2011/027 - GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS 

Vakken: 

PV Praktijk orthopedie/mechanica 

PV/TV Stage orthopedie/mechanica 

TV Orthopedie/mechanica 

TV Orthopedie/toegepaste 

biologie 

Specifiek gedeelte 

8-6/8-6 lt/w 

0-2/0-2 lt/w 

5/3 lt/w 

4/6 lt/w 

Studierichting: 

Studiegebied: 

Onderwijsvorm: 

Graad: 

Leerjaar: 

Orthopedietechnieken 

Orthopedische technieken 

TSO 

Leerplannummer: 2011/027 

Nummer inspectie: 

derde graad 

eerste en tweede leerjaar 

(nieuw) 

2011/345/1//V12 

Pedagogische begeleidingsdienst 

GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap 

Emile Jacqmainlaan 20 

1000 Brussel

TSO – derde graad – Specifiek gedeelte-Orthopedietechnieken 1 

PV Praktijk orthopedie/mechanica (eerste leerjaar: 8-6 lt/w, tweede leerjaar: 8-6 lt/w); PV/TV Stage 

orthopedie/mechanica (eerste leerjaar: 0-2 lt/w, tweede leerjaar: 0-2 lt/w); TV Orthopedie/mechanica 

(eerste leerjaar: 5 lt/w, tweede leerjaar: 3 lt/w); TV Orthopedie/toegepaste biologie (eerste leerjaar: 

4 lt/w, tweede leerjaar: 6 lt/w) 

INHOUD 

0BVisie .................................................................................................................................. 2 

1BBeginsituatie..................................................................................................................... 3 

2BAlgemene doelstellingen ................................................................................................. 4 

3BLeerplandoelstellingen / leerinhouden ........................................................................... 7 

8BPV Praktijk orthopedie/mechanica TV Orthopedie/ mechanica ........................................................... 7 

9BTV Orthopedie/toegepaste biologie ....................................................................................................33 

10BPV/TV Stage orthopedie/mechanica ................................................................................................49 

4BPedagogisch-didactische wenken ................................................................................ 50 

11BAlgemene pedagogisch-didactische wenken ...................................................................................50 

12BVOET ................................................................................................................................................50 

13BHet open leercentrum en de ICT-integratie ......................................................................................51 

14BTiming - jaarplan ...............................................................................................................................53 

15BOrganisatie van de GIP (geïntegreerde proef) .................................................................................54 

16BOrganisatie van de stage..................................................................................................................55 

5BMinimale materiële vereisten3F ..................................................................................... 57 

6BEvaluatie ......................................................................................................................... 59 

7BBibliografie ..................................................................................................................... 61






0BVISIE 

De studierichting derde graad TSO Orthopedietechnieken richt zich op het verwerven van competenties 

om te kunnen werken in opdracht van een (erkend) bandagist, orthesist, prothesist of orthopedisch 

schoentechnicus. Dit al dan niet onder de leiding van een instrumentenmaker in de orthopedie/ 

orthopedische schoenmakerij. 

De studierichting Orthopedietechnieken opent vele mogelijkheden. Leerlingen ontdekken constructieproblemen 

en geven er gepaste oplossingen aan. Het kiezen, verwerken en het correct bewerken van 

gepaste materialen is van essentieel belang in dit leerplan. Leerlingen leren de mogelijkheden en de 

beperkingen van orthopedische constructies conform de adviezen uit de medische wereld. In het kader 

van duurzaam ondernemen wordt het belang van regelmatig en preventief onderhoud meegenomen 

binnen het ontwerp. 

Specifieke competenties0F1 zullen aangeleerd worden via de praktijkervaring binnen de bedrijven. Gezien 

de specifieke industriële infrastructuur is het in deze studierichting aangewezen dat enkele praktijklessen 

kunnen doorgaan op de werkvloer. 

Verder beantwoordt de opleiding aan de behoeften van de Belgische Vereniging van Orthesisten en 

Orthopedische Schoenmakers (BVOOS) en de Belgische Beroepsvereniging van Orthopedische 

Technologieën. 

1 

Een competentie kan omschreven worden als de reële en individuele capaciteit om kennis 

(theoretische en praktische), vaardigheden en attitudes in het handelen aan te wenden, in functie 

van de concrete, dagelijkse en veranderende (werk)situatie én in functie van persoonlijke en 

maatschappelijke activiteiten.






1BBEGINSITUATIE 

De instroom in de studierichting derde graad TSO Orthopedietechnieken kan zeer divers zijn. 

Leerlingen stromen door naar deze richting vanuit allerlei TSO- en ASO-studierichtingen. Gezien de 

grote heterogeniteit van instroom is in de eerste periode de individuele begeleiding van groot belang. 

Door in de beginfase de leerlingen goed te observeren, kan de leraar het beginniveau m.b.t. de specifieke 

competenties goed inschatten en er zijn didactisch handelen naar richten. 

Het is van belang dat voor elk specifiek technisch en praktisch vak in dit leerplan een bijzondere aandacht 

gaat naar de beginsituatie. Door het specifieke van deze studierichting is de belangstelling en 

de motivatie groot. 

Voor de toelatingsvoorwaarden verwijzen we naar de huidige regelgeving i.v.m. „Structuur en organisatie 

van het voltijds secundair onderwijs: de toelatings- en overgangsvoorwaarden‟, die terug te vinden 

is op Edulex.






2BALGEMENE DOELSTELLINGEN 

De leerlingen: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

kunnen de informatie uit handleidingen en publicaties actief benutten; 

kunnen werktekeningen lezen, om de juiste techniek en technologie toe te passen in functie 

van bandages, orthesen, prothesen en orthopedisch schoeisel; 

verwerven de nodige paramedische achtergronden, noodzakelijk voor een duidelijke 

communicatie met de opdrachtgever(s); 

kunnen de correcte technieken toepassen eigen aan de orthopedie; 

kunnen een passende persoonlijke houding aannemen in de omgang met ziektebeelden, 

handicaps en andere vormen van menselijk lijden; 

bezitten een paramedische basisvorming i.v.m. het vakgebied; 

kunnen de voortdurende – zij het op dit niveau nog indirecte – confrontatie met diverse aspecten 

van het menselijk lijden passend verwerken; 

kunnen volgens een opgelegde procedure/werkmethode werken; 

kunnen zowel individueel als in team werken; 

kunnen de beroepsgebonden tekens en codes correct gebruiken. 

17BALGEMENE DOELSTELLINGEN IN VERBAND MET DE STAGE EN HET WERKEN OP DE WERKVLOER 

37BBedrijfscultuur 


 

 

 

 

38BPreventie 


 

 

 

 

39BCommunicatie. 


 

 

 

 

40BVoorbewerken. 


 

 

 

maken in een bedrijf kennis met de bedrijfscultuur, leren afspraken maken en leven ze na; 

zijn stipt en passen zich aan het werkritme aan; 

werken in groep en onder leiding en staan open voor kritiek; 

passen de vaktaal toe. 

passen de veiligheids- en milieuvoorschriften toe, die van toepassing zijn in het bedrijf; 

passen de ergonomische principes toe; 

rapporteren storingen, onveiligheden of defecten via hiërarchische weg; 

werken net en sorteren het afval volgens instructies. 

voeren de gesprekken constructief en rapporteren de gegevens; 

lezen de vakspecifieke informatie, werkmethode, handleidingen; 

kunnen de informatie uit een tekening of schema halen die van toepassing is bij het uitvoeren 

van de opdracht; 

brengen verslag uit van het uitgevoerde werk. 

maken afspraken met de vakspecialist in het bedrijf en werken ermee samen; 

bereiden onder begeleiding hun werkzaamheden voor; 

volgen de werkvoorbereiding op van de opgedragen taken.






41BAdministratie. 


 

42BBewerkingen. 


 

 

 

 

43BOnderhouden. 


 

 

 

kunnen de specifieke administratieve gegevens aanvullen. 

volgen de procedures/instructies op, eigen aan het bedrijf; 

passen de vakspecifieke technieken nauwgezet toe, eigen aan de opgedragen taken; 

rapporteren de resultaten; 

voeren een visuele kwaliteitscontrole uit en rapporteren de gebreken. 

kunnen vakkundig en veilig werken met de gereedschappen en materialen; 

kunnen tekeningen, instructies en schema‟s lezen om de werkzaamheden uit te voeren; 

nemen verantwoordelijkheid op en kunnen werkzaamheden in team uitvoeren. 

Naast de algemene doelstellingen in verband met de stage en het werken op de werkvloer worden de 

specifieke doelstellingen PV/TV Stage orthopedie/ mechanica gekozen uit de verder opgegeven inhouden/doelstellingen 

in overleg met het stagebedrijf. 

18BALGEMENE VAKGEBONDEN ATTITUDES 

Kwaliteitsbewustheid: 

Nauwkeurigheid: 

Flexibiliteit: 


 

 

 


 


Verantwoordelijkheidszin: De leerlingen: 

Zin voor samenwerking: 

 

 

 

 


 

 

weten aan welke kwaliteitsvoorschriften dient voldaan te worden; 

spannen zich in om tijdens de uitvoering van het werk, aan de 

vereisten te voldoen; 

zijn in staat het werk te toetsen en bij te sturen aan de hand van 

de opgegeven kwaliteitscriteria; 

kunnen zorgvuldig handelen volgens een gedetailleerd stappenplan. 

kunnen zich aanpassen aan de omstandigheden en werksituatie; 

kunnen procedures opvolgen om een probleemstelling op te lossen. 

zijn zich ervan bewust dat ordelijk en nauwkeurig werken de veiligheid 

voor zichzelf en de anderen verhoogt; 

kunnen een opdracht binnen de opgegeven tijdsindicatoren afwerken. 

zijn bereid om samen te werken om zo tot een optimaal resultaat 

te komen; 

streven samenhorigheid en collegialiteit na.






Leergierigheid: 

Welzijnsbewust: 

Milieubewust: 

Handigheid: 

Economische ingesteldheid: 


 

 


 


 


 


 

kunnen nieuwe toepassingen binnen het vakgebied opvolgen; 

kennen het belang van een voortdurende competentieopbouw. 

zijn actief en proactief gericht op veiligheid, gezondheid en hygiëne. 

zijn zich bewust van de impact van eigen handelingen op het milieu. 

zijn in staat om op een behendige en vakkundige manier grondstoffen 

te verwerken en gereedschappen te hanteren. 

kunnen grondstoffen en materieel optimaal gebruiken binnen een 

vooropgestelde tijd.


PV Praktijk orthopedie/mechanica (eerste leerjaar: 8-6 lt/w, tweede leerjaar: 8-6 lt/w); PV/TV Stage orthopedie/mechanica (eerste leerjaar: 0-2 lt/w, tweede 

leerjaar: 0-2 lt/w); TV Orthopedie/mechanica (eerste leerjaar: 5 lt/w, tweede leerjaar: 3 lt/w); TV Orthopedie/toegepaste biologie (eerste leerjaar: 4 lt/w, tweede 

leerjaar: 6 lt/w) 

3BLEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN 

8BPV PRAKTIJK ORTHOPEDIE/MECHANICA 

TV ORTHOPEDIE/ MECHANICA 

Uitbreidingsdoelstellingen worden aangeduid door een (U) na de doelstelling en zijn cursief gedrukt 

19BDECR. 

NR. 

