HET SECUNDAIR ONDERWIJS ? - GO! onderwijs van de Vlaamse ...

WAT NA
HET SECUNDAIR ONDERWIJS ?
NAJAAR 2011

Kies
wat jij
echt wil ...

to do :
vergeet je checklist
achteraan niet mee te
nemen naar de sid-in!
www.sidin.be

TIPS VOOR EEN DOORDACHTE STUDIE- OF
BEROEPSKEUZE 6
DOEL EN STRUCTUUR VAN DE BROCHURE 8
DEEL 1
WAT KAN JE STUDEREN? 10
1. Hoger onderwijs 11
1.1 De bama-structuur 11
1.2 Toelatingsvoorwaarden voor bachelor en master 13
1.3 Leerkrediet 13
1.4 Studienanciering 14
1.5 Lerarenopleiding 15
1.6 Professioneel gerichte bacheloropleidingen 16
1.7 Academisch gerichte bachelor- en masteropleidingen 23
1.7.A Studiemogelijkheden aan de hogescholen 24
1.7.B Studiemogelijkheden aan de universiteiten 30
2. Hoger beroepsonderwijs (HBO5) 37
2.1 Hoger beroepsonderwijs in centra voor 37
volwassenenonderwijs (HBO5)
2.2 Hoger beroepsonderwijs voor verpleegkunde (HBO5) 38
3. Secundair-na-secundair 39
4. Secundair onderwijs voorbereidend jaar op het hoger 40
onderwijs
5. Secundair onderwijs specialisatiejaren derde graad 40
beroepssecundair onderwijs
6. Secundair onderwijs tweede kwalicatie derde graad 41
7. Secundair volwassenenonderwijs 42
8. Opleidingen tot uniformberoepen 43
8.1 Defensie 43
8.2 Politie 43
9. Kerkelijk hoger onderwijs 44
9.1 Rooms-katholieke godsdienst 44
9.2 Protestantse godsdienst 44
10 . SYNTRA-opleidingen 45
11. Opleidingen ingericht door de VDAB 46
12. Privé-onderwijs 46
13. Studeren en stage lopen in het buitenland 46
14. Flexibel studeren 47
14.1 Flexibele leerroutes 47
14.2 Open Universiteit Nederland 48
14.3 Examencommissies 49
DEEL 2
WAAR KAN JE STUDEREN? 51
1. Universiteiten 52
2. Hogescholen 53
3. HBO5 Verpleegkunde 81
4. Uniformberoepen 84
5. Consortia volwassenenonderwijs 86
DEEL 3
WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 89
De audiovisuele sector 92
De bediendensector 93
De binnenvaartsector 94
De bouwsector 95
De sector bus en car (bezoldigd vervoer van personen) 96
De chemiesector 97
De sector dienstencheques 98
De elektrotechnische sector 99
De garage- en koetswerksector 100
De groene sectoren 101
De horeca 102
De houtsector 103
De internationale handel, het vervoer en 104
de logistiek: bedienden
De kappersector 105
De sector kleding en confectie 106
De lokale besturen 107
De sector voor metaal-, machine- en elektrische bouw 108
De sector montage en kraanbediening 109
De papier- en kartonverwerkende nijverheid 110
De sector podiumkunsten en muziek 111
De printmedia sector 112
De sector van de social prot 113
De sector taxi en verhuur van voertuigen met bestuurder 114
De textielsector 115
De textielverzorging 116
De sector van transport en logistiek: arbeiders 117
De uitzendsector 118
De vastgoedsector 119
De sector verhuizingen, meubelbewaring & 120
aanverwante activiteiten
De voedingsindustrie 121
DEEL 4
BIJKOMENDE INFO 123
1. Handige hulp: de centra voor leerlingenbegeleiding 124
2. Infopunten vorming en opleiding 126
3. Voor wie meer wil weten over verder studeren 127
4. Voor wie meer wil weten over de sprong naar de 128
arbeidsmarkt
De inhoud van deze brochure evolueert snel. Aanvullingen op deze publicatie vind je op www.sidin.be. Een nieuwe editie is gepland in oktober 2012.
Deze brochure bevat, waar mogelijk, de namen van de studierichtingen zoals ze op de websites van de verschillende onderwijsinstellingen staan.

4 WAT KAN JE STUDEREN?
A / SARAH ZIT IN HET ZESDE JAAR ASO
MODERNE TALEN-WISKUNDE.
HAAR DILEMMA?
De mama van Sarah runt een kleine keten van kledingzaken.
In de vakanties werkt Sarah er als verkoopster. Ze doet
dat wel graag, maar enkel voor een tijdje. Ze is telkens weer
blij als haar vakantiejob erop zit. Haar moeder wil haar liefst
in een van de winkels laten werken en haar zo voorbereiden
om later de hele zaak over te nemen. Sarah vindt het idee
van ink geld verdienen en je eigen baas zijn, best aanlokkelijk.
Maar ze beseft ook dat ze keihard zal moeten werken
en risico’s moet nemen.
Ze is gek op dieren en wil eigenlijk dolgraag dierenarts worden.
De leraren op scholen twijfelen: “Zal dat niet te zwaar
zijn voor jou, Sarah? De eerste jaren is dat stevig blokken
en je scores voor wetenschappen vallen wat tegen.” Maar
Sarah weet dat ze reserves heeft. Ze blokt nu enkel om te
slagen.
Haar leraren zien Sarah eerder als verpleegster: “Je bent zo
sociaal, Sarah. Je hebt zoveel aandacht voor anderen. En
daar zijn de wetenschappen niet zo zwaar.” Maar als kind al
werd Sarah ziek van de geur in een ziekenhuiskamer... Is dat
wel iets voor haar?
Wat kiezen? De verzekerde toekomst? Toch doen wat
leraren afraden? Kiezen voor wat je spontaan niet zint?
B/ ISMAËL ZIT IN HET ZESDE JAAR TSO
KOEL- EN WARMTETECHNIEKEN. HIJ
TWIJFELT OVER WAT HIJ NU VERDER GAAT
DOEN.
Koeltechnicus is een knelpuntberoep, dus hij kan meteen
aan de slag. Het loon valt goed mee, maar hij is bang dat hij
dan nooit meer kan studeren.
Anderzijds lijkt het Ismaël wel wat om verder te studeren.
Hij had goede punten en volgens de leerkrachten moet een
professionele bachelor wel haalbaar zijn. Maar hij wil liever
ineens voor industrieel ingenieur studeren. Hij weet wel dat
hij zich dan extra zal moeten inzetten voor wiskunde, maar
gelooft dat hij dit aankan. Of misschien toch met een professionele
bachelor starten en via een schakeltraject achteraf
alsnog opklimmen tot industrieel ingenieur?
Ismaël is ook een actieve medewerker binnen een jeugdcentrum
en hij vindt het wel jn om andere jongeren te helpen
met hun problemen. Hij weet niet goed of hij dit als vrijwilliger
wil blijven verder doen of als professionele medewerker.
Wat kiezen? Meteen geld verdienen? Zich specialiseren
binnen zijn studiedomein of iets totaal anders studeren?

WAT KAN JE STUDEREN?
C/ SVEN ZIT IN HET ZESDE JAAR ASO
LATIJN-WISKUNDE. HIJ WORSTELT MET
VOLGENDE KEUZES.
Stopt hij gewoon en wordt hij kelner? De vorige zomervakanties
werkte hij als hulpkelner in een klasserestaurant
aan de kust. Hij heeft er gezien hoe de kelners fors geld
verdienen. Hij hoorde hun verhalen: “Wij moeten maar een
drie- of viertal maanden hard werken. De rest van het jaar
is het af en toe een weekend meedraaien.” Waarom zou hij
eigenlijk verder studeren?
Sven houdt van lezen en schrijven. Hij verslindt een boek
of twee per week en is ‘hoofdredacteur’ van de maandelijkse
familiekrant. Ook aan de schoolkrant werkt hij mee.
Vandaar zijn droom om Taal- en Letterkunde te studeren en
later leraar te worden. Maar bij de kerstexamens had hij een
tekort voor Engels en Duits. Hij begreep er niks van. Maar ja,
punten zijn punten. Toch blijft die studiekeuze zijn voorkeur
hebben.
Voor wiskunde haalt Sven altijd erg goede cijfers. Daarom
heeft zijn klastitularis (ook wiskundeleraar) hem al een
paar keer aangesproken: “Sven, man, jij moet toch voor burgerlijk
ingenieur gaan!” Maar zijn oudere broer is ingenieur
en Sven vindt hem een saaie kerel, zonder enige interesse
in cultuur. Die weg wil hij zeker niet inslaan.
Wat kiezen? Snel geld? De uitdaging als ingenieur? Zijn
droom?
D/ NIKKI HEEFT ER EEN ZEVENDE JAAR
KINDERZORG OP ZITTEN. WAT GAAT ZE
DOEN?
Werken? Ze hoeft zich niet in te schrijven bij de VDAB, want
ze kan meteen starten in het kinderopvangverblijf waar ze
stage liep. Of toch ook maar inschrijven bij de VDAB?
Studeren? Een secundair-na-secundair tso Leefgroepenwerking
lijkt haar wel interessant. De studierichting Orthopedagogie
vindt Nikki ook boeiend, maar de studies schrikken
haar wat af. Ze heeft gehoord dat orthopedagogie ook
wordt aangeboden in het hoger beroepsonderwijs (HBO5)
van het volwassenenonderwijs. Al vanaf het eerste jaar bestaat
de opleiding daar uit veel stage en andere praktijkonderdelen!
Maar theorie blijft wel een belangrijk onderdeel,
ook in het volwassenenonderwijs. Zou ze dan niet meteen
starten aan de hogeschool? Maar het theoretisch gedeelte
daar is er nog veel belangrijker. Nee, het is dan beter om
eerst in HBO5 te starten en eventueel achteraf nog een bachelor
te behalen via een schakeltraject.
Kleuterjuf worden ziet ze ook wel zitten. Maar haar ouders
en leerkrachten denken dat dit te zwaar zal zijn. Zo’n grote
groep kleuters de baas kunnen, is niet haar sterkste punt.
Maar zij ziet zichzelf wel voor een klasje staan.
Wat kiezen? Meteen aan de slag? Een andere richting inslaan
of iets doen waar ze eigenlijk al als kind van droomde,
maar wat door iedereen wordt afgeraden?
5

6
TIPS VOOR EEN DOORDACHTE STUDIE- OF BEROEPSKEUZE
TIPS VOOR EEN DOORDACHTE STUDIE- OF
BEROEPSKEUZE
Je staat binnenkort voor een belangrijke keuze die een blijvende invloed heeft op de rest
van je leven. Je kan heel veel wegen uit. De kennis en vaardigheden die je nu opdoet, zijn
een onmisbare basis voor je verdere professionele toekomst. Maar levenslang bijleren is een
must voor iedereen, ongeacht of je nu nog verder studeert of meteen al een beroep gaat uitoefenen.
Misschien twijfel je over wat te doen nadat de poort van de secundaire school denitief achter
je dichtslaat. Je bent niet de enige, zoals je kon lezen in de keuzedilemma’s van Sarah, Ismaël,
Sven en Nikki.
Voor hen geldt hetzelfde als voor jou: een studie- of beroepskeuze, daar moet je toch wel even
over nadenken. Weeg de voor en tegens grondig af. Hier volgen alvast enkele tips voor een
doordachte studie- of beroepskeuze.
EEN STUDIE- OF BEROEPSKEUZE ...
... IS JOUW KEUZE !
Jij moet een keuze maken. Niet anderen voor jou. Maar om die
keuze zelf te maken, moet je jezelf goed kennen. Wie ben ik?
Wat wil ik? Wat kan ik? Dat zijn de drie kernvragen.
... VRAAGT ZELFKENNIS
Om jezelf te kennen, denk je na over wie je bent, wat je doet
en waarom. Je kan ook heel wat opsteken van je omgeving.
Familie, vrienden en kennissen zullen je steeds weer vragen:
“Wat ga jij volgend jaar doen?” Antwoord met een vraag:
“Waar denk jij dat ik goed in ben?” Sommigen zullen niet weten
wat zeggen en anderen zullen misschien hun eigen keuze
opdringen, maar je zal sowieso meer over jezelf leren. Hoe
zien anderen me? Welke talenten heb ik volgens hen?
... VRAAGT TIJD
‘Kiezen’ gaat niet vanzelf, het vraagt tijd en inspanning. Begin
er dus op tijd mee en doe het actief en grondig. Geloof in jezelf,
maak een tijdsschema en een concreet stappenplan om
tot een weloverwogen beslissing te komen. Houd in je stappenplan
ook rekening met de praktische uitvoering ervan
(inschrijving, verplaatsing, huisvesting, nanciën, ... ). Laat
je niet opjutten door je omgeving die vindt dat je in maart of
april al moet hebben beslist. De meeste inschrijvingen lopen
tot september en een studentenkamer vind je heus dan ook
nog - al is de keuze dan beperkter. Je beslist beter wat later
en overtuigd, dan dat je te vroeg een verkeerde keuze maakt.
Let wel op: soms laten opleidingsinstituten slechts een beperkt
aantal kandidaten tot de opleiding toe.
Dan moet je er natuurlijk wel tijdig bij zijn. Ook als je beslist
om te gaan werken, zijn er misschien een aantal formaliteiten
(inschrijven bij de VDAB, kinderbijslag, ... ) die je in orde moet
brengen. Je informeren is dus de boodschap.
... VRAAGT GOEDE INFORMATIE
Kiezen gaat beter als je over goede informatie beschikt. Hoe
kom je aan die informatie?
Via de school, de leraren en het CLB
Je kan in de eerste plaats terecht bij je school en je leraren.
Zij hebben de taak om je te begeleiden in je studie-of beroepskeuze.
Samen kunnen jullie deze brochure als vertrekbasis
gebruiken. Het CLB ondersteunt op haar beurt de school en
leraren in die begeleiding. Gebeurt er niets op jouw school?
Dan kan je er eens op de leerlingenraad over beginnen. Of je
kan rechtstreeks beroep doen op het CLB. Achteraan bij de
bijkomende info vind je de adressen van de CLB’s.
Via oud-leerlingen
Bevraag oud-leerlingen van je school. De ene school is de andere
niet. Daarom is het zinvol uit te zoeken welke problemen
oud-leerlingen van jouw school ondervinden in hun verdere
studies en/of hun beroep. Zij kunnen je informeren over de
sterke en zwakke punten van je vooropleiding en je realiteitszin
aanscherpen over wat de beroepsrealiteit inhoudt. Veel
scholen organiseren zelf zo’n infomoment op een avond of
namiddag.

TIPS VOOR EEN DOORDACHTE STUDIE- OF BEROEPSKEUZE
Via het net
De hogescholen, universiteiten en sectorfondsen hebben elk
een eigen webstek met info. Surf naar
www.hogeronderwijsregister.be voor de juiste gegevens
van de onderwijsinstellingen. Bij de adressen in deel 2 staan
trouwens ook de websites van de onderwijsinstellingen.
Voor de websites van de sectorfondsen blader je door naar
deel 3.
Surf naar www.onderwijskiezer.be voor gedetailleerde info
over alle professionele en academische bachelors, masters,
HBO5, uniformopleidingen en studeren in het buitenland.
Je kan de info raadplegen vanuit verschillende ingangen:
belangstelling, schoolvakken of studiegebieden. Een onlinebelangstellingsvragenlijst
is geïntegreerd. Via mail kan je
ook alle vragen kwijt.
Via de SID-in’s
In elke Vlaamse provincie gaat een SID-in door. Op deze Studie-informatiedagen
hebben alle Vlaamse onderwijsinstellingen
en heel wat beroepssectoren een infostand. Bovendien
organiseren de meeste onderwijsinstellingen en sommige
beroepssectoren ook vaak hun eigen infomomenten. Op de
SID-in kom je te weten wanneer die precies plaatsvinden.
De data waarop er SID-in’s in jouw buurt zijn, vind je
op de achterap van deze brochure en op de website:
www.sidin.be
Bekijk achteraan de vragen waarop je zeker een antwoord wil
krijgen tijdens de SID-in. Neem ze mee en leg ze aan de informanten
voor.
MAAK EEN LIJSTJE VAN JE CAPACITEITEN,
INTERESSES, VAARDIGHEDEN EN TALENTEN
Vergelijk dat lijstje met de eisen die aan bepaalde opleidingen
en beroepen worden gesteld. Ga ook op zoek naar je zwakke
punten. Wie vaardig is met zijn handen, kiest vaak beter voor
een praktische dan een theoretische opleiding. Als je het niet
leuk vindt om fysieke inspanningen te leveren, kies dan niet
voor een job in de bouwsector.
ANALYSEER KRITISCH JE STUDIEHOUDING
Is het moeilijk om nog een tandje bij te steken? Studeer je nu
eigenlijk niet zoveel en heb je nog reserves die je kan aanspreken?
Ben je bereid meer tijd aan je studies te besteden
als je er voor zou kiezen om verder te studeren? Ben je voldoende
gemotiveerd en heb je een goede studiemethode?
STEL EEN LIJST OP MET PRO’S EN CONTRA’S
Kan je moeilijk kiezen tussen verder studeren en gaan werken?
Of weet je al wat je wil doen, maar twijfel je over de studierichting
of het beroep dat je wil uitoefenen? Maak dan voor
elke optie een lijst met pro’s en contra’s. Overloop hierbij hoe
het zit met je kennis en vaardigheden om die studie te volgen
of dat beroep uit te oefenen. Ook de toekomstperspectieven
mag je niet uit het oog verliezen: wat zijn mijn doorgroeimogelijkheden
in deze job of waar kan ik aan de slag met dat
hoger diploma? Vul deze lijsten regelmatig aan en overweeg
alle pro’s en contra’s bij je denitieve keuze.
KIEZEN MET HET HART OF MET
HET VERSTAND?
Uiteraard kan je niet blindelings je hart volgen en hou je best
rekening met de realiteit bij het maken van je keuze. Als je
bijvoorbeeld wilt werken in een bepaalde sector, informeer je
dan eerst eens over de grootte van de sector en de bedrijven
(kmo’s, multinationals, ... ) die ertoe behoren. Dat kan voor
een stuk je arbeidskansen bepalen.
Heel wat mensen die een bepaalde studie volgen, komen
uiteindelijk in een totaal andere sector terecht. Hoeveel verkopers
hebben dat vak gestudeerd? Hoeveel mensen werken
met een onderwijsdiploma in de bank- of verzekeringssector?
Ga zo maar door. Anders gezegd: de tewerkstellingskansen
hangen niet altijd af van de vooropleiding die je hebt
gevolgd, maar van wie je geworden bent en waar je je wil voor
inzetten. Zelfs als je voor een richting kiest waar een grote
vraag is naar afgestudeerden, is dat geen garantie op hoge
tewerkstellingskansen. Want die vraag is misschien al afgenomen
op het moment dat jij drie, vier of vijf jaar later afstudeert.
Laat je dus in je keuze vooral leiden door wat je graag
doet en wat je boeit.
7

8 DOEL EN STRUCTUUR WAT VAN KAN DE JE STUDEREN?
BROCHURE
DOEL EN STRUCTUUR VAN DE BROCHURE
In deze brochure krijg je een overzicht van alle informatie die je nodig hebt om een doordachte studie- of beroepskeuze te
kunnen maken.
Dit omvat:
1. tips bij het maken van een doordachte keuze;
2. een volledig overzicht van alle studie- en opleidingsmogelijkheden na het secundair onderwijs en de verschillende betrokken
onderwijsinstellingen;
3. een overzicht van de verschillende beroepssectoren;
4. informatie over waar je terecht kan voor extra hulp bij het maken van een keuze
– Het inleidende deel geeft je tips bij het maken van een doordachte studie- of beroepskeuze. Je vindt er enkele praktijkgerichte
suggesties en voorbeelden die je helpen bij je bezoek aan een SID-in.
– Het eerste deel overloopt de verschillende studiemogelijkheden na het secundair onderwijs. Het bevat informatie over:
1. het hoger onderwijs zoals de bama-structuur, leerkrediet, studienanciering en een overzicht van alle bama-opleidingen
2. het hoger beroepsonderwijs: met aandacht voor de verschillende vormen en opleidingen die het HBO aanbiedt
3. secundair-na-secundair
4. secundair onderwijs voorbereidend jaar op het hoger onderwijs
5. secundair onderwijs specialisatiejaren derde graad beroepssecundair onderwijs
6. secundair onderwijs tweede kwalicatie derde graad
7. secundair volwassenenonderwijs
8. de opleidingen tot uniformberoepen: met Defensie en Politie
9. kerkelijk hoger onderwijs: Rooms-katholieke en Protestantse godsdienst
10. SYNTRA-opleidingen
11. opleidingen ingericht door de VDAB
12. privé-onderwijs
13. studeren en stage lopen in het buitenland
14. exibel studeren: met de exibele leerroutes, open universiteit Nederland en de examencommissies
– Het tweede deel geeft je een overzicht van de instellingen die de opleidingen, vermeld in het eerste deel, inrichten.
– Het derde deel geeft een overzicht van verschillende beroepssectoren. Je krijgt hier per sector een korte beschrijving
van wat de sector precies doet, wat de meest voorkomende beroepen in de sector zijn en welke opleidingen je op deze
beroepen voorbereiden.
– Het vierde en laatste deel geeft een overzicht van waar je terecht kan met je vragen of waar je nog extra informatie kan
krijgen. Naast een lijst van alle CLB-centra, krijg je ook praktische informatie over de sprong naar de arbeidsmarkt en
advies over vorming en opleiding.

to do :
vergeet je checklist
achteraan niet mee te
nemen naar de sid-in!
www.sidin.be

10 wat kan je studeren?
deel 1
wat kan je
studeren?
oVerzIcHt Van alle studIeMogelIjkHeden

WAT KAN JE STUDEREN?
Dit deel geeft een opsomming van alle studiemogelijkheden, ingedeeld volgens de
onderwijsstructuren. Per studierichting staan één of meerdere codes die aangeven
waar je de studie kan volgen. In deel 2 vind je per code de naam van de onderwijsinstelling
met de contactgegevens.
1.HOGER ONDERWIJS
1.1 DE BAMASTRUCTUUR
De bachelor-masterstructuur of bamastructuur is een gevolg van de Bologna-akkoorden tussen 29 Europese landen. Het doel:
een meer eenvormige structuur van het hoger onderwijs creëren en zo studeren binnen de Europese Unie eenvoudiger maken.
Het hoger onderwijs in Vlaanderen bestaat uit:
– het hoger professioneel gericht onderwijs;
– het academisch gericht onderwijs.
Het hoger professioneel gericht onderwijs bevat alleen bacheloropleidingen en wordt enkel georganiseerd aan de hogescholen.
Het academisch gericht onderwijs bevat naast bacheloropleidingen ook masteropleidingen. Op dit ogenblik wordt het zowel
aan de universiteiten als aan de hogescholen georganiseerd. Aan de hogescholen gebeurt dat binnen het kader van een associatie,
een samenwerkingsverband tussen universiteiten en hogescholen. Associaties maken een betere wisselwerking tussen
onderwijs en wetenschappelijk onderzoek in de opleidingen aan de hogescholen mogelijk. Er zijn vijf associaties in Vlaanderen:
– Associatie K.U.Leuven;
– Associatie Universiteit-Hogescholen Limburg;
– Associatie Universiteit Gent;
– Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen;
– Universitaire Associatie Brussel.
Vanaf het academiejaar 2013-2014 worden de academische bachelor- en masteropleidingen van de hogescholen in de universiteiten
geïntegreerd. Enkel de universiteiten zullen die opleidingen dus aanbieden. De hogescholen zullen vanaf dan uitsluitend
professioneel gerichte bacheloropleidingen organiseren. De integratie van de academische hogeschoolopleidingen in de universiteiten
is het gevolg van een beslissing van de Vlaamse Regering en zorgt ervoor dat studenten de best mogelijke garanties
krijgen om daadwerkelijk in contact te komen met wetenschappelijk onderzoek. Bovendien is de internationale erkenning
van de academische bachelor- en mastergraden beter gegarandeerd als ze door de universiteiten uitgereikt worden.
Er is één uitzondering op de integratie in de universiteiten: de academische kunstopleidingen. Zij zullen samen met de professionele
kunstopleidingen een School of Arts vormen, die bij de hogescholen ondergebracht wordt.
Wat betekent de integratie concreet voor de studenten? In 2012-2013 kan je nog inschrijven voor een academische opleiding
aan een hogeschool. Vanaf 2013-2014 word je automatisch student van een universiteit. Ook je diploma zal uitgereikt worden
door een universiteit. Dat betekent niet automatisch dat je je voor de lessen naar de huidige campussen van de universiteit zal
moeten verplaatsen. In een eerste fase van de integratie zullen de lessen zeer waarschijnlijk nog plaatsvinden op de campussen
van de hogescholen.
11

12 WAT KAN JE STUDEREN?
SCHEMA BAMA-STRUCTUUR
BACHELOR NA BACHELOR (BANABA)
Hogeschool
Duur: min. 60 studiepunten
VOORBEREIDINGSPROGRAMMA
Duur: *
PROFESSIONEEL GERICHTE BACHELOR (PBA)
Hogeschool
Duur: 180 studiepunten
AFKORTINGEN EN TERMEN
SCHAKELPROGRAMMA
Duur: tussen 45 en 90 studiepunten
* In de voorbereidingsprogramma’s zijn de studiepunten vrij te bepalen door de onderwijsinstellingen.
BA: bachelor. Een PBA of professioneel gerichte bachelor leidt op tot
een beroep, een academisch gerichte bachelor (ABA) bereidt voor op
een masteropleiding.
BANABA OF BNB: staat voor bachelor na bachelor: bacheloropleiding
van ten minste 60 studiepunten die aansluit op een andere
bacheloropleiding, bv. Specialisatie intensieve zorgen en spoedgevallenzorg
na een verpleegkundige opleiding.
MA: master. De studieomvang bedraagt ten minste 60 studiepunten
en sluit aan op een academische bacheloropleiding of een schakel- of
voorbereidingsprogramma.
MANAMA OF MNM: staat voor master na master: een masteropleiding
nadat je al een master behaalde.
MASTER NA MASTER (MANAMA)
Duur: min. 60 studiepunten
VOORBEREIDINGSPROGRAMMA
Duur: *
MASTER (MA)
Hogeschool in associatieverband met universiteit of
universiteit.
Duur: min. 60 studiepunten
VOORBEREIDINGSPROGRAMMA
Duur: *
ACADEMISCH GERICHTE BACHELOR (ABA)
Hogeschool of universiteit
Duur: 180 studiepunten
SCHAKELPROGRAMMA: overgangsprogramma tussen professionele
bachelor en master met een studieomvang van ten minste 45
studiepunten en ten hoogste 90 studiepunten.
STUDIEPUNT: maat voor studiebelasting waarbij één studiepunt
gelijk is aan 25-30 uur studie, oefeningen, hoorcollege, labo,... De studieomvang
van elke opleiding en elk opleidingsonderdeel wordt in studiepunten
uitgedrukt.
VOORBEREIDINGSPROGRAMMA: een programma dat
kan worden opgelegd aan een student die niet in het bezit is van een
diploma dat op rechtstreekse wijze toelating verleent tot de opleiding
waarvoor hij zich wenst in te schrijven.

WAT KAN JE STUDEREN?
1.2 TOELATINGSVOORWAARDEN VOOR
BACHELOR EN MASTER
Om toegelaten te worden tot een bacheloropleiding, moet je in het bezit zijn van één
van volgende diploma’s:
– een diploma secundair onderwijs
– een diploma hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan
– een diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie
– een buitenlands diploma of getuigschrift dat gelijkwaardig is aan een van deze
diploma’s
Ook als je niet voldoet aan bovenstaande toelatingsvoorwaarden, kan een instelling je toelaten de opleiding te volgen. Men
houdt in dat geval rekening met volgende elementen: humanitaire, medische, psychische of sociale redenen of je kwalicatieniveau,
verdiensten of competenties. De instelling legt deze afwijkende toelatingsvoorwaarden vast in het onderwijsreglement.
Voor opleidingen in de studiegebieden ‘audiovisuele en beeldende kunst’ en ‘muziek en podiumkunsten’, moet je bovenop de
genoemde toelatingsvoorwaarden ook slagen voor een artistiek toelatingsexamen eigen aan deze opleidingen. De hogeschool
waar je je wenst in te schrijven, neemt dit toelatingsexamen af.
Ook voor de universitaire opleidingen geneeskunde en tandheelkunde moet je een toelatingsexamen aeggen. Dat examen
wordt centraal georganiseerd. Alle informatie daarover vind je op de website www.ond.vlaanderen.be/toelatingsexamen
Om rechtstreeks toegelaten te worden tot een masteropleiding, moet je in het bezit zijn van een academisch bachelordiploma.
Ben je echter in het bezit van een professioneel bachelordiploma, dan kan een instelling je pas toelaten tot een masteropleiding
als je eerst met succes een schakelprogramma hebt afgewerkt.
Een instelling kan de toelating tot een masteropleiding beperken tot afgestudeerden van een welbepaalde bacheloropleiding.
Als je niet in het bezit bent van een diploma van die bacheloropleiding, kan de instelling je niettemin toelaten, op voorwaarde
dat je succesvol een voorbereidingsprogramma hebt afgewerkt.
1.3 LEERKREDIET
Elke student krijgt bij zijn/haar inschrijving in het hoger onderwijs een leerkrediet.
Dat is een rugzak met 140 studiepunten. Voor je inschrijving haal je de studiepunten
die je opneemt uit je rugzak. Als je slaagt, krijg je ze terug. De eerste 60 studiepunten
waarvoor je slaagt, krijg je zelfs dubbel terug. De bedoeling van het leerkrediet is je te
stimuleren een bewuste studiekeuze te maken en om de hogeschool of universiteit aan
te sporen je studievoortgang te bewaken. Als je leerkrediet op nul komt, dan kun je je
enkel nog inschrijven met de toestemming van de instelling (hogeschool of universiteit)
en kan de instelling het studiegeld verdubbelen.
Als je na je inschrijving ontdekt dat je toch een verkeerde studiekeuze gemaakt hebt en dus van opleiding wilt veranderen,
dan kan dat gevolgen hebben voor jouw leerkrediet. Als generatiestudent (een student die zich de eerste keer in het hoger
onderwijs inschrijft voor een bacheloropleiding) krijg je het volledige leerkrediet terug als je voor 1 december van opleiding
verandert.
13

14 WAT KAN JE STUDEREN?
Als je tussen 1 december en 15 maart verandert van opleiding, dan krijg je nog de helft terug. Voor niet-generatiestudenten
bepaalt elke instelling zelf de datum tot waarop een wijziging in je inschrijving gevolgen heeft voor jouw leerkrediet. Die datum
vind je in het onderwijs- en examenreglement van de instelling.
Op het ogenblik dat je een masterdiploma behaalt, worden er 140 studiepunten terug afgetrokken van jouw leerkrediet. Als
je daarna nog een bachelor- of masterdiploma wilt behalen, zal je dat dus zelf moeten bekostigen, tenzij je nog een positief
leerkrediet overhebt. Als je een professionele of academische bachelor behaalt, wordt er niets afgetrokken van je leerkrediet.
Op deze manier wil de overheid met haar beperkte budget toch aan iedereen de kans geven om een masterdiploma te behalen.
Als je na het afstuderen of verlaten van het hoger onderwijs geen 60 studiepunten meer overhebt op jouw leerkrediet, kan je
terug leerkrediet opbouwen. Jaarlijks krijg je 10 studiepunten toegekend tot een maximum van 60 studiepunten. Zodra dit
leerkrediet opgebruikt is, zal je wel zelf je bijkomende opleiding(en) in het hoger onderwijs moeten bekostigen.
Alle informatie over het leerkrediet vind je op www.studentenportaal.be. Via die website kan je ook de stand van je eigen
leerkrediet opvolgen.
1.4 STUDIEFINANCIERING
Studeren kost een inke duit: de aankoop van boeken, een treinabonnement, de huur
van een kot... Studietoelagen zijn er om het je nancieel wat makkelijker te maken. Om
voor een studielage in aanmerking te komen, moet je wel aan een aantal inkomens-,
nationaliteits- en pedagogische voorwaarden voldoen.
Je kan een studietoelage verkrijgen voor het volgen van twee bachelors, één master, één voorbereidingsprogramma, één schakelprogramma
en één specieke lerarenopleiding aan een hogeschool of universiteit.
Studenten kunnen vaker en gemakkelijker veranderen van studierichting dan vroeger. De studievoortgang wordt
nu bepaald aan de hand van het aantal studiepunten waarvoor je het afgelopen academiejaar geslaagd was.
Studenten beschikken nu over een studietoelagekrediet. Het studietoelagekrediet is vergelijkbaar met een rugzakje waarvan
de inhoud jaarlijks gebruikt én opnieuw aangevuld wordt op basis van de studiepunten waarvoor je je inschrijft en die je dan
verwerft (= de studiepunten waarvoor je slaagt). Je moet enkel een beroep doen op je jokerkrediet wanneer je niet geslaagd
bent.
Wil je elders binnen de Europese Hogeronderwijsruimte (45 landen) studeren? Neem dan je studietoelage mee.
Meer informatie vind je op www.studietoelagen.be of bel naar 1700, het gratis nummer van de Vlaamse overheid.

WAT KAN JE STUDEREN?
1.5 LERARENOPLEIDING
Als je leraar wilt worden heb je twee mogelijkheden: of je volgt de geïntegreerde lerarenopleiding,
of je volgt de specieke lerarenopleiding. Beide lerarenopleidingen
brengen een student de basiscompetenties van leraar bij en resulteren in het diploma
van leraar. Toch zijn er verschillen tussen beide opleidingen. Een woordje uitleg:
De geïntegreerde lerarenopleiding is een bacheloropleiding die je kunt volgen aan een hogeschool. Het is een opleiding van
180 studiepunten die vakinhoudelijke kennis en pedagogische competenties integreert. Van de 180 studiepunten worden
minstens 45 studiepunten als praktijk ingevuld. Deze opleiding resulteert in het diploma van bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs,
bachelor in het onderwijs: lager onderwijs of bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs. In de geïntegreerde
lerarenopleiding voor het secundair onderwijs kies je voor twee vakken die je dan later zal mogen onderwijzen.
De specieke lerarenopleiding is een opleiding van 60 studiepunten die je volgt na een vakinhoudelijke opleiding (bijvoorbeeld
een master). De opleiding spitst zich toe op de verwerving van pedagogische competenties. Van de 60 studiepunten moet de
helft (30 studiepunten) aan praktijk besteed worden. De specieke lerarenopleiding wordt aangeboden door de universiteiten,
de hogescholen én de centra voor volwassenenonderwijs. Het diploma dat je behaalt is een diploma van leraar en heeft dezelfde
waarde in de drie instellingen. Hiermee kan je onder andere lesgeven in de hogere graden van het secundair onderwijs.
De specieke lerarenopleiding vervangt de academische initiële lerarenopleiding (AILO), de initiële lerarenopleiding van academisch
niveau (ILOAN) en het getuigschrift pedagogische bekwaamheid (GPB). In sommige masteropleidingen kunnen 30
studiepunten van de specieke lerarenopleiding worden ingebouwd als afstudeervariant in een meerjarige master.
Meer info: www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/leraar
15

16 WAT KAN JE STUDEREN?
1.6 PROFESSIONEEL GERICHTE BACHELOR-
OPLEIDINGEN
Een professioneel gerichte bacheloropleiding omvat 180 studiepunten (komt overeen
met 3 studiejaren) en bereidt rechtstreeks voor op een job onmiddellijk na de studie
(vandaar: ‘professioneel’). Die opleidingen vind je in hogescholen.
INHOUD
In de theorielessen is de benadering van de leerstof eerder concreet. Je bespreekt theoretische modellen en hun toepassingsmogelijkheden
in de dagelijkse praktijk. Hoe zit iets in elkaar? Hoe ontstaat iets? Hoe herken je het? Hoe kan je het herstellen?
Hoe kan je erop inwerken? Welke zijn voor- en nadelen? Welke technieken kan je gebruiken?
In de praktijklessen ga je proefondervindelijk om met de materie die in de theoretische lessen aan bod is gekomen. Vaak
worden er specieke beroepsvaardigheden aangeleerd en getraind. Tijdens de stageperiode maak je uitgebreid kennis met je
toekomstig werkveld en leer je omgaan met beroepseigen mogelijkheden en moeilijkheden (stress, werk- en tijdsdruk, organisatieproblemen,
beperkte nanciële middelen ...).
MOEILIJKHEIDSGRAAD
Je krijgt meer leerstof te verwerken dan in het secundair onderwijs. Meestal krijg je een goed aaneensluitend geheel van lessen
en stages. De lessen hebben meestal plaats in kleinere groepen. De afstand tussen student en docent is klein. Er wordt een
beroep gedaan op je redeneer- en vooral op je werkvermogen.
ONDERVERDELING
Professioneel gerichte bacheloropleidingen vind je in volgende studiegebieden: architectuur; audiovisuele en beeldende kunst;
biotechniek; gezondheidszorg; handelswetenschappen en bedrijfskunde; industriële wetenschappen en technologie; muziek
en podiumkunsten; nautische wetenschappen; onderwijs; sociaal-agogisch werk.
VERVOLGOPLEIDINGEN
Na een professioneel gerichte bacheloropleiding kan je:
– een andere professioneel gerichte bacheloropleiding volgen;
– een bachelor-na-bacheloropleiding volgen;
– een masteropleiding volgen, maar dan moet je eerst slagen voor een schakelprogramma (45 tot 90 studiepunten).

