
Leonarduskerk in<br />
Helmond (NL)<br />
Gezondheids‐<br />
centrum
Herbestemming:<br />
Universiteitskapel<br />
Eindhoven<br />
Stilteruimte<br />
(tijdelijk<br />
experiment)
Herbestemming:<br />
Kerk van Sarlat<br />
(FR)<br />
omgebouwd tot<br />
marktplaats
Herbestemming<br />
St. Martinuskerk<br />
Utrecht<br />
Bewoning:<br />
Appartementen<br />
ingebouwd in de<br />
kerk
Wat doet CRKC ?<br />
Meer info op www.crkc.be
Contacteer ons<br />
CRKC<br />
Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur<br />
Abdij van Park 7<br />
3001 Heverlee<br />
www.crkc.be<br />
Tel: 016 40 60 73
Change language