20BLEERPLANDOELSTELLINGEN 

De leerlingen kunnen 

21BLEERINHOUDEN 

1 Het voorbereiden, plannen/informeren en organiseren van de werkzaamheden 

1.1 relevante technische informatie opzoeken omtrent de orthopedische 

opdracht, de gepaste technologie en de kenmerken van de gebruikte 

materialen. 

1.2 de werkprocedure toelichten in functie van de orthopedische opdracht. 

1.3 de begrippen omschrijven in functie van de orthopedie: 

1.3.1 oxidatie. 

1.3.2 UV bestendigheid. 

1.3.3 oppervlaktebehandeling zoals galvaniseren, lakken, sinteren … 

1.4 technische schetsen lezen en maken van de bestaande orthopedische 

instrumenten, met de noodzakelijke maataanduiding. 

1.5 de constructiemogelijkheden en de samenhang van de samenstellende 

onderdelen van het orthopedisch systeem begrijpen. 

1.6 projectietechnieken toepassen in functie van het neerslaan van vlakken, 

het bepalen van de ware grootte en specifieke voorstellingen eigen 

aan de orthopedische opdracht. 

1.7 aan de hand van de tekening de werkvolgorde en de materialenlijst 

opstellen. 

1.8 de specifieke aanduidingen die betrekking hebben op passing en 

schroefdraad herkennen in een technische tekening en de gegevens 

ervan opzoeken. 

Technisch- technologische aspecten opzoeken en verwerken 

in functie van de orthopedische opdracht 

 

 

Voorbereidingen 

Begrippen 

44BSchetsen, technisch tekenen, tekeningen lezen en ontwerpen 

in functie van de orthopedische opdracht 

 

 

 

 

Symbolen, begrippen en inzicht 

Projectietechnieken 

Materiaallijst en werkmethode 

CAD tekenen





19BDECR. 

NR. 



1.9 de voorkomende symbolische voorstelling van de plaatsen vormtoleranties 

toelichten. 

1.10 een doorsnede tekenen om de tekening te verduidelijken. 

1.11 uit een aangeleverde CAD tekening de nodige informatie opzoeken. 

1.12 een eenvoudige CAD tekening maken met aangepaste software. 

1.13 een werkstrategie kiezen en de fasen binnen de opdracht onderscheiden. 

1.14 een werkmethode opmaken en opvolgen voor het geplande werk. 

1.15 de gereedschappen, meettoestellen en machines nodig voor de 

werkzaamheden kiezen, veilig en correcte bedienen en onderhouden. 

1.16 het toepassingsgebied, de kenmerken en de handelsvormen van de 

gebruikte materialen toelichten. 

1.17 de noodzaak van oppervlaktebehandeling van metalen verklaren. 

1.18 de juiste hoeveelheden klaarleggen en voorbereiden van de nodige 

grondstoffen en materieel om de geplande werkzaamheden uit te 

voeren. 

1.19 de begrippen en algemene kenmerken van de materialen en grondstoffen 

toelichten en vakkundig gebruiken bij het uitvoeren van de 

opdracht: 

1.19.1 duurzaamheid. 

1.19.2 veiligheid en milieu. 

1.19.3 ontsmettingsproducten. 

1.19.4 soorten. 

1.19.5 esthetische aspecten. 

1.19.6 allergische reacties. 

1.19.7 de kostprijs. 


45BWerkstrategie in functie van hun orthopedische opdracht 

(onder begeleiding) 

46BVoorzien van de juiste en nodige grondstoffen, materieel 

en gereedschappen in functie van de orthopedische opdracht 

47BAlgemene kenmerken van materialen en grondstoffen in 

functie van de orthopedische opdracht





19BDECR. 

NR. 



1.20 de kenmerken van non-ferro en ferro-metalen toelichten en correct 

gebruiken bij het uitvoeren van de orthopedische opdracht: 

1.20.1 eigenschappen, 

1.20.2 toepassingen, 

1.20.3 handelsaanduidingen, 

1.20.4 warmtebehandelingen, 

1.20.5 bewerkbaarheid, 

1.20.6 verbindingsmethoden, 

1.20.7 smelt temperatuur, 

1.20.8 soortelijke massa. 

1.21 kenmerken van andere materialen die gebruikt worden in de orthopedische 

sector toelichten en correct gebruiken zoals: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

rubber; 

kunststoffen; 

siliconen; 

folies; 

glasvezel; 

leder; 

textiel; 

vilt; 

hout; 

kurk; 

lijmen; 

gips; 

was; 

smeermiddelen; 


48BKenmerken van non-ferro metalen in functie van de orthopedische 

opdracht 

49BKenmerken van andere materialen in functie van de orthopedische 

opdracht 

 

 

 

 

 

 

 

Herkomst 

Handelsvormen 

Kenmerken 

Kwaliteiten 

Bewerkbaarheid 

Verbindingsmethoden 

Afwerkingsmogelijkheden





19BDECR. 

NR. 




 

 

oplosmiddelen; 

… 

1.22 de taken en verantwoordelijkheden in een bedrijf omschrijven. 

1.23 de beroepen binnen de hiërarchische lijn in een bedrijf toelichten. 

1.24 de tewerkstellingsmogelijkheden binnen de sector situeren. 

50BBeroepsmogelijkheden binnen de orthopedie en aanverwante 

beroepen 

51BSpecifieke pedagogisch-didactische wenken 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gebruik concrete voorbeelden uit de leefwereld van de leerlingen en benader deze vanuit de recentste technieken. 

Vestig tijdens de lessen ruime aandacht op de beroepsmogelijkheden. 

Overleg met andere leerkrachten over inhoudelijke aspecten en de samenhang van de lessen. 

Zoek via het internet vernieuwingen op die van toepassing zijn voor het vak en laat de leerlingen daarover een informatiemap aanleggen. 

Geef voldoende taalondersteuning bij vreemde woorden die voorkomen in teksten eigen aan de context van het vak. 

Gebruik ICT-toepassingen en moderne aangepaste informatie om gegevens op te zoeken en te verwerken. 

Motiveer de leerlingen bij hun voorbereiding, bij het uitvoeren en bij de reflectiemomenten door een enthousiaste begeleiding. 

Geef het verband aan tussen een goed ingerichte werkplek, het rendement, de netheid en het opruimen na de werktijd. 

Gebruik recente catalogi om informatie over gereedschappen, grondstoffen en materieel op te zoeken. 

Gebruik de instructies van de leveranciers als extra leidraad bij het uitwerken van de taken. 

Bezoek de nodige beurzen om de vernieuwing binnen de sector bij te houden.





19BDECR. 

NR. 



2 Het toepassen van welzijn en milieu 


2.1 het werkhuisreglement en de bijbehorende procedures naleven. 

2.2 de persoonlijke beschermingsmiddelen gepast gebruiken en onderhouden. 

2.3 met orde en netheid werken. 

2.4 de basisveiligheid toelichten die aan de basis ligt van het VCA attest. 

2.5 veiligheidssymbolen herkennen en toepassen in functie van de opdracht. 

2.6 de in een orthopedische werkplaats geldende voorschriften en aanbevelingen 

i.v.m. veiligheid en hygiëne toelichten en deze naleven. 

2.7 de kenmerken van de geëigende (beroeps)kledij en het onderhoud 

ervan toelichten. 

2.8 de toepasselijke wettelijke veiligheidsvoorschriften omschrijven. 

2.9 de gebruikte technische installatie veilig gebruiken en -afsluiten. 

2.10 instaan voor het dagelijks onderhouden en schoonmaken van het 

materiaal en gereedschap. 

2.11 systematisch opruimen en rangschikken van materiaal. 

2.12 de voorkomende symbolen en etikettering toelichten. 

2.13 afval herkennen en sorteren. 

2.14 van de gebruikte producten de belangrijkste etikettering/pictogrammen 

onderscheiden. 

2.15 het belang van efficiënt werken in relatie brengen tot de 

duurzaamheid. 

52BWelzijn 

 

 

 

 

 

 

53BMilieu 

 

 

 

Werkplaatsreglement 

Veiligheidsprocedures 

PBM 

Symbolen 

In gebruik nemen en afsluiten van machines 

Orde en netheid 

Opruimen 

Rangschikken en sorteren 

Voorkomende symbolen en etikettering 

2.16 gewichten ergonomisch en veilig verplaatsen door gebruik te maken 

van de aangepaste verplaatsingstechnieken. 

54BErgonomie





19BDECR. 

NR. 





 

 

 

 

 

 

Vergelijk de verschillen tussen de in de school na te leven afspraken en deze in het bedrijfsleven. 

Bespreek de aspecten die van toepassing zijn uit de opleiding “VCA-attest”. 

Wees steeds aandachtig om de voorschriften in verband met preventie, persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen, hygiëne en milieu na te 

leven. 

Informeer de leerlingen vooraf over de werking van een machine alvorens zij hiermee aan het werk gaan en wijs hen op de mogelijke gevaren. 

Respecteer de instructies opgegeven door de constructeur en de onderhoudsfiches. 

Laat de leerlingen steeds werken in goede omstandigheden (licht, lucht, ruimte, veiligheid …).





19BDECR. 

NR. 



3 Het controleren en meten van orthopedische systemen 


3.1 aan de hand van technische informatie de goede werking van een 

technisch systeem controleren i.f.v. de opdracht. 

3.2 de juiste gereedschappen (zoals schuifmaat, lintmeter, meetlat, 

kaliber …) op de gepaste momenten hanteren tijdens het meten en 

controleren. 

3.3 mechanische onderdelen controleren op visuele gebreken en slijtage. 

3.4 een voor-gestructureerde meet- en controlelijst aanvullen. 

56BMeten en controleren van technische systemen in functie 

van de orthopedische opdracht 

 

 

 

scharnieren en verbindingen 

systemen voor maatafname 

opbouw en uitlijning van apparaten 

3.5 een meet- en/of controleopstelling maken om onderdelen nauwkeurig 

en efficiënt op te meten, met het passende meetgereedschap. 

3.6 de speling bij een mechanisme controleren. 

3.7 de meetwaarden vergelijken met de opgegeven technische 

informatie. 

3.8 een meetfout interpreteren. 

3.9 de meet- en controlewaarden opnemen in een meetstaat. 

57BMeten en controleren van onderdelen in functie van de 

orthopedische opdracht 


 

 

 

 

 

 

 

Demonstreer de meet- en controletechniek. 

Gun de leerlingen de nodige voorbereidingstijd zodat de leerlingen hun werk grondig kunnen voorbereiden. 

Controleer individueel en remedieer de leerlingen tussentijds, zodat de fouten zich niet opstapelen. 

Controleer de opstelling vooraleer leerlingen metingen uitvoeren. 

Gebruik steeds goed werkende meet- en controlegereedschappen om de werkzaamheden uit te voeren. 

Gebruik passende instructies en verduidelijk deze met de nodige figuren. 

Maak een specifiek zelfevaluatieformulier op, eigen aan de werkzaamheden en gebruik dit tijdens de overlegmomenten met de leerlingen.





19BDECR. 

NR. 



4 Praktijk mechanica 

4.1 manuele bewerkingen uitvoeren in functie van de orthopedische 

opdracht zoals: 

 

 

 

 

 

 

vijlen; 

snijden; 

zagen; 

plooien; 

boren; 

… 

4.2 een passing uitwerken in functie van de orthopedische opdracht (U). 

4.3 vlakken en afrondingen aanbrengen aan het werkstuk volgens de 

opgegeven maten. 

4.4 een passing controleren op speling en functionaliteit. 

4.5 de onderdelen vrij van speling samenbouwen. 