WAT KAN JE STUDEREN?
STUDIEMOGELIJKHEDEN
De cijfers en letters na elke opleiding verwijzen naar deel 2 met de lijst van onderwijsinstellingen vanaf p. 53.
Per studiegebied zijn alle basisopleidingen (vetgedrukt) aangevuld met de afstudeerrichtingen (niet vetgedrukt en voorafgegaan
door een streepje).
ARCHITECTUUR
Specieke accenten:
tekenen, ontwerpen, vormstudie, toegepaste wetenschappen.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Toegepaste architectuur 25B
Interieurvormgeving 13C 16F 23H 16D
Landschaps- en tuinarchitectuur 15F 23H
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Specieke accenten:
kunst, culturele vorming, tekenen, graek.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Beeldende vormgeving 16E
BIOTECHNIEK
Specieke accenten:
toegepaste wetenschappen, land- en tuinbouw, bedrijfseconomie.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Agro- en biotechnologie 12A 21F 23D 24B 27E
- Agro-industrie 24B 27E
- Biotechnologie 12A 21F 27E
- Dierenzorg 12A 23D 24B 27E
- Groenmanagement 21F 23D 24B 27E
- Landbouw 12A 23D 24B 27E
- Tuinbouw 12A 27E
- Voedingsmiddelentechnologie 12A 23D 27E
GEZONDHEIDSZORG
Specieke accenten:
toegepaste wetenschappen, medische wetenschappen (anatomie, fysiologie/pathologie), mens- en maatschappijvakken.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Biomedische laboratoriumtechnologie 9I 11A 12A 15F 18A 20F 23C 24A 25B 26A
- Farmaceutische en biologische
laboratoriumtechnologie
9I 11A 12A 15F 18A 23C 24A 25B
- Medische laboratoriumtechnologie 9I 11A 12A 15F 18A 20F 23C 24A 25B 26A
17

18 WAT KAN JE STUDEREN?
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Ergotherapie 8J 12A 14D 21D 22A 23C 25C 26A
Logopedie en audiologie 10B 22A 23C 26A
- Audiologie 10B 22A 23C 26A
- Logopedie 10B 22A 23C 26A
Medische beeldvorming 14D
Optiek & optometrie 14D
Orthopedie 12A
- Orthopedische technologie 12A
- Schoentechnologie voor sport en revalidatie 12A
Podologie 22A
Sport en bewegen 25B
Verpleegkunde 8J 9B 12B 12C 14D 15F 18A 20A 21D 22A 23C 24B 25B 26A 27B
13D
24C
27E
Voedings- en dieetkunde 11A 12A 15F 18A 23C 24A 26A
Vroedkunde 8J 9B 12B 12C 15F 18A 20A 21D 22A 24B 26A 27B
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Specieke accenten:
economie, boekhouden, talen, recht, toegepaste informatica.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Bedrijfsmanagement 8H 9A 11B 12A 14A 18B 19A 20E 21B 22A 23F 23G 25B 26A 27A
12C 13D
24C
- Accountancy-scaliteit 8H 9A 12A 12C 14A 18B 19A 20E 21B 22A 23F 23G 25B 26A 27A
13D
24C
- Automotive management 27A
- Businessmanagement en entrepreneurship 27A
- Eventmanagement 27A
- Financie- en verzekeringswezen 8H 9A 12A 12C
13D
14A 18B 19A 20E 21B 22A 23F 23G 25B 27A
- Immobiliën en verzekeringswezen 27A
- Internationaal ondernemen 13D 22A
- Internationaal ondernemen (ION!) (1) 8H 9A 11B
- KMO-management 9A 20E 22A 23F 23G
- Logistiek management 8H 9A 12A 13D 14A 20E 21B 22A 23F 23G 25B 27A
- Marketing 8H 9A 12A 12C 14A 18B 20E 21B 22A 23F 23G 25B 27A
13D
24C
- Milieumanagement 23G
- Rechtspraktijk 9A 11B 12A
12C
18B 20E 21B 22A 23G 26A
- Sociale economie 12C
- Sport- en cultuurmanagement 12C 26A
- Winkel- en retailmanagement 12C
Communicatiemanagement 11B 13B 15A 19A 22A 25C
- Commerciële communicatie 11B 13B 19A 25C
- Event, concept en organisatie 13B
- Public relations en voorlichting 11B 13B 19A 25C
(1) Internationaal Ondernemen “ION!” is een Vlaams-Nederlandse ondernemersopleiding op hogeschoolniveau. De Kamers van Koophandel van Antwerpen en
Breda, het MKB Brabant, de Hogeschool Antwerpen, de Karel de Grote-Hogeschool en de Plantijn Hogeschool ontwikkelden dit transnationaal studieprogramma in
samenwerking met de Avans-Hogeschool in Breda

WAT KAN JE STUDEREN?
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Hotelmanagement 11B 15A 26A
Informaticamanagement en multimedia 13A
- Informaticamanagement en -systemen 13A
- Interactive multimedia design 13A
Journalistiek 11B 13B 15A 19A 22A 25C
Netwerkeconomie 25B
Oce management 8H 9A 11B 12A 14A 15A 18B 19A 20E 21B 22A 23E 23F 25B 25C 26A
12C 13B
24C
27A
- Bedrijfsvertaler-tolk 12A 18B 19A 20E 21B 23E 25C 26A
- Event- en projectmanagement 9A 18B 22A
- Executive management assistant 25B 25C
- Intercultural relations management 13B
- Management assistant 8H 9A 11B 12A 14A 15A 18B 19A 20E 21B 22A 23E 23F 26A 27A
12C 13B
24C
- Mediamanagement 20E
- Medical management assistant 11B 12C 18B 21B 22A 23E 24C 25B 25C 27A
Retailmanagement 23G
Toegepaste informatica 8H 9A 12A 14A 15E 18A 19E 21B 23E 23F 25B 27D
- Applicatieontwikkeling 9A 19E 21B 27D
- Mobile devices 27D
- Softwaremanagement 9A 21B 27D
- Systemen en netwerkbeheer 9A 19E 21B
Toerisme en recreatiemanagement 13A 15A 19A 25C 26A
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Specieke accenten:
toegepaste wetenschappen, toegepaste wiskunde, grondstoenleer, materialenleer, technologie.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Audiovisuele technieken: assistentie 15C
- Assistentie audiovisueel 15C
- Podiumtechnieken 15C
Audiovisuele technieken: beeld-geluid-montage 15C
- Beeld 15C
- Geluid 15C
- Montage 15C
Audiovisuele technieken: lm, tv en video 16B
Audiovisuele technieken: fotograe 9D 16B
Autotechnologie 9I 13E 27D
- Auto-elektronica 9I
- Bedrijfsvoertuigen 9I
- Mototechnologie 9I
- Personenwagens 9I
19

20 WAT KAN JE STUDEREN?
ANTWERPEN VL-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Bouw 12A 16F 19E 24C
Chemie 9I 11A 12A 18A 20F 23E 24A 26B
- Biochemie 9I 11A 12A 18A 20F 23E 24A
- Chemie 9I 11A 12A 18A 20F 23E 24A 26B
- Milieuzorg 12A 18A 23E 24A
- Procestechnologie 9I 11A 12A 18A 20F
Elektromechanica 11C 12A 13E 19E 20F 23E 24C 26B 27D
- Automatisering 11C 13E 20F 23E 26B 27D
- Elektromechanica 12A 20F 23E 24C 26B 27D
- Industrial management 27D
- Klimatisering 11C 12A 13E 19E 20F 23E 24C 27D
- Medische instrumentatie 24C
- Onderhoudstechnologie 11C 12A 13E 19E 20F
- Procesautomatisering 11C 12A 24C
- Technisch-commercieel adviseur 11C
Elektronica-ICT 8E 12A 13E 19E 20F 24A 26B 27D
- Elektronica 12A 13E 20F 24A 26B 27D
- ICT 12A 13E 20F 24A 26B 27D
Energietechnologie 12A 20F 24A 27D
- Elektrotechniek 27D
Facilitair management 24A
Grasche en digitale media 8K 22E
- Cross-media ontwerp 8K 22E
- Gramediabeleid 8K 22E
- Gramediatechnologie 8K 22E
- Multimediaproductie 22E
Houttechnologie 23E
Industrieel productontwerpen 25D
Logistiek 12A
Luchtvaart 26B
- Aspirant-lijnpiloot 26B
- Luchtvaarttechnologie 26B
Milieuzorg 20F
Modetechnologie 23E
Multimedia en communicatietechnologie 9I 25D
- Digital arts and entertainment 25D
- Multimedia en communicatietechnologie 25D
Ontwerp- en productietechnologie 13E 24A 27D
- Kunststofverwerking 27D
- Ontwerp- en productietechnologie 27D
Textieltechnologie 23E
Vastgoed 8M 23E 24C
- Landmeten 8M 23E
- Makelaardij 8M 23E

WAT KAN JE STUDEREN?
MUZIEK EN PODIUMKUNSTEN
Specieke accenten:
lichaamsontwikkeling, danstechniek, danspraktijk, medialeer, repertoirestudie.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Dans 8I
Musical 15B
Pop- en rockmuziek 21G
- Muziekmanagement 21G
- Muziektechniek 21G
- Muziek 21G
NAUTISCHE WETENSCHAPPEN
Specieke accenten:
scheepstechnologie, toegepaste wetenschappen, toegepaste wiskunde.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Scheepswerktuigkunde (1) (1) ook in het Frans te volgen
7
ONDERWIJS
Specieke accenten:
pedagogie, psychologie, didactiek, vakkenopleiding.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Kleuteronderwijs 8D 8L 9F 12D 14A 15F 17A 19B 20B 22F 23B 24C 25A 26A 27G
13D
18C 18E
Lager onderwijs 8D 8L 9F 12C 14A 15F 17A 19B 20B 22B 23B 24B 25A 26A 27F
12D 13D 18C 18E
24C
27G
Pedagogie van het jonge kind 9B 15F 22F
Secundair onderwijs 8D 8L 9G 11A 14A 14B 15F 19B 20C 21C 22B 23B 24B 25A 26A 27F
12C 12D 13D 17A 18C
- Aardrijkskunde 8D 9G 12D 14A 15F 17A 19B 20C 22B 23B 24B 26A 27F
13D
18C
- Bewegingsrecreatie 8D 9G 12C 14B 15F 17A
18C
19B 20C 22B 23B 24B 25A 27F
- Bio-esthetiek 15F 22B
- Biologie 8D 9G 11A 14A 15F 17A 19B 20C 22B 23B 24B 25A 26A 27F
12D 13D 18C
- Biotechnieken 17A
- Bouw 8L
- Burotica 8D
- Chemie 20C 24B
- Duits 24B
- Economie 8D 9G 12D 14A 15F 17A 19B 20C 21C 22B 23B 24B 26A 27F
13D
18C
- Elektriciteit 8L 13D 17A 20C 24B 26A
- Engels 8D 9G 12D 14A 15F 17A 19B 20C 21C 22B 23B 24B 25A 26A 27F
13D
18C
- Frans 8D 9G 12D 14A 15F 17A 19B 20C 21C 22B 23B 24B 25A 26A 27F
13D
18C
- Fysica 8D 9G 12D
13D
14A 17A 18C 19B 20C 22B 23B 24B 26A 27F
21

22 WAT KAN JE STUDEREN?
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
- Geschiedenis 8D 9G 12D 14A 15F 17A 19B 20C 21C 22B 23B 24B 25A 26A 27F
13D
18C
- Godsdienst 9G 12D 13D 14A 18C 20C 22B 24B 26A 27F
- Haartooi 15F 22B
- Handel-burotica 13D 14A 15F 20C 21C 22B 23B 24B 27F
- Hout 8L
- Informatica 9G 12D 13D 14A 15F 17A
18C
19B 20C 21C 22B 23B 24B 26A 27F
- Islamitische godsdienst 15F 17A
- Latijn 9G 18C 20C 22B
- Lichamelijke opvoeding 8D 9G 12C 14B 15F 17A
18C
19B 20C 22B 23B 24B 25A 27F
- Mechanica 8L 13D 17A 20C 26A
- Mode 8L 11A
- Muzikale opvoeding 8D 2OC 22B 23B
- Nederlands 8D 9G 12D 14A 15F 17A 19B 20C 21C 22B 23B 24B 25A 26A 27F
13D
18C
- Niet-confessionele zedenleer 8D 15F 17A 19B 23B 25A
- Plastische opvoeding 9G 12C 14A 17A 20C 21C 22B 23B 26A
- Project algemene vakken 9G 12D 14A 19B 20C 21C 22B 23B 24B 26A 27F
- Project kunstvakken 8D 9G 11A 12C 14A 17A 20C 21C 22B 23B 24B 26A
- Techniek 8L 9G 11A 12D
13D
17A 18C 20C 22B 23B 24B 26A 27F
- Voeding-verzorging 8L 11A 18C 20C 22B 23B 27F
- Wiskunde 8D 9G 12D 14A 15F 17A 19B 20C 21C 22B 23B 24B 26A 27F
13D
18C
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Specieke accenten:
mens- en maatschappijvakken, psychologie, recht, statistiek, beroepsmethodiek.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Gezinswetenschappen 14C
Maatschappelijke veiligheid 27C
Orthopedagogie 9H 11D 14B 20D 23A 27C
- Algemene orthopedagogie 23A
- Opvoedingsbegeleiding en -coaching bij kinderen 23A
- Orthopedagogie 9H
- Toegepaste (jeugd)criminologie 9H
Sociaal werk 8G 9H 12A 14A 15A 18D 19C 22C 23A 25A 25C 27C
- Kunst- en cultuurbemiddeling 9H
- Maatschappelijk werk 8G 9H 12A 14A 15A 18D 19C 22C 23A 25A 25C 27C
- Maatschappelijke advisering 9H 12A 15A 18D 22C 23A 25C
- Personeelswerk 8G 9H 12A 14A 18D 19C 22C 23A 27C
- Sociaal-cultureel werk 8G 9H 12A 14A 15A 18D 22C 23A 25C 27C
- Sociaal-juridische dienstverlening 27C
- Syndicaal werk en sociaal beleid 22C
Toegepaste psychologie 10B 25A 27C
- Arbeids- en organisatiepsychologie 10B 27C
- Klinische psychologie 10B 27C
- Schoolpsychologie en pedagogische psychologie 10B 27C

WAT KAN JE STUDEREN?
1.7 ACADEMISCH GERICHTE BACHELOR- EN
MASTEROPLEIDINGEN
Academisch gerichte bacheloropleidingen
Een academisch gerichte bacheloropleiding omvat 180 studiepunten (komt overeen met 3
studiejaren). De opleidingen leggen de nadruk op een brede academische (theoretische)
vorming of een vorming in de kunsten. Ze zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek
en bereiden je voor op een masteropleiding. Vanaf het academiejaar 2013-2014 zullen de
academische bacheloropleidingen van de hogescholen worden geïntegreerd in de universiteiten.
Er is één uitzondering op de integratie in de universiteiten: de academische
kunstopleidingen. Zij zullen samen met de professionele kunstopleidingen een School of
Arts vormen, die bij de hogescholen ondergebracht wordt.
INHOUD
Aan de hogescholen zijn de academische bacheloropleidingen
in hoofdzaak toegepast-wetenschappelijk. Het gaat niet zozeer
om fundamenteel onderzoek (de wetenschap zelf vooruithelpen),
maar wel om toegepast onderzoek (het werken in het
arbeids- of toepassingsveld vooruithelpen). De theorie brengt
een ruim begrippenkader, concepten, modellen en visies.
De praktijk kan bestaan uit stages, ateliers, afstudeerprojecten,
training en practica, taallabo en vertaaloefeningen of een
praktijkopleiding ter zee.
Aan de universiteiten verwerf je een overzicht van de inhoud
van de eigen wetenschap (domein, doelstellingen, probleemzones,
...). Je leert er een specieke wetenschapstaal en
een uitgebreid begrippenkader. Je krijgt een overzicht van
belangrijke stromingen, theorieën en denkmodellen. Je leert
hoe je een eigen onderzoeksmethodologie en -technieken
gebruikt.
Je maakt ook kennis met een aantal hulpwetenschappen. Als
je bv. pedagogische wetenschappen studeert, heb je ook inzichten
nodig uit losoe, psychologie en biologie. Je kan geograe
maar echt bestuderen als je een ruime notie hebt van
natuurkunde, scheikunde, wiskunde, plant- en dierkunde.
MOEILIJKHEIDSGRAAD
Er komt heel wat denkwerk bij kijken. Het soort denkactiviteiten
verschilt van richting tot richting. Je hebt een goed
begrips- en redeneervermogen nodig. Daarnaast moet je ook
over een stevig geheugen beschikken, want je krijgt beduidend
meer leerstof te verwerken dan in het secundair onderwijs.
Bovendien wordt er bij het instuderen en het verwerken
van de leerstof een grote zelfstandigheid verondersteld. De
leerstof bestaat vaak uit wetenschappelijke teksten waarin
complexe concepten en modellen worden behandeld.
ONDERVERDELING
Elke opleiding behoort tot een studiegebied. Een studiegebied
bundelt aanverwante opleidingen.
Academisch gerichte bacheloropleidingen aan de hogescholen
vind je in volgende studiegebieden: architectuur; audiovisuele
en beeldende kunst; biotechniek; gezondheidszorg;
handelswetenschappen en bedrijfskunde; industriële wetenschappen
en technologie; nautische wetenschappen; muziek
en podiumkunsten; productontwikkeling; toegepaste taalkunde.
Academisch gerichte bacheloropleidingen aan de universiteiten
vind je in volgende studiegebieden: archeologie en kunstwetenschappen;
bewegings- en revalidatiewetenschappen;
biomedische wetenschappen; diergeneeskunde; economische
en toegepaste economische wetenschappen; farmaceutische
wetenschappen; geneeskunde; geschiedenis; godgeleerdheid,
godsdienstwetenschappen en kerkelijk recht;
politieke en sociale wetenschappen; psychologie en pedagogische
wetenschappen; rechten, notariaat en criminologische
wetenschappen; sociale gezondheidswetenschappen;
taal- en letterkunde; tandheelkunde; toegepaste biologische
wetenschappen; toegepaste wetenschappen; verkeerskunde;
wetenschappen; wijsbegeerte en moraalwetenschappen.
VERVOLGOPLEIDINGEN
Na een academisch gerichte bacheloropleiding volg je:
– een aansluitende masteropleiding;
– een niet-aansluitende masteropleiding, na het volgen
van een voorbereidingsprogramma;
– een andere academisch gerichte bacheloropleiding, al
dan niet met studieverkorting.
23

24 WAT KAN JE STUDEREN?
Masteropleidingen
De masteropleiding omvat ten minste 60 studiepunten. Meerdere masteropleidingen omvatten
120 studiepunten, enkele zelfs 180 studiepunten zoals diergeneeskunde en geneeskunde.
De opleidingen leggen de nadruk op gevorderde wetenschappelijke of artistieke
kennis en comptetenties die je nodig hebt voor het zelfstandig beoefenen van wetenschap
of kunst, of voor het uitoefenen van een beroep. Het uiteindelijke doel is de vorming van
een onderzoeker. De masteropleidingen worden afgesloten met een masterproef. Masteropleidingen
vind je nu nog aan universiteiten en een aantal hogescholen. Vanaf 2013-2014
enkel nog aan de universiteiten.
1.7.A STUDIEMOGELIJKHEDEN AAN DE HOGESCHOLEN
De cijfers en letters na elke opleiding verwijzen naar deel 2 met de lijst van onderwijsinstellingen vanaf p. 53.
Per studiegebied zijn alle basisopleidingen (vetgedrukt) aangevuld met de afstudeerrichtingen (niet vetgedrukt en voorafgegaan
door een streepje). Een bachelor-masteropleiding telt 240 studiepunten. Uitzonderingen hierop zijn vermeld in de tabellen.
Een aantal opleidingen kan je ook volgen in het Engels of het Frans. Raadpleeg de onderwijsinstellingen voor meer informatie.
ARCHITECTUUR
Specieke accenten:
(kunst)geschiedenis, bouwtechniek, wiskunde, fysica, scheikunde, ontwerpen, technisch tekenen.
Antwerpen V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Architectuur 8C 8C 16A 16A 21E 21E 16D 16D
Interieurarchitectuur 8C 8C 16A 16A 21E 21E 16D 16D
Monumenten- en landschapszorg 8C
Stedenbouw en ruimtelijke planning 8C 16A 16D
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Specieke accenten:
humane wetenschappen, (kunst)geschiedenis, kunsttechnieken.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Audiovisuele kunsten 15C 15C 20G 20G 23H 23H
16F 16F 21A 21A
- Animatielm 15C 15C 20G 20G 23H 23H
21A 21A
- Communicatie- en multimediadesign 20G 20G
21A 21A
- Documentaire 15C 15C
- Film 15C 15C 23H 23H
- Radio 15C 15C
- Schrijven 15C 15C
- Televisie 15C 15C
- Televisie-lm 20G 20G
21A 21A

WAT KAN JE STUDEREN?
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Beeldende kunsten 8A 9C 8A 9C 16F 16F 20G 20G 23H 23H
9E 9E
21A 21A 16E 16E
- Fotograe 8A 8A 16F 16F 20G 20G 23H 23H
21A 21A
- Grasch ontwerp 8A 9C 8A 9C 16F 16F 20G 20G 23H 23H
21A 21A 16E 16E
- Juweelontwerp en edelsmeedkunst 8A 9C 8A 9C 20G 20G
21A 21A
- Mode 8A 8A 23H 23H
- Multimediale vormgeving 23H 23H
16E 16E
- Textielontwerp 23H 23H
16E 16E
- Theaterkostuum 8A 8A
- Vrije kunsten 8A 9E 8A 9E 16F 16F 20G 20G 23H 23H
21A 21A 16E 16E
Conservatie-restauratie 8A 8A
Productdesign 20G 20G
21A 21A
BIOTECHNIEK
Specieke accenten:
wetenschappen (fysica, chemie, elektromechanica), wiskunde, toegepaste wetenschappen, bedrijfseconomie, ontwerpen.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Biowetenschappen (industrieel ingenieur) 12A 23E
Biowetenschappen: land- en tuinbouwkunde 12A 23E
- Animal life 12A
- Natuur en milieu 12A
- Plantaardige en dierlijke productie 12A 23E
- Tropische plantaardige productie 23E
- Tuinbouwkunde 12A 23E
Biowetenschappen: voedingsindustrie 12A 23E
- Voedingsmiddelentechnologie 12A
GEZONDHEIDSZORG
Specieke accenten:
toegepaste wetenschappen, medische wetenschappen (anatomie, fysiologie/pathologie), mens- en maatschappijvakken.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Milieu- en preventiemanagement 14A 14A
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie 8J 8J 21D 21D * 22D 22D 26A ** 26A **
- Revalidatie en kinesitherapie bij inwendige
aandoeningen
8J 22D
- Revalidatie en kinesitherapie bij kinderen
* in samenwerking met K.U.Leuven
22D
** in samenwerking met K.U.Leuven (enkel de eerste twee bachelorjaren worden aan de KHBO gegeven)
25

26 WAT KAN JE STUDEREN?
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
- Revalidatie en kinesitherapie bij
musculoskeletale aandoeningen
8J 21D 22D
- Revalidatie en kinesitherapie bij neurologische
aandoeningen
8J 21D
- Revalidatie en kinesitherapie bij verouderen 8J 22D
- Revalidatie en kinesitherapie in de geestelijke
gezondheidszorg
21D
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Specieke accenten:
humane wetenschappen, (bedrijfs)economie, recht, wiskunde/statistiek, talen.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Bestuurskunde en publiek management 23E 23E
Handelsingenieur 14A 14A
Handelswetenschappen 10A 10A 14A 14A 23E 23E
- Accountancy 14A
- Accountancy - scaliteit 10A 23E
- Bedrijfsmanagement en ondernemerschap 14A
- Finance & risk management 14A 23E
- Financieel management 10A
- Fiscale wetenschappen 14A
- Human resources management 10A 14A
- Internationaal zakenwezen 10A
- Internationale betrekkingen 14A
- Internationale bedrijfseconomie en
bedrijfsbeleid
14A
- Management en informatica 23E
- Marketingmanagement 10A 14A 23E
- Strategisch management 23E
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Specieke accenten:
wetenschappen (fysica, chemie), wiskunde, toegepaste wetenschappen (elektriciteit, mechanica), labo, bedrijfseconomie.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Industriële wetenschappen 15E 24C *
- Elektromechanica 15E
- Elektronica-ICT 15E
Industriële wetenschappen: biochemie 9I 17B 20H 23E
24A
Industriële wetenschappen: biotechnologie 13E
* enkel de eerste drie semesters van de Bachelor in de industriële wetenschappen
25D 25D

WAT KAN JE STUDEREN?
ANTWERPEN VL-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Industriële wetenschappen: bouwkunde 8E 8E
19D 19D 23E 23E 26B 26B
13E 13E
24A 24A
- Bouwkunde 13E
- Landmeten 13E
Industriële wetenschappen: chemie 8E 9I 8E 9I 17B 17B 20H 20H 23E 23E 25D 25D
13E
24A 24A
Industriële wetenschappen: chemische
procestechnologie
13E
Industriële wetenschappen: elektromechanica 8E 8E 9I 15E 15E 19D 19D 23E 23E 25D 25D
12A 12A 17B 17B 20H 20H 24A 24A 26B 26B
13E 13E
- Automatisering 9I
12A
- Automotive engineering 9I
13E
- Biomedische technologie 12A
- Elektromechanica 9I
12A
13E
15E 26B
- Luchtvaarttechnologie 15E 26B
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT 8E 9I 8E 9I 15E 15E 19D 19D 23E 23E 25D 25D
12A 12A 17B 17B 20H 20H 24A 24A 26B 26B
13E 13E
- Automotive engineering 9I
- Elektronica 12A
23E
25D
13E
24A
26B
- ICT 9I
23E
25D
12A
13E
24A
26B
- Multimedia en informatietechnologie 25D
Industriële wetenschappen: energie 12A
20H 23E
25D
13E
24A
26B
- Automatisering 20H 23E
25D
24A
26B
- Elektrotechniek 20H 23E
24A
25D
- Hernieuwbare energie 26B
Industriële wetenschappen: industrieel ontwerpen 25D 25D
Industriële wetenschappen: informatica 23E 23E
Industriële wetenschappen: kunststofverwerking 26B 26B
Industriële wetenschappen: landmeten 13E 23E
24A
Industriële wetenschappen: milieukunde 25D 25D
Industriële wetenschappen: nucleaire technologie 19D 19D
- Milieutechnologie-radiochemie 19D
- Nucleaire technieken/medische nucleaire
technieken
19D
27

28 WAT KAN JE STUDEREN?
ANTWERPEN VL-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Industriële wetenschappen: textieltechnologie 23E 23E
Industriële wetenschappen:
verpakkingstechnologie
19D 19D
Stedenbouw en ruimtelijke planning 15E
MUZIEK EN PODIUMKUNSTEN
Specieke accenten:
(vak)cultuur, humane wetenschappen, lichaamstraining, repertoirestudie, vocale en muzikale vorming.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Drama 8I 8I 15C 15C
23H 23H
16C 16C
- Acteren 8I 8I 15C 15C
- Kleinkunst 8I 8I
- Regie 15C 15C
- Spel 15C 15C
- Woordkunst 8I 8I 16C 16C
Muziek 8I 8I 15B 15B
23I 23I
16C 16C
- Compositie 8I 15B 15B
16C 16C
- Directie 8I 15B 15B
16C 16C
- Instrumentenbouw 23I 23I
- Instrument-zang 8I 8I 15B 15B
16C 16C
- Jazz-lichte muziek 8I 8I 15B 15B
16C 16C
- Muziekpedagogie 8I 16C 16C 23I
- Muziektheorie-schriftuur 8I 15B 15B 23I 23I
- Muziektherapie 16C 16C
- Scheppende muziek 23I 23I
- Uitvoerende muziek 23I 23I
NAUTISCHE WETENSCHAPPEN
Specieke accenten:
wetenschappen (fysica, chemie, biologie), wiskunde, toegepaste wetenschappen (elektronica, elektriciteit, scheepsbouw),
navigatie, scheepstechniek, economie, en management.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Nautische wetenschappen 7 7

WAT KAN JE STUDEREN?
PRODUCTONTWIKKELING
Specieke accenten:
mens- en maatschappijvakken, wiskunde, economie, toegepaste wetenschappen (fysica, mechanica, materiaalkunde),
ontwerpen.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Productontwikkeling 8F 8F
TOEGEPASTE TAALKUNDE
Specieke accenten:
Nederlands, twee vreemde talen (taalkunde, terminologie, taalcontext, vertaalstudie), recht, economie, sociale wetenschappen.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Journalistiek 10C 14A
15D
- Gedrukte en onlinemedia 15D
- Radio- en TV-journalistiek 15D
Meertalige communicatie 10C 14A 23G
Toegepaste taalkunde (1) 8B
14A
23G
10C
15D
Tolken (1) 8B
14A
23G
10C
15D
Vertalen (1) 8B
14A
23G
10C
15D
(1) volgende talen worden aan de verschillende instellingen aangeboden:
8B: Chinees, Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Portugees, Russisch, Spaans
10C: Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Russisch, Spaans, Standaard Arabisch, Vlaamse Gebarentaal
14A: Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Russisch, Spaans
15D: Deens, Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Spaans
23G: Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Russisch, Spaans, Tsjechisch, Turks
29

30 WAT KAN JE STUDEREN?
1.7.B STUDIEMOGELIJKHEDEN AAN DE UNIVERSITEITEN
De afkortingen bovenaan in de tabellen verwijzen naar de universitaire instellingen in deel 2. Zie hiervoor p. 52.
De cijfers in de tabellen geven de studieduur aan in jaren. Eén academiejaar staat voor 60 studiepunten. De bestaande studiegebieden
zijn in deze brochure ondergebracht in tien domeinen. Andere verwijzingen i.v.m. de opleidingen vind je terug
onderaan in elke tabel. Een aantal opleidingen kan je ook volgen in het Engels of het Frans. Raadpleeg de onderwijsinstellingen
voor meer informatie. Opleidingen aangeduid met (E) worden uitsluitend in het Engels gegeven; opleidingen met (F) enkel in
het Frans.
ARCHEOLOGIE, GESCHIEDENIS, KUNSTWETENSCHAPPEN, TAAL- EN LETTERKUNDE
Specieke accenten:
taalkunde (woord- en zinsleer, tekststructuur, semantiek), letterkunde, taalbeheersing (woordenschat, spreken, schrijven,
uitspraak), cultuurstudie, (kunst)geschiedenis, archeologie, economie, (taal)sociologie, recht, wijsbegeerte, bronnenstudie,
methodologie.
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven HUB - UHasselt
Kulak K.U.Brussel
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Afrikaanse talen en culturen 3 1
Archeologie 3 1 3 1
Bedrijfscommunicatie 1
Culturele studies 1
Europese studies: transnationale en mondiale
perspectieven
1
Geschiedenis 3 1 3 1 3 1 3 1 2 *
Geschiedenis van de oudheid 1
Historische taal- en letterkunde 1
Kunstwetenschappen 3 1 3 1
Kunstwetenschappen en archeologie 3 1
Langue et littérature françaises (F) 1
Linguistics and Literature: English (E) 1
Literatuur van de moderniteit 1
Musicologie 3 1
Oosterse talen en culturen (°) 3 1
Oost-Europese talen en culturen 3 1
Taal- en letterkunde: 2 talen (1) te kiezen uit 3
Nederlands, Frans, Engels, Duits, Latijn, Grieks,
Italiaans, Spaans, Zweeds
1 3 1 3 1 3 ** 1 2 * 3
(1) voor master ten minste één taal te kiezen
talenaanbod per universiteit:
K.U.Leuven: alle talen behalve Zweeds
UGent: alle talen
VUB: alle talen behalve Grieks en Zweeds
UA: alle talen behalve Latijn, Grieks en Zweeds. Combinatie Italiaans en Spaans wordt niet aangeboden.
K.U.Leuven Kulak: alle talen behalve Latijn, Grieks, Italiaans en Zweeds, ook te combineren met communicatiewetenschappen
HUB-K.U.Brussel: Nederlands en Engels
* enkel 1ste en 2de bachelor
** aan de UA kan je voor de BA Taal en letterkunde naast de combinatie van 2 talen ook 1 taal combineren met Theater-,
lm- en literatuurwetenschap
(°) cultuurgebieden: het Nabije Oosten en de Islamwereld; Zuid- en Centraal-Azië; Oost-Azië

WAT KAN JE STUDEREN?
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven
Kulak
HUB -
K.U.Brussel
UHasselt
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Taal- en regiostudies:
Arabistiek en islamkunde 3 1
Japanologie 3 1
Oude Nabije Oosten 3 1
Sinologie 3 1
Slavistiek en Oost-Europakunde 3 1
Taalkunde 1 1
Theater- lmwetenschap 1
Vergelijkende moderne letterkunde 1
Westerse literatuur 1
CRIMINOLOGISCHE WETENSCHAPPEN, RECHTEN
Specieke accenten:
menswetenschappen, economie, diverse rechtsvakken, rechtsregels, criminologische onderzoeksmethodiek, (talen).
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven HUB - UHasselt
Kulak K.U.Brussel
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Criminologische wetenschappen 3 1 3 1 3 1
Economie, recht en bedrijfskunde 2
Rechten 3 2 3 2 3 2 3 2 2 * 2 ** * enkel 1ste en 2de bachelor
3 2
** in samenwerking met K.U.Leuven (enkel de eerste twee bachelorjaren worden aan de HUB-K.U.Brussel gegeven)
ECONOMISCHE EN TOEGEPASTE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN EN VERKEERSKUNDE
Specieke accenten:
macro- en micro-economie, bedrijfseconomie, boekhouden, recht, menswetenschappen, (toegepaste) wiskunde, talen,
(exacte) wetenschappen.-
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven
HUB - UHasselt
Kulak
K.U.Brussel
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Accountancy en revisoraat 1
Algemene economie 1
Applied Economics : Business administration (E) 1
Applied Economics: Economic Policy (E) 1
Bedrijfseconomie 1
Bedrijfskunde 1
Beleidseconomie 1
Cultuurmanagement 1
Economie, recht en bedrijfskunde 2
Economische wetenschappen 3 1 3 1
Informatiemanagement 1
31

32 WAT KAN JE STUDEREN?
Management 1
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven
Kulak
ETF (1) UFPG (2)
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Management (E) 1 1
Management Science (E) 2
Meertalige professionele communicatie 1
Organisatie en management 1
Sociaal-economische wetenschappen 3 1
Toegepaste economische wetenschappen 3 1 3 1 3 1 2 * 3 3 1
Toegepaste economische wetenschappen:
bedrijfskunde
3 1
Toegepaste economische wetenschappen:
economisch beleid
3 1
Toegepaste economische wetenschappen:
handelsingenieur
3 2 3 2 3 2 3 2 3 3 2
Toegepaste economische wetenschappen:
handelsingenieur in de beleidsinformatica
3 2 3 2 3 2
Toerisme 1 1 1
Verkeerskunde 3 2
Verzekeringen
* enkel 1ste en 2de bachelor
1
GODSDIENST, MORAAL EN WIJSBEGEERTE
Specieke accenten:
bijbelstudie, theologisch onderzoek, bronnenstudie, menswetenschappen.
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven
Kulak
ETF (1) UFPG (2) CTS (3)
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Godgeleerdheid en
godsdienstwetenschappen
3 1 3 2
Moraalwetenschappen 3 1
Protestantse godgeleerdheid 3 2
Samenleving, recht en religie
Theology in Evangelical and
Pentecostal Studies
1
(E)
Wereldgodsdiensten, interreligieuze
dialoog en religiestudie
1
Wijsbegeerte 3 1 3 1 3 1
Wijsbegeerte en moraalwetenschappen
3 1
(1) Evangelische Theologische Faculteit, St.-Jansbergsesteenweg 97, 3001 Leuven – www.etf.edu – Tel. 016 20 08 95 - info@etf.edu
(2) Faculteit voor Protestantse Godgeleerdheid, Bollandistenstraat 40, 1040 Brussel – www.protestafac.ac.be – Tel. 02 735 67 46 - info@protestafac.ac.be
(3) Continental Theological Seminary, Kasteelstraat 48, 1600 Sint-Pieters-Leeuw - www.ctsem.edu - Tel. 02 334 85 55 - info@ctsem.edu
2

WAT KAN JE STUDEREN?
MEDISCHE EN PARAMEDISCHE WETENSCHAPPEN
Specieke accenten:
natuurkunde, biologie, chemie, biochemie, anatomie, fysiologie, cel- en weefselleer, wiskunde, farmacie, genetica, ziekteleer,
dierkunde, plantkunde, biomedisch onderzoek, psychologie.
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven HUB- UHasselt
Kulak K.U.Brussel
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Adapted Physical Activity (E) 2
Biomedische wetenschappen 3 2 3 2 3 2 3 2 3 3 2
Diergeneeskunde 3 3 3
Ergotherapeutische wetenschap 1 1
Farmaceutische wetenschappen 3 3 3 3
Farmaceutische zorg 2 2 2 2
Geneeskunde 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
Geneesmiddelenontwikkeling 2 2 2 2
Gezondheidsvoorlichting en -bevordering 1
Lichamelijke opvoeding en
3 2 3 2 3 2
bewegingswetenschappen (1)
Logopedische en audiologische wetenschappen 3 1 3 1
Management en beleid van gezondheidszorg 1 1 1
Management, zorg en beleid in de gerontologie 1
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie 3 * 2 3 2 3 2
Seksuologie 2
Tandheelkunde 3 2 3 2
Verpleegkunde en vroedkunde 1 1 1
(1) Vanaf het academiejaar 2013-2014 omvat deze masteropleiding 120 studiepunten i.p.v. 60.
* de eerste twee jaren ook te volgen aan KHBO (26A)
PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN EN PSYCHOLOGIE
Specieke accenten:
pedagogiek, psychologie, didactiek, losoe, statistiek, fysiologie.
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven HUB - UHasselt
Kulak K.U.Brussel
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Agogische wetenschappen 3 1
Educatieve studies 1
Onderwijskunde 2 3
Opleidings- en onderwijswetenschappen 1
Pedagogische wetenschappen 3 2 3 2
Psychologie 3 2 3 2 3 2
33