4.6 hulpgereedschappen vervaardigen eigen aan de orthopedische 

opdracht. (U) 

4.7 de mogelijkheden van een draaibank opnoemen. 

4.8 een werkstuk en het passende snijmateriaal inspannen. 

4.9 een geschikte beitelkeuze maken. 

4.10 enkele basisbewerkingen uitvoeren op een draaibank zoals: 

uitwendig cilindrisch draaien en vlak draaien volgens opgegeven 

tolerantie. 

4.11 boren op een draaibank (U). 

4.12 schroefdraad snijden op de draaibank (U). 

4.13 het toerental berekenen volgens opgegeven snijsnelheid. 

4.14 de veiligheidsvoorschriften bij het draaien naleven. 


59BHandmatige bewerkingen 

60BPaswerk i.f.v. de orthopedische opdracht 

61BDraaien in functie van de orthopedische opdracht 

Functie 


Realisatietechnieken





19BDECR. 

NR. 



4.15 de mogelijkheden van een boorfreesmachine opsommen. 

4.16 een werkstuk uitlijnen en in- en opspannen. 

4.17 het snijgereedschap (frees) herkennen en vakkundig inspannen (U). 

4.18 meelopende en tegenlopende frezen onderscheiden en de voor- en 

nadelen opgeven. 

4.19 freesbewerking uitvoeren in functie van de orthopedische opdracht: 

4.19.1 vlak frezen, 

4.19.2 haaks frezen, 

4.19.3 gleuven frezen. 

4.20 het toerental en de voeding berekenen, eigen aan de opdracht. 

4.21 de veiligheidsvoorschriften bij het frezen naleven. 

4.22 de goniometrie herkennen aan boren en ruimers i.f.v. het snijden. 

4.23 de gepaste snijhoeken controleren en waar kan bijsturen. 

4.24 doorlopende, blinde gaten boren in dikke en dunne stukken en in 

verschillende materialen zoals kunststof, RVS … die van toepassing 

zijn in de orthopedische wereld, met de gepaste snijgegevens. 

4.25 blinde gaten met vlakke bodem boren (U). 

4.26 met een juiste boordiameter de te ruimen boring voorboren en deze 

nadien vakkundig ruimen (U). 

4.27 de veiligheidsvoorschriften bij het boren en ruimen naleven. 

4.28 het juiste snijgereedschappen kiezen voor het snijden van inwendige 

en uitwendige schroefdraad. 

4.29 een klinkverbinding voorboren en realiseren in functie van de 

orthopedische opdracht. 

4.30 snijgereedschap veilig aanslijpen volgens de snijgegevens. 

4.31 een slijpmolen gepast en veilig gebruiken in functie van de opdracht. 


62BFrezen in functie van de orthopedische opdracht 

 

 

 

Functie 


Realisatietechnieken 

63BBoren en ruimen in functie van de orthopedische opdracht 

64BSchroefdraad snijden en klinken in functie van de 

orthopedische opdracht 

 

 

Gereedschappen 


65BSlijpen in functie van de orthopedische opdracht 

 

Veilig gebruik





19BDECR. 

NR. 



4.32 schuurbanden met verschillende korrelgrootte gepast en vakkundig 

gebruiken. 

4.33 werkstukken machinaal schuren conform de veiligheidsvoorschriften 

4.34 het geschikte schuurmateriaal kiezen en vakkundig gebruiken. 

4.35 werkstukken veilig schuren in functie van de orthopedische opdracht 

4.36 werkstukken veilig polijsten met gepast polijstmiddel. 

4.37 afwerkingstechnieken toepassen in functie van de orthopedische 

opdracht. 

4.38 de hardheid van een stuk bepalen. 

4.39 de techniek voor het ontlaten omschrijven. 

4.40 de techniek van het ontlaten toepassen. 

4.41 het vlamharden realiseren. 

4.42 de lasinstallatie correct en veilig voorbereiden, afstellen en afsluiten. 

4.43 TIG of mig-mag lasopdracht uitvoeren in functie van de 

orthopedische opdracht (U). 

4.44 een eenvoudige lasopdracht vakkundig en veilig uitvoeren (U). 

4.44.1 Hoeklas (U) 

4.44.2 I – las (U) 

4.44.3 X – las (U) 

4.45 gepaste lasbewegingen uitvoeren tijdens de lasbewerking (U). 

4.46 het begrip hardsolderen verklaren. 

4.47 buisverbindingen hardsolderen (U). 

4.48 vervormingstechnieken kiezen en vakkundig realiseren. 

4.49 de geometrie voor het vervormen aanduiden. 

4.50 gereedschappen en hulpmiddelen gepast gebruiken tijdens het 

vervormen. 

4.51 de maatvoering respecteren tijdens het vervormen. 


66BSchuren en polijsten in functie van de orthopedische 

opdracht 

 

 

Materiaal 

Realisatietechniek 

67BHarden en ontlaten in functie van de orthopedische 

opdracht 

 

Techniek 

68BLastechnieken in functie van de orthopedische opdracht 

 

 

69BSolderen 

Infrastructuur 

Realisatietechnieken (U) 

70BVervormen in functie van de orthopedische opdracht 

 

 

Gereedschappen en hulpmiddelen 

Realisatie technieken





19BDECR. 

NR. 



4.52 in functie van de opdracht verschillende materialen bewerken zoals: 

 

 

 

 

veerstaal; 

RVS; 

dural aluminium pennen; 

zacht staal; 

RVS en dural aluminium buigen, torsen, drijven. 

4.53 materialen vervormen volgens tekening of mal in functie van de 

orthopedische opdracht. 



 

 

 

 

 

 

Demonstreer de technieken en wijs de leerlingen op de mogelijke moeilijkheden. 

Laat geen foutieve handelingen toe en corrigeer onmiddellijk. 

Bij de specifieke werkzaamheden is het belangrijk dat de specificaties ter beschikking staan van de leerling. 

Besteed aandacht aan de instructies van leveranciers om met de juiste gereedschappen en machines, op een correcte wijze, te werken en ze te 

onderhouden. 

Laat de leerlingen na overleg, informatie opzoeken en voorbereidingen maken alvorens aan de uitvoering te beginnen. 

Streef ernaar om in de onmiddellijke omgeving van de werkplaats ook over een ruimte te beschikken om informatie op te vragen, besprekingen te 

houden en overleg te houden met leraar en medeleerlingen.





19BDECR. 

NR. 



5 Orthopedietechnieken - Technologie: bandages 

5.1 het begrip “bandage” omschrijven. 

5.2 de meest voorkomende breuken in het menselijk lichaam opnoemen 

en beschrijven (deze doelstellingen worden in relatie gebracht met 

ziekteleer zie ook doelstelling 14) 

5.2.1 liesbreuk, 

5.2.2 dijbreuk, 

5.2.3 navelbreuk, 

5.2.4 epigastrische breuk, 

5.2.5 eventratie, 

5.2.6 andere zeldzame breuken. 

5.3 de soorten breukbanden herkennen. 

5.4 de functie en werking van elk van deze breukbanden verklaren. 

5.5 de juiste vorm van opbouwelementen bepalen in functie van het 

pathologisch beeld. 

5.6 het correct gebruik en onderhoud van breukbanden toelichten. 

5.7 de voornaamste ziektebeelden die aanleiding geven tot het dragen 

van een orthopedisch korset opnoemen en beschrijven. (deze 

doelstellingen worden in relatie gebracht met ziekteleer zie ook 

doelstelling 14) 

5.8 de verschillende orthopedische korsetten herkennen en benoemen. 

5.9 de functie en werking van de verschillende korsetten verklaren. 

5.10 een verantwoorde materiaalkeuze maken voor de verschillende 

korsetonderdelen in functie van: 

5.10.1 gewenste sterkte, 

5.10.2 huidvriendelijkheid, 

5.10.3 gewicht van het korsetten. 

5.11 de gewone rechte band aftekenen naar vorm. 


72BBreukbanden 

Begrippen 

Breuken 

Banden 

73BKorsetten 

Begrippen 

Materialen 

Keuze





19BDECR. 

NR. 



5.12 het patroon van een buikgordel tekenen. 

5.13 het correct gebruik en onderhoud van korsetten toelichten. 

5.14 het gebruik en toepassingsgebied van drukkledij omschrijven. 

5.15 de bestaande mogelijkheden van druktherapie toelichten. 

5.16 de functie en werking van drukkledij verklaren met bijzondere 

aandacht voor siliconenpats. 

5.17 Het maat nemen bij personen met meerdere verbrande 

lichaamsdelen verwoorden (U). 

5.18 raadgevingen i.v.m. gebruik en onderhoud van drukkledij formuleren. 

5.19 uitgaande van de anatomie van het been en de arm de voorkomende 

afwijkingen (= pathologie) situeren en de behandelingswijzen ervan 

toelichten. 

5.20 de medische aanwijzingen verstaan m.b.t. de aflevering van 

therapeutische kousen. 

5.21 de verschillende drukklasse opzoeken. 

5.22 de functie en werking van therapeutische kousen verklaren. 

5.23 de technische eisen omschrijven waaraan een therapeutische kous 

moet voldoen. 

5.24 het juiste gebruik en onderhoud van therapeutische kousen 

toelichten en verwoorden. 

5.25 de omstandigheden verwoorden in welke gevallen het dragen van 

therapeutische kousen moet afgeraden worden. 

5.26 de circulatiestoornissen onderscheiden - die het dragen van 

therapeutische kousen noodzakelijk maakt of waarbij het dragen 

ervan dient afgeraden te worden. 

5.27 de operatieve ingrepen, die gepaard gaan met het gebruik van 

kunstaarzen en urinalen, opnoemen en beschrijven. 


74BDruktherapie 

Toepassingsgebied en kenmerken 

Medische aanwijzingen 

Therapeutische kousen 

Circulatiestoornissen 

Lymfatische problematiek 

Vaatproblematiek 

Preventie van postoperatieve complicaties 

75BKunstaarzen en urinalen





19BDECR. 

NR. 



5.28 de medische aanwijzingen verstaan m.b.t. de aflevering van 

kunstaarzen en urinalen (U). 

5.29 de verschillende kunstaarzen en urinalen onderscheiden. 

5.30 het correct gebruik van kunstaarzen (stoma) en urinalen toelichten 

(U). 

5.31 het nut van zelfonderzoek uitleggen. 

5.32 mogelijke psychische problemen bij mammectomie duiden (U). 

5.33 de soorten borstprothesen herkennen en het toepassingsgebied 

omschrijven (U). 

5.34 het gebruik van bestaande prothesen verklaren. 


76BBorstprothesen 


Toon de slijtage aan de hand van bestaande onderdelen en didactische modellen aan (let wel op dat de onderdelen ordelijk bijgehouden / 

opgeborgen worden). 

 

 

 

Zorg voor structuur in de documenten voor de leerlingen en geef passende instructies die verwijzen naar de cursus en/of boeken. 

Laat informatie opzoeken in recente catalogi eigen aan de sector. 

Schakel de nodige ICT middelen in bij het opzoekwerk en het verwerken en presenteren van gegevens.





19BDECR. 

NR. 



6 Orthopedietechnieken - Technologie Orthesen 

6.1 het begrip “orthese” omschrijven. 

6.2 vanuit de anatomie van de voet de biomechanische eisen begrijpen, 

die gesteld worden aan voetorthesen. 

6.3 op basis van de kennis van ziekteleer: 

 

 

de afwijkingen (= pathologie) situeren; 

de behandelingswijzen ervan omschrijven; 

de medische aanwijzingen m.b.t. steunzolen toelichten. 

6.4 de voornaamste ziektebeelden die aanleiding geven tot het dragen 

van steunzolen opnoemen en beschrijven. 

6.5 pes equinovarus(klompvoet) tekenen. 

6.6 de afwijkingen van de voorvoet en achtervoet ontleden en de 

oorzaak en behandeling kunnen definiëren: 

6.6.1 pes equinovarus, 

6.6.2 pes transverso-planus, 

6.6.3 pes planus, 

6.6.4 pes planovalgus, 

6.6.5 pes cavus 

6.6.6 pes calcaneovalgus, 

6.6.7 hallux valgus, 

6.6.8 hamertenen, 

6.6.9 hielspoor. 

6.7 de soorten steunzolen opsommen. 

6.8 de onderdelen van steunzolen herkennen. 

6.9 de functie en werking van de verschillende onderdelen van 

steunzolen verklaren. 

6.10 de verschillende technieken i.v.m. het nemen van voetafdrukken 

herkennen en bespreken. 


78BSteunzolen (Voetorthesen) 

Anatomie van de voet 

Soorten en materiaal 

Pathologische beelden van de voet 

Functie en werking van steunzolen 

Maat nemen 

Werkmethode 

Gebruik en onderhoud 

Voetafwijking 

Oorzaken en behandeling





19BDECR. 

NR. 



6.11 de achtereenvolgende bewerkingen voor het vervaardigen van 

steunzolen opnoemen. 

6.12 uit gangbare steunzoolmaterialen een verantwoorde materiaalkeuze 

maken. 

6.13 de plaatsing van opbouwelementen bepalen in functie van het 


6.14 het correct gebruik en onderhoud van steunzolen kennen. 

6.15 vanuit de anatomie van de onderste extremiteiten de 

biomechanische eisen begrijpen, die gesteld worden aan dergelijke 

orthesen. 

6.16 op basis van de kennis van ziekteleer de medische aanwijzingen 

m.b.t. de orthesen van de onderste extremiteiten toelichten. 

6.17 de verschillende orthesen van de onderste extremiteiten herkennen 

en benoemen. 

6.18 de functie en werking van de verschillende orthesen van de onderste 

extremiteiten verklaren. 

6.19 de technische eisen kennen waaraan de verschillende orthesen van 

de onderste extremiteiten moeten voldoen. 

6.20 vanuit de anatomie van het hoofd, de hals en de romp de 

biomechanische eisen begrijpen, die gesteld worden aan 

romporthesen. 


m.b.t. hoofd-, hals- en romporthesen toelichten. 

6.22 de verschillende hoofd-, hals- en romporthesen herkennen en 

benoemen. 

6.23 de functie en werking van de verschillende hoofd-, hals- en 

romporthesen verklaren. 

6.24 de technische eisen kennen waaraan hoofd-, hals- en romporthesen 

moeten voldoen. 

6.25 een röntgenfoto uittekenen. 


79BOrthesen van de onderste extremiteiten 

Anatomie 

Pathologie 

Soorten 

Materiaal 

Functie 

Werking 

80BHoofd-, hals en romporthesen 

Anatomie 

Pathologie 

Soorten 

Werkmethode 

Werking





19BDECR. 

NR. 



6.26 de plaatsing van opbouwelementen bepalen in functie van het 


6.27 afwerk- of trimlijnen bepalen. 

6.28 op een tekening de hellingshoek van het bekken definiëren. 

6.29 de kyfose exact omschrijven met aanduiding van het begrip 

topwervel en de verschillende typen. 

6.30 op basis van de benaming van een kyfose de vorm en oorsprong 

uitgebreid beschrijven. 

6.31 de afwijking exact formuleren in functie van hellingshoek van het 

bekken. 

6.32 begrijpen dat de afwijking bij een grotere of kleinere hellingshoek van 

het bekken een vlakke rug of een lordose kan worden. 

6.33 een scoliose exact kunnen definiëren met vermelding van vorm, 

richting en topwervel: 

6.33.1 uitgaande van een beenverkorting links van 2 cm. 

6.33.2 de scoliose tekenen, die zich ontwikkelt. 

6.34 voor een patiënt met scoliose de soort, vorm en richting bepalen door 

biometrisch onderzoek. 

6.35 uitgaande van de anatomie van de bovenste extremiteiten de 

biomechanische eisen begrijpen, die gesteld worden aan orthesen 

van de bovenste extremiteiten. 

6.36 op basis van de kennis van ziekteleer, de medische aanwijzingen 

m.b.t. orthesen van de bovenste extremiteiten toelichten. 

6.37 de verschillende orthesen van de bovenste extremiteiten herkennen 

en benoemen. 

6.38 de functie en werking van de verschillende orthesen van de bovenste 

extremiteiten verklaren. 

6.39 de technische eisen waaraan een orthese van een bovenste 

extremiteit moet voldoen, omschrijven. 


81BOrthesen van de bovenste extremiteiten 

Anatomie 

Pathologie 

Soorten 

Functie 

Werking





19BDECR. 

NR. 





 

 

 

Bij de werkzaamheden is het belangrijk dat de specificaties ter beschikking staan van de leerling. 

Laat de afstelgegevens opzoeken in de technische informatie van de constructeur. Het zal bijdragen tot kwalitatief werk. 

Demonstreer de handelingen die nodig zijn bij delicaat montagewerk. 

Gebruik bestaande onderdelen en didactische modellen om de technieken te duiden (let wel op dat gebruikte onderdelen ordelijk bijgehouden / 

opgeborgen worden). 

 

 

 

 

 

Laat enkel de correcte werkwijze toe en corrigeer hun handelingen tijdig. 

Laat de leerlingen een gestructureerde werkprocedure volgen omtrent het voorbereiden, uitvoeren en bijsturen. 

Alvorens aan de uitvoering te beginnen dient de leraar zich goed voor te bereiden en alternatieven te bedenken. 

Streef ernaar om in de onmiddellijke omgeving van de werkplaats over een overlegruimte te beschikken. 

Het veilig en ergonomisch werken staat centraal. Hecht er ruimschoots belang aan.





19BDECR. 

NR. 



7 Orthopedietechnieken - Technologie: Prothesen 

7.1 het begrip “prothese” omschrijven. 

7.2 vanuit de anatomie van de onderste extremiteiten de 

biomechanische eisen begrijpen, die gesteld worden aan prothesen 

van de onderste extremiteiten. 


m.b.t. prothesen van de onderste extremiteiten toelichten. 

7.4 de soorten prothesen van de onderste extremiteiten herkennen en 

benoemen. 

7.5 de functie en werking van de verschillende prothesen verklaren. 

7.6 de opbouwprincipes van een prothese verklaren. 

7.7 voorbeelden van directe prothesevoorziening opnoemen 


83BProthesen van de onderste extremiteiten. 

Anatomie 

Pathologie 

Soorten 

Werking 

7.8 het begrip “epithese” omschrijven. 84BEpithesen 

7.9 het begrip “prothese” omschrijven. 

7.10 vanuit de anatomie van de bovenste extremiteiten de 

biomechanische eisen begrijpen, die gesteld worden aan prothesen 

van de bovenste extremiteiten. 


m.b.t. prothesen van de bovenste extremiteiten toelichten. 

7.12 de soorten prothesen van de bovenste extremiteiten herkennen en 

benoemen. 

7.13 de functie en werking van de verschillende prothesen verklaren. 

7.14 de opbouwprincipes van een prothese verklaren. 

7.15 voorbeelden van directe prothesevoorziening opnoemen. 

85BProthesen van de bovenste extremiteiten 

Anatomie 

Pathologie 

Soorten 

Werking





19BDECR. 

NR. 





 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Laat de leerlingen hun werk grondig voorbereiden en controleer individueel. 

Laat de procedures correct opvolgen bij de uit te voeren werkzaamheden. 

Het is aan te bevelen dat leerlingen in contact komen met de hedendaagse technieken tijdens hun opleiding, zodat zij de noodzakelijke moderne 

inzichten verwerven. 

Tracht zo veel mogelijk de succesbeleving bij de leerlingen te bevorderen. 

Duid het verband tussen een goed ingerichte werkplek, het rendement, de netheid en het opruimen na de werktijd aan. 

Gebruik enkel het passende gereedschap, grondstof en materieel. 

Laat de leerlingen na het gebruik van het materiaal en na de controle ervan, het materiaal terug op de voorziene plaats leggen. 

Gebruik de VDAB beroepenfilms om de inhoud en mogelijkheden van de specifieke beroepen te duiden. 

Organiseer bezoeken aan vakbeurzen om vernieuwingen binnen het vakgebied te detecteren. 

Stimuleer creatieve uitwerkingen. 

Maak regelmatig gebruik van groepswerk, waardoor het mogelijk is meerdere werkstukken te realiseren. Projectmatig werken behoort eveneens tot 

de mogelijkheden. Dit zal leerlingen extra motiveren. 

Probeer zoveel mogelijk probleemoplossende taken te voorzien. 

Demonstreer de techniek en schenk ruime aandacht aan de veiligheid.





19BDECR. 

NR. 



8 Orthopedisch schoeisel 

8.1 het begrip “orthopedisch schoeisel” omschrijven. 

8.2 de biomechanische eisen van de voeten, die gesteld worden aan 

orthopedisch schoeisel, begrijpen. 

8.3 op basis van de ziekteleer de medische aanwijzingen, m.b.t. 

orthopedisch schoeisel, verstaan. 

8.4 de verschillende schachten herkennen en beschrijven. 

8.5 de verschillende zolen herkennen en beschrijven. 

8.6 de verschillende types hakken herkennen en beschrijven. 

8.7 de functie en werking van schachten, zolen, hakken en achterlappen 

verklaren. 

8.8 de juiste materialen kiezen voor schachten, zolen, hakken en 

cambreurs. 

8.9 het correct gebruik en onderhoud van orthopedisch schoeisel 

omschrijven. 


87BAnatomie van de voet (zie anatomie) 

Begrippen 

Anatomie 

Pathologie 

Looppatronen 

Soorten en materialen 

Werking 


 

 

 

 

 

 

 

 

Demonstreer de handelingen en schenk de nodige aandacht aan de moeilijkheden die zich kunnen voordoen. 

Gebruik moderne technische informatie bij het opzoekwerk. 

Schakel ICT mogelijkheden in (bijvoorbeeld bij het simuleren van schakelingen). 

Gebruik aangepaste software om de werking en de toepassingen van een pneumatische installatie te verduidelijken. 

Bekijk didactische films of bezoek specifieke centra of bedrijven om inzichten te verschaffen over de werking en installatie van materialen. 

Zoek de kenmerken van de materialen op door gebruik te maken van bijvoorbeeld het internet. 

Corrigeer onmiddellijk foutieve handelingen. 

Schenk ruimschoots aandacht aan de veiligheid en de preventieve handelingen bij de onderhoudswerkzaamheden.





19BDECR. 

NR. 



9 Hulpmiddelen. 

9.1 de verschillende soorten rolstoelen herkennen en het gebruik 

omschrijven. 

9.2 de eigenschappen van de verschillende soorten rolstoelen toelichten 

rekening houdend met het ziektebeeld en de individuele patiënt. 

9.3 de juiste rolstoel kiezen. 

9.4 de rolstoel aanpassen aan de noden van de patiënt. 

9.5 de eigenschappen van de verschillende loophulpen toelichten 

rekening houdend met het ziektebeeld en de individuele patiënt. 