34 WAT KAN JE STUDEREN?
POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN
Specieke accenten:
recht, economie, menswetenschappen, wijsbegeerte, geschiedenis, communicatieleer, politicologie, bestuurskunde,
statistiek, (talen).
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven HUB - UHasselt
Kulak K.U.Brussel
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Communicatiewetenschappen 3 1 3 1 3 1 3 1
EU-studies 1
Filmstudies en visuele cultuur 1
Overheidsmanagement en -beleid 1
Politieke communicatie 1
Politieke en sociale wetenschappen 3
Politieke wetenschappen 3 1 3 1 3
Sociaal-economische wetenschappen 3 1
Sociaal werk 1 1 1
Sociale en culturele antropologie 2
Sociologie 1 3 1 3 1 3 1
Vergelijkende en Europese politiek 1
Vergelijkende en internationale politiek 1
TOEGEPASTE BIOLOGISCHE WETENSCHAPPEN
Specieke accenten:
scheikunde, biologie (plant- en dierkunde), wiskunde, natuurkunde, aardwetenschappen, economie.
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven HUB- Uhasselt
Kulak K.U.Brussel
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Aardobservatie 2
Aquaculture (E) 2
Bio-informatica 2
Bio-ingenieurswetenschappen (bio-ingenieur): 3 3 3 3
biosysteemtechniek 2
bos- en natuurbeheer 2
cel- en genbiotechnologie 3 2 2
cel- en gentechnologie 2
chemie en bioprocestechnologie 2 2
chemie en voedingstechnologie 3
katalytische technologie 2
landbouwkunde 2 3 2
land- en bosbeheer 2
land- en waterbeheer 2
levensmiddelentechnologie 2
levensmiddelenwetenschappen en voeding 2
milieutechnologie 2 3 2

WAT KAN JE STUDEREN?
Environmental Technology and Engineering (E) 2
Food Technology (E) 2 2
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven
Kulak
HUB-
K.U.Brussel
UHasselt
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Milieuwetenschap 1
Molecular Biology (E) 2 2 2
Nutrition and Rural Development (E) 2
Physical Land Resources (E) 2 2
Rural Development (E) 2
Tropical Natural Resources Management (E) 2
Water Resources Engineering 2 2
TOEGEPASTE WETENSCHAPPEN
Specieke accenten:
wiskunde, wetenschappelijk tekenen, natuurkunde, mechanica, dynamica, organische en anorganische chemie, materiaalkunde.
Chemical Engineering (Engineering Rheology) (E) 2
Economics and Management of Network
2
Industries (E)
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven HUB- UHasselt
Kulak K.U.Brussel
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Energy (E) 2
Fire Safety Engineering (E) 2
Ingenieurswetenschappen (burgerlijk ingenieur): 3 3 3
architectuur 3 2 3 2 3 2
bedrijfskundige systeemtechnieken en
operationeel onderzoek
2
biomedische ingenieurstechnieken 2 2
biomedische technologie 2
bouwkunde 2 3 2 2
chemie en materialen 2
chemische technologie 2 2
chemische technologie en materiaalkunde 3
civil engineering 2
computerwetenschappen 2 3 2 2
elektronica en informatietechnologie 2
elektrotechniek 2 3 2
energie 2
fotonica 2 2
materiaalkunde 2 2
toegepaste computerwetenschappen 2
toegepaste natuurkunde 3 2
verkeer, logistiek en intelligente
transportsystemen
2
35

36 WAT KAN JE STUDEREN?
werktuigkunde 2
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven
werktuigkunde-elektrotechniek 3 2 2
wiskundige ingenieurstechnieken 2
Nanowetenschappen en nanotechnologie 2
Nuclear Fusion Science and Engineering Physics (E) 2
Stedenbouw en ruimtelijke planning 2
Textile Engineering (E) 2
Kulak
HUB-
K.U.Brussel
UHasselt
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
WETENSCHAPPEN
Specieke accenten:
natuurkunde, biologie, scheikunde, biochemie, wiskunde, labo: plant- en dierkunde, aardkunde, informatica.
K.U.Leuven UGent VUB UA K.U.Leuven HUB- UHasselt
Kulak K.U.Brussel
BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA BA MA
Biochemie en biotechnologie 3 2 3 2 3 2
Biodiversity: conservation and restoration 1
Biologie 3 2 3 2 3 2 3 2 3 3
Biomoleculaire wetenschappen 2
Chemie 3 2 3 2 3 2 3 2 3 3
Computerscience 1
Computerwetenschappen 3
Ecological Marine Management (E) 2
Fysica 3 2 3 2 3 3
Fysica en sterrenkunde 3 2 3 2
Geograe 3 2 2 3 2
Geograe en geomatica 3
Geologie 3 2 3 2
Geomatica en landmeetkunde 2
Informatica 3 3 2 3 2 3 3 2
Marine and Lacustrine Science and Management (E) 2 2
Marine Biodiversity and Conservation (E) 2
Molecular and Cellular Biophysics (E) 2
Nematology (E) 2
Statistics (E) 2
Statistiek 2
Sterrenkunde 2
Sustainable Territorial Development 2
Theoretical Chemistry and Computational
Modelling (E)
2
Toegepaste informatica 1 1
Urban Studies 2
Wiskunde 3 2 3 2 3 2 3 2 3 3
Wiskundige informatica 2

WAT KAN JE STUDEREN?
2. HOGER BEROEPSONDERWIJS (HBO5)
Deze opleidingen bereiden je voor op het uitoefenen van een beroep. Ze behoren tot het
hoger onderwijs en situeren zich qua niveau net onder de professionele bachelors. Het zijn
opleidingen van 90 of 120 studiepunten. Breng je zo’n opleiding tot een goed einde, dan
behaal je het diploma van gegradueerde. Nu kan je de opleidingen van het hoger beroepsonderwijs
alleen in de centra voor volwassenenonderwijs volgen. In de toekomst zullen ook
hogescholen deze opleidingen kunnen aanbieden. Een uitzondering daarop is de opleiding
hoger beroepsonderwijs voor Verpleegkunde (HBO5-verpleegkunde). Die opleiding
volg je in een school voor voltijds secundair onderwijs en duurt drie jaar in plaats van twee.
De opleidingen van het hoger beroepsonderwijs zijn sterk praktijkgericht. Heel wat van die opleidingen geven aansluiting op een
verkort leertraject in een professionele bacheloropleiding. Eens je het diploma van gegradueerde hebt behaald, kan je dus een
aansluitende bacheloropleiding beginnen; je bent in dat geval van een deel van de opleiding vrijgesteld.
2.1 HOGER BEROEPSONDERWIJS IN CENTRA
VOOR VOLWASSENENONDERWIJS (HBO5)
Deze opleidingen worden modulair georganiseerd. Afhankelijk van de opleiding doe je er ongeveer twee jaar over om het diploma
van gegradueerde te behalen. Je kan deze opleidingen zowel in dag-, avond- als gecombineerd onderwijs volgen. Bij het
gecombineerd onderwijs wordt een deel van de opleiding in afstandsonderwijs aangeboden. De opleidingen zijn georganiseerd
in studiegebieden. Voor de adressen van de consortia voor volwassenenonderwijs zie deel 2 op p. 86 & 87.
Op zoek naar een centrum voor volwassenenonderwijs of een opleiding: surf naar www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod ;
www.wordwatjewil.be en www.onderwijskiezer.be
BIOTECHNIEK
Biotechnologie Chemie
Chemie en textiel Cosmetische wetenschappen
GEZONDHEIDSZORG
Bijscholing voor verpleegkundigen in de geestelijke
gezondheidszorg
Gezondheidszorg voor bejaarden
Kaderopleiding nursing in de geriatrie en ouderenzorg Kaderopleiding nursing in de psychiatrische verpleegkunde
Kaderopleiding nursing in de ziekenhuisverpleegkunde
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Orthoptie
Arbeidsorganisatie Bank, beurs en nanciën
Bedrijfsbeleid Bedrijfsorganisatie
Beurs en nanciën Boekhouden
Fiscale wetenschappen Gids
Hotel- en cateringmanagement Informatica
Informatica-programmering Logistiek, transport en mobiliteit
Marketing Meertalig secretariaat
Niet-commercieel management Ondernemingscommunicatie
Openbare besturen Rechtspraktijk
37

38 WAT KAN JE STUDEREN?
Reclame, marketing en public relations Reisleider
Toeristische gidsen Verkeerskunde
Verzekeringen
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Auto-expertise Bedrijfsautomatisatie
Bouw- en houtconstructie Bouwkundig tekenaar
CAD/CAM confectie- en textieltechnieken Design en Textiel
Elektriciteit Elektromechanica
Elektronica Industriële elektronica
Industriële informatica Luchtvaarttechnieken
Mechanica Motorvoertuigentechniek
Openbare werken Telecommunicatietechnieken
Textielproductietechnieken Topograe
SOCIAAL - AGOGISCH WERK
Agogische bijscholing orthopedagogie Assistent in de psychologie
Bibliotheekwezen en documentaire informatiekunde Maatschappelijk werk
Orthopedagogie Personeelswerk
Seniorenconsulentenvorming Sociaal-cultureel werk
Syndicaal werk Tolk voor doven
Specieke lerarenopleiding *
* zie info p.15
SPECIFIEKE LERARENOPLEIDING
2.2 HOGER BEROEPSONDERWIJS VOOR
VERPLEEGKUNDE (HBO5)
Deze opleiding duurt gewoonlijk drie jaar en kan enkel worden georganiseerd in een school voor voltijds secundair onderwijs.
De opleiding bestaat uit vijf opeenvolgende modules. Er zijn twee start- en instapmomenten per jaar: 1 september en 1 februari.
Zo kan je als cursist het opleidingstraject aeggen op je eigen tempo. Toegelaten worden tot de opleiding is ook mogelijk
nadat je slaagde voor een toelatingsproef, zonder dat je daarom het secundair onderwijs met succes moet hebben voltooid. Na
deze opleiding behaal je het diploma van gegradueerde en kan je op basis van een verkort traject een bacheloropleiding in de
verpleegkunde volgen.
De cijfers in de tabel na elke opleiding verwijzen naar deel 2 met de lijst van de onderwijsinstellingen vanaf p. 81.
ANTWERPEN V L-BRA & BHG LIMBURG OOST-VL WEST-VL
Hoger beroepsonderwijs voor verpleegkunde 33-34-35-36- 38A-39-40 41-42-43 44-45-45A- 48-48A-48B-
37-38
45B-45C-46- 49-49C-50-51-
47-49A-49B 52-52A

WAT KAN JE STUDEREN?
3. SECUNDAIR-NA-SECUNDAIR
Secundair-na-secundair (afgekort: Se-n-Se) staat voor het geheel van korte opleidingen binnen
de derde graad technisch en kunstsecundair onderwijs. Ze komen in de plaats van de vroegere
specialisatiejaren van het technisch en kunstsecundair onderwijs; ze zijn sterk beroepsgericht
en bevinden zich qua niveau tussen het secundair en hoger onderwijs in. Je kan deze opleidingen
volgen in een instelling voor secundair onderwijs en je behaalt er een certicaat mee.
Op dit moment duren alle opleidingen Se-n-Se één jaar (of: twee semesters); in de toekomst kunnen Se-n-Se-opleidingen één
tot drie semesters duren. Gewoonlijk heb je twee start- en instapmomenten per jaar: 1 september en 1 februari. Het hangt
echter van de school af of er daadwerkelijk op 1 februari opnieuw met de opleiding wordt begonnen. Als de school akkoord is,
kan je dubbel zo lang over de studie doen.
Toegelaten worden tot een Se-n-Se vanuit het zesde leerjaar secundair onderwijs beperkt zich tot studierichtingen van hetzelfde
studiegebied. Overstappen vanuit het zesde leerjaar naar een Se-n-Se van een ander studiegebied kan alleen op voorwaarde
dat de ‘toelatingsklassenraad’ van die Se-n-Se daarover een gunstige beslissing nam. Er zijn 2 mogelijkheden voor iemand
zonder diploma secundair onderwijs om tot een Se-n-Se toegelaten te worden:
- slagen voor een toelatingsproef die door de toelatingsklasseraad wordt georganiseerd, of
- gunstige beslissing van de toelatingsklasseraad op basis van EVC (= Eerder Verworven Competenties) of EVK (= Eerder Verworven
Kwalicaties). EVC of EVK kan ook leiden tot vrijstelling van bepaalde programmaonderdelen.
SE-N-SE TSO
Administratie vrije beroepen Agro- en groenbeheer Agro- en groenmechanisatie
Animatie in de ouderenzorg Apotheekassistent Assistent voedingsindustrie
Audio-, video- en teletechnieken Automotive Bakkerijtechnieken
Biochemie Bouw constructie- en planningstechnieken Butler-Intendant
Chemische procestechnieken Commercieel webverkeer Computergestuurde mechanische productietechnieken
Contactologie-optometrie Creatie en patroonontwerpen Dentaaltechnieken en supra-structuren
Drogisterij-cosmetica Esthetische lichaamsverzorging Gestandaardiseerde en geprogrammeerde
druktechnieken
Grime Haventechnieken Hotelbeheer
Hout constructie- en planningstechnieken Immobiliënbeheer Industriële bouwtechnieken
Industriële computertechnieken Industriële elektronicatechnieken Industriële koeltechnieken
Industriële onderhoudstechnieken Industriële warmtetechnieken Integrale veiligheid *
Interactieve multimediatechnieken Internaatswerking Internationaal transport en goederenverzending
KMO-administratie KMO-ondernemerschap Kunststofvormgevingstechnieken
Leefgroepenwerking Mechanica constructie- en planningstechnieken
Medico-sociale administratie
Netwerkbeheer Orthopedische instrumenten Productie- en procestechnologie
Public relations Regeltechnieken Rotatiedruktechnieken
Sportclub- en tnessbegeleider Stuur- en beveiligingstechnieken Tandartsassistentie
Tekst- en beeldintegratietechnieken Textielveredeling en breikunde Textielvormgevingstechnieken
Toegepaste autotechnieken Toerisme en organisatie Toerisme en recreatie
Verkoop en distributie Vleeswarentechnieken Vliegtuigtechnicus
Voedselbehandeling Water- en luchtbeheersingstechnieken Weg- en waterbouwtechnieken
* Indien je geslaagd bent voor de toelatingsproef biedt deze opleiding de mogelijkheid om reeds verschillende vrijstellingen te bekomen voor de toelatingsproeven
van brandweer en politie
39

40 WAT KAN JE STUDEREN?
SE-N-SE KSO
Architecturale vormgeving Audiovisuele vormgeving Grasche vormgeving
Industriële vormgeving Ruimtelijke vormgeving
4. SECUNDAIR ONDERWIJS VOORBEREIDEND
JAAR OP HET HOGER ONDERWIJS
Bepaalde studierichtingen uit het hoger onderwijs veronderstellen heel wat voorkennis of
vaardigheden vanuit het secundair onderwijs. Voor wie deze onvoldoende in de gevolgde studierichting
heeft kunnen verwerven, bestaan er voorbereidende jaren.
Ze bereiden meestal voor op studierichtingen waarvoor er bijzondere toelatingsvoorwaarden worden gesteld (bv. in de vorm
van een toelatingsexamen). Deze opleiding duurt één jaar. De voorbereidende jaren zijn:
– bijzondere wetenschappelijke vorming
– bijzondere beeldende vorming
– bijzondere muzikale vorming
– voorbereidende divisie van de Koninklijke Militaire School
– bijzondere vorming dans
– bijzondere vorming woordkunst-drama
5. SECUNDAIR ONDERWIJS SPECIALISATIEJAREN
DERDE GRAAD BEROEPSSECUNDAIR ONDERWIJS
Na het zesde leerjaar kan je aansluitend een zevende specialisatiejaar (derde leerjaar van
de derde graad) in het beroepssecundair onderwijs volgen. De toelating tot het zevende
jaar is beperkt tot studierichtingen van hetzelfde studiegebied. Overstappen naar een zevende
specialiastiejaar van een ander sudiegebied kan enkel mits gunstige beslissing van
de toelatingsklassenraad van het specialisatiejaar.
Specialisatiejaren hebben tot doel leerlingen een bijkomende en meer gespecialiseerde vorming te geven en op die manier
beter voor te bereiden op de arbeidsmarkt. De aandacht gaat naar praktijkvakken en stages naast een beperkt aantal uren
algemene vorming.
Er bestaat ook een zevende jaar bso (naamloos leerjaar). Heb je een specialisatiejaar succesvol beëindigd, dan kan je afhankelijk
van je vooropleiding een diploma van secundair onderwijs of een studiegetuigschrift behalen. In het geval van het naamloos
leerjaar is dat evenwel alleen een diploma van secundair onderwijs.

WAT KAN JE STUDEREN?
7DE SPECIALISATIEJAREN BSO
Agromanagement Auto-elektriciteit Banketaannemer-traiteur
Banketbakkerij-chocoladebewerking Agromanagement Bedrijfsgraek
Bedrijfsvloeren en waterdichte bekuipingen Bedrijfsvoertuigen Beperkte kustvaart
Bijzonder transport Bijzondere schrijnwerkconstructies Bloemsierkunst
Bosbouw en bosbeheer Bouw historische muziekinstrumenten Carrosserie- en spuitwerk
Composietverwerking Computergestuurde werktuigmachines Dakwerken
Decoratie en restauratie schilderwerk Decor- en standenbouw Dieetbakkerij
Diesel- en LPG-motoren Fotolassen Geautomatiseerde diamantbewerking en
kwaliteitsanalyse
Gemeenschapsrestauratie Gespecialiseerd recreatiemedewerker Gespecialiseerde dierenverzorging
Grasche opmaaksystemen Haarstilist Hotelonthaal
Industrieel onderhoud Industriële elektriciteit Industriële houtbewerking
Instellen van textielmachines Interieurinrichting Juwelencreatie
Kantooradministratie en gegevensbeheer Kinderzorg Koeltechnische installaties
Labo- glasintrumentenbouw Land- en tuinbouwmechanisatie Logistiek
Manegehouder-rijmeester Matrijzenbouw Mecanicien voor onderhoud en herstel van
motoretsen
Mechanische en hydraulische kranen Meerkleurendruk-drukwerkveredeling Metaal- en kunststofschrijnwerk
Meubelgarneren Mode- en maatkleding heren Mode-verkoop
Modelmakerij Modespecialisatie en trendstudie Non-ferro metalen dakbedekkingen
Organisatie-assistentie Pijptten-lassen-monteren Publiciteit en illustratie
Renovatie bouw Restaurantbedrijf en drankenkennis Restauratie bouw
Restauratie muziekinstrumenten Restauratie van meubelen Restauratie van schrijnwerk
Scheeps- en havenwerk Schipper-motorist Slagerij-jnkosttraiteur
Specialiteitenrestaurant Stijl- en designmeubelen Thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige
Topsport-sportbegeleider Tuinaanleg en -onderhoud Tuinbouwproductie
Uurwerkherstelling Veehouderij en landbouwteelten Veiligheidsberoepen *
Verkoop en vertegenwoordiging Verwarmingsinstallaties Wegenbouwmachines
Wereldgastronomie Winkelbeheer en etalage Zeefdruk
* Om deze opleiding te starten moet je slagen in een toelatingsproef
6. SECUNDAIR ONDERWIJS TWEEDE
KWALIFICATIE DERDE GRAAD
Leerlingen die in het secundair onderwijs de derde graad van het aso, tso, bso of kso
beëindigd hebben, kunnen opnieuw starten in een eerste jaar of in een tweede jaar
(onder bepaalde voorwaarden) van de derde graad van het aso, tso, het kso of het bso.
Een overzicht van alle bestaande studierichtingen in de derde graad aso, tso, bso en kso vind je via
www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod
41

42 WAT KAN JE STUDEREN?
7. SECUNDAIR VOLWASSENENONDERWIJS
Het secundair volwassenenonderwijs biedt een brede waaier van opleidingen aan, die
gegroepeerd zijn in studiegebieden en die cursisten in staat stellen een erkend diploma,
getuigschrift of certicaat te behalen. Het wordt georganiseerd door de centra voor volwassenenonderwijs.
Het secundair volwassenenonderwijs wordt modulair georganiseerd. De leerstof wordt onderverdeeld in een aantal modules.
Meerdere modules vormen samen een opleiding. Het centrum is vrij om een module over een gedeelte van het jaar, over een
heel jaar of over meerdere jaren te spreiden. Dat betekent dat de modules op verschillende ogenblikken van het jaar kunnen
starten. Dankzij die structuur kan de cursist zelf het studiepakket samenstellen en de duur van de studie bepalen. Voor meer
informatie contacteer je best de centra.
De modules kunnen georganiseerd worden in contactonderwijs of in gecombineerd onderwijs. Bij contactonderwijs worden alle
lessen in het centrum gegeven. Bij gecombineerd onderwijs wordt een deel van de module in de klas gegeven en een deel van
de module kan zelfstandig verwerkt worden, thuis of in een open leercentrum.
Je vindt hier ook het studiegebied algemene vorming terug. Dat is de nieuwe naam voor het vroegere tweedekansonderwijs. De
opleidingen van dat studiegebied bieden volwassenen van minimum 18 jaar de kans om nog een diploma secundair onderwijs
te behalen.
DE STUDIEGEBIEDEN IN HET SECUNDAIR VOLWASSENENONDERWIJS ZIJN:
Algemene vorming Auto
Bib-,archief en documentatiekunde Bijzondere educatieve noden
Boekbinden Bouw
Chemie Decoratieve technieken
Diamantbewerking Grasche technieken
Handel Hout
Huishoudelijk onderwijs Informatie- en communicatietechnologie
Juwelen Kant
Koeling en warmte Land- en tuinbouw
Lederbewerking Lichaamsverzorging
Maritieme opleidingen Mechanica-elektriciteit
Mode Muziekinstrumentenbouw
Nederlands tweede taal Personenzorg
Smeden Talen richtgraad 1 en 2
Talen richtgraad 3 en 4 Textiel
Toerisme Voeding
Voor de adressen van de consortia voor volwassenenonderwijs zie deel 2 op p. 86 & 87. Op zoek naar een centrum voor volwassenenonderwijs
of een opleiding? Surf naar www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod en www.wordwatjewil.be

WAT KAN JE STUDEREN?
8. OPLEIDINGEN TOT UNIFORMBEROEPEN
De opleidingen tot uniformberoepen (Defensie, Politie) zijn pas toegankelijk na een bepaalde
toelatingsprocedure (selectieproeven of toelatingsexamens).
Alle info is terug te vinden op de websites. Voor de lijst met de adressen zie deel 2 op p. 84 & 85.
8.1 DEFENSIE
www.mil.be
A. OFFICIER (MANAGER)
Beroepsocier via de universiteit van Defensie, nl. de Koninklijke Militaire School
- Polytechnische faculteit (burgerlijk ingenieur)
- Faculteit sociale en militaire wetenschappen (master)
Beroepsocier via universiteit
- Master in de nautische wetenschappen via de Hogere Zeevaartschool te Antwerpen
- Industrieel ingenieur via een industriële hogeschool
- Arts, tandarts, apotheker, dierenarts via een burgeruniversiteit
Ocier van het hulpkader (Piloot of Luchtverkeersleider)
Beroepsocier via bijzondere werving (op basis van masterdiploma) *
B. ONDEROFFICIER (TEAM LEADER)
Beroepsonderocier, gespecialiseerde opleiding via de Koninklijke School voor onderocieren te Sint-Truiden
- Technisch Onderocier
- Niet-technisch Onderocier
Beroepsonderocier, rekrutering op basis van een bachelordiploma **
C. SOLDAAT OF MATROOS
Soldaat of matroos beroepsstatuut
Soldaat of matroos kortetermijnstatuut
* 2 cycli
** 1 cyclus
8.2 POLITIE
www.jobpol.be
De Lokale en de Federale Politie vormen samen de Geïntegreerde Politie.
Het operationele kader bestaat uit politieambtenaren die in vier kaders zijn verdeeld:
– het agentenkader: Agenten van Politie (beperkte politiebevoegheid);
– het basiskader: Inspecteurs van Politie;
– het middenkader: Hoofdinspecteurs van Politie (interne promotie) en Hoofdinspecteurs van Politie met bijzondere
specialisatie (externe werving op basis van bepaalde diploma’s bachelor);
– het ocierskader: Commissarissen en hoofdcommissarissen van Politie (Interne promotie en externe werving op
basis van een masterdiploma).
Deze politieambtenaren zijn bevoegd voor de uitoefening van opdrachten van gerechtelijke en bestuurlijke politie.
43

44 WAT KAN JE STUDEREN?
Om te kunnen behoren tot het operationeel kader, zowel bij de Federale als de Lokale Politie, moet je voldoen aan enkele
algemene toelatingsvoorwaarden. Wie slaagt voor het geheel van de selectieproeven (4) kan een politieopleiding volgen in
een van de politieacademies, conform het gepostuleerde niveau.
Naast het operationele kader is er ook administratief en logistiek kader (Calog).
Dit Calog-kader bestaat uit vier niveaus:
niveau D : geen diplomavereiste
niveau C : op basis van een diploma 6 jaar secundair onderwijs
niveau B: op basis van een bachelordiploma
niveau A : op basis van een masterdiploma
Er zijn verschillende functies in dit Calog-kader waarvoor je kan postuleren.
9. KERKELIJK HOGER ONDERWIJS
Deze opleidingen veronderstellen een sterk religieuze ingesteldheid. Zij leiden naar een
taak als bedienaar of naar onderwijsberoepen.
9.1 ROOMS-KATHOLIEKE GODSDIENST
Priester 6 à 7 jaar
De opleiding tot priester kan gevolgd worden aan het:
* Grootseminarie, Potterierei 72, 8000 Brugge (intern)
Tel. 050 33 03 62 of 050 33 05 21 - www.grootseminariebrugge.be - grootseminarie.brugge@kerknet.be
* Johannes XXIII-Seminarie, Herestraat 51, 3000 Leuven
Tel. 016 31 02 00 - Fax 016 31 02 0 - www.kerknet.be - etienne.keyse@scarlet.be
Wie een lerarendiploma heeft, maar geen lesbevoegdheid voor godsdienst, kan deze behalen via een deeltijdse aanvullende
opleiding. Wie een diploma hoger onderwijs heeft, andere dan de lerarenopleiding, kan eveneens een aangepast programma
volgen tot godsdienstleraar. Voor info: www.kerknet.be.
9.2 PROTESTANTSE GODSDIENST
Predikant 5 jaar
Kerkelijk werk
Godsdienstleraar
2/3 jaar
- voor het lager onderwijs 4 jaar
- voor het secundair onderwijs 4 jaar
De opleidingen Bedienaar en Kerkelijk werk worden aangeboden in:
* Instituut voor Bijbelse Vorming (IBV), Sint-Janbergsesteenweg 97, 3001 Leuven
Tel. 016 20 08 95 - www.ibvleuven.be - info@ibvleuven.be
* Evangelische Theologische Faculteit (ETF), Sint-Janbergsesteenweg 97, 3001 Leuven
Tel. 016 20 08 95 - www.etf.edu - info@etf.edu
* Faculteit voor Protestantse Godgeleerdheid, Bollandistenstraat 40, 1040 Brussel
Tel. 02 735 67 46 - www.protestafac.ac.be - info@protestafac.ac.be

WAT KAN JE STUDEREN?
Godsdienstleraar voor het lager onderwijs kan gevolgd worden aan:
* Instituut voor Bijbelse Vorming (IBV), Sint-Janbergsesteenweg 97, 3001 Leuven
Tel. 016 20 02 95 - www.ibvleuven.be - info@ibvleuven.be
* Faculteit voor Protestantse Godgeleerdheid, Bollandistenstraat 40, 1040 Brussel
Tel. 02 735 67 46 - www.protestafac.ac.be - info@protestafac.ac.be
Godsdienstleraar voor het secundair onderwijs kan enkel gevolgd worden aan:
* Evangelische Theologische Faculteit ( ETF), Sint-Janbergsesteenweg 97, 3001 Leuven
Tel. 016 20 08 95 - www.etf.edu - info@etf.edu
* Faculteit voor Protestantse Godgeleerdheid, Bollandistenstraat 40, 1040 Brussel
Tel. 02 735 67 46 - www.protestafac.ac.be - info@protestafac.ac.be
Via deze link vind je alle bekwaamheidsbewijzen voor de godsdienstvakken terug:
www.ond.vlaanderen.be/bekwaamheidsbewijzen
10.SYNTRA-OPLEIDINGEN
In de SYNTRA-opleidingen staat praktijk centraal. De docenten zijn vakmensen, ondernemers
die zelf elke dag in de praktijk van hun eigen zaak staan. De meeste opleidingen
bestaan uit verschillende modules waaruit de cursist kan kiezen volgens zijn noden en
interesses.
ONDERNEMERSOPLEIDING
In een ondernemersopleiding leer je hoe je een eigen zaak opzet, uitbouwt en leidt. De opleiding omvat twee delen: een cursus
bedrijfsbeheer en een deel beroepskennis. De cursus bedrijfsbeheer gaat over de beheersaspecten van je onderneming. In de
beroepsgerichte vorming staat specieke vakkennis centraal. De meeste opleidingen duren twee tot drie jaar en kunnen zowel
overdag als ’s avonds worden gevolgd. Een stageovereenkomst biedt je de mogelijkheid om bijkomende ervaring op te doen
binnen een onderneming.
VOLTIJDSE DAGOPLEIDINGEN
Vanaf 18 jaar kunnen jongeren ondernemersopleidingen volgen in een voltijds onderwijstempo (dagopleidingen). Deze opleidingen
zijn vooral interessant voor jongeren die, na hun secundair onderwijs, willen kiezen voor méér praktijk en minder theorie.
De meeste opleidingen duren een tot twee jaar. Er is ook een praktijkstage voorzien. Na aoop ontvang je een ondernemersdiploma.
De meeste dagopleidingen voldoen bovendien aan de voorwaarden voor het behouden van de kinderbijslag.
LEERTIJD
De leertijd, ook wel ‘leercontract’ genoemd, is een praktijkgerichte voorbereiding op een leven als werknemer of ondernemer.
De leertijd koppelt een praktijkopleiding in een onderneming (4 dagen per week) aan een theoretische vorming (meestal 1
dag per week) in een SYNTRA-campus. Leertijdopleidingen vinden overdag plaats. De leertijd duurt één tot drie jaar en is voor
jongeren tussen 15 en 25 jaar. Je kan in de leertijd een gelijkwaardig getuigschrift 2de graad secundair onderwijs, een studiegetuigschrift
2de leerjaar 3de graad secundair onderwijs en een diploma secundair onderwijs behalen. Hiervoor moet je aan
enkele voorwaarden voldoen (kijk op www.leertijd.be). De onderwijsstudiebewijzen geven meer mogelijkheden om verder te
studeren in secundair en hoger onderwijs, en voor een job bij de overheid.
Naast de voltijdse dagopleidingen, de leertijd en de ondernemingsopleiding biedt SYNTRA nog een ruime waaier van korte cursussen
en bijscholingen.
Surf naar www.syntra.be of contacteer de SYNTRA-campus in jouw buurt voor het volledige aanbod.
45

46 WAT KAN JE STUDEREN?
11. OPLEIDINGEN INGERICHT DOOR DE VDAB
De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) geeft opleidingen
aan werkzoekenden en aan werknemers die zich willen om- of bijscholen.
Een opleiding kan je kansen op de arbeidsmarkt gevoelig doen stijgen. Ongeacht of je
werk zoekt of gewoon hogerop wilt. Daarom doet de VDAB er alles aan om het aanbod
van zijn opleidingen uit te breiden en te verbeteren. Aangepast aan jouw persoonlijke
behoeften en de eisen van het moderne bedrijfsleven. Zo maakt de VDAB elk jaar het
verschil voor duizenden mensen.
Op www.vdab.be/opleidingen vind je een uitgebreid aanbod van opleidingen. Je kan er uitgebreid zoeken via verschillende
opties zoals vakgebied, trefwoorden en regio. De duur van de opleidingen kan variëren van enkele dagen tot enkele maanden.
In overleg met een instructeur kies je de meest eciënte opleiding. Wil je leren via het internet, in groep of via een combinatie
van beide ? De VDAB zoekt samen met jou de ideale formule.
Voor de meeste opleidingen doe je een gemotiveerde aanvraag of doorloop je een procedure. Na een succesvolle opleiding
ontvang je een getuigschrift. Voor bepaalde opleidingen krijg je zelfs een wettelijk erkend certicaat. Een extra troef bij het
solliciteren!
Voor meer informatie over opleidingen en werk, surf naar www.vdab.be/contact of bel het VDAB-servicenummer 0800 30 700
(elke werkdag van 8 u. tot 20 u.). Wil je eerst nog wat informatie over het reilen en zeilen op de arbeidsmarkt?
Ga dan naar p. 128.
12. PRIVÉONDERWIJS
Het privéonderwijs (al dan niet schriftelijk) is in ons land niet wettelijk gereglementeerd.
Deze instellingen leveren geen wettelijk erkende diploma’s af, tenzij ze erkend zijn door het Vlaams Ministerie van Onderwijs en
Vorming. Het aanbod is zeer verscheiden, zowel naar de aard van de opleidingen, de lesmodaliteiten als de prijs.
13. STUDEREN EN STAGE LOPEN IN HET
BUITENLAND
Er bestaat een waaier aan mogelijkheden om tijdens je studies of na je diploma hoger
onderwijs in het buitenland te studeren.
Wil je meer weten, surf dan naar www.ond.vlaanderen.be/infolijn/faq/buitenland
Als je in het buitenland wilt studeren of een stage wilt volgen, moet je in de meeste gevallen zelf op zoek gaan naar een buitenlandse
onderwijsinstelling. Wil je gaan studeren in een Europees land, dan kan je terecht op www.enic-naric.net. Daar staat per
land een lijst van de erkende opleidingen en instellingen voor hoger onderwijs.

WAT KAN JE STUDEREN?
Op www.ec.europa.eu/ploteus en www.euroguidance.be vind je meer over de leermogelijkheden binnen de Europese ruimte.
Voor landen buiten Europa neem je rechtstreeks contact op met de ambassade of het consulaat van het gastland in Brussel of
met Belgische ambassades in het buitenland.
Op www.diplomatie.belgium.be vind je zowel de adressen van de buitenlandse ambassades in België als de adressen van
Belgische ambassades in het buitenland.
In de brochure ‘Aanpakken en Wegwezen’ van de vzw JINT (Grétrystraat 26, 1000 Brussel, tel. 02 209 07 20) staat een overzicht
van internationale sites waarop je informatie over onderwijs, opleidingen en onderwijsinstellingen in het buitenland kan vinden.
Surf naar www.jint.be voor meer informatie.
Bij de planning van je buitenlands project krijg je sinds kort hulp van ‘Kamiel’. Op www.kamiel.info krijg je hulp om je paperassen
en administratie in orde te krijgen voor je naar het buitenland vertrekt. Je vindt er basisinfo over de volgende thema’s:
kinderbijslag, wachttijd, wacht- werkloosheidsuitkeringen, ziekteverzekering, belastingen, reis- en verblijfsdocumenten.
EUROPASS biedt je een Europass-Mobiliteit aan als bewijs van een Europese stage of leerervaring. De Europass-Mobiliteit moet
voor je vertrek aangevraagd worden door de organisatie die je naar het buitenland begeleidt. Europass biedt je ook een portfolio
van documenten aan die je helpen om je ervaringen, taalkennis en kwalicaties duidelijk te maken in andere Europese landen.
Europass is van toepassing in alle landen van de Europese Unie, de kandidaat-lidstaten en de landen van de Europese Economische
Ruimte. Surf naar www.europass-vlaanderen.be.
Europass heeft ook een Europese website waar je je Europass- CV en Europass-Taalpaspoort kunt invullen.
Surf naar www.europass.cedefop.europa.eu.
Informeer je zeker of je buitenlands diploma of getuigschrift gelijkwaardig is met een Vlaams diploma of getuigschrift.
Op www.ond.vlaanderen.be/infolijn/faq/gelijkwaardigheid vind je hierover uitgebreide uitleg en nuttige doorverwijzingen.
Bovenstaande helpt je op weg als je op eigen houtje beslist verder te studeren in het buitenland. Maar neem ook eens een kijkje
op de site van EPOS: www.epos-vlaanderen.be. Daar vind je heel wat internationale programma’s waaraan Vlaamse universiteiten
en hogescholen deelnemen.
14. FLEXIBEL STUDEREN
14.1 FLEXIBELE LEERROUTES
Bij de inschrijving aan een instelling van hoger onderwijs kan je kiezen uit verschillende soorten contracten:
– een diplomacontract: je schrijft je in met het oog op het behalen van een diploma van een opleiding en volgt de lessen,
stages ... Je kan rekenen op begeleiding van de instelling.
– een creditcontract: je schrijft je in met het oog op het behalen van een creditbewijs voor één of meerdere opleidingsonderdelen,
los van de opleiding. Je kan rekenen op begeleiding van de instelling voor de opleidingsonderde(e)l(en)
waarvoor je een creditcontract hebt afgesloten.
– een examencontract: je schrijft je in voor het aeggen van examens met het oog op het behalen van hetzij een diploma
van een opleiding, hetzij een creditbewijs voor één of meerdere opleidingsonderdelen. Je volgt de lessen niet. Je legt
enkel de examens af. Bepaalde opleidingsonderdelen komen omwille van hun aard (bv. een practicum) niet in aanmerking
voor een examencontract. De instelling legt in de onderwijsregeling vast over welke opleidingsonderdelen het gaat
en motiveert dat ook.
– je kan contracten combineren.
47

48 WAT KAN JE STUDEREN?
Je kan in het hoger onderwijs via een exibele leerroute een diploma of een creditbewijs behalen. De instelling bepaalt zelf hoe
ze de exibele leertrajecten aanbiedt.
De exibilisering van het hoger onderwijs laat jou als student toe zelf je studieprogramma samen te stellen. Je moet dus niet
noodzakelijk een voltijds studieprogramma volgen. Je bepaalt zelf voor hoeveel studiepunten je inschrijft, naargelang je capaciteiten
en de tijd die je aan je studie kan besteden.
Als je om de een of andere reden geen (voltijds) dagonderwijs kan volgen, zijn er ook mogelijkheden om toch een diploma
hoger onderwijs te behalen. Zo kan je met een hogeschool of universiteit een examencontract afsluiten. Dat betekent dat je
je enkel inschrijft voor het aeggen van examens en dus geen lessen volgt. Enkele instellingen hoger onderwijs ontwikkelden
een aanbod in begeleide zelfstudie waarbij je ook ruimte vrijhoudt voor practica en stages. Soms kan je opleidingen ook via
afstandsonderwijs volgen. Sommige instellingen bieden bepaalde opleidingen ook aan in weekend- of avondonderwijs. Andere
instellingen maken de combinatie van studeren met andere zaken mogelijk door bv. alle lessen op één dag per week te groeperen
of specieke trajecten voor werkstudenten aan te bieden.
Informeer je dus bij de hogescholen en de universiteiten zelf voor de concrete mogelijkheden over exibele leertrajecten.
Contactgegevens vind je in deel 2 van deze brochure.
De opleidingen die volgens een exibele leerroute worden ingericht, kan je opzoeken op www.destapgent.be/wijzer (via Trefwoorden,
onder de letter F) en op www.onderwijskiezer.be.
Studietrajecten die zich speciek richten op werkstudenten, kan je terugvinden op www.hogeronderwijsregister.be.
14.2 OPEN UNIVERSITEIT NEDERLAND
De Open Universiteit Nederland biedt geaccrediteerde academische opleidingen in afstandsonderwijs aan voor volwassenen
die werk en/of gezin met hun studies willen combineren. Om een maximale toegankelijkheid te realiseren is de Open Universiteit
Nederland zeer exibel georganiseerd. Wie studeert aan de Open Universiteit Nederland is niet gebonden aan vaste uren of
een vaste studieplaats. Het onderwijs wordt aangeboden in de vorm van zelfstudiepakketten die je studeert waar en wanneer
je wil. De student bepaalt in ruimte mate zelf zijn studietempo. Bij de Open Universiteit Nederland kan je een academische bachelor
en een master behalen in de studierichtingen psychologie, arbeids- en organisatiepsychologie en gezondheidspsychologie,
informatica, Nederlands recht, cultuurwetenschappen, milieuwetenschappen en managementwetenschappen. Naast de
bachelor- en masteropleidingen biedt de Open Universiteit Nederland nog kortlopende opleidingen aan. De meeste cursussen
kunnen ook afzonderlijk gevolgd worden.
De afgeleverde diploma’s zijn Nederlandse diploma’s. Het is belangrijk dat je je goed informeert over de erkenning en
gelijkwaardigheid van je Nederlands diploma in Vlaanderen. Het is niet zo dat je Nederlands diploma automatisch erkend
wordt in Vlaanderen, je moet de gelijkwaardigheid ervan aanvragen. Surf naar www.ond.vlaanderen.be/naric voor
meer uitleg over de erkenning en gelijkwaardigheid van buitenlandse diploma’s. Beide ministers hebben afgesproken
om te komen tot wederzijdse automatische erkenning van diploma’s.
Via de website www.openuniversiteit.be vind je meer informatie over het cursusaanbod van de Open Universiteit
Nederland.