9.6 de juiste loophulp kiezen. 


89BRolstoel 

Soorten 

Eigenschappen 

Behandeling 

90BLoophulpen 

Eigenschappen 

Soorten 


 

 

 



Schenk ruime aandacht aan de veiligheidsaspecten.





19BDECR. 

NR. 



10 Praktijk orthopedie 

10.1 buiten- en binnenstof herkennen. 

10.2 patronen zo gunstig mogelijk overbrengen op textiel en uitknippen. 

10.3 de verschillende delen van een stikmachine herkennen en hun 

functie toelichten. 

10.4 een stikmachine afstellen en bedienen. 

10.5 de verschillende naden eigen aan de orthopedie herkennen en 

stikken. 

10.6 een gewone sluitrand voor vetersluiting herkennen. 

10.7 de gereedschappen voor het maken van een vetersluiting herkennen 

en gebruiken, zoals: 

 

de gaatjestang; 

het ringpersapparaat. 

10.8 de gewone sluitrand voor vetersluiting stikken. 

10.9 de gaatjes maken met de gaatjestang en de ringen inpersen. 

10.10 de haken- en ogenband herkennen en instikken (U). 

10.11 riemen en gespen herkennen. 

10.12 riemen gespsluiting maken. 

10.13 klittenband herkennen en een klittenbandsluiting maken. 

10.14 elastiek herkennen en verwerken in een briefomslagsysteem (U). 

10.15 afboordmaterialen herkennen en randen afwerken met (U): 

10.15.1 afboordlint (U). 

10.15.2 afboordelastiek (U). 

10.16 kurk herkennen en vakkundig: 

10.16.3 bijschuren. 


92BTextiel bewerken 

De stikmachine 

Naadverbindingen 

Sluitingen 

Afwerktechnieken (U) 

93BKurkbewerking 

Materialen





19BDECR. 

NR. 



10.17 hulpmiddelen bij het snijden van leder herkennen. 

10.18 materiaalindeling zo gunstig mogelijk kiezen. 

10.19 rekrichting van leder herkennen. 

10.20 leder op een verantwoorde manier snijden en knippen volgens 

patroon. 

10.21 een geschalmd werkstuk herkennen. 

10.22 een schalmmes vakkundig scherpen en controleren. 

10.23 de techniek van het schalmen opvolgen. 

10.24 met een schalmtoestel schalmen. 

10.25 leder naaien met de hand. 

10.26 een werkstuk voorbereiden om het vakkundig te lijmen. 

10.27 de onderdelen van een lederstikmachine herkennen en de machine 

afstellen. 

10.28 leder stikken met een lederstikmachine. 

10.29 de bandschuurmachine herkennen. 

10.30 banden naar korrelgrootte herkennen. 

10.31 banden veilig vervangen (U). 

10.32 leder op een veilige manier schuren. 

10.33 werkstukken machinaal opschuren conform de 

veiligheidsvoorschriften. 

10.34 walkleder herkennen. 

10.35 leder moduleren en walken op een gipsmodel of vorm. 

10.36 de verschillende soorten metalen herkennen die gebruikt worden 

binnen de orthopedie. 

10.37 het juiste metaal kiezen in functie van de eisen die aan het te 

vervaardigen apparaat gesteld worden. 

10.38 stangen uit verschillende materialen aanbuigen op een gipsmodel 

en/of tekening. 

10.39 metalen banden aanleggen op een gipsmodel. 


94BLederbewerking 

Snijden en knippen 

Schalmen 

Naaien 

Lijmen 

Stikken 

Schuren 

Walken 

95BMetaalbewerking 

Materialen 

Aanbuigen 

Scharnieren 

Aanpassen van spalken en/of banden





19BDECR. 

NR. 




10.40 scharnieren herkennen. 

10.41 scharnieren plaatsen. 

10.42 scharnieren en stangen parallel en evenwijdig zetten. 

10.43 de te gebruiken materiaalsoorten voor spalken en banden 

herkennen. 

10.44 spalken en/of banden aanpassen en tekenen op een gipsmodel. 

10.45 pengereedschap herkennen. 

10.46 metalen steunzool pennen volgens gipsafdruk. 

 

Steunzolen 

10.47 gips en gipswindels herkennen. 

10.48 een gipsnegatief en –positief herkennen. 

10.49 gips mengen. 

10.50 een gipsnegatief maken. 

10.51 een gipspositief gieten. 

10.52 de te gebruiken kunststoffen herkennen en benoemen. 

10.53 de geschikte gereedschappen en toestellen herkennen. 

10.54 thermoplastische kunststoffen vervormen volgens gipsmodel. 

10.55 kunstharsen herkennen. 

10.56 harderpoeder of –pasta herkennen. 

10.57 P.V.A.-folie kunnen herkennen. 

10.58 soorten wapeningsmaterialen herkennen. 

10.59 kleurpasta‟s herkennen. 

10.60 kunstharsen in een juiste verhouding mengen. 

10.61 folie lassen. 

10.62 een gietstuk voorbereiden en het gietproces uitvoeren. 

10.63 kunststoffen naar vorm, veilig en duurzaam afwerken. 

10.64 de delen van een oven herkennen, de oven correct instellen en 

vakkundig bedienen in functie van het te vervormen materiaal. 

96BGipsbewerking 

Materialen 

Gipstechnieken 

97BKunststofbewerking 

Materialen 

Gereedschappen 

Bewerken en verwerken





19BDECR. 

NR. 



10.65 een vacuümapparaat herkennen. 

10.66 een vacuümpers instellen en bedienen. 

10.67 een patroon uittekenen: 

10.67.1 aan de hand van een model. 

10.67.2 aan de hand van maten. 

10.68 een eenvoudig patroon maken aan de hand van een model. 

10.69 een patroon op een economische manier aftekenen op het materiaal. 

10.70 modellen van orthesen, -prothesen en orthopedisch schoeisel 

herkennen. 

10.71 onder leiding apparaten vervaardigen in functie van de orthopedische 

opdracht. 


98BPatronen maken 

Tekenen en maken 

Overbrengen op materialen 

99BApparaten 

Soorten 



 

 

 

 

 


Demonstreer de handelingen en schenk de nodige aandacht aan de moeilijkheden die zich kunnen voordoen. 

Gebruik goed afgewerkte stukken en voorbeelden uit de sector om de kwaliteit van het werk te verbeteren. 


Schenk ruimschots aandacht aan de veiligheidsaspecten.





9BTV ORTHOPEDIE/TOEGEPASTE BIOLOGIE 

22BDECR. 

NR. 



11 Bewegingsleer 

11.1 de relatie inzien tussen mechanica en de studie van de beweging 

van het menselijk lichaam. 

11.2 aangeven wanneer en waarom een lichaam in rust of in beweging is. 

11.3 het verschijnsel inertie toelichten. 

11.4 de definitie van krachten reproduceren en de soorten opsommen. 

11.5 eenheid van kracht weergeven. 

11.6 het begrip evenwicht van krachten verwoorden en weten wat dit 

betekent. 

11.7 stabiel, labiel en onverschillig evenwicht onderscheiden. 

11.8 voorbeelden m.b.t. lichaamshoudingen geven. 

11.9 vanuit de definitie van zwaartekracht en de invloed op ons lichaam 

omschrijven. 

11.10 de zwaartepunten van de verschillende lichaamsdelen situeren. 

11.11 de verhoudingen van de voornaamste lichaamssegmenten situeren. 

12 Anatomie en bewegingsleer 

12.1 een omschrijving geven van de anatomie. 

12.2 anatomie en beweging omschrijven door de correcte 

wetenschappelijke terminologie te gebruiken 


101BBegrippen uit de mechanica in functie van de orthopedie 

 

 

 

 

Definities en begrippen 

Krachten en momenten 

Wetten van Newton 

Zwaartepunten 

Inleidende begrippen. 

 

Assen, vlakken, richtingen en bewegingen van het 

lichaam.





22BDECR. 

NR. 



12.3 de soorten weefsels opsommen en de kenmerken toelichten: 

12.3.1 dekweefsel. 

12.3.2 steunweefsel. 

12.3.3 bindweefsel. 

12.3.4 spierweefsel. 

12.4 de functies van het skelet toelichten. 

12.5 de samenstelling en opbouw van beenweefsel in relatie tot het 

beendergestel brengen. 

12.6 botten benoemen en de benamingen toelichten naar de vorm en de 

ligging van de beenstukken. 

12.7 een vergelijking opbouwen langs proximo-distale weg (U). 

12.8 beenvorming en bouw van het pijpbeen beschrijven. 

12.9 het regeneratievermogen van het been toelichten 

12.10 de noodzaak van de verbondenheid van de beenderen begrijpen. 

12.11 de statische rol van de ligamenten aantonen bij het bewegen van het 

lichaam. 

12.12 de soorten gewrichten opnoemen en indelen naar 

bewegingsmogelijkheden. 

12.13 de verbindingen (nodig in de praktijk) in functie van belangrijkheid 

opsommen 

12.14 de houdingen en bewegingen van het menselijk lichaam verklaren 

als het gevolg van contracties van spieren tussen hun 

vasthechtingen. 

12.15 de belangrijkste spieren correct benoemen, per groep indelen en hun 

functies beschrijven. 


Inleiding soorten weefsels 

Het beendergestel (Osteologie) 

 

 

 

 

 

Functie 

Indeling van de beenderen 

Samenstelling van kraakbeen en been 

Bouw van een pijpbeen en een plat been 

Verdeling van de beenderen naar romp, hoofd, 

gordels en ledematen 

De gewrichten (Arthrologie) 

 

 

De onderdelen van een gewricht 

Soorten gewrichten 

De spieren (Myologie) 

 

 

 

De statische en dynamische werking van de spieren 

Vasthechting: oorsprong en aanhechting 

Indeling naar bewegingsfunctie (vb. extensoren, 

abductoren, adductoren …)





22BDECR. 

NR. 



12.16 opbouw, voorkomen, reactievermogen en werking herkennen van 

glad en dwarsgestreepte spierweefsel 

12.17 de aard, werking, voeding, bezenuwing en spierbewegingen van de 

hartspier omschrijven. 

12.18 atrofie, hypotrofie en hypertrofie van een spier omschrijven. 

12.19 de spiersamentrekking schematisch voorstellen. 

12.20 verklaren dat: 

12.20.1 zowel directe als indirecte prikkels spieren doen samentrekken. 

12.20.2 samentrekkingen zowel eenmalig als langdurig kunnen zijn. 

12.21 verklaren waarom spiertonus oorzaak is van lichaamshouding 

12.22 inzien dat het zenuwstelsel voor een geordende samenwerking 

tussen de delen van het lichaam zorgt. 

12.23 het begrip neuron omschrijven en tekenen. 

12.24 de indelingen van het zenuwstelsel herkennen. 

12.25 aantonen dat het zenuwstelsel ons in staat stelt bewuste of 

onbewuste handelingen te verrichten. 

12.26 de functie van zenuwcellen omschrijven 

12.27 de juiste bepaling geven van de verschillende onderdelen van de 

bloedsomloop. 

12.28 bouw en ligging van de onderdelen van de bloedomloop 

gedetailleerd beschrijven. 

12.29 de functies van de bloedsomloop opsommen. 

12.30 het belang van de bloedsomloop begrijpen in relatie tot het hart, de 

slagaders, de aders en de lymfevaten. 

12.31 de bloedsomloop indelen in grote en kleine bloedsomloop. 

12.32 de samenstelling van bloed beschrijven. 

12.33 de functies van bloed omschrijven. 

12.34 het belang van de zuurtegraad en temperatuur van het bloed 



102BSpierweefsel 

Het zenuwstelsel (Neurologie) 

Functie 

Werking 

Bloedsomloop 

Bouw en ligging 

Functies van bloedsomloop 

Samenstelling 

Functies van bloed





22BDECR. 

NR. 



12.35 bloedcellen onderscheiden naar rode bloedcellen, bloedplaatjes en 

witte bloedcellen. 

12.36 de grootte en levensduur van rode bloedcellen toelichten (U). 

12.37 de samenstellingen en rol van witte bloedcellen toelichten (U). 

12.38 het voorkomen van bloedplaatjes herkennen. 

12.39 de rol van bloedplaatjes beschrijven. 

12.40 het ontstaan van een bloedklonter beschrijven. 


12.41 de taak van het hart omschrijven. 

12.42 de bloedcirculatie in het hart beschrijven. 

12.43 de werking van de hartspier beschrijven. 

12.44 weten dat de hartstimulatie gecontroleerd wordt door het 

prikkelsysteem in het hart en uitwendige prikkels. 

12.45 verklaren wanneer systolen en diastolen plaatsvinden (U). 

12.46 het doel kennen van een elektrocardiogram 

103BHart 

 

 

Taak 

Werking 

12.47 bloeddrukwaarden verklaren. 

12.48 de invloed van alcohol en tabak op de bloeddruk verklaren. 

12.49 het verband kennen tussen hartslag en polsslag (U). 

12.50 verklaren waarom het aantal hartslagen leeftijdsgebonden is (U). 

12.51 de gemiddelde bloeddrukwaarde bij een volwassen opzoeken (U). 

12.52 de correlatie tussen bloeddrukwaarden en leeftijd weergeven (U) 

12.53 de taak en samenstelling van het lymfevatenstelsel toelichten. 

12.54 de functie van lymfeknopen omschrijven. 

12.55 de functie van milt, zwezerik en amandels in relatie brengen met de 

bloedsomloop (U). 

12.56 de soorten bloedgroepen onderscheiden. 

12.57 de functie van agglutinogenen en van agglutinine omschrijven (U) 

12.58 de relatie agglutinogenen en agglutinine in functie van 

bloedtransfusie toelichten (U). 

104BBloeddruk 

Lymfevatenstelsel 

Bloedgroep en rhesusfactor





22BDECR. 

NR. 



12.59 het schema van bloedtransfusie begrijpen. 

12.60 het verband tussen klontering en bloedgave (van RH+ bloed aan een 

RH-ontvanger) toelichten. 

12.61 de delen en de functie van het spijsverteringsstelsel schematisch 

weergeven en omschrijven. 

12.62 de definitie en de functie van de nieren geven (U). 

12.63 de macroscopische bouw van de nieren beschrijven (U). 

12.64 de samenstelling van de nieren, uitgedrukt in nierlichaampjes, 


12.65 de afvoerwegen situeren van het uitscheidingsstelsel (U). 

12.66 het microscopisch beeld van de afvoerwegen beschrijven (U). 

12.67 de grenzen waarbinnen de waterhuishouding dient te liggen 

aangeven (U). 

12.68 de hoeveelheid water die we dagelijks opnemen en afgeven 

toelichten (U). 


Het spijsverteringsstelsel 

Delen en bouw 

Het uitscheidingsstelsel (U) 

12.69 de bouw van de huid beschrijven. 

12.70 pigmentcellen situeren en hun functie verklaren (U). 

12.71 de bouw van de aanhangsels van de huid beschrijven. 

12.72 de samenstelling geven van zweet. 

12.73 de productie van zweet per 24 uur uitgedrukt in liter situeren (U). 

12.74 de mogelijke reacties van de huid op (externe) stoffen toelichten. 

12.75 de vorming van huid omschrijven. 

12.76 een totaaldoorsnede tekenen van de huid (U). 

De huid 

 

 

 

Samenstelling 

Bouw 

Vorming 

12.77 de globale indeling beschrijven van het ademhalingsstelsel. 

12.78 de definitie van elk samenstellend deel geven (U). 

12.79 de bouw en functie van de bovenste luchtwegen beschrijven. 

12.80 de bouw van het gasuitwisselend deel beschrijven. 

12.81 de functie van de longen toelichten. 

Het ademhalingsstelsel 

Functie 

Bouw





22BDECR. 

NR. 



12.82 de delen waaruit de mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen 

bestaan opsommen (U). 

12.83 de uit- en inwendige geslachtsorganen opsommen en beschrijven 

(U). 

12.84 de plaats van de verschillende organen aanduiden op een blinde 

kaart (U). 

12.85 de definitie geven van inwendige klieren (U). 

12.86 het begrip “hormoon” omschrijven (U). 

12.87 de verschillende klieren situeren (U). 

12.88 begrijpen dat zintuigen ons in contact brengen met de buitenwereld. 

12.89 sensibele en motorische functies van de zintuigen herkennen. 

12.90 de specifieke taken van elk zintuig omschrijven. 


De geslachtsorganen (U) 

Delen en opbouw 

De inwendige of endocriene klieren (U) 

Definitie 

Hormonen 

Inwendige klieren 

De zintuigen 

Functie 

Indeling 

12.91 spieren, bloedvaten en zenuwen aanduiden op doorsneden. Topografische anatomie 

12.92 de factoren die de spierkracht bepalen toelichten. 

12.93 het verschil opsommen tussen: 

12.93.1 gladde en gestreepte spiercellen m.b.t. hun functie, 

12.93.2 lange en korte spieren m.b.t. hun mogelijkheden. 

12.94 de werking van de hefbomen toelichten. 

12.95 de soorten hefbomen illustreren, met een voorbeeld uit de 

spierwerking. 

12.96 de wet van actie en reactie toepassen bij een beweging. 

12.97 de definitie en synoniem geven van: 

12.97.1 statisch spierwerk, 

12.97.2 dynamisch spierwerk, 

12.97.3 antagonisten, 

12.97.4 bewegingsketen. 

Spierkracht 

Factoren 

Soorten 

Werking 

Algemeenheden van spierwerk 

Definitie 

Statische contractie 

Antagonisten 

Bewegingsketen





22BDECR. 

NR. 



12.98 de toepassingen van statische contractie bij bepaalde houdingen 

toelichten. 

12.99 de rol van antagonisten toelichten. 

12.100 tussenkomsten van antagonisten in houdingen en bewegingen 

herkennen, 

12.101 de factoren omschrijven die spieren al dan niet geschikt maken voor 

bepaalde bewegingen, 

12.102 weten dat spieren een uitgebreidere functie hebben wanneer ze in 

een gesloten bewegingsketting werken, 

12.103 de functie van de spieren toelichten bij voorligsteun. 

24BLEERINHOUDEN





22BDECR. 

NR. 



12.104 de mogelijke bewegingen van de hiernaast vermelde gewrichten 

benoemen. 

12.105 per gewricht de delen en de verschillende bewegingen herkennen en 

benoemen 

12.106 voor de belangrijkste gewrichten de beweeglijkheid uitdrukken in 

graden. 

12.107 de werking van ligamenten omschrijven. 

12.108 de bewegingen per as opnoemen en de bewegingsassen tekenen. 

12.109 verband tussen bouw en sterkte van de kruisbanden of perifere 

ligamenten omschrijven. 

12.110 de rol van de kruisbanden in relatie brengen bij het bewegen. 

12.111 aan de hand van een didactisch model de rol van de meniscus m.b.t. 

de stabiliteit van de knie toelichten. 

12.112 de elementen van de gewrichtsvlakken beschrijven bij het 

heupgewricht. 

12.113 de bewegingsuitslag schematisch tekenen. 

12.114 inzien wat circumductie omvat. 

12.115 de aard en de plaats van de resp. bewegingen verklaren. 

12.116 op een tekening de evenwichtslijn aanduiden. 

12.117 de volledige loopcyclus beschrijven. 

12.118 de houdingen van een persoon tekenen in functie van de 

loopcyclus.(U) 

12.119 uitleggen waarom en wanneer bepaalde verplaatsingen 

plaatsgrijpen. (U) 

12.120 de verschillende verplaatsingen grafisch kunnen voorstellen.(U) 

12.121 de factoren opsommen die de verstoring van een normaal 

looppatroon bewerkstelligen. 


Verschillende gewrichten 

Teen- en voetgewricht 

Enkelgewricht 

Kniegewricht 

Heupgewricht 

Gewrichten van de W.K. 

Schoudergewricht 

Ellebooggewricht 

Polsgewricht 

Hand- en vingergewricht 

Bewegingen 

Buigen 

Strekken 

Afvoeren 

Aanvoeren 

Pronatie 

Supineren 

Roteren 

Houding 

Evenwichtslijn 

Loopcyclus en -patroon 

Afwijkingen





22BDECR. 

NR. 



12.122 afwijkingen beschrijven en mogelijke aanpassingen duiden bij een 

pathologisch bewegingspatroon. 

12.123 verklaren wanneer deze afwijking zich voordoet. 

12.124 looppatronen tekenen bij een pathologisch bewegingspatroon en de 

wetmatigheden hierin herkennen.(U) 



 

 

 

 

 

 

 

 

Gebruik concrete voorbeelden uit de leefwereld van de leerlingen (zoals in de sport) en benader deze vanuit de recente technieken. 

Streef naar een zo groot mogelijke actieve woordenschat en leg een verklarende woordenlijst aan. 

Gebruik ICT-toepassingen en modern aangepaste informatie om gegevens op te zoeken en te verwerken. 

Motiveer leerlingen door een enthousiaste begeleiding, zodanig dat ze gemotiveerd blijven bij hun voorbereiding, de uitvoering en bij de 

reflectiemomenten. 

Zoek op het internet vernieuwingen op die van toepassing zijn op het vak en laat hen daarover een informatiemap aanleggen. 

Toon het verschil tussen stabiel, labiel evenwicht aan en licht deze toe met praktijkvoorbeelden eigen aan de orthopedie. 

Toon via een aangepast 3D-CAD programma de invloed van het zwaartepunt van een mechanisme aan. 

Bezoek een universitair centrum, bijvoorbeeld sport en beweging, voor de inzichten te versterken.





22BDECR. 

NR. 



Hygiëne en ziekteleer 

13 Hygiëne 

13.1 inzien dat gezondheid: 

13.1.1 meer is dan niet ziek zijn. 

13.1.2 een actieve inzet vergt. 

13.2 de voorkombare oorzaken van ziekten toelichten. 

13.3 gezondheid zien als een evenwicht tussen aanval en afweer. 

13.4 de stimuleerbare en versterkbare natuurlijke afweermiddelen van het 

lichaam toelichten. 

13.5 de invloed van antibiotica en ontsmettingsmiddelen in relatie brengen 

met de aanvallen van ziekteverwekkers. 

13.6 inzien dat een perfecte mondhygiëne noodzakelijk is. 

13.7 inzien dat een benaderend ideaal gewicht het meest gezond is. 

13.8 de belangrijkste bestanddelen van onze voeding opsommen. 

13.9 het verschil tussen voedselbesmetting en –vergiftiging toelichten.(U) 

13.10 de algemene regels die vergiftiging uitsluiten kennen en toepassen. 

13.11 toepasselijke etikettering i.v.m. gebruikelijke producten lezen en 

interpreteren. 