WAT KAN JE STUDEREN?
14.3 EXAMENCOMMISSIES
Bepaalde diploma’s, getuigschriften en attesten kan je niet alleen behalen door opleiding te volgen, maar ook door je individueel
voor te bereiden en de examens via een examencommissie af te leggen.
DE EXAMENCOMMISSIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP VOOR HET VOLTIJDS SECUNDAIR
ONDERWIJS
Deze examencommissie, die deel uitmaakt van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, richt examens in die leiden
naar:
– het getuigschrift van de eerste graad secundair onderwijs;
– het getuigschrift van de tweede graad secundair onderwijs;
– het diploma secundair onderwijs (aso, tso, kso en bso).
Een diploma behaald via de Examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap is gelijkwaardig aan hetzelfde diploma behaald
op school. Meer info vind je op de website www.ond.vlaanderen.be/secundair/examencommissie
DE CENTRALE EXAMENCOMMISSIE VAN DE FEDERALE OVERHEIDSDIENST ECONOMIE,
KMO, MIDDENSTAND EN ENERGIE
Denk je eraan om een handels- of ambachtsonderneming op te starten, dan moet je eerst bewijzen dat je beschikt over de
nodige kennis van bedrijfsbeheer.
Heb je in het secundair onderwijs geen attest bedrijfsbeheer behaald en wens je daarvoor geen opleiding te volgen, dan kan je
bij de Centrale Examencommissie van de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie het examen over de basiskennis van
het bedrijfsbeheer aeggen. Als je slaagt, krijg je een getuigschrift.
Als je onderneming ook een gereglementeerd beroep uitoefent, dan moet je naast de basiskennis van het bedrijfsbeheer, ook
de beroepsbekwaamheid van het gereglementeerde beroep bewijzen.
Ben je niet in het bezit van een diploma dat verwijst naar het gereglementeerd beroep dat je wil uitoefenen, en beschik je niet
over de juiste praktijkervaring, dan kan je de beroepsbekwaamheid ook bewijzen door een examen af te leggen voor de Centrale
Examencommissie van de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie.
Voor de uitoefening van sommige activiteiten is bovendien een vergunning of melding vereist.
Meer info vind je in de rubriek Ondernemen op www.economie.fgov.be
Voor studenten die met een examencontract studeren (zie exibele leerroutes op p. 47) moet de universiteit of hogeschool
een examencommissie organiseren.
49

to do :
vergeet je checklist
achteraan niet mee te
nemen naar de sid-in!
www.sidin.be
www.sidin.be

51
waar kan je studeren? 51
deel 2
waar kan je
studeren?
lIjst Van de onderwIjsInstellIngen

52
WAAR KAN JE STUDEREN?
Dit deel bevat een overzicht van de onderwijsinstellingen. Je vindt er achtereenvolgens de
universiteiten, de hogescholen en de instellingen HBO5 Verpleegkunde. Ze werden gerangschikt
volgens oplopend nummer. Deze nummers/codes werden ook gebruikt in deel 1.
1. UNIVERSITEITEN
1 HUB-K.U.BRUSSEL HUB-K.U.BRUSSEL
Campus Brussel
Warmoesberg 26, 1000 Brussel
Tel. 02 210 12 11
www.hubrussel.be - info@hubrussel.be
2 K.U.LEUVEN KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN
Dienst Studieadvies
Naamsestraat 80 bus 5415, 3000 Leuven
Tel. 016 32 43 11
www.kuleuven.be - studieadvies@kuleuven.be
2A K.U.LEUVEN
KULAK
K.U.LEUVEN KULAK
Campus Kortrijk - Dienst voor studieadvies
E. Sabbelaan 53 Lokaal A111, 8500 Kortrijk
Tel. 056 24 61 38
www.kuleuven-kortrijk.be - info@kuleuven-kortrijk.be
3 UHASSELT UNIVERSITEIT HASSELT
Campus Diepenbeek
Agoralaan - Gebouw D, 3590 Diepenbeek
Tel. 011 26 81 11
www.uhasselt.be - studentensecretariaat@uhasselt.be
4 UGENT UNIVERSITEIT GENT
Adviescentrum Voor Studenten
St.-Pietersnieuwstraat 33, 9000 Gent
Tel. 09 331 00 31
www.ugent.be - acs@ugent.be
5 UA UNIVERSITEIT ANTWERPEN
Studenten Informatie Punt - Stadscampus
Agoragebouw - Hoek Grote Kauwenberg-Vekestraat, 2000 Antwerpen
Tel. 03 265 48 72
www.ua.ac.be - stip@ua.ac.be
6 VUB VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL
Dienst voor studieadvies
Gebouw Y - Pleinlaan 2, 1050 Brussel
Tel. 02 629 23 18
www.vub.ac.be - studieadvies@vub.ac.be

WAAR KAN JE STUDEREN? 53
2. HOGESCHOLEN
7 HZS HOGERE ZEEVAARTSCHOOL
Noordkasteel Oost 6, 2030 Antwerpen
Tel. 03 205 64 30
www.hzs.be - info@hzs.be
8 AHA ARTESIS HOGESCHOOL ANTWERPEN
Keizerstraat 15, 2000 Antwerpen
Tel. 03 213 93 00
www.artesis.be - info@artesis.be
8 A KONINKLIJKE ACADEMIE VOOR SCHONE KUNSTEN
Mutsaardstraat 31, 2000 Antwerpen
Tel. 03 213 71 00
8 B VERTALERS EN TOLKEN
Schildersstraat 41, 2000 Antwerpen
Tel. 03 240 19 02
8 C ARCHITECTUURWETENSCHAPPEN
Mutsaardstraat 31, 2000 Antwerpen
Tel. 03 205 61 70
8 D LERARENOPLEIDING ANTWERPEN
Verschansingstraat 29, 2000 Antwerpen
Tel. 03 259 01 20
8 E INDUSTRIELE WETENSCHAPPEN TECHNOLOGIE
Paardenmarkt 92, 2000 Antwerpen
Tel. 03 213 79 10
NAUTISCHE WETENSCHAPPEN
Nautische wetenschappen (ABA + MA)
Scheepswerktuigkunde (PBA)
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Beeldende kunsten (ABA + MA)
- Fotograe
- Grasch ontwerp
- Juweelontwerp en edelsmeedkunst
- Mode
- Theaterkostuum
- Vrije kunsten
Conservatie - restauratie (ABA + MA)
TOEGEPASTE TAALKUNDE
Toegepaste taalkunde (ABA)
Tolken (MA)
Vertalen (MA):
Chinees, Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands,
Portugees, Russisch, Spaans
ARCHITECTUUR
Architectuur (ABA + MA)
Interieurarchitectuur (ABA + MA)
Monumenten- en landschapszorg (MA)
Stedenbouw en ruimtelijke planning (MA)
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, biologie, burotica, economie,
Engels, Frans, fysica, geschiedenis, lichamelijke opvoeding,
muzikale opvoeding, Nederlands, niet-confessionele zedenleer,
project kunstvakken, wiskunde
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Elektronica-ICT (PBA)
Industriële wetenschappen: bouwkunde (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: chemie (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA +MA)
Industriële wetenschappen: elektronica - ICT (ABA + MA)

54
8 F PRODUCTONTWIKKELING
Ambtmanstraat 1, 2000 Antwerpen
Tel. 03 205 61 70
8 G SOCIAAL WERK
Kasteelstraat 17, 2000 Antwerpen
Tel. 03 259 01 20
8 H BEDRIJFSKUNDE
Bouwmeestersstraat 3, 2000 Antwerpen
Tel. 03 259 08 00
8 I KONINKLIJK CONSERVATORIUM
Desguinlei 25, 2018 Antwerpen
Tel. 03 244 18 00
8 J GEZONDHEIDSZORG
J. De Boeckstraat 10, 2170 Merksem
Tel. 03 641 82 41
PRODUCTONTWIKKELING
Productontwikkeling (ABA + MA)
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Personeelswerk
- Sociaal-cultureel werk
WAAR KAN JE STUDEREN?
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy - scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Internationaal ondernemen (ION!)
- Logistiek management
- Marketing
Oce management (PBA)
- Management assistant
Toegepaste informatica (PBA)
MUZIEK EN PODIUMKUNSTEN
Dans (PBA)
Drama (ABA + MA)
- Acteren
- Kleinkunst
- Woordkunst
Muziek (ABA)
- Muziektheorie-schriftuur
Muziek (ABA + MA)
- Instrument - zang
- Jazz - lichte muziek
Muziek (MA)
- Compositie
- Directie
- Muziekpedagogie
GEZONDHEIDSZORG
Ergotherapie (PBA)
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie (ABA)
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie (ABA + MA)
- Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie bij inwendige
aandoeningen
- Revalidatie en kinesitherapie bij musculoskeletale
aandoendingen
- Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie bij neurologische
aandoeningen
- Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie bij verouderen
Verpleegkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)

WAAR KAN JE STUDEREN? 55
8 K TECHNOLOGIE
Campus Blairon 555, 2300 Turnhout
Tel. 014 47 03 40
8 L LERARENOPLEIDING
Berlaarsestraat 31, 2500 Lier
Tel. 03 490 00 50
8 M TECHNOLOGIE
Leopoldstraat 42, 2800 Mechelen
Tel. 015 41 22 11
9 KDG KAREL DE GROTE-HOGESCHOOL
Brusselstraat 45, 2018 Antwerpen
Tel. 03 613 13 00 - studie-informatielijn Tel. 03 613 13 13
www.kdg.be - info@kdg.be
9 A CAMPUS GROENPLAATS
Nationalestraat 5, 2000 Antwerpen
Tel. 03 613 16 00
9 B CAMPUS MARKGRAVE
Van Schoonbekestraat 143, 2018 Antwerpen
Tel. 03 613 15 00
9 C CAMPUS SINT-LUCAS ANTWERPEN
St.-Jozefstraat 35, 2018 Antwerpen
Tel. 03 223 69 70
9 D CAMPUS LINKEROEVER
Louis Frarynlaan 30, 2050 Antwerpen
Tel. 03 219 26 72
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Grasche en digitale media (PBA)
- Cross-media ontwerp
- Gramediabeleid
- Gramediatechnologie
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
bouw, elektriciteit, hout, mechanica, mode, techniek,
voeding-verzorging
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Vastgoed (PBA)
- Landmeten
- Makelaardij
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy - scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Internationaal ondernemen (ION!)
- KMO-management
- Logistiek management
- Marketing
- Rechtspraktijk
Oce management (PBA)
- Event- en projectmanagement
- Management assistant
Toegepaste informatica (PBA)
- Applicatieontwikkeling
- Softwaremanagement
- Systemen en netwerkbeheer
GEZONDHEIDSZORG
Verpleegkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
ONDERWIJS
Pedagogie van het jonge kind (PBA)
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Beeldende kunsten (ABA + MA)
- Grasch ontwerp
- Juweelontwerp en edelsmeedkunst
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Audiovisuele technieken: fotograe (PBA)

56
9 E CAMPUS CONGRES
Kerkstraat 45 , 2060 Antwerpen
Tel. 03 272 25 41
9 F CAMPUS NOORD
Oudesteenweg 81, 2060 Antwerpen
Tel. 03 613 14 05
9 G CAMPUS NOORD 1
Pothoekstraat 125, 2060 Antwerpen
Tel. 03 613 14 00
9 H CAMPUS ZUID
Brusselstraat 23, 2018 Antwerpen
Tel. 03 613 18 00
9 I CAMPUS HOBOKEN
Salesianenlaan 30, 2660 Hoboken
Tel. 03 613 17 00
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Beeldende kunsten (ABA + MA)
- Vrije kunsten
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
WAAR KAN JE STUDEREN?
ONDERWIJS
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, biologie, economie, Engels,
Frans, fysica, geschiedenis, godsdienst, informatica, Latijn, lichamelijke
opvoeding, Nederlands, plastische opvoeding, project
algemene vakken, project kunstvakken, techniek, wiskunde
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Orthopedagogie (PBA)
- Orthopedagogie
- Toegepaste (jeugd)criminologie
Sociaal werk (PBA)
- Kunst- en cultuurbemiddeling
- Maatschappelijk werk
- Maatschappelijke advisering
- Personeelswerk
- Sociaal-cultureel werk
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Farmaceutische en biologische laboratoriumtechnologie
- Medische laboratoriumtechnologie
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Autotechnologie (PBA)
- Auto-elektronica
- Bedrijfsvoertuigen
- Mototechnologie
- Personenwagens
Chemie (PBA)
- Biochemie
- Chemie
- Procestechnologie
Industriële wetenschappen: biochemie (MA)
Industriële wetenschappen: chemie (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (MA)
- Automatisering
- Automotive engineering
- Elektromechanica
Industriële wetenschappen: elektronica - ICT (ABA)
Industriële wetenschappen: elektronica - ICT (MA)
- Automotive engineering
- ICT
Multimedia en communicatietechnologie (PBA)

WAAR KAN JE STUDEREN? 57
10 LHO LESSIUS ANTWERPEN
J. De Bomstraat 11, 2018 Antwerpen
Tel. 03 206 04 80
www.lessius.eu - info@lessius.eu
10 A DEPARTEMENT HANDELSWETENSCHAPPEN
CAMPUS CAROLUS
Korte Nieuwstraat 33, 2000 Antwerpen
Tel. 03 201 18 00
10 B GROEP GEZONDHEID EN WELZIJN
CAMPUS SANDERUS
Sanderusstraat 45, 2018 Antwerpen
Tel. 03 241 08 29
10 C DEPARTEMENT TOEGEPASTE TAALKUNDE
CAMPUS SINT-ANDRIES
St. Andriesstraat 2, 2000 Antwerpen
Tel. 03 206 04 91
11 PLANT PLANTIJN HOGESCHOOL VAN DE PROVINCIE ANTWERPEN
Lange Nieuwstraat 101, 2000 Antwerpen
Tel. 03 220 57 99
www.plantijn.be - info@plantijn.be
11 A DEPARTEMENT TOEGEPASTE WETENSCHAPPEN EN ONDERWIJS
CAMPUS KRONENBURG
Kronenburgstraat 47, 2000 Antwerpen
Tel. 03 220 55 80
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Handelswetenschappen (ABA)
Handelswetenschappen (MA)
- Accountancy en scaliteit
- Financieel management
- Human resources management
- Internationaal zakenwezen
- Marketingmanagement
GEZONDHEIDSZORG
Logopedie en audiologie (PBA)
- Audiologie
- Logopedie
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Toegepaste psychologie (PBA)
- Arbeids- en organisatiepsychologie
- Klinische psychologie
- Schoolpsychologie en pedagogische psychologie
TOEGEPASTE TAALKUNDE
Journalistiek (MA)
Meertalige communicatie (MA)
Toegepaste taalkunde (ABA)
Tolken (MA)
Vertalen (MA):
Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Russisch, Spaans,
Standaard Arabisch, Vlaamse gebarentaal
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Farmaceutische en biologische laboratoriumtechnologie
- Medische laboratoriumtechnologie
Voedings- en dieetkunde (PBA)
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Chemie (PBA)
- Biochemie
- Chemie
- Procestechnologie
ONDERWIJS
Secundair onderwijs (PBA):
mode of voeding-verzorging in combinatie met: biologie, project
kunstvakken of techniek

58
11 B DEPARTEMENT BEDRIJFSMANAGEMENT
CAMPUS MEISTRAAT
Meistraat 5, 2000 Antwerpen
Tel. 03 220 55 20
DEPARTEMENT COMMUNICATIE
CAMPUS MEISTRAAT
Meistraat 5 , 2000 Antwerpen
Tel. 03 220 55 40
11 C DEPARTEMENT WETENSCHAP EN TECHNIEK
CAMPUS BOOM
Van Leriuslaan 227, 2850 Boom
Tel. 03 220 55 60
11 D DEPARTEMENT SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Lange Nieuwstraat 101, 2000 Antwerpen
Tel. 03 220 55 00
12 KHK KATHOLIEKE HOGESCHOOL KEMPEN
Kleinhoefstraat 4, 2440 Geel
Tel. 014 56 23 10
www.khk.be - info@khk.be
12A DEPARTEMENT AGRO- EN BIOTECHNIEK
DEPARTEMENT GEZONDHEIDSZORG EN CHEMIE
DEPARTEMENT HANDELSWETENSCHAPPEN
EN BEDRIJFSKUNDE
DEPARTEMENT INDUSTRIËLE EN BIOWETENSCHAPPEN
DEPARTEMENT SOCIAAL WERK
DEPARTEMENT TECHNISCHE WETENSCHAPPEN
DEPARTEMENT TECHNOLOGIE
CAMPUS GEEL
Kleinhoefstraat 4, 2440 Geel
Tel. 014 56 23 10
WAAR KAN JE STUDEREN?
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Internationaal ondernemen (ION!)
- Rechtspraktijk
Hotelmanagement (PBA)
Oce management (PBA)
- Management assistant
- Medical management assistant
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Communicatiemanagement (PBA)
- Commerciële communicatie
- Public relations en voorlichting
Journalistiek (PBA)
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Elektromechanica (PBA)
- Automatisering
- Klimatisering
- Onderhoudstechnologie
- Procesautomatisering
- Technisch-commercieel adviseur
SOCIAAL- AGOGISCH WERK
Orthopedagogie ( PBA)
BIOTECHNIEK
Agro- en biotechnologie (PBA)
- Biotechnologie
- Dierenzorg
- Landbouw
- Tuinbouw
- Voedingsmiddelentechnologie
Biowetenschappen (industrieel ingenieur) (ABA)
Biowetenschappen: land- en tuinbouwkunde (MA)
- Animal life
- Natuur en milieu
- Plantaardige en dierlijke productie
- Tuinbouwkunde
Biowetenschappen: voedingsindustrie (MA)
- Voedingsmiddelentechnologie
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Farmaceutische en biologische laboratoriumtechnologie
- Medische laboratoriumtechnologie

WAAR KAN JE STUDEREN? 59
Ergotherapie (PBA)
Orthopedie (PBA)
- Orthopedische technologie
- Schoentechnologie voor sport en revalidatie
Voedings- en dieetkunde (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy - scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Logistiek management
- Marketing
- Rechtspraktijk
Oce management (PBA)
- Bedrijfsvertaler-tolk
- Management assistant
Toegepaste informatica (PBA)
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Bouw (PBA)
Chemie (PBA)
- Biochemie
- Chemie
- Milieuzorg
- Procestechnologie
Elektromechanica (PBA)
- Elektromechanica
- Klimatisering
- Onderhoudstechnologie
- Procesautomatisering
Elektronica-ICT (PBA)
- Elektronica
- ICT
Energietechnologie (PBA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (MA)
- Automatisering
- Biomedische technologie
- Elektromechanica
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (ABA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (MA)
- Elektronica
- ICT
Industriële wetenschappen: energie (MA)
Logistiek (PBA)
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Maatschappelijke advisering
- Personeelswerk
- Sociaal-cultureel werk

60
12 B DEPARTEMENT GEZONDHEIDSZORG
CAMPUS LIER
Antwerpsestraat 99, 2500 Lier
Tel. 03 480 29 10
12 C DEPARTEMENT GEZONDHEIDSZORG
DEPARTEMENT HANDELSWETEN-
SCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING
CAMPUS TURNHOUT
Campus Blairon 800, 2300 Turnhout
Tel. 014 80 61 01
12 D DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING
CAMPUS VORSELAAR
Lepelstraat 2, 2290 Vorselaar
Tel. 014 50 81 60
13 KHM LESSIUS MECHELEN
Zandpoortvest 13, 2800 Mechelen
Tel. 015 36 91 00
www.lessius.eu - info@lessius.eu
13 A GROEP BEDRIJF EN COMMUNICATIE
CAMPUS KRUIDTUIN
Lange Ridderstraat 44, 2800 Mechelen
Tel. 015 36 92 20
GEZONDHEIDSZORG
Verpleegkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
WAAR KAN JE STUDEREN?
GEZONDHEIDSZORG
Verpleegkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Marketing
- Rechtspraktijk
- Sociale economie
- Sport- en cultuurmanagement
- Winkel- en retailmanagement
Oce management (PBA)
- Management assistant
- Medical management assistant
ONDERWIJS
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
bewegingsrecreatie, lichamelijke opvoeding, plastische opvoeding,
project kunstvakken
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, biologie, economie, Engels, Frans, fysica, geschiedenis,
godsdienst, informatica, Nederlands, project algemene
vakken, techniek, wiskunde
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Informaticamanagement en multimedia (PBA)
- Informaticamanagement en -systemen
- Interactive multimedia design
Toerisme- en recreatiemanagement (PBA)

WAAR KAN JE STUDEREN? 61
13 B GROEP BEDRIJF EN COMMUNICATIE
CAMPUS DE HAM
Raghenoplein 21bis, 2800 Mechelen
Tel. 015 36 91 50
13 C GROEP DESIGN EN TECHNOLOGIE
CAMPUS LUCAS FAYDHERBE
Zandpoortvest 16, 2800 Mechelen
Tel. 015 36 92 40
13 D GROEP BEDRIJF EN COMMUNICATIE
GROEP GEZONDHEID EN WELZIJN
GROEP ONDERWIJS EN VORMING
CAMPUS DE VEST
Zandpoortvest 60, 2800 Mechelen
Tel. 015 36 92 50
13E GROEP DESIGN EN TECHNOLOGIE
CAMPUS De Nayer
J.De Nayerlaan 5, 2860 Sint-Katelijne-Waver
Tel. 015 31 69 44
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Communicatiemanagement (PBA)
- Commerciële communicatie
- Event, concept en organisatie
- Public relations en voorlichting
Journalistiek (PBA)
Oce management (PBA)
- Intercultural relations management
- Management assistant
ARCHITECTUUR
Interieurvormgeving (PBA)
GEZONDHEIDSZORG
Verpleegkunde (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Internationaal ondernemen
- Logistiek management
- Marketing
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, biologie, economie, elektriciteit, Engels, Frans,
fysica, geschiedenis, godsdienst, handel-burotica, informatica,
mechanica, Nederlands, techniek, wiskunde
INDUSTRIELE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Autotechnologie (PBA)
Elektromechanica (PBA)
- Automatisering
- Klimatisering
- Onderhoudstechnologie
Elektronica-ICT (PBA)
-Elektronica
-ICT
Industriële wetenschappen: biotechnologie (MA)
Industriële wetenschappen: bouwkunde (ABA)
Industriële wetenschappen: bouwkunde (MA)
- Bouwkunde
- Landmeten
Industriële wetenschappen: chemie (ABA)
Industriële wetenschappen: chemische procestechnologie (MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (MA)
- Automotive engineering
- Elektromechanica

62
14
HUB-
EHSAL
HUB-EHSAL
Warmoesberg 26, 1000 Brussel
Tel. 02 210 12 11
www.hubrussel.be - info@hubrussel.be
14 A STUDIEGEBIED ECONOMIE EN MANAGEMENT
STUDIEGEBIED GEZONDHEIDSZORG
STUDIEGEBIED LERARENOPLEIDING
STUDIEGEBIED SOCIAAL-AGOGISCH WERK
STUDIEGEBIED TAAL EN LETTEREN
Stormstraat 2, 1000 Brussel
Tel. 02 210 12 11
WAAR KAN JE STUDEREN?
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (ABA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (MA)
- Elektronica
- ICT
Industriële wetenschappen: energie (MA)
Industriële wetenschappen: landmeten (MA)
Ontwerp- en productietechnologie (PBA)
GEZONDHEIDSZORG
Milieu- en preventiemanagement (ABA + MA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Logistiek management
- Marketing
Handelsingenieur (ABA + MA)
Handelswetenschappen (ABA)
Handelswetenschappen (MA)
- Accountancy
- Bedrijfsmanagement en ondernemerschap
- Finance & risk management
- Fiscale wetenschappen
- Human resources management
- Internationale betrekkingen
- Internationale bedrijfseconomie en bedrijfsbeleid
- Marketingmanagement
Oce management (PBA)
- Management assistant
Toegepaste informatica (PBA)
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, biologie, economie, Engels, Frans, fysica, geschiedenis,
godsdienst, handel-burotica, informatica, Nederlands,
plastische opvoeding, project algemene vakken, project
kunstvakken, wiskunde
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Personeelswerk
- Sociaal-cultureel werk
TOEGEPASTE TAALKUNDE
Journalistiek (MA)
Meertalige communicatie (MA)
Toegepaste taalkunde (ABA)
Tolken (MA)
Vertalen (MA):
Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Russisch, Spaans

WAAR KAN JE STUDEREN? 63
14 B STUDIEGEBIED LERARENOPLEIDING
STUDIEGEBIED SOCIAAL-AGOGISCH WERK
CAMPUS PARNAS
Stationsstraat 301, 1700 Dilbeek
Tel. 02 466 51 51
14 C STUDIEGEBIED SOCIAAL-AGOGISCH WERK
CAMPUS HOGER INSTITUUT
GEZINSWETENSCHAPPEN
Huart Hamoirlaan 136, 1030 Brussel
Tel. 02 240 68 40
14 D STUDIEGEBIED GEZONDHEIDZORG
CAMPUS TERRANOVA
Blekerijstraat 23- 29, 1000 Brussel
Tel. 02 608 14 44
15 EHB ERASMUSHOGESCHOOL BRUSSEL
Nijverheidskaai 170, 1070 Brussel
Tel. 02 523 37 37
www.ehb.be - info@ehb.be
15 A DEPARTEMENT CAMPUS DANSAERT
Zespenningenstraat 70, 1000 Brussel
Tel. 02 213 61 10
15 B DEPARTEMENT KONINKLIJK
CONSERVATORIUM BRUSSEL
Regentschapsstraat 30, 1000 Brussel
Tel. 02 513 45 87
15 C DEPARTEMENT RITS
A. Dansaertstraat 70, 1000 Brussel
Tel. 02 507 14 11
ONDERWIJS
Secundair onderwijs (PBA):
bewegingsrecreatie, lichamelijke opvoeding
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Orthopedagogie (PBA)
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Gezinswetenschappen (PBA)
GEZONDHEIDSZORG
Ergotherapie (PBA)
Medische beeldvorming (PBA)
Optiek en optometrie (PBA)
Verpleegkunde (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Communicatiemanagement (PBA)
Hotelmanagement (PBA)
Journalistiek (PBA)
Oce management (PBA)
- Management assistant
Toerisme en recreatiemanagement (PBA)
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Sociaal Werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Maatschappelijke advisering
- Sociaal-cultureel werk
MUZIEK EN PODIUMKUNSTEN
Musical (PBA)
Muziek (ABA + MA)
- Compositie
- Directie
- Instrument - zang
- Jazz - lichte muziek
- Muziektheorie - schriftuur
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Audiovisuele kunsten (ABA + MA)
- Animatielm
- Documentaire
- Film
- Radio
- Schrijven
- Televisie

64
15 D DEPARTEMENT TOEGEPASTE TAALKUNDE
Pleinlaan 2, 1050 Brussel
Tel. 02 629 10 69
15 E DEPARTEMENT INDUSTRIËLE
WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Nijverheidskaai 170, 1070 Brussel
Tel. 02 520 18 10
15 F DEPARTEMENT CAMPUS JETTE
Laarbeeklaan 121, 1090 Brussel
Tel. 02 479 18 90
WAAR KAN JE STUDEREN?
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Audiovisuele technieken: assistentie (PBA)
- Assistentie audiovisueel
- Podiumtechnieken
Audiovisuele technieken: beeld - geluid - montage (PBA)
- Beeld
- Geluid
- Montage
MUZIEK EN PODIUMKUNSTEN
Drama (ABA + MA)
- Acteren
- Regie
- Spel
TOEGEPASTE TAALKUNDE
Journalistiek (MA)
- Gedrukte en online media
- Radio- en TV-journalistiek
Toegepaste taalkunde (ABA)
Tolken (MA)
Vertalen (MA):
Deens, Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Spaans
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Toegepaste informatica (PBA)
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Industriële wetenschappen (ABA)
- Elektromechanica
- Elektronica-ICT
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (MA)
- Elektromechanica
- Luchtvaarttechnologie
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (ABA +MA)
Stedenbouw en ruimtelijke planning (MA)
ARCHITECTUUR
Landschaps- en tuinarchitectuur (PBA)
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Farmaceutische en biologische laboratoriumtechnologie
- Medische laboratoriumtechnologie
Verpleegkunde (PBA)
Voedings- en dieetkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Pedagogie van het jonge kind (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, bio-esthetiek, biologie, economie,
Engels, Frans, geschiedenis, haartooi, handel-burotica,
informatica, Islamitische godsdienst, lichamelijke opvoeding,
Nederlands, niet-confessionele zedenleer, wiskunde

WAAR KAN JE STUDEREN? 65
16 W&K HOGESCHOOL VOOR WETENSCHAP & KUNST
Koningsstraat 328, 1030 Brussel
Tel. 02 250 15 11
www.wenk.be - info@wenk.be
16A CAMPUS SINT-LUCAS ARCHITECTUUR BRUSSEL
Paleizenstraat 65-67, 1030 Brussel
Tel. 02 242 00 00
16B CAMPUS NARAFI
Victor Rousseaulaan 75, 1190 Brussel
Tel. 02 340 10 20
16C CAMPUS LEMMENSINSTITUUT
Herestraat 53, 3000 Leuven
Tel. 016 23 39 67
16D CAMPUS SINT-LUCAS ARCHITECTUUR GENT
Hoogstraat 51, 9000 Gent
Tel. 09 225 10 00
16E CAMPUS SINT-LUCAS BEELDENDE KUNST
Zwartezustersstraat 34, 9000 Gent
Tel. 09 225 42 90
16F CAMPUS SINT-LUKAS BRUSSEL
Paleizenstraat 70, 1030 Brussel
Tel. 02 250 11 00
ARCHITECTUUR
Architectuur (ABA + MA)
Interieurarchitectuur (ABA + MA)
Stedenbouw en ruimtelijke planning (MA)
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Audiovisuele technieken: lm, tv en video (PBA)
Audiovisuele technieken: fotograe (PBA)
MUZIEK EN PODIUMKUNSTEN
Drama (ABA + MA)
- Woordkunst
Muziek (ABA + MA)
- Compositie
- Directie
- Instrument - zang
- Jazz - lichte muziek
- Muziekpedagogie
- Muziektherapie
ARCHITECTUUR
Architectuur (ABA + MA)
Interieurarchitectuur (ABA + MA)
Interieurvormgeving (PBA)
Stedenbouw en ruimtelijke planning (MA)
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Beeldende kunsten (ABA + MA)
- Grasch ontwerp
- Multimediale vormgeving
- Textielontwerp
- Vrije kunsten
Beeldende vormgeving (PBA)
ARCHITECTUUR
Interieurvormgeving (PBA)
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Audiovisuele kunsten (ABA + MA)
Beeldende kunsten (ABA + MA)
- Fotograe
- Grasch ontwerp
- Vrije kunsten
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Bouw (PBA)

66
17 GRPT GROEP T- INTERNATIONALE HOGESCHOOL LEUVEN
A. Vesaliusstraat 13, 3000 Leuven
Tel. 016 30 10 30
www.groep-t.be - groept@groept.be
17 A LEUVEN EDUCATING COLLEGE
Tiensevest 60, 3000 Leuven
Tel. 016 30 11 72
17 B LEUVEN ENGINEERING COLLEGE
A. Vesaliusstraat 13, 3000 Leuven
Tel. 016 30 10 30
18
KHLeuven
KATHOLIEKE HOGESCHOOL LEUVEN
Abdij van Park 9, 3001 Heverlee
Tel. 016 37 57 00
www.khleuven.be - info@khleuven.be
18 A DEPARTEMENT GEZONDHEIDSZORG EN TECHNOLOGIE
Herestraat 49, 3000 Leuven
Tel. 016 37 52 00
18 B DEPARTEMENT ECONOMISCH HOGER ONDERWIJS
Hertogstraat 178, 3001 Heverlee
Tel. 016 37 53 00
WAAR KAN JE STUDEREN?
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, biologie, biotechnieken,
economie, elektriciteit, Engels, Frans, fysica, geschiedenis,
informatica, Islamitische godsdienst, lichamelijke opvoeding,
mechanica, Nederlands, niet confessionele zedenleer, plastische
opvoeding, project kunstvakken, techniek, wiskunde
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Industriële wetenschappen: biochemie (MA)
Industriële wetenschappen: chemie (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (ABA + MA)
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Farmaceutische en biologische laboratoriumtechnologie
- Medische laboratoriumtechnologie
Verpleegkunde (PBA)
Voedings- en dieetkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Toegepaste informatica (PBA)
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Chemie (PBA)
- Biochemie
- Chemie
- Milieuzorg
- Procestechnologie
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Marketing
- Rechtspraktijk
Oce management (PBA)
- Bedrijfsvertaler-tolk
- Event- en projectmanagement
- Management assistant
- Medical management assistant

WAAR KAN JE STUDEREN? 67
18 C DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING
VESTIGING HEVERLEE
CAMPUS HERTOGSTRAAT
Hertogstraat 178, 3001 Heverlee
Tel. 016 37 56 00
18 D DEPARTEMENT SOCIALE SCHOOL
HEVERLEE
Groeneweg 151, 3001 Heverlee
Tel. 016 37 51 00
18 E DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING
VESTIGING DIEST
CAMPUS CLENARDUS
Weerstandsplein 2, 3290 Diest
Tel. 016 37 54 00
19 XIOS XIOS HOGESCHOOL LIMBURG
Universitaire Campus, Agoralaan
Gebouw H - 3590 Diepenbeek
Tel 011 37 07 77
www.xios.be - info@xios.be
19 A DEPARTEMENT HANDELSWETENSCHAPPEN EN
BEDRIJFSKUNDE
CAMPUS HASSELT
Vildersstraat 5, 3500 Hasselt
Tel. 011 37 07 77
19 B DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING
CAMPUS HASSELT
Vildersstraat 5, 3500 Hasselt
Tel. 011 37 07 77
19 C DEPARTEMENT SOCIAAL-AGOGISCH WERK
CAMPUS HASSELT
Vildersstraat 5, 3500 Hasselt
Tel. 011 37 07 77
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, biologie, economie, Engels,
Frans, fysica, geschiedenis, godsdienst, informatica, Latijn,
lichamelijke opvoeding, Nederlands, techniek, voeding-verzorging,
wiskunde
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Maatschappelijke advisering
- Personeelswerk
- Sociaal-cultureel werk
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
Communicatiemanagement (PBA)
- Commerciële communicatie
- Public relations en voorlichting
Journalistiek (PBA)
Oce management (PBA)
- Bedrijfsvertaler-tolk
- Management assistant
Toerisme- en recreatiemanagement (PBA)
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, biologie, economie, Engels,
Frans, fysica, geschiedenis, informatica, lichamelijke opvoeding,
Nederlands, niet-confessionele zedenleer, project algemene
vakken, wiskunde
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Personeelswerk