13.12 inzicht verwerven in de lichamelijke vermoeidheid met: 

13.12.1 het verschijnsel kramp, 

13.12.2 het belang van opwarmingsoefeningen in sport en LO. 

13.13 inzicht verwerven in de geestelijke vermoeidheid met: 

13.13.1 het belang van slaap, 

13.13.2 het vermijden van storende factoren. 

13.14 de gevaren van doping toelichten.(U) 


Verschil tussen ziekte en gezondheid 

Persoonlijke hygiëne 

Mondhygiëne 

Voeding 

Etikettering 

Ademhalingsstelsel 

Vermoeidheid





22BDECR. 

NR. 



13.15 sociale hygiëne definiëren als het geheel van maatregelen die tegen 

sociale ziekten genomen worden. 

13.16 enkele sociale ziekten omschrijven. 

13.17 de behandelingswijze van de sociale ziekten omschrijven. 

13.18 de functie kennen van de instanties die de sociale hygiëne uitmaken 

bij de verschillende bevolkingsgroepen.(U) 

14 Ziekteleer 

14.1 de indeling naar etiologie van de pathologieën waarmee een 

orthopedisch technieker, instrumentenmaker en schoenmaker 

beroepshalve in contact kan komen, schetsen. 

14.2 vanuit een omschrijving van de bekwaamheden een verband zien 

tussen ziekteleer en orthopedie. 

14.3 vanuit de historische achtergrond van het beroep de exacte huidige 

functie van een orthopedisch technieker omschrijven. 

14.4 het begrip “contractuur” omschrijven. 

14.5 soorten contracturen en standafwijkingen omschrijven. 

14.6 van dwangstanden bepalen of het een buig- of een strekcontractuur 

betreft. 

14.7 het begrip “houdingsafwijking” omschrijven. 

14.8 uit afwijkingen bepalen of het één houdings- dan wel 

standafwijkingen betreft. 

14.9 verwoorden aan welke kenmerken een goede houding moet voldoen. 

14.10 omschrijven wat men bedoelt met osteo-musculair systeem. 

14.11 de systemen opnoemen die gerangschikt worden bij het osteomusculair 

systeem. 

14.12 de juiste functie omschrijven van de elementen van het osteomusculair 

systeem. 


Sociale hygiëne 

 

 

Sociale ziekten: polio, TBC, gezwelziekten, 

besmettelijke kinderziekten 

Behandelingswijze 

Verband tussen orthopedie en ziekteleer 

 

 

Pathologieën op gebied van spieren, beenderen, 

gewrichten 

Relaties orthopedie en ziektebeeld 

106BContracturen en/of standafwijkingen 

 

 

Begrippen 

Soorten 

Houdingsafwijking 

 

 

 

 

Begrippen 

Slappe houding 

Kyfose 

Lordose 

107BOsteo- musculair systeem 

 

 

Begrip 

Samenstelling





22BDECR. 

NR. 



14.13 aandoeningen van het beendergestel herkennen en omschrijven. 

14.14 de symptomen en oorzaken van de afwijkingen van de volgende 

gewrichten opsommen: 

14.14.1 knie, 

14.14.2 heup, 

14.14.3 wervelkolom, 

14.14.4 hals en schouders, 

14.14.5 elleboog en hand. 

14.15 de indicaties opsommen die leiden tot amputaties. 

14.16 de verschillende typen amputaties benoemen en herkennen. 

14.17 de factoren die een rol spelen bij het bepalen van de amputatieplaats 

omschrijven. 

14.18 de eisen die gesteld worden aan een ideale stomp. 

14.19 het ziektebeeld omschrijven die het gevolg is van een storing in de 

werking van: 

14.19.1 het ruggenmerg. 

14.19.2 de kleine hersenen. 

14.19.3 de grote hersenen. 

14.19.4 de perifere zenuwen. 

14.19.5 de reflexen. 

14.20 de relatie tussen neurologische aandoeningen, de algemene en de 

behandeling op orthopedisch vlak omschrijven: 


108BBeen- en gewrichtsaandoeningen 

Beenderaandoeningen: 

Ontwrichting 

Verstuiking 

Kneuzing 

Fractuur 

Amputatie 

Symptomen en oorzaken van afwijkingen 

109BAmputaties 

Indicaties tot amputaties 

Amputatietypen 

Amputatieplaats 

Amputatietechniek 

Hoedanigheid van stomp 

Postoperatieve behandeling 

Prothesevoorziening na amputatie 

110BNeurologische aandoeningen 

Omschrijving ziektebeeld 

Behandeling





22BDECR. 

NR. 



14.20.1 inzicht hebben in de medische behandeling, op curatief en 

conservatief vlak, 

14.20.2 oorzaken van neurologische aandoeningen kennen, 

14.20.3 gevolgen op mortaliteit en mobiliteit aangeven. 

14.21 huidaandoeningen herkennen met bijzondere aandacht voor 

littekens. 

14.22 besmettelijke en niet besmettelijke huidziekten onderscheiden, ten 

einde het nut in te zien van een goede hygiëne bij contact met 

patiënten. 

14.23 bewegingsbeperkingen herkennen die te wijten zijn aan sommige 

aandoeningen. 

14.24 de gevolgen van diabetes kunnen aangeven voor het orthopedisch 

werkveld. 

14.25 symptomen en behandeling van aandoeningen in de bloedsomloop 

die leiden tot orthopedische moeilijkheden beschrijven. 


111BHuidaandoeningen 

Herkenning 

Besmettelijk en niet besmettelijk 

Bewegingsbeperking 

112BStofwisselingsziekte 

113BZiekte van de omloopstelsels 

Bloedsomloop en het lymfestelsel 


 

 

 

 

 

 

Gebruik concrete voorbeelden uit de leefwereld van de leerlingen. 

Tijdens de lessen zal er ruime aandacht gevestigd worden op de beroepsmogelijkheden. 

Schenk ruime aandacht aan een behoorlijk taalgebruik. 

Gebruik ICT-toepassingen en modern aangepaste informatie om gegevens op te zoeken en te verwerken. 

Bezoek externe instellingen om de problematiek te duiden. 

Zoek op internet specifieke ziektebeelden op en laat hen daarover een informatiemap aanleggen.





22BDECR. 

NR. 



15 Fysiologie 

15.1 fysiologie omschrijven 

15.2 de biologie als statisch en dynamisch omschrijven. 

15.3 de kenmerken van levende wezens opsommen. 

16 Cytologie (Celleer) 

16.1 inzien dat de studie van de cel enkel mogelijk was met de ontdekking 

van de lichtmicroscoop door A. van Leeuwenhoek en de 

elektronenmicroscoop door Knol en E. Ruska. 

16.2 het belang van enkele wetenschappers als Pasteur en Watson en 

Crick verklaren in de historiek van de cel. 

16.3 de belangrijkste verschilpunten tussen een licht- en een 

elektronenmicroscoop opsommen. 

16.4 aan de hand van de lichtmicroscopische studie van de wangcel en de 

epitheelcellen van de sla en ui een aantal belangrijke verschilpunten 

opsommen tussen de dierlijke en plantaardige cel. 

16.5 de verschillende plastiden in plantaardige cellen en het belang van 

de vacuole(n) in de plantaardige cel toelichten. 

16.6 de cel bij eukaryoten en prokaryoten vergelijken. 

16.7 de bouw van het eenheidsmembraan en kennen het belang van dat 

membraan in de verschillende organellen van de cel omschrijven. 

16.8 de bouw en functie van de volgende organellen omschrijven: het ruw 

endoplasmatisch reticulum, het glad endoplasmatisch reticulum, de 

ribosomen, het golgi-apparaat, de mitochondriën, de microtubuli, het 

centrosoom, de lysosomen, de kern. 


115BInleiding 

 

 

 

 

 

Fysiologie bestudeert de levensverschijnselen van de 

levende wezens 

Statische biologie 

Dynamische biologie 

Kenmerken van levende wezens. 

Stofwisseling, prikkelbaarheid, voortplanting, evolutie 

Historiek van de cel 

De lichtmicroscopische en elektronenmicroscopische 

bouw van de dierlijke cel met aansluitend practicum 

microscopie. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Protoplasma en cytoplasma 

De eenheidsmembraan 

De mitochondriën 

De ribosomen 

Het ER 

Het Golgi-apparaat 

Het centrosoom 

De lysosomen 

De celkern en kernmembraan





22BDECR. 

NR. 




16.9 aan de hand van proefjes het onderscheid tussen diffusie en osmose 

herkennen. 

16.10 het verschil tussen een permeabel en semipermeabel membraan 

verklaren. 

16.11 het belang van de transporteiwitten van het eenheidsmembraan in 

het proces van actief transport begrijpen. 

16.12 de begrippen plasmolyse, deplasmolyse, osmotische waarde, turgor, 

hypertonisch, isotonisch en hypotonisch duiden. 

16.13 het begrip metabolisme of stofwisseling verklaren evenals de 

begrippen anabolisme en katabolisme (zie verder hoofdstuk 

stofwisseling). 

16.14 inzien dat de bladgroenverrichting en de eiwitsynthese anabolische 

reacties zijn terwijl de ademhaling een katabolisch proces is. 

16.15 kort de licht- en donkerreacties tijdens de fotosynthese schematisch 

uitleggen. 

16.16 inzien dat bepaalde organismen die ook autotroof zijn aan 

chemosynthese doen. 

16.17 de verschillende stappen in de aerobe ademhaling (glycolyse, 

citroenzuurcyclus en eindoxidaties) opsommen 

16.18 inzien dat de energie die vrijgesteld wordt bij de anaërobe 

ademhaling in de cel opgeslagen wordt onder de vorm van ADP en 

ATP. 

16.19 de energieopbrengst tussen een aërobe en anaërobe ademhaling 

met elkaar vergelijken en kunnen een reactievergelijking schrijven bij 

de melkzuurvorming. 

16.20 inzien dat in een cel in interfase of rustfase het kernmateriaal 

voorkomt onder de vorm van het chromatinenetwerk en slechts 

tijdens bepaalde fasen in een deling chromosomen zichtbaar worden. 

16.21 aan de hand van een model de bouw van DNA en RNA begrijpen. 

16.22 de mogelijkheid van DNA als codesysteem voor eiwitten inzien. 

Het transport van stoffen: diffusie, osmose en actief 

transport 

De energiekringloop in de cel 

 

 

 

 

De fotosynthese 

De chemosynthese 

De aërobe ademhaling 

De anaërobe ademhaling 

Erfelijke informatie in de cel en eiwitsynthese 

De bouw van DNA en eiwitsynthese in de cel





22BDECR. 

NR. 



16.23 de DNA-replicatie samenvatten. 

16.24 de gen werking aan de hand van meerdere voorbeelden begrijpen en 

kunnen de eiwitsynthese met een schema uitleggen. Hierbij kunnen 

ze de begrippen mRNA, tRNA, codon, stopcodon, anticodon, 

transcriptie, translatie en polysoom duiden. 

16.25 zelfstandig oefeningen hierover oplossen gebruik makend van de 

mRNA-codewoorden. 

16.26 de verschillende fasen in de celcyclus opsommen 

16.27 inzien hoe chromosomen uit chromatinenetwerk kunnen ontstaan 

door spiralisatie tijdens bepaalde fasen van de celdeling. 

16.28 op een schema de verschillende fasen van mitose en meiose 

situeren en weten wat er tijdens die fasen in de cel plaatsgrijpt. 

16.29 de begrippen haploïd en diploïd omschrijven. 