68
19 D DEPARTEMENT TOEGEPASTE INGENIEURSWETENSCHAPPEN
(samenwerking met Khlim)
CAMPUS DIEPENBEEK
Universitaire Campus, Agoralaan
Gebouw H - 3590 Diepenbeek
Tel. 011 37 07 77
19 E DEPARTEMENT N-TECHNOLOGIE
CAMPUS DIEPENBEEK
Universitaire Campus, Agoralaan
Gebouw H - 3590 Diepenbeek
Tel. 011 37 07 77
20 KHLIM KATHOLIEKE HOGESCHOOL LIMBURG
CAMPUS DIEPENBEEK
Agoralaan - Gebouw B Bus 1
3590 Diepenbeek
Tel. 011 23 07 70 - Gratis tel. 0800 93 060
www.khlim.be - informatie@khlim.be
20 A DEPARTEMENT GEZONDHEIDSZORG
CAMPUS OUDE LUIKERBAAN
Oude Luikerbaan 79, 3500 Hasselt
Tel. 011 28 82 60
20 B DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING
CAMPUS HEMELRIJK
Hemelrijk 25, 3500 Hasselt
Tel. 011 30 04 90
20 C DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING
CAMPUS DIEPENBEEK
Agoralaan, Gebouw B Bus 4 - 3590 Diepenbeek
Tel. 011 56 15 70
WAAR KAN JE STUDEREN?
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Industriële wetenschappen: bouwkunde (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: nucleaire technologie (ABA)
Industriële wetenschappen: nucleaire technologie (MA)
- Milieutechnologie-radiochemie
- Nucleaire technieken/medisch-nucleaire technieken
Industriële wetenschappen: verpakkingstechnologie (ABA + MA)
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Bouw (PBA)
Elektromechanica (PBA)
- Klimatisering
- Onderhoudstechnologie
Elektronica-ICT (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Toegepaste informatica (PBA)
- Applicatieontwikkeling
- Systemen en netwerkbeheer
GEZONDHEIDSZORG
Verpleegkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
ONDERWIJS
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, biologie, chemie, economie,
elektriciteit, Engels, Frans, fysica, geschiedenis, godsdienst,
handel-burotica, informatica, Latijn, lichamelijke opvoeding,
mechanica, muzikale opvoeding, Nederlands, plastische opvoeding,
project algemene vakken, project kunstvakken, techniek,
voeding-verzorging, wiskunde

WAAR KAN JE STUDEREN? 69
20 D DEPARTEMENT SOCIAAL-AGOGISCH WERK
CAMPUS OUDE LUIKERBAAN
Oude Luikerbaan 79, 3500 Hasselt
Tel. 011 28 82 70
20 E DEPARTEMENT HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
CAMPUS DIEPENBEEK
Agoralaan, Gebouw B Bus 2 - 3590 Diepenbeek
Tel. 011 23 08 90
20 F DEPARTEMENT INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
CAMPUS DIEPENBEEK
Agoralaan, Gebouw B Bus 3 - 3590 Diepenbeek
Tel. 011 23 07 90
20 G CAMPUS C-MINE
MAD - Faculty (Media, Arts and Design faculty)
C-mine 5, 3600 Genk
Tel. 089 30 08 50
CAMPUS ELFDE LINIE
MAD - Faculty (Media, Arts and Design faculty)
Elfde-Liniestraat 25
Gebouw C, 3500 Hasselt
Tel. 011 23 88 30
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Orthopedagogie (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- KMO-management
- Logistiek management
- Marketing
- Rechtspraktijk
Oce management (PBA)
- Bedrijfsvertaler-tolk
- Management assistant
- Mediamanagement
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Medische laboratoriumtechnologie
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Chemie (PBA)
- Biochemie
- Chemie
- Procestechnologie
Elektromechanica (PBA)
- Automatisering
- Elektromechanica
- Klimatisering
- Onderhoudstechnologie
Elektronica-ICT (PBA)
- Elektronica
- ICT
Energietechnologie (PBA)
Milieuzorg (PBA)
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Audiovisuele kunsten (ABA + MA)
- Animatielm
- Communicatie- en multimediadesign
- Televisie-lm
Beeldende kunsten (ABA + MA)
- Fotograe
Productdesign (ABA + MA)
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Beeldende kunsten (ABA+ MA)
- Grasch ontwerp
- Juweelontwerp en edelsmeedkunst
- Vrije kunsten

70
20H DEPARTEMENT INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN
(samenwerking met Xios)
CAMPUS DIEPENBEEK
Agoralaan, Gebouw B en H, 3590 Diepenbeek
Tel. 011 23 07 90
21 PHL PROVINCIALE HOGESCHOOL LIMBURG
Elfde-Liniestraat 24
Gebouw A, 3500 Hasselt
Tel. 011 23 88 88
www.phl.be - phl@phl.be
21 A CAMPUS ELFDE LINIE
MAD - Faculty (Media, Arts and Design faculty)
Elfde-Liniestraat 25
Gebouw C, 3500 Hasselt
Tel. 011 23 88 30
CAMPUS C-MINE
MAD - Faculty (Media, Arts and Design faculty)
C-mine 5, 3600 Genk
Tel. 089 30 08 50
21 B CAMPUS ELFDE LINIE
DEPARTEMENT PHL-BUSINESS
Elfde-Liniestraat 26
Gebouw B, 3500 Hasselt
Tel. 011 23 87 77
21 C CAMPUS ELFDE LINIE
DEPARTEMENT PHL-EDUCATION
Elfde-Liniestraat 26,
Gebouw B, 3500 Hasselt
Tel. 011 23 88 15
WAAR KAN JE STUDEREN?
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Industriële wetenschappen: biochemie (MA)
Industriële wetenschappen: chemie (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: energie (MA)
- Automatisering
- Elektrotechniek
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Beeldende kunsten (ABA+ MA)
- Grasch ontwerp
- Juweelontwerp en edelsmeedkunst
- Vrije kunsten
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Audiovisuele kunsten (ABA + MA)
- Animatielm
- Communicatie- en multimediadesign
- Televisie-lm
Beeldende kunsten (ABA + MA)
- Fotograe
Productdesign (ABA + MA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Logistiek management
- Marketing
- Rechtspraktijk
Oce management (PBA)
- Bedrijfsvertaler-tolk
- Management assistant
- Medical management assistant
Toegepaste informatica (PBA)
- Applicatieontwikkeling
- Softwaremanagement
- Systemen en netwerkbeheer
ONDERWIJS
Secundair onderwijs (PBA):
economie, Engels, Frans, geschiedenis, handel-burotica, informatica,
Nederlands, plastische opvoeding, project algemene
vakken, project kunstvakken, wiskunde

WAAR KAN JE STUDEREN? 71
21 D CAMPUS HASSELT CENTRUM
DEPARTEMENT PHL-HEALTHCARE
Guenslaan 39, 3500 Hasselt
Tel. 011 29 49 50
21 E CAMPUS DIEPENBEEK
DEPARTEMENT PHL-ARCHITECTURE
Universitaire campus,
Agoralaan, Gebouw E - 3590 Diepenbeek
Tel. 011 24 92 00
21 F CAMPUS DIEPENBEEK
DEPARTEMENT PHL-BIO
Universitaire campus,
Agoralaan, Gebouw E - 3590 Diepenbeek
Tel. 011 24 92 10
21 G CAMPUS MUZIEKODROOM
DEPARTEMENT PHL-MUSIC
Bootstraat 9, 3500 Hasselt
Tel. 011 23 86 03
22 AH ARTEVELDEHOGESCHOOL
Hoogpoort 15, 9000 Gent
Tel. 09 235 20 00
www.arteveldehs.be - info@arteveldehs.be
22 A CAMPUS KANTIENBERG
Voetweg 66, 9000 Gent
Tel. 09 234 70 00
GEZONDHEIDSZORG
Ergotherapie (PBA)
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie (ABA)
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie (MA)
- Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie bij
musculoskeletale aandoeningen
- Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie bij neurologische
aandoeningen
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie in de geestelijke
gezondheidszorg
Verpleegkunde ( PBA)
Vroedkunde (PBA)
ARCHITECTUUR
Architectuur (ABA + MA)
Interieurarchitectuur (ABA + MA)
BIOTECHNIEK
Agro- en biotechnologie (PBA)
- Biotechnologie
- Groenmanagement
MUZIEK- EN PODIUMKUNSTEN
Pop- en rockmuziek (PBA)
- Muziekmanagement
- Muziektechniek
- Muziek
GEZONDHEIDSZORG
Ergotherapie (PBA)
Logopedie en audiologie (PBA)
- Audiologie
- Logopedie
Podologie (PBA)
Verpleegkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Internationaal ondernemen
- KMO-management
- Logistiek management
- Marketing
- Rechtspraktijk

72
22 B CAMPUS KATTENBERG
Kattenberg 9, 9000 Gent
Tel. 09 269 98 00
22 C CAMPUS SINT-ANNAPLEIN
Sint-Annaplein 31, 9000 Gent
Tel. 09 223 59 05
22 D CAMPUS HEYMANS (UZ)
B3-gebouw, 2de verdieping
De Pintelaan 185, 9000 Gent
Tel. 09 240 26 32
22 E CAMPUS MARIAKERKE
Industrieweg 228, 9030 Mariakerke
Tel. 09 216 36 16
22 F CAMPUS SINT-AMANDSBERG
Joseph Gerardstraat 18, 9040 Sint-Amandsberg
Tel. 09 218 73 73
Communicatiemanagement (PBA)
Journalistiek (PBA)
Oce management (PBA)
- Event- en projectmanagement
- Management assistant
- Medical management assistant
WAAR KAN JE STUDEREN?
ONDERWIJS
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, bio-esthetiek, biologie, economie,
Engels, Frans, fysica, geschiedenis, godsdienst, haartooi,
handel-burotica, informatica, Latijn, lichamelijke opvoeding,
muzikale opvoeding, Nederlands, plastische opvoeding, project
algemene vakken, project kunstvakken, techniek, voedingverzorging,
wiskunde
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Maatschappelijke advisering
- Personeelswerk
- Sociaal-cultureel werk
- Syndicaal werk en sociaal beleid
GEZONDHEIDSZORG
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie (ABA)
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie (MA)
- Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie bij inwendige
aandoeningen
- Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie bij kinderen
- Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie bij
musculoskeletale aandoeningen
- Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie bij verouderen
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Grasche en digitale media (PBA)
- Cross-media ontwerp
- Gramediabeleid
- Gramediatechnologie
- Multimediaproductie
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Pedagogie van het jonge kind (PBA)

WAAR KAN JE STUDEREN? 73
23 HG HOGESCHOOL GENT
Kortrijksesteenweg 14, 9000 Gent
Tel. 09 243 33 33
www.hogent.be- info@hogent.be
23A CAMPUS SCHOONMEERSEN
FACULTEIT MENS EN WELZIJN
Voskenslaan 362, 9000 Gent
Tel. 09 242 42 82
23B CAMPUS LEDEGANCK
FACULTEIT MENS EN WELZIJN
K.L. Ledeganckstraat 8, 9000 Gent
Tel. 09 243 93 50
23C CAMPUS VESALIUS
FACULTEIT MENS EN WELZIJN
Keramiekstraat 80, 9000 Gent
Tel. 09 321 21 20
23D CAMPUS MELLE
FACULTEIT NATUUR EN TECHNIEK
Brusselsesteenweg 161, 9090 Melle
Tel. 09 210 45 00
23E CAMPUS SCHOONMEERSEN
GEASSOCIEERDE FACULTEIT
TOEGEPASTE BIO-INGENIEURSWETENSCHAPPEN
Valentin Vaerwyckweg 1, 9000 Gent
Tel. 09 242 42 74
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Orthopedagogie (PBA)
- Algemene orthopedagogie
- Opvoedingsbegeleiding en -coaching bij kinderen
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Maatschappelijke advisering
- Personeelswerk
- Sociaal-cultureel werk
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, biologie, economie, Engels,
Frans, fysica, geschiedenis, handel-burotica, informatica,
lichamelijke opvoeding, muzikale opvoeding, Nederlands,
niet-confessionele zedenleer, plastische opvoeding, project
algemene vakken, project kunstvakken, techniek, voedingverzorging,
wiskunde
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Farmaceutische en biologische laboratoriumtechnologie
- Medische laboratoriumtechnologie
Ergotherapie (PBA)
Logopedie en audiologie (PBA)
- Audiologie
- Logopedie
Verpleegkunde (PBA)
Voedings- en dieetkunde (PBA)
BIOTECHNIEK
Agro- en biotechnologie (PBA)
- Dierenzorg
- Groenmanagement
- Landbouw
- Voedingsmiddelentechnologie
BIOTECHNIEK
Biowetenschappen (industrieel ingenieur) (ABA)
Biowetenschappen: land- en tuinbouwkunde (MA)
- Plantaardige en dierlijke productie
- Tropische plantaardige productie
- Tuinbouwkunde
Biowetenschappen: voedingsindustrie (MA)

74
CAMPUS SCHOONMEERSEN
GESASSOCIEERDE FACULTEIT HANDELSWETENSCHAPPEN EN
BESTUURSKUNDE
Valentin Vaerwyckweg 1, 9000 Gent
Tel. 09 242 42 42
CAMPUS SCHOONMEERSEN
FACULTEIT BEDRIJF EN ORGANISATIE
Valentin Vaerwyckweg 1, 9000 Gent
Tel. 09 243 87 87
CAMPUS SCHOONMEERSEN
FACULTEIT NATUUR EN TECHNIEK
Valentin Vaerwyckweg 1, 9000 Gent
Tel. 09 242 42 42
CAMPUS SCHOONMEERSEN
GEASSOCIEERDE FACULTEIT
TOEGEPASTE INGENIEURSWETENSCHAPPEN
Valentin Vaerwyckweg 1, 9000 Gent
Tel. 09 243 87 87
WAAR KAN JE STUDEREN?
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bestuurskunde en publiek management (ABA + MA)
Handelswetenschappen (ABA)
Handelswetenschappen (MA)
- Accountancy - scaliteit
- Finance & risk management
- Management en informatica
- Marketingmanagement
- Strategisch management
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Oce management (PBA)
- Bedrijfsvertaler-tolk
- Management assistant
- Medical management assistant
Toegepaste informatica (PBA)
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Chemie (PBA)
- Biochemie
- Chemie
- Milieuzorg
Elektromechanica (PBA)
- Automatisering
- Elektromechanica
- Klimatisering
Houttechnologie (PBA)
Modetechnologie (PBA)
Textieltechnologie (PBA)
Vastgoed (PBA)
- Landmeten
- Makelaardij
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Industriële wetenschappen: biochemie (MA)
Industriële wetenschappen: bouwkunde (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: chemie (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (ABA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (MA)
- Elektronica
- ICT
Industriële wetenschappen: energie (MA)
- Automatisering
- Elektrotechniek
Industriële wetenschappen: informatica (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: landmeten (MA)
Industriële wetenschappen: textieltechnologie (ABA + MA)

WAAR KAN JE STUDEREN? 75
23F CAMPUS AALST
FACULTEIT BEDRIJF EN ORGANISATIE
Arbeidstraat 14, 9300 Aalst
Tel. 053 73 07 00
23G CAMPUS MERCATOR
FACULTEIT BEDRIJF EN ORGANISATIE
Henleykaai 84, 9000 Gent
Tel. 09 243 87 87
CAMPUS MERCATOR
GEASSOCIEERDE FACULTEIT TOEGEPASTE TAALKUNDE
Groot-Brittanniëlaan 45, 9000 Gent
Tel. 09 224 97 00
23H CAMPUS BIJLOKE
SCHOOL OF ARTS KASK - KONINKLIJK CONSERVATORIUM
J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent
Tel. 09 267 01 00
23 I CAMPUS HOOGPOORT
SCHOOL OF ARTS KASK - KONINKLIJK CONSERVATORIUM
Hoogpoort 64, 9000 Gent
Tel. 09 269 01 00
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- KMO-management
- Logistiek management
- Marketing
Oce management (PBA)
- Management assistant
Toegepaste informatica (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy - scalilteit
- Financie- en verzekeringswezen
- KMO-management
- Logistiek management
- Marketing
- Milieumanagement
- Rechtspraktijk
Retailmanagement (PBA)
TOEGEPASTE TAALKUNDE
Meertalige communicatie (MA)
Toegepaste taalkunde (ABA)
Tolken (MA)
Vertalen (MA):
Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Russisch, Spaans,
Tsjechisch, Turks
ARCHITECTUUR
Interieurvormgeving (PBA)
Landschaps- en tuinarchitectuur (PBA)
AUDIOVISUELE EN BEELDENDE KUNST
Audiovisuele kunsten (ABA + MA)
- Animatielm
- Film
Beeldende kunsten (ABA + MA)
- Fotograe
- Grasch ontwerp
- Mode
- Multimediale vormgeving
- Textielontwerp
- Vrije kunsten
MUZIEK EN PODIUMKUNSTEN
Drama (ABA+MA)
MUZIEK EN PODIUMKUNSTEN
Muziek (ABA + MA)
- Instrumentenbouw
- Muziektheorie - schriftuur
- Scheppende muziek
- Uitvoerende muziek
Muziek (MA)
- Muziekpedagogie

76
24
KAHOSL
KATHOLIEKE HOGESCHOOL SINT-LIEVEN
Gebroeders Desmetstraat 1, 9000 Gent
Tel. 09 265 86 10
www.kahosl.be - info@kahosl.be
24 A TECHNOLOGIECAMPUS GENT
Gebr. Desmetstraat 1, 9000 Gent
Tel. 09 265 86 10
24 B CAMPUS WAAS
Hospitaalstraat 23, 9100 Sint Niklaas
Tel. 03 776 43 48
WAAR KAN JE STUDEREN?
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Farmaceutische en biologische laboratoriumtechnologie
- Medische laboratoriumtechnologie
Voedings- en dieetkunde (PBA)
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Chemie (PBA)
- Biochemie
- Chemie
- Milieuzorg
Elektronica-ICT (PBA)
- Elektronica
- ICT
Energietechnologie (PBA)
Facilitair management (PBA)
Industriële wetenschappen: biochemie (MA)
Industriële wetenschappen: bouwkunde (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: chemie (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (ABA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (MA)
- Elektronica
- ICT
Industriële wetenschappen: energie (MA)
- Automatisering
- Elektrotechniek
Industriële wetenschappen: landmeten (MA)
Ontwerp- en productietechnologie (PBA)
BIOTECHNIEK
Agro- en biotechnologie (PBA)
- Agro-industrie
- Dierenzorg
- Groenmanagement
- Landbouw
GEZONDHEIDSZORG
Verpleegkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
ONDERWIJS
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, biologie, chemie, Duits,
economie, elektriciteit, Engels, Frans, fysica, geschiedenis,
godsdienst, handel-burotica, informatica, lichamelijke opvoeding,
Nederlands, project algemene vakken, project kunstvakken,
techniek, wiskunde

WAAR KAN JE STUDEREN? 77
24 C CAMPUS DIRK MARTENS
Kwalestraat 154, 9320 Aalst (Nieuwerkerken)
Tel. 053 72 71 70
25
HOWEST
HOWEST, DE HOGESCHOOL WEST-VLAANDEREN
Markesteenweg 58, 8500 Kortrijk
Tel. 056 24 12 90
www.howest.be - info@howest.be
25 A Sint-Jorisstraat 71, 8000 Brugge
Tel. 050 33 32 68
25 B Rijselstraat 5, 8200 Brugge
Tel. 050 38 12 77
GEZONDHEIDSZORG
Verpleegkunde (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Marketing
Oce management (PBA)
- Management assistant
- Medical management assistant
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Bouw (PBA)
Elektromechanica (PBA)
- Elektromechanica
- Klimatisering
- Medische instrumentatie
- Procesautomatisering
Industriële wetenschappen (ABA eerste drie semesters)
Vastgoed (PBA)
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
bewegingsrecreatie, biologie, Engels, Frans, geschiedenis, lichamelijke
opvoeding, Nederlands, niet-confessionele zedenleer
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
Toegepaste psychologie (PBA)
ARCHITECTUUR
Toegepaste architectuur (PBA)
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Farmaceutische en biologische laboratoriumtechnologie
- Medische laboratoriumtechnologie
Sport en bewegen (PBA)
Verpleegkunde (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy scaliteit
- Financie- en verzekeringswezen
- Logistiek management
- Marketing
Netwerkeconomie (PBA)

78
25 C Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk
Tel. 056 23 98 60
25 D Graaf Karel de Goedelaan 5, 8500 Kortrijk
Tel. 056 24 12 11
26 KHBO KATHOLIEKE HOGESCHOOL BRUGGE - OOSTENDE
Xaverianenstraat 10, 8200 Brugge
Tel. 050 30 51 00 Gratis tel. 0800 96 322
www.khbo.be - info@khbo.be
26 A DEPARTEMENT GEZONDHEIDSZORG
DEPARTEMENT HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING
Xaverianenstraat 10, 8200 Brugge
Tel. 0800 96 322 (gratis nummer)
Oce management (PBA)
- Executive management assistant
- Medical management assistant
Toegepaste informatica (PBA)
WAAR KAN JE STUDEREN?
GEZONDHEIDSZORG
Ergotherapie (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Communicatiemanagement (PBA)
- Commerciële communicatie
- Public relations en voorlichting
Journalistiek (PBA)
Oce management (PBA)
- Bedrijfsvertaler-tolk
- Executive management assistant
- Medical management assistant
Toerisme en recreatiemanagement (PBA)
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Maatschappelijke advisering
- Sociaal-cultureel werk
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Industrieel productontwerpen (PBA)
Industriële wetenschappen: biochemie (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: chemie (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektronica - ICT (ABA)
Industriële wetenschappen: elektronica - ICT (MA)
- Elektronica
- ICT
- Multimedia en informatietechnologie
Industriële wetenschappen: energie (MA)
- Automatisering
- Elektrotechniek
Industriële wetenschappen: industrieel ontwerpen (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: milieukunde (ABA + MA)
Multimedia en communicatietechnologie (PBA)
- Digital arts and entertainment
- Multimedia en communicatietechnologie
GEZONDHEIDSZORG
Biomedische laboratoriumtechnologie (PBA)
- Medische laboratoriumtechnologie
Ergotherapie (PBA)
Logopedie en audiologie (PBA)
- Audiologie
- Logopedie

WAAR KAN JE STUDEREN? 79
26 B DEPARTEMENT INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
CAMPUS OOSTENDE
Zeedijk 101, 8400 Oostende
Tel. 059 56 90 00
Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie (ABA + MA)
(in samenwerking met K.U.Leuven) (eerste twee bachelor jaren)
Verpleegkunde (PBA)
Voedings- en dieetkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountacy-scaliteit
- Rechtspraktijk
- Sport- en cultuurmanagement
Hotelmanagement (PBA)
Oce management (PBA)
- Bedrijfsvertaler-tolk
- Management assistant
Toerisme en recreatiemanagement (PBA)
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, biologie, economie, elektriciteit, Engels, Frans,
fysica, geschiedenis, godsdienst, informatica, mechanica, Nederlands,
plastische opvoeding, project algemene vakken, project
kunstvakken, techniek, wiskunde
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Chemie (PBA)
- Chemie
Elektromechanica (PBA)
- Automatisering
- Elektromechanica
Elektronica-ICT
- Elektronica
- ICT
Industriële wetenschappen: bouwkunde (ABA + MA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (ABA)
Industriële wetenschappen: elektromechanica (MA)
- Elektromechanica
- Luchtvaarttechnologie
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (ABA)
Industriële wetenschappen: elektronica-ICT (MA)
- Electronica
- ICT
Industriële wetenschappen: energie (MA)
- Automatisering
- Hernieuwbare energie
Industriële wetenschappen: kunststofverwerking (ABA + MA)
Luchtvaart (PBA)
- Aspirant-lijnpiloot
- Luchtvaarttechnologie

80
27 KATHO KATHOLIEKE HOGESCHOOL ZUID-WEST-VLAANDEREN KATHO
Doorniksesteenweg 145, 8500 Kortrijk
Tel. 056 26 41 60
www.katho.be - bachelor@katho.be
27 A DEPARTEMENT HANDELSWETENSCHAPPEN EN
BEDRIJFSKUNDE - HANTAL
Doorniksesteenweg 145, 8500 Kortrijk
Tel. 056 26 41 40
27 B DEPARTEMENT VERPLEEGKUNDE EN
VROEDKUNDE - HIVV
Doorniksesteenweg 145, 8500 Kortrijk
Tel. 056 26 41 10
27 C DEPARTEMENT SOCIAAL- AGOGISCH WERK - IPSOC
Doorniksesteenweg 145, 8500 Kortrijk
Tel. 056 26 41 50
27 D DEPARTEMENT TECHNOLOGIE EN INFORMATICA-VHTI
Doorniksesteenweg 145, 8500 Kortrijk
Tel. 056 26 41 20
WAAR KAN JE STUDEREN?
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Bedrijfsmanagement (PBA)
- Accountancy-scaliteit
- Automotive management
- Businsessmanagement en entrepreneurship
- Eventmanagement
- Financie- en verzekeringswezen
- Immobiliën en verzekeringswezen
- Logistiek management
- Marketing
Oce management (PBA)
- Management assistant
- Medical management assistant
GEZONDHEIDSZORG
Verpleegkunde (PBA)
Vroedkunde (PBA)
SOCIAAL-AGOGISCH WERK
Maatschappelijke veiligheid (PBA)
Orthopedagogie (PBA)
Sociaal werk (PBA)
- Maatschappelijk werk
- Personeelswerk
- Sociaal-cultureel werk
- Sociaal-juridische dienstverlening
Toegepaste psychologie (PBA)
- Arbeids- en organisatiepsychologie
- Klinische psychologie
- Schoolpsychologie en pedagogische psychologie
HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE
Toegepaste informatica (PBA)
- Applicatieontwikkeling
- Mobile devices
- Softwaremanagement
INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE
Autotechnologie (PBA)
Electromechanica (PBA)
- Automatisering
- Elektromechanica
- Industrial management
- Klimatisering

WAAR KAN JE STUDEREN? 81
27 E DEPARTEMENT VERPLEEGKUNDE EN BIOTECHNOLOGIE - HIVB
Wilgenstraat 32, 8800 Roeselare
Tel. 051 23 23 30
27 F DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING RENO
Sint-Jozefstraat 1, 8820 Torhout
Tel. 050 23 10 30
27 G DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING - PHO
Beernegemstraat 10, 8700 Tielt
Tel. 051 40 02 40
3. HBO5 VERPLEEGKUNDE
Electronica - ICT (PBA)
- Electronica
- ICT
Energietechnologie (PBA)
- Elektrotechniek
Ontwerp- en productietechnologie (PBA)
- Kunststofverwerking
- Ontwerp- en productietechnologie
BIOTECHNIEK
Agro- en biotechnologie (PBA)
- Agro-industrie
- Biotechnologie
- Dierenzorg
- Groenmanagement
- Landbouw
- Tuinbouw
- Voedingsmiddelentechnologie
GEZONDHEIDSZORG
Verpleegkunde (PBA)
ONDERWIJS
Lager onderwijs (PBA)
Secundair onderwijs (PBA):
aardrijkskunde, bewegingsrecreatie, biologie, economie, Engels,
Frans, fysica, geschiedenis, godsdienst, handel-burotica, informatica,
lichamelijke opvoeding, Nederlands, project algemene
vakken, techniek, voeding-verzorging, wiskunde
ONDERWIJS
Kleuteronderwijs (PBA)
Lager onderwijs (PBA)
33 SINT-NORBERTUSINSTITUUT - AFDELING VERPLEEGKUNDE
Lokkaardstraat 6, 2018 Antwerpen
Tel. 03 238 43 73
www.sint-norbertus.be
34 LEONARDO LYCEUM / SITO 7
Lange Beeldekensstraat 267, 2060 Antwerpen
Tel. 03 217 71 16
www.sito7.be
35 HOGER INSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE SINT-ELISABETH
Herentalsstraat 70, 2300 Turnhout
Tel. 014 47 13 00
www.hivset.be

82
36 SINT-ALOYSIUSINSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE
Kolveniersvest 24, 2500 Lier
Tel. 03 480 17 66
www.sal.be
37 SINT-NORBERTUSINSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE
Rooienberg 23, 2570 Duel
Tel. 015 30 38 83
www.verpleegkunde-duel.be
38 KONINKLIJK TECHNISCH ATHENEUM -
PARAMEDISCH INSTITUUT
Augustijnenstraat 92, 2800 Mechelen
Tel. 015 29 01 36
www.paramedin.be
38 A KONINKLIJK TECHNISCH ATHENEUM - PARAMEDISCH INSTITUUT
Laarbeeklaan 121, 1090 Brussel
Tel. 02 472 25 43
www.paramedin.be
39 SINT-GUIDO-INSTITUUT
Sainte-Adresseplein 12, 1070 Brussel
Tel. 02 520 86 30
www.sintguido.be
40 SINT-FRANCISCUSINSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE
Naamsestraat 105, 3000 Leuven
Tel. 016 23 07 66
www.stfran.be
41 PROVINCIAAL INSTITUUT VERPLEEGKUNDE HASSELT
Kunstlaan 1, 3500 Hasselt
Tel. 011 26 05 10
www.pivh.be
42 VRIJ TECHNISCH INSTITUUT - CAMPUS SALVATOR
Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt
Tel. 011 24 62 40
www.vti-hasselt.be
43 REGINA MUNDI VERPLEEGOPLEIDING
Weg naar As 62, 3600 Genk
Tel. 089 35 69 25
www.verpleegopleiding-genk.be
44 BENEDICTUSPOORT
Campus Maria Middelares
Kortrijksesteenweg 1024, 9000 Gent
Tel. 09 222 37 82
www.benedictuspoort.be
WAAR KAN JE STUDEREN?

WAAR KAN JE STUDEREN? 83
45 INSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE SINT-VINCENTIUS
Campus Sint-Vincentius Gent
Molenaarsstraat 22, 9000 Gent
Tel. 09 235 82 40
www.ivv-gent.be
45A INSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE SINT-VINCENTIUS
Campus Guislain
Jozef Guislainstraat 43, 9000 Gent
Tel. 09 216 35 50
www.ivv-gent.be
45 B INSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE SINT-VINCENTIUS
Campus Sint-Elisabeth
Sint-Walburgastraat 9, 9700 Oudenaarde
Tel. 055 31 13 94
www.ivv-gent.be
45 C INSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE SINT-VINCENTIUS
Campus Sint-Vincentius Eeklo
Zuidmoerstraat 125, 9900 Eeklo
Tel. 09 341 82 29
www.ivv-gent.be
46 TECHNISCH INSTITUUT SINT-CAROLUS - AFDELING
VERPLEGING
Hospitaalstraat 23, 9100 Sint-Niklaas
Tel. 03 780 89 07
www.sint-carolus.be
47 SINT-AUGUSTINUSINSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE
Leopoldlaan 9, 9300 Aalst
Tel. 053 70 33 79
www.sai-aalst.be
48 HOGERE BEROEPSOPLEIDING VOOR VERPLEEGKUNDE
VESTIGING SINT-MICHIELS
Koning Albert I-laan 6, 8200 Brugge
Tel. 050 30 18 95
www.hbov.be
48 A HOGERE BEROEPSOPLEIDING VOOR VERPLEEGKUNDE
VESTIGING BRUGGE
Zonnekemeers 18, 8000 Brugge
Tel. 050 34 75 89
www.hbov.be
48 B HOGERE BEROEPSOPLEIDING VOOR VERPLEEGKUNDE
VESTIGING OOSTENDE
Frère Orbanstraat 145A, 8400 Oostende
Tel. 059 80 17 57
www.hbov.be

84
49 KTA VESALIUSINSTITUUT OOSTENDE
Lengestraat 1, 8400 Oostende
Tel. 059 70 68 70
www.vesaliusinstituut.be
49 A KTA VESALIUSINSTITUUT
Keramiekstraat 80, 9000 Gent
Tel. 09 222 40 15
www.vesaliusinstituut.be
49 B KTA VESALIUSINSTITUUT
Ninovestraat 169, 9600 Ronse
Tel. 055 23 53 92
www.vesaliusinstituut.be
49 C KTA VESALIUSINSTITUUT
Rijselstraat 3, 8200 Brugge
Tel. 050 38 82 88
www.vesaliusinstituut.be
WAAR KAN JE STUDEREN?
50 SINT-NIKLAASINSTITUUT 4DE GRAAD VERPLEEGKUNDE
Doorniksesteenweg 145, 8500 Kortrijk
Tel. 056 26 41 10
www.siniko.be
51 HOGER BEROEPSONDERWIJS VOOR VERPLEEGKUNDE IC DIEN
Westlaan 99, 8800 Roeselare
Tel. 051 20 73 54
www.icdien.be
52 INSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE ALEYDIS
Vijfseweg 2, 8790 Waregem
Tel. 056 60 24 68
www.aleydis.be
52 A INSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDE ALEYDIS
Grote Hulststraat 55, 8700 Tielt
Tel. 051 40 27 65
www.aleydis.be
4. UNIFORMBEROEPEN
53 DEFENSIE
ALGEMENE DIRECTIE HUMAN RESOURCES
Bruynstraat 200 Kwartier Koningin Astrid Blok DOO - 1120 Brussel
Gratis nummer: 0800 33348 - www.mil.be/jobsite
53 A INFORMATIECENTRUM ANTWERPEN
Belgiëlei 119, 2018 Antwerpen
Tel. 03 231 24 20

WAAR KAN JE STUDEREN? 85
53 B INFORMATIECENTRUM BRUSSEL
Kortenberglaan 125, 1000 Brussel
Tel. 02 742 69 66
53 C INFORMATIECENTRUM HASSELT
Guenslaan 24, 3500 Hasselt
Tel. 011 28 88 70
53 D INFORMATIECENTRUM GENT
G. De Craeyerstraat 2, 9000 Gent
Tel. 09 267 36 26
53 E INFORMATIECENTRUM BRUGGE
Leopold Debruynestraat 125, 8310 Brugge
Tel. 050 36 62 70
54 POLITIE
DIRECTIE VAN DE REKRUTERING EN VAN DE SELECTIE
Fritz Toussaintstraat 8, 1050 Brussel
Gratis nummer: 0800 99 404 - www.jobpol.be
54 A CAMPUS VESTA APB POLITIEOPLEIDINGEN Antwerpen
Oostmalsesteenweg 75, 2520 Ranst
Tel. 03 205 19 50
54 B GEWESTELIJKE EN INTERCOMMUNALE POLITIESCHOOL
Oudstrijderslaan 199, 1140 Brussel
Tel. 02 201 16 16
54 C TRAININGS- EN OPLEIDINGSCENTRUM VOOR POLITIE
Poverstraat 75, 1731 Asse
Tel. 02 456 89 20
54 D PROVINCIE LIMBURG OPLEIDING EN TRAINING
M. Habetslaan 7, 3600 Genk
Tel. 089 77 82 50
54 E OOST-VLAAMSE POLITIEACADEMIE
Sprendonkstraat 5, 9042 Mendonk
Tel. 09 345 69 64
54 F WEST-VLAAMSE POLITIESCHOOL
K. Leopold III- laan 41, 8200 Brugge
Tel. 050 40 45 40

86
WAAR KAN JE STUDEREN?
5. CONSORTIA VOLWASSENENENONDERWIJS
55 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS ANTWERPEN
Brederodestraat 90, 2018 Antwerpen
Tel. 03 338 93 70
www.vol-ant.be
56 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS DE RANK
Kleinhoefstraat 6, 2440 Geel
Tel. 014 57 96 20
www.consortiumderank.be
57 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS SAMEN STROMEN
Vaartdijk 86, 2800 Mechelen
Tel. 0471 48 23 82
www.samenstromen.be
58 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS EEN LEVEN LANG
LEREN IN LEUVEN EN OMGEVING
Provincieplein 1, 3010 Kessel-Lo
Tel. 016 26 79 75
www.leereenlevenlang.be
59 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS GROENE RAND
d’Aubreméstraat 2, 1800 Vilvoorde
Tel. 0478 35 97 32
www.groenerand.be
60 BRUSSELS CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS
Priemstraat 53/pb221, 1000 Brussel
Tel. 02 502 95 16
www.brucovo.be
61 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS LIMBURG NOORD
Universiteitslaan 3 (H5.29), 3500 Hasselt
Tel. 011 30 59 16
www.volwassenenonderwijslimburg.be
62 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS LIMBURG ZUID
Universiteitslaan 3 (H5.27), 3500 Hasselt
Tel. 011 30 59 10
www.volwassenenonderwijslimburg.be
63 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS IX
Grote Markt 1, 9100 Sint-Niklaas
Tel. 03 760 96 11
www.consortiumIX.be

WAAR KAN JE STUDEREN? 87
64 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS X
Sint-Annastraat 4, 9620 Zottegem
Tel. 09 360 18 14
www.consortiumx.be
65 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS 11 - WONDERWIJS
Botermarkt 1, 9000 Gent
Tel. 09 267 73 96
www.onderwijsvoorvolwassenen.be
66 CONSORTIUM VOLWASSENENONDERWIJS XII – MENES
Emelgemseplein 1, 8870 Izegem
Tel. 051 43 15 70
www.comenes.be
67 CONSORTIUM XIII WEBROS
Abdijbekestraat 9, 8200 Sint-Andries
Tel. 050 40 70 61
www.webros.be

to do :
vergeet je checklist
achteraan niet mee te
nemen naar de sid-in!
www.sidin.be

89
waar kan je aan de slag? 89
deel 3
waar kan je
aan de slaG?
oVerzIcHt Van beroepssectoren

90
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
Prociat! Je staat op het punt de schoolpoort achter je dicht te trekken, liefst met een diploma
of kwalicatie in de hand. Er zijn twee mogelijkheden: of je gaat voortstuderen, of je zet de
stap naar de arbeidsmarkt. In beide gevallen is het interessant te weten in welke sectoren je
zoal terecht kan komen, hetzij binnenkort, hetzij in een iets verdere toekomst.
ONEINDIG VEEL BEROEPEN ...
Sommige sectoren zijn goed gekend bij het grote publiek, zoals de bouwsector of de sector van de horeca. Maar er is ook de
binnenscheepvaart, de groene sectoren, de podiumkunsten ... Sectoren vertegenwoordigen ook heel wat beroepen die niet
gekend zijn of waar een verkeerd beeld van bestaat. Weet jij wat een waterklerk doet? Als het antwoord neen is, ga dan eens
kijken bij de sector van de internationale handel.
En een vrachtwagenchaueur moet veel meer kennen en kunnen dan ’alleen maar’ met een vrachtwagen rijden; ook in zijn
of haar job komt heel wat administratie kijken. Wie in de garagesector aan de slag gaat, werkt steeds vaker met ‘computers
op wielen’ en kan best wat voeling met mechanica, elektriciteit én elektronica gebruiken. Wil je echt zicht krijgen op wat je
moet kennen en kunnen in een bepaald beroep, dan kan je ook eens kijken in de beroepscompetentieproelen op de website
www.serv.be onder ‘Beroepsproelen’. Een beroepsproel bevat het werkdomein van een (beginnend en ervaren) beroepbeoefenaar
en een gedetailleerde beschrijving van haar of zijn competenties.
... VOOR IEDEREEN!
Het is niet omdat je (binnenkort) gaat werken dat je de rest van je leven niet meer zal/kan bijleren. De sectoren bieden, onder
andere via hun sectorfondsen, heel wat bijkomende opleidingskansen aan, ook als je al aan de slag bent. Op die manier bieden
de sectoren doorgroeimogelijkheden. Als hulpmonteur in de montage, bijvoorbeeld, kan je doorgroeien naar monteur, brigadier
en chef. De sectoren werken daarvoor samen met de VDAB, SYNTRA, centra voor volwassenenonderwijs en andere opleidingsverstrekkers.
Het opleidingsaanbod vind je op de websites van de sectoren terug.
Laat je niet afschrikken door een bepaald imago van een sector: vrouwen zijn welkom in heel wat sectoren en beroepen die nog
als ‘typisch mannelijk’ beschouwd worden, en omgekeerd. Sectoren hebben dus oog voor diversiteit en bieden graag kansen
aan gemotiveerde kandidaat-werknemers die, onder andere, on-the-job willen bijleren.
Je zal ook ontdekken dat je met tal van niet-specieke opleidingen toch in een bepaalde sector aan de slag kan. Zo hoef je geen
artiest te zijn om in de podiumkunsten te werken. Je kan er ook terecht als kapper, schrijnwerker, onthaalbediende, boekhouder
... Eenzelfde opleiding of diploma kan leiden tot tewerkstelling in totaal uiteenlopende sectoren.
IN DEZE BROCHURE ...
In deze brochure krijg je een overzicht van 30 sectoren, alfabetisch gerangschikt. Deze sectoren vertegenwoordigen samen
meer dan 75% van alle werknemers in Vlaanderen. Dat betekent dat een aantal sectoren niet zijn opgenomen, bv. de schoonmaaksector,
de distributiesector, de sector van banken en verzekeringen. Dit komt omdat deze sectoren (nog) geen sectorconvenant
(zie afkortingen en termen p. 91) hebben.
De uitzendsector is een bijzondere sector omdat ze mensen tewerkstelt in alle andere sectoren. Uitzendarbeid is voor vele
schoolverlaters de opstap naar de arbeidsmarkt.
In Wat doen we? krijg je een korte omschrijving van wat de sector precies doet en eventueel welke vaardigheden, attitudes ...
typerend voor de sector zijn. Een drukafwerker moet niet alleen gevoel hebben voor techniek, maar ook nauwkeurig kunnen
werken. In de houtsector zijn liefde voor het vak, exibiliteit en teamgeest belangrijk.

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 91
In Wie doet het? vind je meer uitleg bij de beroepen uit de sector. Maar soms is de lijst zo lang dat het bij een loutere opsomming
blijft. En die opsomming is meestal ook niet volledig. Neem dus ook een kijkje op de website van het sectorfonds want
daar staan vaak uitgebreide info en beschrijvingen van de beroepen in de sector.
Je vindt meer uitleg over de opleidingsmogelijkheden in Hoe word je het? Voor heel wat sectoren kan je al een specieke richting
in het secundair onderwijs kiezen, maar zelfs als je dit niet deed, is het nog niet altijd te laat om je om te scholen.
In Meer informatie staan de contactgegevens van het sectorfonds. De consulenten van dit fonds kunnen je informeren over
eventuele tewerkstellingsmogelijkheden en -initiatieven. Maar ook eens je werknemer bent, houdt het leren niet op. De meeste
sectoren bieden, onder andere via hun sectorfondsen, bijkomende opleidingskansen aan, waardoor je heel wat doorgroeimogelijkheden
hebt. Het opleidingsaanbod vind je op de websites van de sectorfondsen.
AFKORTINGEN EN TERMEN
SECTOR
Een sector verenigt alle bedrijven en hun werknemers, die
actief zijn binnen een bepaalde bedrijfstak. Er wordt ook gesproken
over economische sectoren, bedrijfssectoren ...
SOCIALE PARTNERS
De sociale partners zijn de vertegenwoordigers van de werkgevers
(voor Vlaanderen: Unizo, Voka, Verso, Boerenbond) en
van de werknemers (voor Vlaanderen: ACLVB, ACV, ABVV).
PC OF PARITAIR COMITÉ
In een paritair comité zetelen vertegenwoordigers van werkgevers
en werknemers van ondernemingen met aanverwante
activiteiten. De opdrachten van de paritaire comités zijn in
hoofdzaak het sluiten van collectieve arbeidsovereenkomsten,
het voorkomen of bijleggen van sociale conicten en
het uitvoeren van elke taak die hen door een wet is toevertrouwd.
CAO
(COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST)
Een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) is een akkoord
dat gesloten wordt tussen werknemersorganisaties en werkgeversorganisaties
en waarbij individuele en collectieve betrekkingen
tussen werkgevers en werknemers in ondernemingen
of in een bedrijfstak worden vastgesteld en
de rechten en verplichtingen van de verschillende partijen
worden geregeld. Er zijn drie soorten cao’s: de intersectorale
cao’s die gesloten worden in de Nationale Arbeidsraad en
waarvan de werkingssfeer zich uitstrekt tot verschillende
bedrijfstakken en tot het gehele land, de sectorale cao’s die
gesloten worden door de organisaties die erin vertegenwoordigd
zijn en de ondernemings-cao’s.
SECTORCONVENANT
Een sectorconvenant is een samenwerkingsakkoord tussen
de Vlaamse regering en een sector waarbij de sector engagementen
aangaat die te maken hebben met een betere aansluiting
tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt, met het
voeren van een competentiebeleid in de ondernemingen van
de sector en met diversiteit. Sectorconsulenten staan in voor
het realiseren van die engagementen.
IBO (INDIVIDUELE BEROEPSOPLEIDING)
Een IBO is een individuele beroepsopleiding in de onderneming
en gebeurt in samenwerking met de VDAB. Dit is een
opleiding waarbij de cursist door de onderneming op de
werkplek wordt getraind en begeleid. Na deze opleiding is het
bedrijf verplicht om hem of haar een contract aan te bieden.
KNELPUNTBEROEP
Een knelpuntberoep is een beroep waarvan de vacatures
minder snel worden ingevuld dan bij andere beroepen.

92
DE AUDIOVISUELE SECTOR
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
De audiovisuele sector omvat alle bedrijven, organisaties en zelfstandigen die radio- en televisieprogramma’s produceren. Het
gaat om zenders (bv. VTM, VRT, Q-Music, 4FM), productiehuizen (bv. Studio 100, Woestijnvis, Kanakna) en de bedrijven die de
technische diensten verlenen (bv. Videohouse, Alfacam).
Radio en televisie, niemand ontsnapt eraan. Iedereen luistert en kijkt ernaar, niemand blijft er onberoerd bij. In de audiovisuele
sector kan je meewerken aan de realisatie van programma’s die voor een heleboel mensen een bron van kennis en vermaak
zijn. Het gaat om krachtige media die een venster op de wereld bieden en zorgen voor ontspanning. Werken voor radio en tv
spreekt waarschijnlijk tot de verbeelding, maar de werkelijkheid is heel wat minder glamoureus. Een programma in de ether
krijgen vraagt hard en intensief teamwork en is vaak een project van lange adem.
WIE DOET HET?
Een programma maken vraagt een heel divers team van mensen, met elk zeer specieke functieproelen. Anderzijds vormt de
hechte band tussen deze mensen de sleutel tot het maken van een geslaagd eindproduct.
De redacteurs spelen een belangrijke rol. Als redacteur bepaal je een onderwerp en werk je de inhoud uit op basis van eigen
research. De eindredacteur overkoepelt dit procedé en volgt dit nauwgezet op. Een scenarist schrijft de scripts/scenario’s/
draaiboeken uit op basis van dit onderzoeksmateriaal. De producer zorgt er tijdens en na het werk van de redactie voor dat
de opnames goed kunnen verlopen. Voor televisie stelt hij de crew van regisseurs, cameratechnici, geluidtechnici, enzovoort
samen. Als producer waak je in eerste instantie over het budget en ben je verantwoordelijk voor alle praktische en logistieke
aangelegenheden. De regisseur zorgt voor het juist in beeld brengen van de opnamen, zorgt voor een optimale inhoudelijke
invulling in samenspraak met de eindredactie en draagt uiteindelijk de eindvertanwoordelijkheid voor de uitzending. Na de
opnames zorgt de monteur ervoor dat de beelden, teksten, interviews, ... samengevoegd worden en dat beeld en geluid perfect
op elkaar aansluiten. Andere mensen die je terugvindt achter de schermen van een televisie- en/of radioprogramma, zijn
muzieksamenstellers, radiotechnici, mensen voor kap en grime, ondertitelaars, cameracorrectors (schaders), publieksopwarmers,
kabelslepers, medewerkers catering, ... Bedrijven in de audiovisule sector hebben naast de bovengenoemde mensen ook
een heel team nodig dat zich bezighoudt met het personeelsbeheer, de boekhouding, het algemene management, marketing,
sales, marktonderzoek enzovoort. Ook deze mensen zijn levensnoodzakelijk om een goed programma af te leveren.
HOE WORD JE HET?
Een bachelor in de audiovisuele technieken of in de kunsten is de uitgelezen weg naar tewerkstelling in de sector. In deze professioneel
en academisch gerichte opleidingen verwerf je de vaardigheden om als radiomaker, regisseur, camera-/lichtman of
-vrouw, monteur, ... aan de slag te gaan.
Op www.mediarte.be (onder de rubriek ’opleidingen’) vind je een overzicht van heel wat opleidingen die een deur naar de
audiovisuele sector kunnen openen.
MEER INFORMATIE
Sociaal Fonds Audiovisuele Sector
Landsroemlaan 20 - 1083 Brussel
Tel. 02 478 26 53 54
info@mediarte.be
www.mediarte.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 93
DE BEDIENDENSECTOR
WAT DOEN WE?
Deze sector groepeert de ondernemingen en de bedienden (niet de arbeiders) van de subsectoren die niet tot een speciek
paritair comité behoren.
Het gaat om een dertigtal uiteenlopende subsectoren: bv. autohandel, betonnijverheid, boekhoudkantoren, bouwbedrijven,
callcenters, cementnijverheid, consultancy, grasche ondernemingen, garagebedrijven en koetswerk, glasnijverheid, groothandel,
houtnijverheid, informatica, leasing, multimedia, publiciteitsagentschappen, reisbureaus, touroperators, studiebureaus,
tabakbedrijven, uitgeverijen en uitzendkantoren.
WIE DOET HET?
Omdat de ondernemingen die tot deze sector behoren zeer divers zijn, is het moeilijk om een robotfoto te maken van de ‘standaardbediende’.
Je hebt allerlei bedienden: het kan gaan om verkopers, callcenteroperatoren, hulpboekhouders, informatici,
wereiders in een bouwbedrijf, graci, tekenaars in een studiebureau, communicatieverantwoordelijken, magazijnmedewerkers,
managementassistants. Het gaat hier maar om een aantal voorbeelden van bediendenberoepen die je vindt in ondernemingen
van het Aanvullend Paritair Comité voor Bedienden. Eigenlijk zijn zowat alle functies en alle studieniveaus vertegenwoordigd.
HOE WORD JE HET?
Je kan in de sector zowel met een heel algemene opleiding, zoals secretariaat-talen, als met een meer specieke opleiding,
zoals informatica of boekhouding, aan de slag. Opleidingen van elk niveau (secundair onderwijs, bachelor of master) komen
hierbij in aanmerking.
Via Cevora kan je een lijst van beroepen krijgen waarvoor bedrijven moeilijk kandidaten vinden. Er is bijvoorbeeld veel vraag
naar verkopers, IT-specialisten en administratief medewerkers. In de bouwsector is er vooral vraag naar wereiders en tekenaars.
Bedrijven ondervinden ook moeilijkheden om voldoende geschikte managementassistants en callcentermedewerkers
te vinden. Een opleiding in combinatie met een goede talenkennis is een garantie op tewerkstelling in deze sector.
MEER INFORMATIE
Cevora – Opleidingscentrum van het Aanvullend Paritair Comité voor Bedienden (ANPCB)
E. Plaskylaan 144 – 1030 Brussel
Tel. 0800 99 715
contactcenter@cevora.be
www.cevora.be

94
DE BINNENVAARTSECTOR
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
Goederenvervoer over heel Europa: het is dankzij de binnenvaart dat er ieder jaar honderdduizenden vrachtwagens van onze
wegen gehaald worden. De binnenvaart is het vervoer van goederen over de binnenwateren: de rivieren en kanalen. Zo worden
op het Albertkanaal evenveel goederen vervoerd als op de E 313 (Boudewijnsnelweg). Eén binnenschip van 1200 ton vervoert
evenveel lading als minimum 40 vrachtwagens. De binnenvaartschepen worden ook steeds groter. Een gemiddeld binnenschip
is 110 meter lang en 11,40 meter breed.
WIE DOET HET?
Om al deze schepen in beweging te houden, is er een divers team van mensen nodig.
De minimale bemanning bestaat uit een schipper (kapitein), een stuurman en een matroos. De binnenvaartkapitein is verantwoordelijk
voor het schip en zijn bemanning. Hij of zij plant, organiseert en delegeert de taken en activiteiten aan boord en
geeft leiding aan de medeopvarenden. De kapitein vaart en voert manoeuvres uit.
De stuurman staat de schipper bij en vervangt hem of haar in noodgevallen. Hij of zij is verantwoordelijk voor de technische
werkzaamheden aan boord en staat ten dele in voor de eectieve uitvoering ervan. Verder lost de stuurman de schipper af bij
het navigeren van het schip. De matroos binnenvaart assisteert schipper of stuurman bij het afvaren, aanmeren, ankeren en
koppelen van het schip door gebruik van fenders, lieren, meerpalen en trossen. Tijdens manoeuvres, waarbij het risico bestaat
in aanvaring te komen met andere schepen of objecten, geeft de matroos binnenvaart vanop het dek aanwijzingen aan de
schipper of stuurman. Verder assisteert de matroos bij het bunkeren, het laden en het lossen van het schip. Ook staat hij of
zij in voor het onderhoud van het schip, voor het basisonderhoud van machinekamer, elektriciteitsvoorziening, scheepsinstallaties
en voor het onderhoud van meerdraden en -trossen. Ten slotte houdt de matroos toezicht op het stilliggend schip en
lading.
HOE WORD JE HET?
Er is een opleiding in het bso tot stuurman/kapitein Rijn- en binnenvaart. Dit is een doorgedreven praktische training. De laatste
jaren is er een inhaalbeweging geweest op het vlak van volwassenenonderwijs en worden er om- en bijscholingen georganiseerd
door VDAB en SYNTRA.
MEER INFORMATIE
Fonds voor de Rijn- en Binnenscheepvaart
Arenbergstraat 24
2000 Antwerpen
Tel. 03 221 02 82
www.binnenvaartopleidingen.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 95
DE BOUWSECTOR
WAT DOEN WE?
De bouwsector omvat de woningbouw, de industriebouw (het optrekken van kantoren en fabrieken), de burgerlijke bouwkunde
(het bouwen van bruggen), de wegenwerken (het aanleggen en herstellen van wegen) en de baggersector.
Bouwen is meer dan enkel stenen op elkaar stapelen en metselen. In de bouwsector help je mee ‘bouwen’ aan de droom van
vele gezinnen. Of je werkt mee aan de bouw van een ziekenhuis, een fabriek. In de baggersector kan je zelfs een nieuw eiland
‘bouwen’. De afwisseling in de bouw is groot, je kan er verschillende dingen doen en je komt met veel mensen in contact.
WIE DOET HET?
Een bouwvakarbeider kan verschillende beroepen uitoefenen: er zijn maar liefst 33 bouwberoepen!
In de ruwbouw kan je bijvoorbeeld ijzervlechter, torenkraanbestuurder, bestuurder mobiele kraan, bouwplaatsmachinist,
metselaar, bekister worden.
In de ruwbouwafwerking zijn er beroepen zoals tegelzetter en stukadoor. Als stukadoor bepleister je vooral muren en plafonds.
In de afwerking werken er schilders, behangers, isolateurs, glaszetters, installateurs centrale verwarming en sanitaire
installateurs.
Als wegenwerker of als boorder kan je meehelpen aan het maken en herstellen van wegen.
De baggersector biedt kansen als baggerwerker en werktuigkundige in de baggervaart.
HOE WORD JE HET?
De meeste bouwberoepen kunnen aangeleerd worden in het secundair onderwijs.
Ook voor mensen die de schoolbanken al hebben verlaten, zijn er tal van mogelijkheden om bouwvakarbeider te worden. Bij
de VDAB kan je terecht voor een overzicht van het opleidingenaanbod. Voor jongeren tussen 18 en 25 jaar biedt de sector een
alternerende bouwopleiding (ABO) aan. Je volgt dan 40% van de werkweek les bij de VDAB of in een centrum voor deeltijds onderwijs
en de rest van de tijd werk je bij een bouwbedrijf. Je kan ook meteen bij een bouwbedrijf beginnen met een Individuele
Beroepsopleiding (IBO), een ‘training-on-the-job’.
MEER INFORMATIE
Fvb-c Constructiv
Koningsstraat 132 – 1000 Brussel
Tel. 02 210 03 33
info@fvbc.be
www.constructiv.be

96
DE SECTOR BUS EN CAR
(BEZOLDIGD VERVOER VAN PERSONEN)
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
De sector houdt zich bezig met het bezoldigd gemeenschappelijk vervoer van personen. Als je wil werken in deze branche,
dan moet je uiteraard kunnen rijden en manoeuvreren en over een basiskennis mechanica beschikken. Verder heb je kennis
nodig van de wegcode en de boorddocumenten. Maar bovenal hebben de chaueurs in deze sector een groot verantwoordelijkheidsgevoel.
Chaueurs zijn het uithangbord van de onderneming; naast verantwoordelijk zijn ze ook communicatief,
dienstverlenend en stressbestendig.
WIE DOET HET?
Het voornaamste beroep in deze sector is dat van chaueur. Maar de ene chaueur is de andere niet, want de sector kent 3
subsectoren.
In de eerste subsector ‘speciale autobusdiensten of bijzonder geregeld vervoer’ staan de chaueurs in voor het dagelijks vervoer
van arbeiders (werkliedenvervoer) en van leerlingen van en naar school (schoolvervoer). Ook de wekelijkse busuitstapjes
naar het zwembad en de jaarlijkse schoolreizen staan op het programma van deze chaueurs.
De tweede subsector is deze van de ‘openbare autobusdiensten of geregeld vervoer’. Dit zijn ritten die in opdracht van de
Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn op een geregeld tijdstip en in een vaste route uitgevoerd worden
De derde subsector, voor de meesten wellicht de meest aantrekkelijke, is ‘de autocarsector of het ongeregeld vervoer’.
HOE WORD JE HET?
Natuurlijk word je niet van de ene dag op de andere een volwaardige bus- of carchaueur!
De VDAB organiseert in samenwerking met de sector opleidingen om je rijbewijs D te halen. Daarnaast kan je ook terecht bij de
autorijscholen.
MEER INFORMATIE
Sociaal Fonds Autobus & Autocar
Metrologielaan 8 – 1130 Brussel
Tel. 02 240 16 61
info@sociaalfonds.be
www.sociaalfonds.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 97
DE CHEMIESECTOR
WAT DOEN WE?
Alles om ons heen is doordrongen van chemie. Gaat het om natuurverschijnselen, je voeding, de kleding die je aantrekt of
de medicijnen die je neemt, chemie is op al deze zaken van toepassing. De chemische industrie is dan ook een veelzijdige
industrie die zich op uiteenlopende activiteiten toelegt, zoals verven, lijmen, kunststof- en rubberverwerking. De voornaamste
subsectoren zijn die van de petrochemie, de farmaceutische industrie en de cosmetica.
In de chemiesector kan je onder meer baanbrekend werk verrichten door schaarse natuurlijke producten na te maken of te
verbeteren. Maar de sector produceert ook materialen die in de natuur niet zijn te vinden, zoals kunststoen. De chemiesector
is een toekomstgerichte industrie waarin je je bijvoorbeeld kan inzetten voor duurzame ontwikkeling. Jobs in de chemie zijn
boeiend en veelzijdig.
WIE DOET HET?
De procesoperators sturen de procesinstallatie en bewaken het procesverloop vanuit de controlekamer aan de installatie zelf.
Als procesoperator werk je altijd volgens werkinstructies en leef je de veiligheids-, milieu-, en kwaliteitsvoorschriften na.
Ook wetenschappelijk onderzoekers werken in de chemische nijverheid. Het onderzoek naar medische biotechnologie vindt
niet alleen plaats aan universiteiten, maar ook in de grote bedrijven die tot de deelsector life sciences behoren.
Als formulator (productontwikkelaar) kan je bijvoorbeeld nieuwe schoonmaakproducten ontwikkelen of cosmetica.
HOE WORD JE HET?
Met een diploma van het secundair onderwijs (tso) ben je gegeerd in de chemische sector. Studierichtingen zoals chemie,
technische wetenschappen, mechanica, elektromechanica en elektriciteit vormen een goede basis om een carrière in de sector
te beginnen.
Ook in het hoger onderwijs zijn er talrijke richtingen die kunnen leiden naar een baan in deze sector: bachelor in agro- en biotechnologie,
master in de farmaceutische zorg, bachelor in de bio-ingenieurswetenschappen, master in de industriële wetenschappen
... Maar je kan ook in deze sector terecht met een diploma dat totaal niets met chemie te maken heeft. Voorbeelden
zijn een master in marketingmanagement en een bachelor in de toegepaste taalkunde.
MEER INFORMATIE
Fondsen voor Vorming Arbeiders en Bedienden Scheikundige Nijverheid
Reyerslaan 80 , 2de verdieping – 1030 Brussel
Tel. 02 238 98 89
www.fondschem.be
Nuttige websites
www.jobschemie.be
www.focusopchemie.be

98
DE SECTOR DIENSTENCHEQUES
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
Het systeem van de dienstencheques werd opgericht in de schoot van de overheid en bestaat sinds 2004. Sindsdien kende
de sector een enorme groei, vormt de sector een belangrijke bron van werkgelegenheid en speelt het een rol in heel wat
mensenlevens.
In een notendop gaat het hier voornamelijk over het verlenen van huishoudhulp aan particulieren, zoals schoonmaken, strijken,
begeleid transport van personen met verminderde mobiliteit en het bereiden van maaltijden. Schoonmaken, boodschappen
doen of een lekkere maaltijd bereiden zijn stuk voor stuk waardevolle dienstverleningen in elke gezinssituatie. Ook heeft
de sector het grote voordeel om de combinatie tussen werk en (eigen) gezin goed mogelijk te maken. Heel vaak gaat het over
werk dat vlak bij de eigen woonplaats kan worden uitgevoerd. Dit vertaalt zich ook in de cijfers aangezien het merendeel van de
werknemers in de sector deeltijds of halftijds werkt.
Werken in de sector staat garant voor een functie met een duidelijke maatschappelijke meerwaarde waarin vooral exibiliteit
en zelfstandigheid centraal staan.
WIE DOET HET?
De erkende ondernemingen
De diensten worden uitgevoerd door werknemers aangeworven in bedrijven die speciek erkend werden in het kader van het
dienstenchequesysteem. De erkenning van zulke bedrijven gebeurt door de federale overheid. Er zijn heel wat ondernemingen
actief in deze sector, gespreid over heel België. Het zijn er zo veel dat je er bijna in elke gemeente wel één (of meerdere) kan
terugvinden.
Er bestaan heel wat verschillende types ondernemingen die actief zijn in het systeeem van de dienstencheques. Er zijn zowel
schoonmaak- en interimbedrijven als vzw’s, ziekenfondsen, PWA’s, OCMW’s, ondernemingen met een sociaal doel en zelfstandige
werkgevers die werknemers aanwerven.
De werknemers
Voor de uitvoering van de door gebruikers gevraagde prestaties neemt de erkende onderneming werknemers in dienst. In principe
komt iedereen in aanmerking voor een baan in het kader van de dienstencheques. Ingeschreven zijn als werkzoekende is
niet noodzakelijk. Ook gemotiveerde schoolverlaters kunnen snel aan de slag in deze sector.
HOE WORD JE HET?
Iedereen met de nodige motivatie kan in de sector aan de slag. Ook heel wat anderstaligen vinden in deze sector snel werk.
Ervaring en/of het bezit van een bepaald diploma is, hoewel wenselijk, geen vereiste. Heel vaak voorzien de ondernemingen
een korte maar degelijke basisopleiding voor de nieuwe werknemers zodat zij vlot aan de slag kunnen.
MEER INFORMATIE
Sectoraal Vormingsfonds Dienstencheques
Havenlaan 86C bus 302 - 1000 Brussel
Tel. 02 421 15 88
info@vormingdienstencheques.be
www.vormingdienstencheques.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 99
DE ELEKTROTECHNISCHE SECTOR
WAT DOEN WE?
De bedrijven uit deze sector voorzien huizen, ziekenhuizen, fabrieken, straten ... van elektrische stroom. Ook het plaatsen van
gesosticeerde toegangscontrole, automatisering, zonnepanelen, ... gebeurt door deze bedrijven. Elektriciteit is met andere woorden
overal en dus vind je in deze sector toe jobs mét werkzekerheid!
Werk je graag met je handen? Of ook af en toe met de computer? Werk je het liefst alleen of in een team? Op een werf of in een
atelier? Als je voor elektriciteit kiest, kan het allemaal.
WIE DOET HET?
De beroepen zijn gegroepeerd rond twee grote activiteiten: ‘installatie & onderhoud’ en ‘distributie’.
Installatie & onderhoud
De residentieel elektrotechnisch installateur zorgt voor alle elektrische voorzieningen in woonhuizen: de leidingen, de stopcontacten,
de lichtschakelaars, ... De technicus domotica zorgt voor geautomatiseerd huiselijk comfort zoals automatische verlichting.
Als industrieel elektrotechnisch installateur zijn elektriciteitsinstallaties jouw terrein. Je volgt een installatiedossier, een plan of
een schema om elektrische industriële voorzieningen te installeren. Je sluit kabels, draden en toestellen aan en controleert hun
werking. Als onderhoudstechnicus verzorg je het elektrisch gedeelte van het machinepark in een industrieel productiebedrijf. Je
spoort defecten op en verhelpt storingen.
Als tertiair elektrotechnisch installateur werk je in ziekenhuizen, kantoorgebouwen en winkels. Je installeert elektrische nutsvoorzieningen,
zoals verlichting, en databekabeling.
Binnen de infrastructuurwerken vind je plaatsers boven- en ondergrondse leidingen die instaan voor de energie- en datavoorziening
naar woningen, bedrijven en grote gebouwen. Tegenwoordig zijn er trouwens ook heel wat elektriciens die zich bezighouden
met de installatie van nieuwe ‘groene’ technologieën zoals zonnepanelen en warmtepompen.
Distributie
Als hersteller van elektrische en elektronische apparatuur kan je je specialiseren in elektrische huishoudtoestellen zoals wasmachines
of werk je aan tv’s en dvd-spelers. Je werkt in de kleinhandel (die toestellen aan de consument verkoopt) of in de groothandel
(die toestellen aan een kleinhandelaar levert).
HOE WORD JE HET?
In het voltijds en deeltijds onderwijs heb je tal van elektrotechnische richtingen. Maar ook als je geen diploma elektriciteit hebt, kan
je in de sector terecht na het volgen van één van de beroepsopleidingen bij de VDAB of in een centrum voor volwassenenonderwijs.
MEER INFORMATIE
Vormelek vzw
Marlylaan 15 - 1120 Brussel
Tel. 02 476 16 76
info@vormelek-formelec.be
www.vormelek-formelec.be
Nuttige websites
www.stroomopwaarts.be voor meer informatie over elektrotechnische studierichtingen en beroepen.

100
DE GARAGE- EN KOETSWERKSECTOR
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
Wie in de garage- en koetswerksector werkt, houdt zich vooral bezig met het herstellen en onderhouden van auto’s of motorvoertuigen.
Het werk in deze sector is veelzijdig, maar ook erg veeleisend door de snel evoluerende technologie. Dit brengt met zich mee
dat jobs in een garage inhoudelijk voortdurend evolueren. Door de complexe elektronische toepassingen die je in de auto van
vandaag vindt, noemt men hem wel eens een ‘computer op wielen’. En de uitdagingen blijven op je afkomen, denk maar aan
de ontwikkeling van milieuvriendelijke technieken. Naast een uitgebreide kennis mechanica moet je dus op de hoogte zijn
van elektriciteit en elektronica. Je moet goed opgeleid zijn, soepel zijn en zelfstandig kunnen werken. Medewerkers moeten
zich voortdurend bijscholen en de vele kennis en informatie kunnen beheren en consulteren. Ook in de koetswerksector ga
je exibel om met nieuwe uitdagingen: nieuwe materialen, laksoorten, uitdeuktechnieken en het monteren/demonteren van
elektronisch zwaar uitgeruste voertuigen (motormanagement, beveiliging, comfortelektronica, ...).
WIE DOET HET?
De onderhoudsmecanicien doet het wagenonderhoud, vervangt slijtageonderdelen (remmen, uitlaat, eenvoudige distributieriem,
schokdempers, ...), werkt aan de banden en kan een uitlijning uitvoeren, bereidt de wagens voor op de technische
keuring en voert een eenvoudige diagnose uit. De polyvalent mecanicien voert naast de taken van de onderhoudsmecanicien
ook volgende taken uit: het vervangen en afstellen van complexe slijtageonderdelen, grote mechanische onderdelen reviseren
(motorblok, versnellingsbak, dierentieel, ...) en eenvoudige elektrische diagnoses uitvoeren. De onderhouds- en autodiagnostiektechnicus
kan naast het uitvoeren van de taken van de onderhoudsmecanicien ook werken op elektrische- en
gemultiplexeerde systemen (SRS, ABS ESP, vergrendeling, multimedia, gestuurde ophanging, motormanagementsysteem en
periferie, ...), diagnose stellen en diagnoseapparatuur hanteren, technische info op een elektronische drager gebruiken, duidelijk
communiceren over zijn werk, contact onderhouden met de klant en zich aanpassen aan nieuwe evoluties. De hoger
technicus kan in 98% van de mechanische en elektronische problemen een diagnose stellen en weet hoe deze te herstellen.
Als hoger technicus ben je ook belast met de organisatie van het werk en kan je leidinggeven. Een autoschadehersteller/carrossier
is een polyvalent arbeider die alle activiteiten kan uitvoeren op het gebied van plaatwerk, voorbewerking en lakspuiten.
Tot het vakgebied ‘koetswerk’ behoren ook de volgende beroepen: de voorbewerker, de plaatwerker, de spuiter en de koetswerkopbouwer.
Je kan trouwens in veel meer bedrijven aan de slag dan je zou denken. Garages en koetswerkbedrijven zijn
de bekendste autobedrijven. Maar je kan evengoed aan de slag in een pechverhelpingsbedrijf, bij een autoconstructeur of bij
de automobielinspectie. Naast deze specieke beroepen telt de sector ook meer en meer beroepen met een algemener proel
zoals receptionist, magazijnier, verkoper en onderzoeker.
HOE WORD JE HET?
In het secundair onderwijs bereiden tal van studierichtingen je voor op een eventuele tewerkstelling in deze sector.
In het hoger onderwijs zijn er heel wat studiekeuzes mogelijk: bachelor in de autotechnologie, master in automotive engineering,
master in de industriële wetenschappen, ... Voorts zijn er via de VDAB, het volwassenenonderwijs en EDUCAM verschillende
mogelijkheden om je om te scholen.
MEER INFORMATIE
Opleidingscentrum van en voor de autosector en de metaalaanverwante sectoren – EDUCAM
J. Bordetlaan 164 – 1140 Evere
Tel. 02 778 63 30
www.educam.be
Nuttige websites
www.toekomstopwielen.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 101 101
DE GROENE SECTOREN
WAT DOEN WE?
De landbouw en tuinbouw zijn bekend als de primaire sectoren. Elke dag eten en drinken we producten die uit de land- of tuinbouw
komen. De landbouw levert de dierlijke en plantaardige basisproducten voor onze voeding. In de tuinbouwsector worden
er naast voedingsproducten ook bomen, sierplanten en bloemen geproduceerd die in onze huizen, tuinen en groene ruimtes
(al dan niet openbaar) gebruikt worden.
In de sector tuinaanleg en tuinonderhoud worden (privé)tuinen, groene ruimtes en openbare parken aangelegd en onderhouden.
Daarbij wordt gebruik gemaakt van producten uit de tuinbouwsector.
Nog een groene sector is het loonwerk (technische land- en tuinbouwwerken). Werknemers uit deze sector voeren machinale
werkzaamheden uit voor bedrijven uit de land- en tuinbouwsector.
De groene sectoren staan voor een aantal uitdagingen en dat schept ook een aantal kansen voor jongeren die aan de slag willen
in een van de groene sectoren: nieuwe teelten door veranderende klimaatsomstandigheden, nieuwe tendensen in tuinaanleg
en tuinonderhoud, bijdrage tot mogelijke oplossingen voor het voedselvraagstuk en milieuproblematiek enzovoort.
WIE DOET HET?
Binnen de land- en tuinbouwsector kan je aan de slag als landbouwer of landbouwarbeider: je verbouwt akkergewassen
(graangewassen, aardappelen, groenten,…), kweekt melkvee of dieren voor vleesconsumptie. Akkerbouw en veeteelt worden
in veel bedrijven gecombineerd. Tuinbouwers en tuinbouwarbeiders verbouwen groenten, fruit, bomen, sierplanten in serres
of in openlucht.
Hoveniers aanleg en hoveniers onderhoud werken in de sector tuinaanleg en tuinonderhoud bij een tuinaannemer waar ze
onder meer gazons aanleggen, struiken en bomen planten, maaien, hagen scheren, planten snoeien, terrassen aanleggen.
Tuinarchitecten maken ontwerpen voor parken en tuinen. Deze ontwerpen worden dan uitgevoerd door de tuinaannemer en
de hoveniers.
In de sector loonwerk vind je machinebestuurders in loondienst die verschillende gespecialiseerde toestellen bedienen om de
grond voor te bereiden, om graan of maïs te dorsen, gewassen te hakselen, om te zaaien over grote oppervlaktes, …
In alle sectoren zijn er verschillende gespecialiseerde functies, zoals boomverzorger, dierenverzorger en gespecialiseerde
teeltverzorger.
HOE WORD JE HET?
Het secundair land- en tuinbouwonderwijs heeft een volledig nieuwe invulling gekregen in de 2de en 3de graad en bevat enkele
richtingen die voorbereiden op een baan in de groene sectoren. Maar het stopt niet na het secundair onderwijs: aan de
hogescholen kun je een diploma professioneel bachelor agro- en biotechnologie behalen en aan de universiteit een aantal
masterdiploma’s in land- en tuinbouw. Daarnaast zijn er ook enkele SYNTRA-opleidingen die voorbereiden op het uitbaten van
een bedrijf in tuinaanleg, tuinonderhoud of tuinbouw.
MEER INFORMATIE
EDUplus
’s Gravenstraat 195 – 9810 Nazareth
Tel. 09 245 28 40
info@eduplus.be
www.eduplus.be

102
DE HORECA
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
Na de lm een spaghetti eten, iets drinken met vrienden of een weekje op hotel aan zee: het brengt je allemaal in contact
met de sector. Horeca, dat zijn HOtels, REstaurants en CAfés, maar ook brasseries, eetcafés, pizzeria’s, snackbars, traiteurs,
feestzalen, vakantiecentra, ... De sector vertegenwoordigt alle bedrijven die gasten ontvangen en hen eten, drinken of logies
aanbieden.
Voor veel mensen is de horeca de plaats om hun passie te combineren met hun werk: in de keuken, achter de bar of op een
andere plek. Met gedrevenheid alleen kom je er niet. Om het te maken in de sector heb je ook een inke dosis teamspirit, exibiliteit
en stressbestendigheid nodig. Ook talenkennis en contactvaardigheid zijn belangrijk. En je moet van aanpakken weten.
Eten, drinken en slapen doen gasten zeven dagen per week, op alle tijdstippen van de dag. In de horeca werken betekent dan
ook meestal op onregelmatige uren werken. Daar staat een afwisselende baan met veel sociale contacten en veel doorgroeimogelijkheden
tegenover.
WIE DOET HET?
Een volledige keukenbrigade bestaat uit keukenhulpen en (demi-)chefs de partie die elk instaan voor een afdeling van de
keuken: de koude keuken, de sauzen, de visbereidingen, ... De taken van de souschef en de keukenchef zijn veel uitgebreider
dan koken. Een keukenchef stelt de menu’s samen, doet de bestellingen, organiseert het keukenwerk en geeft leiding aan het
andere keukenpersoneel. In veel zaken werkt er geen volledige keukenploeg en wordt het eten klaargemaakt door een kok en
eventueel een keukenhulp.
De maître d’hôtel geeft leiding aan het zaalpersoneel en organiseert en superviseert de bediening. Kelners onthalen de klanten,
nemen bestellingen op en serveren de gerechten en dranken. Als kelner kunnen je taken en het werkklimaat variëren
naargelang je in een klassiek restaurant, een brasserie, een café, bij een traiteur of zelfs op een schip werkt. Maar je hoofdtaak
blijft het garanderen van een vlekkeloze bediening.
Ook een hotelreceptionist doet heel wat meer dan gasten in- en uitchecken, hun de weg naar het centrum uitleggen of een
taxi bestellen. Je staat in voor de planning van de reservaties, de bezetting van de kamers, de facturatie van de prestaties ...
In grotere hotels zijn er naast en boven deze functies ook nog managementfuncties: de front oce manager, de food and beverage
manager, de executive housekeeping, de rooms division manager, ... Sommige daarvan zijn meer commercieel gericht,
andere eerder organisatorisch.
Niemand, ook niet wie afstudeert in een hotelschool, start zijn loopbaan als kok of maître d’hôtel. Je begint onderaan de ladder
en klimt geleidelijk op.
HOE WORD JE HET?
De opleiding voor keuken- en zaalfuncties wordt in het secundair onderwijs verstrekt, in de zogenoemde ‘hotelscholen’. Maar
ook wie nadien de microbe voelt kriebelen is welkom in de sector. Veel bedrijven zijn bereid hun personeel zélf op te leiden. Ook
zonder opleiding ‘restaurant en keuken’ in het secundair onderwijs kan je aan de slag in de horeca. Wil je zonder horecadiploma
carrière maken, dan heb je de keuze tussen een eenjarige opleiding in een hotelschool, een dagopleiding bij SYNTRA of een
zorgvuldige loopbaanplanning aangevuld met modules uit het volwassenenonderwijs. Als bachelor in het hotelmanagement
kan je onmiddellijk aan de slag in een (inter)nationaal hotel. Carrièreplanners, die er niet tegen opzien om een aantal jaar in het
buitenland te werken, groeien snel door naar een kaderfunctie.
MEER INFORMATIE
Horeca Vorming Vlaanderen
Anspachlaan 111, bus 4 - 1000 Brussel
Tel. 02 513 64 84
vormingvlaanderen@horeca.be
www.horecavorming.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 103 103
DE HOUTSECTOR
WAT DOEN WE?
Hout vind je overal. Tijdens een wandeling in het bos kan je tot rust komen tussen de bomen, of misschien ontspan je liever op
een houten tuinbank. Ook in huis is hout overal terug te vinden: in de keukeninrichting, in zetels, in tafels, in kleerkasten, in
plankenvloeren, ... Zonder hout zou je leefwereld er totaal anders uitzien.
De belangrijkste troeven voor een geslaagde carrière in de sector zijn liefde voor het vak en motivatie. Maar ook exibiliteit en
leergierigheid zijn nodig. Daarnaast moet je zelfstandig kunnen werken en over voldoende vakkennis beschikken. Omdat je
meestal een schakel bent in een proces, staan teamspirit en communicatie ook hoog aangeschreven. In ruil daarvoor biedt de
houtsector afwisselende jobs, veel doorgroeimogelijkheden en kansen om een leven lang (bij) te leren.
WIE DOET HET?
Om van die boom uit het bos tot een prachtige keuken te komen, gaat het hout letterlijk door vele handen die werken in verschillende
subsectoren. De primaire houtverwerking bestaat uit de bosexploitatie, de houtzagerijen en de houthandel. De sector
‘stoering en houtbewerking’ staat in voor bv. het vervaardigen van producten op basis van hout zoals meubelen, spaan- en
vezelplaten, bouwelementen, verpakkingen (kisten, laadborden, ...).
Alles begint bij de bosexploitatie waar bosbouwers stammen hout schatten, verkopen, kappen en eventueel ontschorsen. Nadien
zijn het de arbeiders uit houtzagerijen die de bomen verzagen tot planken of snijden tot neer, ... Daarna wordt het hout
verdeeld naar de houthandel waar de receptionist ‘hout’ en de magazijniers verder instaan voor het verhandelen.
Het hout kan ook rechtstreeks worden toegeleverd aan bedrijven uit de sector ‘stoering en houtbewerking’ die het hout verder
bewerken. In de meubelindustrie kan je aan de slag als meubelmaker, interieurbouwer, meubelstoeerder of karkassenmaker.
Als werkplaatsschrijnwerker kom je ondermeer terecht bij de producenten van bouwelementen, ramen, deuren, trappen, ...
Daarnaast kan je zowat overal aan de slag als machinaal houtbewerker.
Door de sterke technologische evolutie is de sector altijd meer op zoek naar productie- en procesoperatoren. Velen zijn aan de
slag bij de producenten van plaatmaterialen en laminaatvloeren.
Ook minder gekende en minder courante beroepen zoals decor- en standenbouwer, restaurateur schrijnwerk of meubel, industrieel
verpakker (paletten en krattenmaker) en muziekinstrumentenbouwer vind je terug in de houtsector.
HOE WORD JE HET?
In het secundair onderwijs zijn er een aantal opleidingen en verschillende specialisatiejaren die voorbereiden op een baan in
de houtsector. Ook binnen het hoger onderwijs vind je specieke opleidingen zoals de bacheloropleiding houttechnologie of
richtingen zoals interieurarchitectuur, interieurvormgeving, productdesign of productontwikkeling.
Als werkzoekende zonder specieke houtvooropleiding kan je een houtopleiding volgen in een VDAB-competentiecentrum. Ook
binnen SYNTRA en het volwassenenonderwijs bestaan verschillende trajecten om de nodige vaardigheden aan te leren.
MEER INFORMATIE
Opleidingscentrum Hout
Hof ter Vleest dreef 3 - 1070 Brussel
Tel. 02 558 15 51
info@och-cfb.be
www.och-cfb.be

104
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
DE INTERNATIONALE HANDEL, HET VERVOER
EN DE LOGISTIEK: BEDIENDEN
WAT DOEN WE?
De computer die je gebruikt om te chatten, is made in China. De bananen die je eet, komen uit Colombia en de kiwi’s uit Nieuw-
Zeeland. Elke dag bereiken heel wat goederen van over de hele wereld ons land. Dat is helemaal niet vanzelfsprekend. De
bedrijven uit deze sector organiseren het transport van goederen en maken die transporteer- en verzendklaar. Verder laten ze
de goederen controleren en herverpakken van producent tot consument. De organisatie van de logistieke keten, logistieke distributie,
goedereninspectie en controle zijn enkele activiteiten van bedrijven in deze sector. Het werk is veelzijdig, afwisselend
maar ook veeleisend als gevolg van de vele snelle technologische ontwikkelingen. Je moet gedreven en geïnteresseerd zijn in
de internationale handel en economie. Je bent taalvaardig, communicatief en beschikt over een gezonde portie assertiviteit.
Je bent nieuwsgierig en vindt elke transportopdracht een uitdaging. Je volgt de administratie van de handelstransactie op met
oog voor detail. Hier werk je in een boeiende en afwisselende wereld waar de activiteiten de klok rond en 365 dagen per jaar
blijven doorgaan.
WIE DOET HET?
Een greep uit de waaier aan functies die de sector te bieden heeft.
Een expediteur beheert als transportorganisator de logistieke keten vanaf het ophalen van de goederen bij de leverancier tot
het aeveren bij de klant. Je kiest en reserveert het transportmiddel, regelt voor- en natransport en verzorgt de verschillende
vervoersdocumenten en douaneformaliteiten.
Als dispatcher in het wegenvervoer organiseer je goederenvervoer door bestuurders en vrachtwagens aan te duiden en routes
uit te stippelen. Je bepaalt waar en op welk moment een vracht wordt opgepikt of afgehaald. Je gaat vlot om met klanten en
vrachtvervoerders en je vult de vereiste transportdocumenten correct in.
De waterklerk is de tussenpersoon tussen het schip en de kaai. Je vraagt een ligplaats aan voor het schip en bestelt sleepboten
en loodsen om het schip veilig de haven binnen te leiden. Daarnaast plaats je bestellingen om de bevoorrading van het schip
te verzekeren.
HOE WORD JE HET?
Zowel in het voltijds als deeltijds onderwijs kan je specieke opleidingen volgen voor deze sector.
In het voltijds onderwijs zijn de studierichtingen 7de specialisatiejaar logistiek en de Se-n-Se opleiding internationaal transport
en goederenverzending de ideale aanloop naar een functie in de sector. In het deeltijds onderwijs volg je de opleiding administratief
medewerker expeditie.
In het hoger onderwijs is de bachelor logistiek management een goede start voor een loopbaan in de sector. Verder vind je via
SYNTRA en de VDAB diverse opleidingen waarmee je in deze sector aan de slag kan. Zo richten de centra voor volwassenenonderwijs
opleidingen in voor ‘maritiem medewerker’, ‘dispatcher’, ‘logistiek, transport en mobiliteit’, ...
MEER INFORMATIE
Vormingsfonds van het PC voor de bedienden uit de internationale handel, het vervoer en de logistiek
Brouwersvliet 33, bus 7 - 2000 Antwerpen
Tel. 03 221 97 44
soe.corteel@logosinform.be
www.logosinform.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 105 105
DE KAPPERSECTOR
WAT DOEN WE?
In onze samenleving neemt uiterlijke verzorging een heel belangrijke plaats in. Trends volgen elkaar op in kleding en make-up
en ook in kapsels. De kappersector is dus altijd in beweging. Als kapper ben je een echte kunstenaar die voortdurend in contact
staat met mensen. Terwijl je het haar wast en knipt, kan je een praatje slaan met je klanten. Soms maak je mensen ongelooijk
blij door hun het gepaste kapsel te geven en voor een ware metamorfose te zorgen. Voor een beroep als kapper ben je het best
een creatief en sociaal iemand die ervan houdt om de mode op de voet te volgen.
WIE DOET HET?
Een kapper begint in een kapsalon als medewerker van de werkgever. Je verzorgt het haar van vrouwelijke en/of mannelijke
klanten en kinderen door het te wassen, te knippen, te kleuren en/of vorm te geven. Je geeft ook advies in verband met haar-
en hoofdhuidverzorging, manicure en algemene opmaak en haarstukverzorging (pruiken). Ook scheren en verdere baard- of
snorverzorging behoort tot je takenpakket.
Als ervaren beroepsbeoefenaar kan je opklimmen tot kapper-salonmanager. Dit kapsalon kan deel uitmaken van een keten of
het kan een zelfstandige zaak zijn. In kapperszaken die deel uitmaken van een keten werk je altijd met personeel. Als je een
zelfstandige zaak beheert, dan kan dat zonder personeel zijn. Je bent verantwoordelijk voor het bedrijfsbeheer (marketing,
boekhouding, veiligheid, ...) en eventueel voor het personeelsbeleid. Maar daarnaast blijf je de gewone kapperstaken uitvoeren.
Je kan er ook voor kiezen om voor eigen rekening te gaan werken. Als je beslist om als zelfstandige kapper aan de slag te gaan,
is het aan te raden vooraf de nodige ervaring op te doen. Dat kan je slaagkansen voor een zelfstandige carrière alleen maar
verhogen.
HOE WORD JE HET?
In het secundair onderwijs zijn er heel wat mogelijkheden om tot kapper opgeleid te worden. Maar ook na het verlaten van
de schoolbanken kan je voor een kappersopleiding kiezen bij verschillende centra voor volwassenenonderwijs. SYNTRA biedt
eveneens opleidingstrajecten tot kapper aan.
MEER INFORMATIE
Fonds voor Bestaanszekerheid PC314
Vijfwindgatenstraat 21F - 9000 Gent
Tel. 09 224 18 73
fbz-fse@skynet.be
www.fbz-pc314.be
Nuttige websites
www.coiffure.org
www.ubk-ucb.org

106
DE SECTOR KLEDING EN CONFECTIE
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
De mode staat centraal in deze sector. Elk seizoen opnieuw zorgen confectiebedrijven voor kledingcollecties in de meest actuele
kleuren, stijlen en motieven. Maar confectie is meer dan kleding. Ook gordijnen en bedlinnen, tenten, parasols en de
bekleding van zitplaatsen in een auto worden in deze sector ontworpen en geproduceerd.
Wie in deze sector wil werken, is uiteraard creatief, volgt de mode op de voet en is technisch onderlegd.
WIE DOET HET?
Enkele van de meest voorkomende beroepen binnen de kleding- en confectiesector zijn: ontwerper, strijkster, afwerkster, atelierleidster,
patronenmaakster/intekenaar, snijdster, productiecontroleur, productieplanner, modellenmaakster.
Een uitgebreide lijst en beschrijving van deze beroepen vind je op www.serv.be/uitgaven/111.pdf
HOE WORD JE HET?
In het secundair onderwijs zijn er tal van opleidingen die je voorbereiden op een beroep in deze sector.
In het hoger onderwijs kan je kiezen voor de bachelor modetechnologie en aan verschillende hogescholen kan je modegerelateerde
masteropleidingen volgen.
In de opleidingscentra van de VDAB kan je kiezen uit een gevarieerd aanbod van opleidingen zoals ‘patroontekenen CAD’, ‘styling
CAD’, ‘stikken en modellenstikken’, ‘woningdecoratie’, ‘strijken’, ‘retoucheren’, ... Verder zijn er ook heel wat mogelijkheden
via SYNTRA en het volwassenenonderwijs.
MEER INFORMATIE
IVOC
Leliegaarde 22 - 1731 Zellik
Tel. 02 481 53 50
info@ivoc.be
www.ivoc.be
Nuttige website
www.modeonderwijs.be voor een overzicht van scholen, projecten, navorming ...

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 107 107
DE LOKALE BESTUREN
WAT DOEN WE?
De sector bestaat uit 308 Vlaamse gemeenten, 308 OCMW’s, meer dan 60 intercommunales en 118 politiezones.
In 2009 telden de lokale besturen 170.000 Vlaamse loontrekkende werknemers (cijfers jaarverslag RSZ-PPO 2009) of 6,4%
van alle Vlaamse werknemers. Deze organisaties staan dicht bij de mensen en werken aan een verscheidenheid van producten
en diensten, van een rijbewijs aeveren tot de coördinatie van een compleet nieuwe woonwijk.
Als je bij een lokaal bestuur werkt, sta je midden in de maatschappij. Werk in eigen streek en werk met een belangrijke maatschappelijke
engagement en meerwaarde zijn de grootste troeven. De beslissingen die je als medewerker neemt, hebben een
directe invloed op de kwaliteit van je leefomgeving.
WIE DOET HET?
Binnen de lokale besturen vind je een ruim aanbod van zowel kantoorjobs als technische beroepen, met uitvoerende of leidinggevende
taken. Je kan werken als leerkracht of poetsvrouw in een gemeenteschool of als bejaardenhulp of in de kinderopvang.
Maar je kan evengoed aan de slag als duurzaamheidsambtenaar of als medewerker in de afvalverzameling- en verwerking of
als medewerker in het cultuur- of sportcentrum, ... Op de website www.diverscity.be staan nog tal van beroepen in de kijker.
HOE WORD JE HET?
Voor sommige jobs is geen speciek diploma vereist en zorgt het bestuur voor een opleiding op de werkvloer. Dat is bijvoorbeeld
het geval voor de functie van hulpagent, waarvoor je eerst moet slagen voor selectieproeven en na aanwerving een
basisopleiding krijgt. Voor andere jobs, zoals voor die van ingenieur, heb je een speciek diploma nodig. Voor heel wat functies
maakt een (aanwervings)examen deel uit van de selectieprocedure.
MEER INFORMATIE
Diverscity (sectorconvenant lokale besturen)
Paviljoenstraat 9 - 1030 Brussel
Tel. 02 211 55 00
sectorconsulenten@diverscity.be
www.diverscity.be
www.vvsg.be

108
DE SECTOR VOOR METAAL-, MACHINE- EN
ELEKTRISCHE BOUW
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
Elke dag kom je in aanraking met producten die in deze sector zijn gemaakt: auto’s op de weg, de bus of trein waarmee je naar
school gaat, de airco in de winkel, het vliegtuig dat mensen naar hun vakantiebestemming brengt, de aluminiumproelen rond
de ramen van je huis, de lift in atgebouwen, de sfeerverlichting in het restaurant, ...
Mensen uit deze sector kiezen ervoor om van hun passie voor techniek hun beroep te maken. Naast een portie gezond verstand
is er heel wat handigheid vereist. Je moet heel precies kunnen werken en maatwerk aeveren om te garanderen dat je
hoogtechnologische kwaliteit levert aan de consument.
WIE DOET HET?
In een sector waarin de meest uiteenlopende producten worden vervaardigd, vind je uiteraard een waaier van beroepen:
draaier/frezer op conventionele of computergestuurde (CNC-)machines, matrijzenmaker, lasser, machinemonteur, operator
monteur, programmeur van meetmachines, onderhoudstechnicus, machinebediener, plaatbewerker, spuitgieter, koelmonteur,
lifttechnicus, informaticus, industrieel tekenaar, ontwerpingenieur, productontwikkelaar, ...
Verder vind je heel wat beroepen in de sector metaal-, machine- en elektrische bouw die je ook in andere sectoren hebt, zoals
magazijnier, heftruckchaueur, administratief medewerkers, marketeers en verkopers.
HOE WORD JE HET?
In het secundair onderwijs kan je al vroeg starten in een studierichting die zich richt op deze sectoren. Ook in het hoger onderwijs
vind je verschillende professionele of academische bachelors of masters binnen de domeinen (industriële) wetenschappen
en techniek die je voorbereiden op een baan in de metaal-, machine- en elektrische bouw. Als blijkt dat je jouw technische
knobbel pas later ontdekt, dan zijn veel bedrijven bereid om een opleiding op jouw maat te organiseren.
MEER INFORMATIE
Vzw INOM (Instituut voor Naschoolse Opleiding van de Metaalverwerkende Nijverheid)
A.Reyerslaan 80 - 1030 Brussel
Tel. 02 706 81 94 (arbeiders) - Tel. 02 706 81 95 (bedienden)
www.inom.be
Nuttige website
www.metaal.mijnberoep.be
Sites van tewerkstellings- en opleidingsfondsen voor arbeiders in de metaalverwerkende nijverheid:
www.tofam-wvl.be; www.tofam-ovl.be; www.ftma.be; www.rtmvlaamsbrabant.be; www.ftml.be; www.iristech.be
Sites van tewerkstellings- en opleidingsfondsen voor bedienden in de metaalverwerkende nijverheid:
www.vormetal.be; www.vibam.be; www.femb-obmb.be; www.limob.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 109 109
DE SECTOR MONTAGE EN KRAANBEDIENING
WAT DOEN WE?
De sector van de montage- en kraanverhuurbedrijven is een subsector van de metaalsector. Deze bedrijven zijn gespecialiseerd
in het monteren, demonteren en het afbreken van metalen gebinten en onderdelen van bruggen, reservoirs, gashouders,
zwaar ketelwerk, bestanddelen van zware machinebouw en petroleuminstallaties. Verder worden ze ook ingezet bij het hanteren
van zware stukken en bij het optrekken van metalen stellingen. Mobiele kranen en hun machinisten worden vaak samen
met de montagerma’s ingeschakeld om zware lasten te (ver)plaatsen.
Het werk is zeer gevarieerd. Je moet dagelijks nieuwe oplossingen zoeken waardoor je voortdurend bijleert. Je contacten zijn
erg afwisselend: collega’s, opdrachtgevers, arbeiders van de bedrijven waarmee je samenwerkt, ... En is België te klein, dan
kan je ook in het buitenland terecht. Belgische bedrijven hebben vaak opdrachten in de buurlanden en voeren dikwijls ook
projecten buiten Europa uit.
WIE DOET HET?
De jobinhoud van rigger-monteur hangt af van het bedrijf waar je aan de slag gaat. Je kan in een team zitten dat het podium van
Rock Werchter opbouwt of in een team dat een machine moet verhuizen in een fabriek. Maar je kan ook voor een rma werken
die een grote havenkraan volgens plan moet monteren.
De pijptter werkt meestal in de petrochemie, maar kan ook tewerkgesteld worden in een voedings- of farmaceutisch bedrijf.
Je bent verantwoordelijk voor de bouw en/of het onderhoud van de pijpleidingen in deze bedrijven.
Als kraanmachinist werk je met een mobiele kraan. Je vertrekt elke ochtend naar een nieuw werf waar je de kraan veilig opstelt
in functie van de last die moet worden verplaatst. Hierbij let je op verschillende omgevingsfactoren, zoals rioleringen, hoogspanningskabels
en wind. Je voert de hijswerkzaamheden altijd op een veilige manier uit.
In de sector zijn dus mensen met verschillende specieke proelen aan de slag. Maar er werken ook vrachtwagenchaueurs,
lassers, mecaniciens en magazijniers.
Er zijn tal van doorgroeimogelijkheden. Als hulpmonteur kan je bijvoorbeeld evolueren naar monteur, brigadier en chef.
HOE WORD JE HET?
Je kan je op verschillende manieren voorbereiden op een loopbaan in de sector. Er is een sectorspeciek aanbod in het deeltijds
onderwijs, maar ook in het voltijds onderwijs kan je je al voorbereiden op je toekomstige beroep.
Wil je later je loopbaan een nieuwe wending geven, dan kan je kiezen voor een beroepsopleiding bij de VDAB: voor het beroep
van bestuurder mobiele kraan, rigger-monteur of pijptter. Door de nauwe samenwerking met bedrijven is tewerkstelling gegarandeerd.
MEER INFORMATIE
Vzw Montage
Brouwerijstraat 10 - 1840 Steenhuel
Tel. 052 31 53 00
info@vzwmontage.be
www.vzwmontage.be

110
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
DE SECTOR PAPIER- EN KARTONVERWERKENDE
NIJVERHEID
WAT DOEN WE?
Deze sector bestaat uit verschillende activiteiten zoals het maken van (golf)kartonnen verpakkingen, schoolmateriaal, hygiënisch
materiaal, speel- en collectiekaarten, cementzakken, sigarettenpapier, luxeverpakkingen, behangpapier en nog zo
veel meer. Er is dan ook heel wat verscheidenheid binnen deze sector. Je hebt enkele heel grote bedrijven, maar ook heel wat
kleinere. Binnen de bedrijven is er al dan niet een afdeling die het drukwerk voorbereidt, een productieafdeling met machines
en ten slotte een afdeling die zorgt voor de afwerking van het product zoals plakken, lijmen en vouwen. De machines zijn allemaal
geautomatiseerd en vormen zeker een uitdaging voor mensen die graag technisch bezig zijn. Binnen het bedrijf is er
veel variatie en afwisseling mogelijk binnen je job. De bedrijven in deze sector staan ten slotte ook bekend om hun sociaal en
menselijk beleid en de goede sfeer onder de collega’s.
WIE DOET HET?
Binnen deze sector kom je als arbeider vaak eerst terecht in het bedrijf als inpakker of afwerker. Vervolgens kan je doorgroeien
naar verantwoordelijke voor één of meerdere machines of naar verantwoordelijke van een ploeg. Een attest van heftruckchaueur
is een meerwaarde bij je sollicitatie. Als bediende kan je er ook aan de slag met een grasche opleiding binnen de
prepress-afdeling.
HOE WORD JE HET?
Voor de bedrijven in deze sector is vooral je leervermogen en motivatie belangrijk. Met een algemeen technisch diploma secundair
onderwijs kan je er meteen aan de slag. Opleiding krijg je in het bedrijf van meer ervaren collega’s.
MEER INFORMATIE
Fonds voor de papier- en kartonverwerkende nijverheid
Pleinlaan 5
1050 Elsene
Tel. 0491 37 53 49
sjoeke.knockaert@fetra.be
www.fetra.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 111 111
DE SECTOR PODIUMKUNSTEN EN MUZIEK
WAT DOEN WE?
De sector van de professionele podiumkunsten en muziek bestaat uit tal van organisaties in de uitvoerende kunsten en het
live entertainment: dat gaat van theaterhuizen over concertzalen tot circusgroepen en dansgezelschappen. Maar denk evengoed
aan muziekmanagers en festivals, de musicalsector en clowns.
Wij zorgen voor het vermaak van mensen, dus dat betekent vaak werken op momenten dat deze mensen vrij zijn. Maar je hebt
zo veel afwisseling in een dikwijls internationale omgeving dat jou dat absoluut niet afschrikt. Passie is het woord dat onze
sector drijft.
WIE DOET HET?
Uiteraard denken de meeste mensen aan de artiesten op het podium als ze aan deze sector denken: muzikanten, acteurs,
dansers en circusartiesten. Maar zonder vele medewerkers achter de schermen zouden hun talenten letterlijk in het donker
staan. Zonder promotiemedewerkers zouden ze voor een lege zaal moeten spelen en dat is ook geen pretje. Vraag een artiest
ook niet om zijn papierwerk in orde te houden of een tournee te plannen. Daar kan jij hem in bijstaan. Organiseren, plannen,
programmeren, begeleiden, educatief omkaderen. Er komt heel wat kijken bij een cultuurorganisatie. Wat een publiek ziet en
beleeft is groepswerk, dag in dag uit!
HOE WORD JE HET?
Wil je graag artiest worden, dan kan je je talenten verder verjnen in één van de vele conservatoria die ons land rijk is. Voor sommige
kunstdisciplines moet je soms zelfs naar het buitenland. Trainen en oefenen zal je sowieso veel moeten doen. Daarnaast
wordt het hoe langer hoe belangrijker dat artiesten ondernemend ingesteld zijn en eens aan het werk zelf op zoek gaan naar
hun opdrachten.
Voor de functies achter de schermen bestaan er uiteenlopende vooropleidingen: sommige zijn speciek, zoals podiumtechnieken
of muziek- of cultuurmanagement, maar wij zoeken evengoed algemene proelen, zoals boekhouders en marketeers. Een
uitgebreide lijst van vooropleidingen per functie vind je terug op www.podiumkunsten.be.
Hou er wel steeds rekening mee dat je niet de enige bent die graag in de sector aan de slag wil. Heb dus het nodige geduld en
doorzettingsvermogen.
MEER INFORMATIE
Sociaal Fonds voor Podiumkunsten
Sainctelettesquare 19 - 1000 Brussel
Tel. 02 201 30 03
sociaalfonds@podiumkunsten.be
www.podiumkunsten.be

112
DE PRINTMEDIASECTOR
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
Misschien besef je het niet altijd, maar je komt iedere dag met deze sector in contact: kranten, tijdschriften, folders, brochures,
catalogi, agenda’s, verpakkingen, labels, textiel, websites, ... De printmediasector is óveral aanwezig!
De Belgische grasche en communicatienijverheid, de zogenoemde printmediasector, is een sterk geïnformatiseerde en gedigitaliseerde
sector. Een passie voor ICT en techniek is dan ook een must. Je bent goed in talen, want veel software is in het
Engels. Afhankelijk van waar je precies in de sector werkt, is een hoge dosis creativiteit ook onmisbaar. Een grasch vormgever
kan ingeschakeld worden voor heel verscheiden opdrachten en wordt zo constant geprikkeld om zichzelf te overtreen en
origineel uit de hoek te komen. De ene dag denk je mee na over een ontwerp voor een grote reclamecampagne, terwijl je het
andere moment moet uitvissen hoe je kwetsbare jongeren zal aanspreken bij een sensibiliseringsactie tegen drugs.
WIE DOET HET?
Binnen deze sector vind je een brede verzameling van beroepen. Hieronder vind je de meest typische proelen.
De vormgever maakt ontwerpen voor allerlei producten zoals advertenties, logo’s, reclamefolders, aches, verpakkingen,
brochures en noem maar op. Om een doeltreend ontwerp te maken, moet je zelf eerst de inhoud heel goed kennen.
Klanten stellen het op prijs als je spelfouten uit hun tekst kan halen. Er wordt dus meer van jou verwacht dan louter creativiteit.
Als drukvoorbereider ben jij in de drukkerij de eerste schakel. Jij maakt het drukwerk klaar om gedrukt te worden.
Je controleert kleurproeven en je verbetert eventuele fouten. In deze baan kom je soms rechtstreeks in contact met de klant.
Bij het maken van drukwerk komt veel techniek kijken. Moderne persen zijn computergestuurde machines. De drukker zorgt
dat dit drukproces optimaal en nauwkeurig verloopt.
De drukafwerker moet alles wat gedrukt wordt, snijden, vouwen, nieten, inbinden of lijmen.
Daarnaast werken er in de sector ook mensen met een algemene achtergrond: verkoper, intern commercieel medewerker, calculator
of orderbegeleider, marketingspecialist, commercieel manager, mediaconsulent, ...
HOE WORD JE HET?
In deze sector kan je met een bacheloropleiding gramediabeleid of gramediatechnologie functies van veeleer commerciële
aard invullen. De bacheloropleiding ‘cross-media ontwerp’ is meer geschikt als voorbereiding voor een creatieve job waarbij
je zowel voor druk- als beeldschermdoeleinden ontwerpt. Ook de bacheloropleiding multimediaproductie is een goede stap in
de richting van de grasche sector. Met dit diploma kan je bijvoorbeeld een zelfstandig vormgever van multimediaproducten
worden.
Via de website van de GRAFOC vind je meerdere relevante opleidingen die ingericht worden door de VDAB, SYNTRA, centra voor
volwassenenonderwijs of eventueel in andere opleidingscentra. Zo kan je een basisopleiding ‘osetdrukken’ volgen of deelnemen
aan een cursus InDesign.
MEER INFORMATIE
GRAFOC
Printmedia Opleidingscentrum
Barastraat 175 - 1070 Brussel
Tel. 02 545 60 42
info@grafoc.be
www.grafoc.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 113 113
DE SECTOR VAN DE SOCIAL PROFIT
WAT DOEN WE?
De sector bestaat zowel uit private als uit publieke organisaties met een sterk maatschappij- en mensgericht engagement.
Denk hierbij maar aan ziekenhuizen, centra voor geestelijke gezondheidszorg, revalidatiecentra, woon- en zorgcentra, kinderdagverblijven,
diensten voor gezinszorg, gehandicaptenzorg, beschutte en sociale werkplaatsen, culturele centra, bibliotheken,
sportverenigingen en andere socioculturele organisaties en bijzondere jeugdbijstand.
Heb jij een hart voor mensen? Wil je bijdragen tot een solidaire maatschappij en de levenskwaliteit van mensen mee helpen
verhogen? Dan is een baan in de socialprotsector een goede keuze. Als je werkt in de social prot, ben je exibel en hou je
ervan om met mensen te werken; je praat met ze, luistert, motiveert, leeft mee, ... Dat geeft veel voldoening en bovendien werk
je samen met toe, betrokken collega’s. De sector blijft groeien, dus je kansen om snel een baan te vinden, zijn hoog.
WIE DOET HET?
We kunnen de verschillende beroepen in deze sector groeperen rond vier grote domeinen:
In het domein van ‘welzijn en zorg’ werken er ambulancechaueurs, animators ouderenzorg, maatschappelijk assistenten,
verpleegkundigen, verzorgenden/zorgkundigen, opvoeders/begeleiders, ...
Het paramedisch domein stelt onder meer laboranten, tandtechnici, technologen medische beeldvorming, apothekers en kinesisten
tewerk.
In het medisch domein kan je aan de slag als anesthesist, oogarts, tandarts, huisarts, pediater, psychiater, cardioloog, chirurg,
dermatoloog enzovoort.
In het culturele domein vind je proelen zoals administratief medewerker, cultuurfunctionaris, journalist, sportfunctionaris,
podiumtechnieker.
HOE WORD JE HET?
In de sector werken overwegend mensen die hoger onderwijs volgden en een bachelordiploma behaalden, maar er is ook werk
voor mensen die een diploma secundair onderwijs hebben. Je kan in het secundair onderwijs kiezen voor een specieke richting
(bv. thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige, logistiek helper in de zorginstellingen).
In het hoger onderwijs en in de centra voor volwassenenonderwijs vind je ook tal van opleidingsmogelijkheden die naar een
baan in deze sector leiden.
MEER INFORMATIE
VIVO vzw
Handelskaai 48 - 1000 Brussel
Tel. 02 250 37 77
info@vivosocialprot.org
www.vivosocialprofit.org

114
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
DE SECTOR TAXI EN VERHUUR VAN VOERTUIGEN
MET BESTUURDER
WAT DOEN WE?
De arbeiders uit de taxi- en VVB-sector zijn voornamelijk chaueurs. Deze chaueurs kan je onderverdelen in twee grote groepen.
Enerzijds heb je de taxichaueurs. Zoals je wellicht weet, is een taxi te herkennen aan het taxilicht dat boven op het voertuig is
aangebracht. Dit taxilicht geeft aan of de taxi al dan niet vrij is. Indien het licht brandt, heeft de chaueur geen klant aan boord.
Verder is een taxi ook uitgerust met een taxameter. Deze apparatuur berekent op basis van het aantal afgelegde kilometers en
de duurtijd van de rit het bedrag dat de klant op het einde van de rit moet betalen.
Anderzijds heb je de chaueurs die rijden in de VVB-sector. VVB staat voor diensten voor de Verhuur van Voertuigen met Bestuurder.
Deze chaueursgroep heeft heel diverse opdrachten, zoals ziekenvervoer, vervoer van mindermobielen, shuttles
naar de luchthaven, schoolvervoer, vervoer in de haven en shuttles naar kantoorzones. Let wel: de voertuigen in de VVB-sector
mogen nooit over meer dan 9 plaatsen (inclusief chaueur) beschikken.
WIE DOET HET?
Om taxichaueur of VVB-chaueur te worden heb je geen diploma nodig. Wel heeft de overheid een aantal andere instapvoorwaarden
gesteld. Je moet minstens 21 jaar zijn om als chaueur aan de slag te kunnen en je moet beschikken over een attest
van medische schifting (dit betekent dat je door een arbeidsgeneesheer geschikt wordt bevonden om als beroepschaueur
aan de slag te gaan). Daarnaast kunnen gemeenten nog bijkomende voorwaarden opleggen. In de meeste grote steden (Brussel,
Antwerpen, Gent,…) wordt er verwacht dat de chaueur ook een blanco uittreksel uit het strafregister kan voorleggen en
moet de kandidaat-taxichaueur bovendien een examen aeggen dat door de stad wordt georganiseerd. Tijdens dit examen
moet je kunnen aantonen dat je voldoende Nederlands spreekt en dat je de toeristische trekpleisters en straatnamen in de
stad voldoende kent. Enkel indien je slaagt voor het examen krijg je een taxibrevet waarmee je als taxichaueur aan de slag
kan.
Verder moet een chaueur ook stressbestendig, communicatief en exibel zijn en kunnen omgaan met moeilijke klanten.
HOE WORD JE HET?
In samenwerking met de VDAB organiseren enkele bedrijven uit de sector een opleiding tot taxichaueur. Daarnaast werkt de
sector ook samen met KIEM (in Antwerpen) en Bruxelles Formation (in Brussel) om een langdurige, doorgedreven opleiding
tot taxichaueur te organiseren.
MEER INFORMATIE
Sociaal Fonds voor de taxiondernemingen en de diensten voor de verhuur van voertuigen met chaueur
Metrologielaan 8
1130 Brussel
Tel. 02 245 11 77
info@taxi-info.be
www.taxi-info.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 115 115
DE TEXTIELSECTOR
WAT DOEN WE?
Een leven zonder textiel is nauwelijks voor te stellen. De lijst van dingen die we zouden moeten missen als we niet over textiel
konden beschikken, is haast niet te overzien. Handdoeken, veiligheidsgordels of paraplu’s, je kunt het zo gek niet bedenken of
de textielsector maakt het.
Er is ook geen plek op de wereld of er wordt wel textiel geproduceerd. Dat gaat zeker op voor een land als België dat een toonaangevende
rol speelt in de textielproductie van de wereld.
De belangrijkste toepassingen die de textielproductie in ons land ontwikkelt, horen thuis in de wereld van het interieur en de
techniek. België is bijvoorbeeld de belangrijkste producent van tapijten in Europa, maar ook op tal van andere terreinen gooit
ons land internationaal hoge ogen. Dat de sector veel in onderzoek investeert, maakt dat het Belgische textiel van hoge kwaliteit
is. Geen wonder dat de sector in ons land nog elk jaar groeit, zeker waar het de productie van technisch textiel betreft.
WIE DOET HET?
In de Belgische textielsector zijn vele duizenden werknemers aan de slag. Textielwerknemers maken daarbij gebruik van de
modernste technologie. Jobs in de textielsector heb je in alle soorten en maten. De jobinhoud verschilt naargelang het bedrijf
waar je terechtkomt. Dat kan een meubelstoenbedrijf zijn, een fabrikant van wielerkleding of een bedrijf dat zich toelegt op
de textielveredeling, om er slechts enkele te noemen.
Ben jij goed in organiseren, dan kun je daar bijvoorbeeld als planningsverantwoordelijke aan de slag. Technici zijn dan weer
gewild voor het onderhoud van gesosticeerde machines, en als je je liever toelegt op onderzoek of kwaliteitszorg, dan is een
baan als onderzoeker of laborant een goede keuze.
Het is weliswaar niet allemaal techniek wat hier de klok slaat. De textielsector heeft ook nood aan creatieve mensen, zoals
designers, die de reputatie van de Belgische textielsector als een vernieuwer helpen ondersteunen.
Ook voor wie een neus heeft voor verkopen is er plaats in een sector die sterk op de export is gericht. In dat geval werk je samen
met marketingmensen en word je bijgestaan door administratieve krachten die voor de verzending en de nanciële kant van
de zaak zorgen. Je krijgt als medewerker ook voldoende groeikansen, waardoor een leidinggevende functie binnen je bereik
kan komen.
HOE WORD JE HET?
Voel je er wat voor om aan de slag te gaan in de textielsector, dan is het aanbod van opleidingen even veelzijdig als textiel zelf.
Neem daarvoor een kijkje op de website www.texstream.be.
MEER INFORMATIE
Cobot vzw en Cobot-Bedienden vzw
Poortakkerstraat 92 - 9051 Sint-Denijs-Westrem
Tel. 09 222 26 14
cobot@cobot.be
cobot-bedienden@cobot.be
www.cobot.be
www.texstream.be

116
DE TEXTIELVERZORGING
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
De textielverzorging omvat de Vlaamse (industriële) wasserijen en droogkuisbedrijven. Zij werken met de beste professionele
machines en reinigingsproducten.
De moderne mens investeert heel wat tijd en geld in kleding en wil dan ook zo lang mogelijk genieten van zijn favoriete spulletjes.
Maar soms hebben mensen geen tijd of zin om de uitpuilende wasmand aan te pakken en af en toe weten ze niet hoe ze
hardnekkige vlekken te lijf kunnen gaan. Jij kan er mee voor zorgen dat mensen lang plezier beleven aan hun kleding en ander
textiel, zoals tafellinnen, tapijten, gordijnen. De mensen uit de textielverzorging zijn echte professionals met een grondige kennis
van zaken om allerlei textielproducten te wassen, te drogen, te strijken en, als het nodig is, netjes bij de klant af te leveren.
WIE DOET HET?
Je kan als medewerker aan de slag in wasserijen, droogkuisbedrijven, strijkdiensten, ... Een specieker beroep is dat van textielreiniger
of stoomstrijkster. De sector heeft uiteraard ook medewerkers in retoucheateliers nodig om kleding en ander textiel
aan te passen en/of te herstellen. Je kan ook werken als chaueur om de textielproducten aan huis of bij bedrijven op te halen
en te brengen. Het vormingsfonds van de sector organiseert opleidingen zoals textielgrondstoen of ontvlekken in de praktijk.
HOE WORD JE HET?
In het secundair onderwijs en zeker in het hoger onderwijs bestaan bijna geen opleidingen die rechtstreeks voorbereiden op
een baan in de sector. In de opleidingscentra van de VDAB kan je wel een strijkopleiding volgen.
MEER INFORMATIE
IVOC
Leliegaarde 22 - 1731 Zellik
Tel. 02 481 53 50
info@ivoc.be
www.ivoc.be
Nuttige websites
www.modeonderwijs.be voor een overzicht van scholen, projecten, stageplaatsen, navorming ...
www.fbt-online.be voor al je vragen over de sector.

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 117 117
DE SECTOR VAN TRANSPORT EN LOGISTIEK:
ARBEIDERS
WAT DOEN WE?
De arbeiders uit deze sector rijden met een vrachtwagen of werken in een magazijn. Samen zorgen zij ervoor dat de koopwaar
naar winkels en supermarkten wordt gevoerd. Dankzij hen blijven de rekken dus goed gevuld. Ze vervoeren onder andere benzine,
auto’s, meubelen, grondstoen, dieren, eetwaren en onderdelen van machines. Als morgen alle vrachtwagens stil blijven
staan en elke magazijnactiviteit wordt gestaakt, ligt onze economie plat.
Wat alle vrachtwagenchaueurs en magazijnarbeiders gemeen hebben, is zorgzaamheid, organisatietalent, behendigheid en
verantwoordelijkheidszin. Veiligheid en kwaliteit dragen zij hoog in hun vaandel. Gedrevenheid is nodig, maar niet voldoende.
Goederen worden niet enkel tussen negen en vijf vervoerd, behandeld en geleverd. Onregelmatige uren schrikken je dus niet
af. De goederen moeten natuurlijk ook op tijd geleverd worden, wat niet altijd vanzelfsprekend is door het leprobleem op nationale
en internationale wegen. Om het te maken in de sector heb je dan ook een inke dosis exibiliteit en stressbestendigheid
nodig. Talenkennis, teamspirit en contactvaardigheid zijn belangrijk. En je moet van aanpakken weten. Een chaueur moet
zowel in binnen- als buitenland vlot zijn weg kunnen vinden, ook zonder gps. De transport- en logistieke sector is steeds op
zoek naar bekwame mensen, waardoor de tewerkstellingsmogelijkheden zeer ruim zijn.
WIE DOET HET?
Vrachtwagenchaueurs vervoeren goederen van de ene plaats naar de andere. Als vrachtwagenchaueur moet je niet enkel
goed met een vrachtwagen kunnen rijden (wat op zich al niet gemakkelijk is). Bij elke vracht horen er administratieve procedures
die je als chaueur kent en toepast.
In het magazijn werken magazijnmedewerkers en hef- en reachtruckchaueurs. Magazijnmedewerkers kijken de binnenkomende
goederen na bij ontvangst, zetten ze op de juiste plaats in het magazijn, pakken de goederen in en uit, stapelen de
goederen zo dat ze niet kapot kunnen gaan en zetten ze klaar voor verzending.
Hef- en reachtruckchaueurs transporteren goederen in het magazijn. Met de hef- of reachtruck plaatsen zij goederen op
hoogte in rekken en halen ze er weer uit. Heftruckchaueurs laden en lossen ook vrachtwagens met de heftruck.
HOE WORD JE HET?
Een heleboel mensen kozen in het secundair onderwijs al een specieke richting voor deze sector.
Maar je kan ook na het secundair een opleiding volgen die je een geschikt diploma oplevert om in deze sector te werken. Het
(volwassenen)onderwijs en de VDAB organiseren basisopleidingen die werkzoekenden en werkenden voorbereiden op de beroepen
van vrachtwagenchaueur, magazijnmedewerker, heftruckchaueur en reachtruckchaueur.
MEER INFORMATIE
Sociaal Fonds Transport en Logistiek
de Smet de Naeyerlaan 115 - 1090 Brussel
Tel. 02 424 30 80
info@sftl.be
www.sftl.be

118
DE UITZENDSECTOR
WAT DOEN WE?
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
Via de uitzendsector word je tewerkgesteld in uiteenlopende sectoren voor verschillende functies, gaande van machineoperator
of inpakker in de voedingssector tot industrieel elektricien of halfautomaatlasser en meertalig managementassistent of
medewerker in een contactcenter.
Uitzendarbeid is voor veel schoolverlaters de opstap naar de arbeidsmarkt. Jongeren vinden in de uitzendsector een uitgebreid
aanbod vacatures in verschillende sectoren. Ervaring verworven via uitzendcontracten wordt in meer dan 50 % van de gevallen
verzilverd in een vast contract. Dit is afhankelijk van sector tot sector en van functie tot functie. Verwacht echter nooit dat je
meteen een uitzendopdracht met ‘optie vast’ aangeboden krijgt.
DE INSCHRIJVING
Bij de inschrijving in een uitzendbureau tekent de kandidaat-uitzendkracht eerst een intentieverklaring. Dit is geen arbeidsovereenkomst,
maar enkel een document waaruit blijkt dat het zijn bedoeling is als uitzendkracht te werken. Zowel de inschrijving
als de dienstverlening zijn volledig gratis. Het uitzendagentschap houdt daarvoor dan ook niets in op het betaalde loon.
Een inschrijving in een uitzendkantoor is een sollicitatie. Volg je inschrijving zelf op door regelmatig contact te nemen met je
uitzendconsulent. Het geeft de consulent de mogelijkheid je beter te leren kennen. Hierdoor krijg je gepaste werkaanbiedingen.
HET STATUUT EN HET ARBEIDSCONTRACT
Bij uitzendarbeid blijft het uitzendbedrijf de werkgever van de uitzendkracht. Het is dus het uitzendbedrijf dat het loon van de
werknemers betaalt in functie van hun prestaties en dat heel de administratie op zich neemt.
De uitzendkracht heeft hetzelfde sociale statuut en geniet dezelfde sociale voordelen als de andere werknemers op het vlak
van vakantiegeld, pensioen, recht op kinderbijslag. Er zijn ook voordelen eigen aan de sector. Dit statuut is dus vergelijkbaar
met dat van om het even welke werknemer, met dit verschil dat de arbeidsovereenkomst voor uitzendarbeid voor een bepaalde
duur gesloten wordt. Er wordt vooral gewerkt met weekcontracten.
Telkens als de uitzendkracht een opdracht van het uitzendbureau aanvaardt, wordt een arbeidsovereenkomst voor uitzendarbeid
opgesteld. Als de opdracht de duur vermeld in het contract overschrijdt, zal een nieuwe arbeidsovereenkomst moeten
gesloten worden door het agentschap en de uitzendkracht.
Een uitzendkracht krijgt precies hetzelfde loon als de vaste werknemer die even oud is en evenveel ervaring heeft. Elke uitzendopdracht
is een ideale kans om de opdrachtgever te laten zien wat je waard bent tijdens het werk.
Het Vormingsfonds voor Uitzendkrachten maakte een interessante e-learningcursus op over uitzendarbeid:
www. interim-info.be. Je vindt er heel wat nuttige informatie en handige tips om te solliciteren via een uitzendkantoor.
Interessante websites zijn: www.federgon.be, www.p-i.be en www.vfu-.be.
MEER INFORMATIE
Vomingsfonds voor uitzendkrachten
Site Tour & Taxis
Havenlaan 86c bus 302
1000 Brussel
info@vfu-.be
www.vfu-ffi.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 119 119
DE VASTGOEDSECTOR
WAT DOEN WE?
Binnen de vastgoedsector zijn er twee belangrijke activiteitenclusters:
– het beheer van onroerend goed, waarbij de professional ervoor zorgt dat eigen of andermans gebouwen goed beheerd
worden;
– bemiddelingsactiviteiten waarbij ervoor gezorgd wordt dat aanbieder en klant elkaar vinden en zij een vastgoedtransactie
tot stand kunnen brengen zonder zich kopzorgen te hoeven maken.
Bouwbedrijven maken geen deel uit van wat we hier de vastgoedsector noemen.
WIE DOET HET?
Naast tal van ‘algemene’ beroepen zoals boekhouder, onthaalbediende en jurist kent de vastgoedsector een aantal heel specieke
beroepen: syndicus, rentmeester, huisbewaarder, overdrachtbemiddelaar (handelsfondsen en vennootschappen), bemiddelaar
bij verkoop en bemiddelaar bij verhuur, maar ook nog vastgoedpromotor en vastgoedexpert. De syndicus beheert
gemene delen van gebouwen die aan meer dan één eigenaar toebehoren, de rentmeester zorgt ervoor dat gebouwen die hem
toevertrouwd worden degelijk beheerd worden, de overdrachtbemiddelaar staat met raad en daad de handelaar bij die zijn
zaak wil overlaten en de bemiddelaars zoeken in opdracht van een eigenaar een geschikte huurder of koper voor een pand. De
ondersteunende beroepen leggen weliswaar hun eigen klemtonen (boekhouding, secretariaat, onthaal), maar zullen allemaal
te maken krijgen met de hierboven beschreven activiteiten.
Zeker is dat wie in de vastgoedsector wil werken, naast een aantal algemenere competenties, een gedegen kennis in zijn vakgebied
nodig heeft. Die vereiste kennis kan naargelang het gekozen beroep technisch, juridisch of administratief zijn, of een
combinatie hiervan.
HOE WORD JE HET?
Er zijn tal van opleidingen die voorbereiden op een baan binnen de sector. Zo bestaat er een Se-n-Se-opleiding immobiliënbeheer
en bieden verschillende hogescholen opleidingen en afstudeerrichtingen aan die van werken in de sector een gemakkelijk
haalbare kaart maken. Ook SYNTRA stelt een aantal vastgoedopleidingen voor, zowel in avond- als in dagonderwijs.
Werk je als bediende of als arbeider, dan zijn functie en bedrijf bepalende factoren voor de voorwaarden waar je moet aan
voldoen. Wil je als zelfstandige aan de slag, dan moet je ook nog zorgen voor een erkenning bij het Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars
(BIV), en daar gaan heel wat specieke eisen mee gepaard.
MEER INFORMATIE
SF 323 (Sociaal Fonds voor de Vastgoedsector PC 323)
Kortrijksesteenweg 1005
9000 Gent
info@sf323.be
www.sf323.be

120
WAAR KAN JE AAN DE SLAG?
DE SECTOR VERHUIZINGEN, MEUBELBEWARING
& AANVERWANTE ACTIVITEITEN
WAT DOEN WE?
Deze sector bestaat uit verschillende gespecialiseerde activiteiten gaande van ‘klassieke’ kantoor-, privé- en fabrieksverhuizingen
tot de verpakking, behandeling, opslag en installatie van alle goederen die speciale zorg vereisen. Dit zijn bijvoorbeeld
nieuwe meubelen, antieke en kunstvoorwerpen, muziekinstrumenten, tentoonstellingsmateriaal, medische en/of elektronische
apparatuur, ... Sommige rma’s werken nationaal en internationaal. De meeste verhuisrma’s hebben ook magazijnen
waar particulieren en bedrijven terechtkunnen voor tijdelijk meubelbeheer en -opslag. Een verhuizer heeft een goede fysieke
conditie, werkt graag in team, maar kan ook zelfstandig werken en is exibel.
Verhuizen is een vak apart en goed verhuizen is een kunst. Vakkennis, nauwkeurigheid, betrouwbaarheid en snelheid zijn
essentieel. Eigen aan de sector is de grote variatie in werk; geen enkele verhuizing is dezelfde. De ene dag doe je een kantoorverhuis
in Gent en de andere dag een privéverhuis, een kunsttransport of een industriële verhuis in Brussel.
Je zal in je baan in contact komen met de meest uiteenlopende omstandigheden, omgevingen en mensen (collega’s, opdrachtgevers,
klanten, ...).
WIE DOET HET?
Verhuizers starten doorgaans als verhuizer-drager. Je pakt eenvoudig te hanteren goederen in en uit en (de)monteert standaardmeubilair.
Je vermijdt schade, je beschermt toegangen en respecteert de veiligheidsvoorschriften. De verhuizer-drager
verplaatst goederen ook op een ergonomisch verantwoorde manier.
Binnen de verhuissector bestaan nog andere (doorgroei)functies: chaueur, ladderlift-operator, assistent-ploegbaas en ploegbaas.
HOE WORD JE HET?
Er bestaat geen specieke opleiding verhuizer in het secundair onderwijs. Bij SYNTRA kan je de opleiding ‘verhuizer’ volgen in
leertijd. Ook in de richtingen magazijnier-goederenbehandelaar-heftruck in het deeltijds onderwijs is het mogelijk een bijkomende
opleiding verhuizer te volgen.
De sector zelf organiseert ook meermaals per jaar een opleiding ‘verhuizer’ in samenwerking met onder andere de VDAB. Deze
opleidingen zijn altijd gekoppeld aan tewerkstelling in de sector (via de Individuele Beroepsopleiding).
MEER INFORMATIE
Ambassador verhuisopleidingen vzw
Huis van de verhuis
Stroobantsstraat 48A - 1140 Evere
Tel. 02 240 45 70
info@ambassador-vzw.be
www.ambassador-vzw.be

WAAR KAN JE AAN DE SLAG? 121 121
DE VOEDINGSINDUSTRIE
WAT DOEN WE?
In de voedingsindustrie worden grondstoen uit landbouw en visvangst verwerkt tot voedingsproducten voor mens en dier.
De sector bestaat uit diverse subsectoren zoals koekjesfabrieken, brouwerijen en frisdrankproducenten, de zuivelsector en
zelfs veevoederfabrieken. Alles wat je aan verwerkte eetbare en drinkbare producten in de winkel vindt, is vervaardigd in de
voedingsindustrie.
De voedingsindustrie zoekt werknemers die leergierig zijn en openstaan voor vernieuwingen omdat de wensen van de moderne
consument voortdurend veranderen. Het maakt dat de voedingsindustrie, als een trendy sector, kort en eciënt op de
bal moet spelen. Dit vertaalt zich onder andere in een ver doorgedreven automatisering en informatisering van de productie en
in de ontwikkeling van nieuwe producten en handige verpakkingen. Als je in deze sector werkt moet je exibel kunnen omgaan
met deze continue uitdagingen en vernieuwingen. Je hebt zin voor verantwoordelijkheid en neemt initiatief door bijvoorbeeld
nieuwe afzetkanalen aan te boren. Als werknemer in de voedingsindustrie moet je de strenge normen inzake voedselveiligheid,
kwaliteit en traceerbaarheid kennen en naleven. Ook het milieuaspect is enorm belangrijk. Meer en meer worden opleidingen
ook op deze facetten gefocust.
WIE DOET HET?
In de ‘Productie’ werken onder meer procesoperatoren die de productie beheersen en coördineren vanaf de grondstof tot het
afgewerkte product.
In de ‘Verpakking’ vind je de verpakkingsoperator, die de machines en de deelinstallaties instelt en ervoor zorgt dat het verpakkingsproces
ongestoord verloopt.
In de ‘Labo, kwaliteitscontrole & ontwikkeling’ werken kwaliteitsverantwoordelijken en laborant-analisten die waken over de
hygiëne- en kwaliteitsnormen via onderzoek van voedingsstalen in het labo.
Bij de ‘Leiding productie en verpakking’ vind je uitbeners, vleeswarenbereiders, banketbakkers (patissiers), bakkers, industriele
koks ... Uiteraard zijn voor de machines en apparatuur ook technici nodig. ICT-programmeurs zorgen voor de informatisering
van het productieproces. Ook voor een resem andere functies zijn mensen nodig: administratief personeel, communicatieverantwoordelijken,
boekhouders, ...
HOE WORD JE HET?
In het secundair onderwijs zijn er een aantal richtingen die speciek voorbereiden op een mogelijke baan in deze sector bv.
voedingstechnieken en assistent voedingsindustrie. Maar de VDAB organiseert ook een heleboel opleidingen. In het hoger onderwijs
zijn er tal van richtingen waarvan de afgestudeerden tewerkstelling kunnen vinden in de voedingsindustrie voor heel
diverse functies.
MEER INFORMATIE
Initiatieven voor Professionalisering van de Voedingsindustrie (IPV)
Birminghamstraat 225 - 1070 Anderlecht
Tel. 02 528 89 43
info@ipv.be
www.ipv.be

to do :
vergeet je checklist
achteraan niet mee te
nemen naar de sid-in!
www.sidin.be

IjkoMende Info
deel 4
BIjkOMende
InFO
123 123

124 BIJKOMENDE INFO
1. HANDIGE HULP:
DE CENTRA VOOR LEERLINGENBEGELEIDING
GO!
ANTWERPEN
2300 Turnhout Waterheidestraat 19 014 41 33 30 2800 Mechelen Zandpoortvest 9A 015 45 32 32
2400 Mol Smallestraat 11 014 31 18 19 2850 Boom Beukenlaan 54 03 888 24 21
2500 Lier Berlaarsestraat 29 03 480 17 81 2930 Brasschaat Van Hemelrycklei 81 03 651 79 11
2600 Berchem Berchemstadionstraat 1 03 232 23 82
VLAAMS BRABANT EN BRUSSEL
1090 Jette Dieleghemsesteenweg 24-26 02 479 25 05 3000 Leuven Redingenstraat 86 016 30 80 10
1500 Halle Willamekaai 19 02 356 38 58 3300 Tienen Oude Vestenstraat 14 016 81 58 18
1800 Vilvoorde Ridderstraat 7-9 02 251 44 25
LIMBURG
3500 Hasselt Luikersteenweg 56 011 22 17 38 3620 Lanaken Koning Albertlaan 58 089 71 43 10
3500 Hasselt Vildersstraat 2 011 21 02 69 3700 Tongeren Sacramentstraat 70 012 23 12 39
3582 Beringen Sint-Margrietstraat 13 011 45 62 70 3800 Sint-Truiden Breendonkstraat 21A 011 68 28 91
3600 Genk Weg naar As 199 A 089 36 57 90
OOST-VLAANDEREN
9000 Gent Voskenslaan 262 09 243 79 70 9470 Denderleeuw Steenveldlaan 32 053 66 91 26
9100 Sint-Niklaas Dr. A. Verdurmenstraat 2 03 776 02 16 9700 Oudenaarde Eindrieskaai 11 055 33 74 70
9200 Dendermonde Grote Markt 25 052 33 88 80 9900 Eeklo Eikelstraat 42 09 377 36 93
9300 Aalst Zonnestraat 25 053 60 32 80
WEST-VLAANDEREN
8000 Brugge Klaverstraat 49 050 44 50 10 8630 Veurne Smissestraat 10 058 31 10 75
8400 Oostende Hennepstraat 53 059 70 21 00 8900 Ieper Minneplein 42 057 20 08 95
8500 Kortrijk Burg. Nolfstraat 11-13 056 22 56 61
GESUBSIDIEERD OFFICIEEL ONDERWIJS
1082 Sint-Agatha-Berchem (Brussel) CLB Vlaamse Gemeenschapscommissie Technologiestraat 1 02 482 05 72
2000 Antwerpen Stedelijk CLB Antwerpen Lange Gasthuisstraat 24 03 206 13 11
2018 Antwerpen Provinciaal CLB Antwerpen Markgravelei 86 03 241 05 00
3500 Hasselt Provinciaal CLB Limburg Willekensmolenstraat 140 011 23 81 20
9000 Gent Interstedelijk CLB Gent Jubileumlaan 215-2e verd. 09 235 09 00

BIJKOMENDE INFO
GESUBSIDIEERD VRIJ ONDERWIJS
ANTWERPEN
2020 Antwerpen Boomsesteenweg 265 03 216 29 38 2400 Mol Edmond Van Hoofstraat 8 014 33 76 20
2100 Deurne Hallershofstraat 7 03 285 34 50 2440 Geel Stationsstraat 160 014 58 85 34
2110 Wijnegem Kerkhofstraat 29 03 353 93 91 2500 Lier Kardinaal Mercierplein 13 03 480 80 18
2170 Merksem Gagelveldenstraat 54 03 640 38 90 2550 Kontich Holle Weg 9 03 458 58 58
2180 Ekeren Markt 3 03 542 21 55 2640 Mortsel Edegemsestraat 36 03 443 90 20
2200 Herentals Hellekensstraat 2 014 24 70 70 2800 Mechelen Vijfhoek 1 bus A 015 41 89 11
2220 Heist-op-den-Berg Fr. Coeckelbergsstraat 4 015 24 81 10 2840 Rumst Kardinaal Cardijnstraat 33 03 886 76 04
2260 Westerlo de Merodedreef 106 014 54 57 36 2910 Essen Nollekensstraat 7 03 667 28 28
2290 Vorselaar Mgr. Donchelei 9 014 50 74 00 2930 Brasschaat De Zwaan 28 03 651 88 85
2300 Turnhout Begijnenstraat 50 014 47 27 60 2980 Zoersel Bethaniënlei 2 03 380 38 00
2320 Hoogstraten Gr. Elisabethlaan 2 03 314 39 70
VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL
1080 Sint-Jans-Molenbeek Opzichterstraat 84 02 512 30 05 3000 Leuven Karel Van Lotharingenstraat 5 016 28 24 00
1500 Halle Ninoofsesteenweg 7 02 356 55 23 3150 Haacht Werchtersesteenweg 46 016 60 21 86
1702 Groot-Bijgaarden Brusselstraat 270 02 569 61 72 3200 Aarschot Bekaaan 63 016 56 72 39
1730 Asse Nieuwstraat 120 02 452 79 95 3290 Diest Mariëndaalstraat 35 013 31 27 29
1800 Vilvoorde
LIMBURG
Gendarmeriestraat 63 02 251 15 55 3300 Tienen Veldbornstraat 18 016 81 31 05
3500 Hasselt Jan Paljnstraat 2 011 37 94 90 3700 Tongeren Dirikenlaan 4 012 39 83 40
3520 Houthalen-Helchteren Saviostraat 39 011 52 52 05 3740 Bilzen Tweevoetjesweg 2 089 51 07 90
3540 Herk-de-Stad Zoutbrugstraat 5 013 55 46 56 3800 Sint Truiden Luikersteenweg 7 011 58 62 10
3580 Beringen Sint-Catharinastraat 8 011 45 63 10 3910 Neerpelt Bermstraat 9 bus 1 011 80 59 00
3600 Genk Zevenbonderstraat 80 089 56 93 20 3960 Bree Grauwe Torenwal 11 089 46 97 30
3630 Maasmechelen Deken Bernardstraat 4 089 77 97 30 3980 Tessenderlo Stationsstraat 101 013 66 25 23
3680 Maaseik
OOST-VLAANDEREN
Vossenbergstraat 12 089 36 57 80 3990 Peer Nieuwstraat 19 bus 1 011 61 13 44
9000 Gent Marialand 29 09 266 16 60 9300 Aalst Langestraat 12 053 78 85 10
9000 Gent Holstraat 95 09 269 89 00 9400 Ninove Kluisweg 13 054 33 90 19
9040 Sint-Amandsberg Halvemaanstraat 96 09 218 98 10 9500 Geraardsbergen Vierwindenstraat 1 A 054 41 17 75
9100 Sint-Niklaas Ankerstraat 63 03 780 66 30 9600 Ronse Abeelstraat 35 055 23 71 11
9120 Beveren Ciamberlanidreef 146 03 755 58 69 9620 Zottegem Kastanjelaan 8 09 361 14 01
9160 Lokeren Grote Kaai 7 bus 2 09 348 25 62 9700 Oudenaarde Burgschelde 7 055 31 38 62
9200 Dendermonde Dijkstraat 43 052 21 52 53 9800 Deinze Kattestraat 22 09 381 06 80
9220 Hamme Kaaiplein 29 052 47 74 62 9900 Eeklo Visstraat 14 09 376 70 50
9230 Wetteren
WEST-VLAANDEREN
Hoenderstraat 53 09 369 22 21
8000 Brugge Sint-Maartensbilk 2 050 44 02 20 8790 Waregem Zuiderlaan 42 056 60 23 93
8370 Blankenberge Astridlaan 35 050 41 84 22 8800 Roeselare Kattenstraat 65 051 25 97 00
8400 Oostende Frère Orbanstraat 145 059 50 68 01 8820 Torhout Papebrugstraat 8 050 23 15 17
8500 Kortrijk Kasteelstraat 27 056 24 97 00 8870 Izegem Meensestraat 171 051 30 13 61
8550 Zwevegem Deerlijkstraat 133 056 24 97 00 8900 Ieper Bukkersstraat 38 057 21 60 48
8600 Diksmuide Kasteelstraat 31 051 50 45 58 8930 Menen Oude Leielaan 83 A 056 23 72 50
8630 Veurne Oude Beestenmarkt 6 058 31 16 14 8970 Poperinge Rekhof 22 057 33 43 28
8700 Tielt Grote Hulststraat 55 051 42 66 42
125 125

126 BIJKOMENDE INFO
2. INFOPUNTEN VORMING EN OPLEIDING
Momenteel kan je in Vlaanderen op verschillende plaatsen terecht voor regionale informatie
en advies over cursussen en opleidingen. Deze initiatieven zijn heel uiteenlopend: bij sommige
kan je langsgaan voor een persoonlijke babbel, bellen of mailen, andere hebben een uitgebreide
website met informatie over de regio en nog andere beperken zich tot een databank
met het regionaal cursus- en vormingsaanbod. Een greep uit het aanbod!
DE STAP - GENT
Hier kan je terecht voor informatie over onderwijs en vorming in de regio Gent en Oost-Vlaanderen. De website bevat heel wat
uitgebreide informatie, maar je kan ook bellen, mailen of zelf langsgaan. Op de website kan je ‘de wijze stap’ downloaden, een
handige brochure met het opleidings- en vormingsaanbod in Oost-Vlaanderen.
www.destapgent.be
DE EDUCATIEVE WEGWIJZER - HASSELT
Educatieve Wegwijzer geeft informatie over onderwijs en vorming voor volwassenen in de regio Hasselt en omgeving. Je kan
een kijkje nemen op de website, mailen, bellen of zelf langsgaan.
www.educatievewegwijzer.be
STUDIEWIJZER - ANTWERPEN
Studiewijzer helpt je verder in het opleidings- en vormingslandschap van de stad Antwerpen en de nabije omgeving. Je bent er
elke werkdag welkom voor een persoonlijk gesprek, maar ook mailen of bellen kan.
www.antwerpen.be/studiewijzer
LEERWINKEL - KORTRIJK
Als je op zoek bent naar een cursus of opleiding in Kortrijk en omstreken, dan kan je hier aankloppen. De Leerwinkel heeft een
website, maar je kan ook persoonlijk advies inwinnen en telefoneren of mailen.
www.leerwinkelkortrijk.be
IVO (INFORMATIE OVER VORMING EN OPLEIDING)
Op de IVO-site vind je informatie over opleidingen, trainingen en cursussen voor volwassenen in Oost-Vlaanderen. Je kan er
opleidingen en vormingen zoeken in een databank en je vindt er regionaal opleidingsnieuws.
www.ivo.be
HET GROTE CURSUSAANBOD - BRUSSEL
Dit is een initiatief van de Vlaamse Gemeenschapscommissie te Brussel. Je kan in de database naar het aanbod van opleidingen
en vormingen in Brussel zoeken op cursusnaam, organisatie, doelgroep, thema, onderwerp of op één of meer gemeentes.
Dit aanbod is ook uitgegeven in een brochure die je online kan bestellen en die ook beschikbaar is in de bibliotheken en gemeenschapscentra
in Brussel.
www.vgc.be/Site+structuur/cursusaanbod

BIJKOMENDE INFO
DE WERKWINKELS
De Werkwinkels zijn verspreid over heel Vlaanderen. De Werkwinkel is de plaats waar je alle organisaties vindt die je kunnen
helpen in je zoektocht naar werk. Je kan er binnenspringen met vragen over opleiding en vorming in functie van tewerkstelling.
www.werkwinkel.be
DE HUIZEN VAN HET NEDERLANDS
Ook de Huizen van het Nederlands vind je op verschillende plaatsen in Vlaanderen. Je krijgt er informatie over de cursussen
Nederlands tweede taal (NT2) in de regio. Na een gesprek of test word je doorverwezen naar de meest geschikte cursus.
www.huizenvanhetnederlands.be
3. VOOR WIE MEER WIL WETEN OVER VERDER
STUDEREN:
WWW.ONDERWIJSKIEZER.BE
Onderwijskiezer is een gemeenschappelijke site van de vrije centra voor leerlingbegeleiding en de centra van het GO!. Onderwijskiezer
biedt relevante informatie over het ganse onderwijslandschap. Laatstejaars secundair onderwijs vinden er uitgebreide
informatie over het hele gamma van mogelijkheden zoals alle richtingen van het hoger onderwijs, de zevende specialisatiejaren,
de Se-n-Se opleidingen en het hoger beroepsonderwijs.
Per studierichting is er een informatieve che met een beschrijving van de inhoudelijke klemtonen, de uitwegen naar de arbeidsmarkt,
de organiserende onderwijsinstellingen, het aantal studiepunten, de logische vervolgopleidingen enzovoort. Er
zijn per richting rechtstreekse links naar de studie ‘schoolverlaters’ van VDAB, de beroepssectoren en tal van andere interessante
sites.
Wat vind je nog: de infomomenten, een overzicht van beschikbare zelftests, een overzicht van exibele trajecten in het hoger
onderwijs, informatie over studeren in het buitenland, uniformopleidingen …
De informatie is te raadplegen via verschillende ingangen: het studieniveau, de studiegebieden, de hogescholen en universiteiten,
de vakken van het secundair, je belangstelling. Je kan online een belangstellingsvragenlijst invullen die je dan rechtstreeks
leidt naar de informatie over richtingen die overeenstemmen met je belangstellingsproel. Bovendien kan je via de
website rechtstreeks vragen stellen aan deskundigen.
WWW.HOGERONDERWIJSREGISTER.BE
Het Hogeronderwijsregister geeft een volledig overzicht van het erkende hoger onderwijs in Vlaanderen. Je vindt er de geaccrediteerde
bachelor- en masteropleidingen die door de Vlaamse overheid erkend worden.
Het Hogeronderwijsregister presenteert de informatie op drie manieren. Je kan zoeken naar opleidingen en instellingen. Je
vindt er een leidraad met betrekking tot (verder) studeren of studeren in het buitenland. Ten slotte vind je er achtergrondinformatie
over de onderwijsinstellingen, de soorten opleidingen, de toelatingsvoorwaarden en de doorstroommogelijkheden.
WWW.WORDWATJEWIL.BE
Hier vind je het meest volledige aanbod van cursussen en opleidingen voor volwassenen in Vlaanderen. Je kan ook zoeken
naar cursus- en opleidingscentra. Via de zoekingang ‘dossiers’ vind je achtergrondinformatie over volwasseneneducatie zoals
steunmaatregelen (bv. opleidingscheques, educatief verlof, tijdskrediet) en het ervaringsbewijs.
127 127

128 BIJKOMENDE INFO
4. VOOR WIE MEER WIL WETEN OVER DE
SPRONG NAAR DE ARBEIDSMARKT:
Je hebt je diploma op zak en wil je kans wagen op de arbeidsmarkt. Natuurlijk sta je er niet alleen voor. Op www.vdab.be vind je
heel wat informatie over werken en solliciteren. Je vindt de interessantste weetjes hier op een rijtje.
DE GEKNIPTE VAKANTIEJOB
www.vdab.be/campus
Wil je een leuke reis boeken of heb je andere dolle dromen voor je aan het echte werk begint? Met een studentenjob kun je wat
extra zakgeld verdienen. Neem alvast een kijkje op de campuspagina.
WEGWIJS OP DE ARBEIDSMARKT
www.vdab.be/wegwijs
Tijdens je zoektocht naar een job is het belangrijk om te weten hoe alles in elkaar zit. Op de wegwijspagina vind je alles over je
inschrijven bij de VDAB, een uitkering krijgen, de verschillende instanties, ...
BEROEPENINFO
www.vdab.be/cobra
Hoe kies je een beroep dat jou ligt? Misschien weet Cobra (COmpetentie- en BeroepenRepertorium voor de Arbeidsmarkt) het
wel. Met de beroepenlms en beroepentests op deze pagina ontdek je welke beroepen bij je passen.
TEST JEZELF OP
www.vdab.be/tests
Heb je zin om nog andere leuke testjes te doen? Op deze link vind je meer dan 100 tests waaronder taaltesten, sollicitatietesten,
beroepstesten, ...
VACATURES
www.vdab.be/jobs
In de VDAB-vacaturebank vind je meer dan 50 000 jobs.
SOLLICITATIE-INFO
www.vdab.be/solliciteren
Je hebt een leuke job op het oog, maar je weet niet goed hoe je aan de sollicitatie moet beginnen? Lees op de sollicitatiepagina
alles over sollicitatiekanalen, het schrijven van een cv (curriculum vitae), sollicitatietips, ... om die droomjob te bemachtigen.
LOOPBAANLECTUUR
www.vdab.be/carrierelectuur
Voor de boekenwormen onder jullie! Deze link bevat interessante lectuur over werk en loopbaan, aanbevolen door VDAB!
VDAB-DIENSTEN
www.vdab.be/contact
Voor extra hulp tijdens je zoektocht naar werk staat de VDAB voor je klaar. Zit je nog met vragen? Zoek dan op de contactpagina
naar een VDAB-locatie in je buurt. Daar zullen ze je zeker verder helpen.

Kies
wat jij
echt wil ...

COLOFON
SAMENSTELLING
Centra voor Leerlingenbegeleiding
Sociaal Economische Raad van Vlaanderen (SERV)
PRODUCTCOÖRDINATIE EN VORMGEVING
Ministerie van Onderwijs en Vorming
Agentschap voor Onderwijscommunicatie
Afdeling Informatie en Communicatie
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER
Jo De Ro, Administrateur-generaal
Koning Albert II-laan 15, B-1210 Brussel
DRUK
Drukkerij Moderna
DEPOTNUMMER
D/2011/3241/229
Copyright: Niets uit deze brochure mag worden gekopieerd of op andere wijze worden verspreid zonder bronvermelding.

EEN SID-IN IN ELKE PROVINCIE:
WEST-VLAANDEREN
EXPOHALLEN ROESELARE
DIKSMUIDSESTEENWEG 400
8800 ROESELARE
donderdag 12 januari 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
vrijdag 13 januari 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
zaterdag 14 januari 2012: 10u - 16u
VLAAMS-BRABANT EN HET BRUSSELS
HOOFDSTEDELIJK GEWEST
BRABANTHAL
BRABANTLAAN 1
3053 HAASRODE
donderdag 19 januari 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
vrijdag 20 januari 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
zaterdag 21 januari 2012: 10u - 16u
OOST-VLAANDEREN
FLANDERS EXPO
MAALTEKOUTER 1
9051 GENT
donderdag 26 januari 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
vrijdag 27 januari 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
zaterdag 28 januari 2012: 10u - 16u
LIMBURG
LIMBURGHAL
JAARBEURSLAAN 6
3600 GENK
donderdag 1 maart 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
vrijdag 2 maart 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
zaterdag 3 maart 2012: 10u - 16u
ANTWERPEN
ANTWERP EXPO
JAN VAN RIJSWIJCKLAAN 191
2020 ANTWERPEN
donderdag 8 maart 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
vrijdag 9 maart 2012: 9u - 12u en 13u - 16u
zaterdag 10 maart 2012: 10u - 16u
Schoolbezoeken op donderdag en vrijdag
Vrij bezoek op zaterdag
Meer info op www.sidin.be