16.30 de begrippen mitose en meiose toelichten. 

16.31 inzien dat tijdens de ontwikkeling cellen zich gaan differentiëren en 

specialiseren en dat deze differentiatie geprogrammeerd zit in het 

erfelijk materiaal. 

16.32 het begrip totipotente cel omschrijven. 

16.33 de soorten weefsels herkennen. 

16.34 de taak en de verschillen omschrijven tussen en steunweefsel. 

16.35 toelichten hoe dekweefsel gevoed worden. 


De celcyclus en celdelingen mitose en meiose 

De celgroei en celdifferentiatie 

Weefsel 


 

 

 

 

 

Bezoek een labo om de realiteit te ontdekken. 

Vestig tijdens de lessen ruime aandacht op de beroepsmogelijkheden. 

Gebruik ICT-toepassingen om gegevens op te zoeken en te verwerken. 

Gebruik aangepaste en duidelijke praktijkvoorbeelden om de lessen te stofferen. 

Bedenk gepaste experimenten om de theorie aantrekkelijk te maken.





10BPV/TV STAGE ORTHOPEDIE/MECHANICA 

25BDECR. 

NR. 




De stage is niet gericht op het realiseren van extra doelstellingen. De basis voor het bepalen van de activiteiten tijdens de stage zijn de doelstellingen uit het 

gedeelte PV Praktijk orthopedie/mechanica, TV Orthopedie/mechanica en TV Orthopedie/toegepaste biologie. De school/vakgroep/stagebegeleider bepaalt, 

in overleg met het stagebedrijf, welk van deze doelstellingen, tijdens de stage extra kunnen worden gerealiseerd in een reële context. Deze doelstellingen 

worden opgenomen in de stage-activiteitenlijst.






4BPEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 

11BALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 

 

 

 

 

 

 

 

In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdoelstellingen opgenomen. 

Uitbreidingsdoelstellingen worden aangeduid door een (U) na de doelstelling en zijn cursief 

gedrukt. Alle leerplandoelstellingen moeten gerealiseerd worden gedurende de opleiding 

(derde graad) behalve deze aangeduid met (U). Uitbreidingsdoelstellingen moeten enkel 

bereikt worden als het niveau van de leerlingen dit toelaat. Ze kunnen ook gebruikt worden 

bij de invulling van het complementair gedeelte. 

Maak duidelijke afspraken met de leerling en leg bij elke opdracht uit wat belangrijk is. De 

leerling ontwikkelt zo het vermogen om het eigen werk te organiseren en te evalueren. 

Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de 

evenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfasen. De lesinhouden worden steeds op 

een eenvoudige en aanschouwelijke manier voorgesteld, kort en gestructureerd, aangepast 

aan het niveau van de leerlingen. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese. 

Om de leerling doelgericht te laten werken is het noodzakelijk, dat de leerling over de nodige 

informatie beschikt. 

Als leerkracht besteed je ruime aandacht aan het aanbrengen van de best passende 

studiemethode voor de leerlingen (leren leren). De leerlingen krijgen zoveel mogelijk kansen 

om zelf dingen te ontdekken. 

Succesbeleving is voor elke leerling belangrijk en is een middel tot waardering. Het gebruik 

van verschillende werkvormen tijdens het leerproces is essentieel 

Gebruik de agenda als communicatiemiddel en noteer er ook positieve commentaren in. 

Overleg met andere leerkrachten (in de vakgroep) over inhoudelijke aspecten en de 

samenhangen ervan. 

12BVOET 

Wat en waarom? 

Vakoverschrijdende eindtermen1F2 (VOET) zijn minimumdoelen die, in tegenstelling tot de vakgebonden 

eindtermen, niet specifiek behoren tot een vakgebied, maar door meerdere vakken en/of vakoverschrijdende 

onderwijsprojecten worden nagestreefd. 

De VOET geven scholen de opdracht om jongeren te vormen tot de actieve burgers van morgen! 

Zij moeten jongeren in staat stellen om die sleutelcompetenties te verwerven die een zinvolle bijdrage 

leveren aan het uitbouwen van een persoonlijk leven en aan de opbouw van de samenleving. 

Het ordeningskader van de VOET bestaat uit een samenhangend geheel dat deels globaal en deels 

per graad geformuleerd wordt. 

Globaal: 

 

een gemeenschappelijke stam met 27 sleutelvaardigheden 

Deze gemeenschappelijke stam is een opsomming van vrij algemeen geformuleerde eindtermen, 

los van elke context. Ze zijn toepasbaar in alle opvoedings- en onderwijsactiviteiten 

van de school. Ze kunnen, afhankelijk van de keuze van de school, in samenhang met alle 

andere vakgebonden of vakoverschrijdende eindtermen worden toegepast; 

2 

In de eerste graad B-stroom spreekt men over vakoverschrijdende ontwikkelingsdoelen (VOOD). 

Aangezien zowel VOET als VOOD na te streven zijn, beperken we ons in de tekst tot de term 

VOET, waarbij we zowel naar het begrip vakoverschrijdende eindtermen als vakoverschrijdende 

ontwikkelingsdoelen verwijzen.






 

zeven maatschappelijk relevante toepassingsgebieden of contexten: 

 

 

 

 

 

 

 

Per graad: 

lichamelijke gezondheid en veiligheid, 

mentale gezondheid, 

sociorelationele ontwikkeling, 

omgeving en duurzame ontwikkeling, 

politiek-juridische samenleving, 

socio-economische samenleving, 

socioculturele samenleving. 

 

 

 

leren leren, 

ICT in de eerste graad, 

technisch-technologische vorming in de tweede en derde graad ASO. 

Een zaak van het hele team 

De VOET vormen een belangrijk onderdeel van de basisvorming van de leerlingen in het secundair 

onderwijs. Om een brede en harmonische basisvorming te waarborgen moeten de eindtermen van de 

gemeenschappelijke stam, contexten, leren leren, ICT en technisch-technologische vorming in hun 

samenhang behandeld worden. Het is de taak van het team om - vanuit een visie en een planning - 

vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen te combineren tot zinvolle gehelen voor de leerlingen. 

Door de globale formulering krijgen scholen meer autonomie bij het werken aan de vakoverschrijdende 

eindtermen, waardoor de school meer mogelijkheden krijgt om het eigen pedagogisch project 

vorm te geven. 

Het team zal keuzes en afspraken moeten maken over de VOET. 

De globale formulering over de graden heen betekent niet dat alle eindtermen in alle graden moeten 

aan bod komen, dit zou een onbedoelde verzwaring van de inspanningsverplichting tot gevolg hebben. 

Bij het maken van de keuzes wordt verwacht dat elke graad in elke school een redelijke inspanning 

doet ten opzichte van het geheel van de VOET, rekening houdend met wat in de andere graden 

aan bod komt. 

Doordat de VOET niet louter graadgebonden zijn, krijgt de school/scholengemeenschap de mogelijkheid 

om een leerlijn over de graden heen uit te werken. 

13BHET OPEN 

LEERCENTRUM EN DE ICT-INTEGRATIE 

Het gebruik van het open leercentrum (OLC) en de ICT-integratie past in de totale visie van de school 

op leren en op het werken aan de leervaardigheden van de leerlingen. De inzet en het gebruik van 

ICT en van het OLC zijn geen doel op zich maar een middel om het onderwijsleerproces te 

ondersteunen. 

Door de snelle evolutie van de informatietechnologie volgen nieuwe ontwikkelingen in de 

maatschappij elkaar in hoog tempo op. Kennis en inzichten worden voortdurend verruimd. Er komt 

een enorme hoeveelheid informatie op ons af. De school zal de leerlingen moeten leren hier zinvol en 

veilig mee om te gaan. 

Zelfstandig kunnen werken, in staat zijn eigen initiatieven te ontplooien en over het vermogen 

beschikken om nieuwe ideeën en oplossingen in samenwerking met anderen te ontwikkelen, zijn 

essentieel. Voor het onderwijs betekent dit een ingrijpende verschuiving: minder aandacht voor de 

passieve kennisoverdracht en meer aandacht voor de actieve kennisconstructie binnen de unieke 

ontwikkeling van elke leerling. Die benadering nodigt leraren en leerlingen uit om voortdurend met 

elkaar in dialoog te treden, omdat je de ander nodig hebt om te kunnen leren. Het traditionele beeld 

van onderwijs zal steeds meer verdwijnen en veranderen in een dynamische leeromgeving waar 

leerlingen in eigen tempo en in wisselende groepen onderwijs zullen volgen. Dergelijke leerprocessen






worden bevorderd door gebruik te maken van het OLC en van ICT-integratie als onderdeel van deze 

rijke gedifferentieerde leeromgeving. 

117BHet open 

leercentrum als krachtige leeromgeving 

Een open leercentrum (OLC) is een ruimte waar leerlingen, individueel of in groep, zelfstandig, op hun 

eigen tempo en op hun eigen niveau kunnen leren, werken en oefenen. 

Om een krachtige leeromgeving te zijn, is een open leercentrum 

 

 

uitgerust met voldoende didactische hulpmiddelen, 

ter beschikking van leerlingen op lesmomenten en daarbuiten, 

uitgerust in functie van leeractiviteiten met pedagogische ondersteuning. 

In ideale omstandigheden zou de ganse school een open leercentrum kunnen zijn. In werkelijkheid 

kan in een school echter niet op elke plaats en op elk moment een dergelijke leeromgeving 

gewaarborgd worden. Daarom kiezen scholen ervoor om een aparte ruimte als OLC in te richten om 

zo de leemtes in te vullen. 

Voor de meeste leeractiviteiten volstaat een klaslokaal of informaticalokaal. Wanneer is het echter 

nuttig om over een OLC te beschikken? 

 

Bij een gedifferentieerde aanpak waarbij verschillende leerlingen bezig zijn met verschillende 

leeractiviteiten, kan het klaslokaal op vlak van zowel ruimte als middelen niet meer als enige 

leeromgeving voldoen. Dit is zeker het geval bij begeleid zelfstandig leren, 

vakoverschrijdend leren, projectmatig werken ... Vermits leerlingen bij deze leeractiviteiten 

een zekere vrijheid krijgen in het plannen, organiseren en realiseren van het leren, is de 

beschikbaarheid van extra ruimte en middelen soms noodzakelijk. 

Het leren van leerlingen beperkt zich niet tot de eigenlijke lestijden. Voor sommige 

opdrachten moeten zij beschikken over aangepaste leermiddelen buiten de eigenlijke 

lestijden. Niet iedereen heeft daar thuis de mogelijkheden voor. In functie van gelijke 

onderwijskansen, lijkt het zinvol dat een school ook momenten buiten de lessen voorziet 

waarop leerlingen van een OLC gebruik kunnen maken. 

Om hieraan te voldoen, beschikt een OLC minimaal over volgende materiële mogelijkheden: 

 

 

 

 

ruim lokaal met een uitnodigende inrichting die een flexibele opstelling toelaat (bijv. eilandjes 

om in groep te werken); 

ICT: computers met internetverbinding, printmogelijkheid, oortjes, microfoons … 

digitaal leerplatform waar alle leerlingen toegang toe hebben; 

materiaal waarvan de vakgroepen beslissen dat het moet aanwezig zijn om de leerlingen 

zelfstandig te laten werken/leren (software, papieren dragers …) en dat bewaard wordt in 

een openkastsysteem; 

kranten en tijdschriften (digitaal of op papier). 

In het ideale geval is er nog een bijkomende ruimte beschikbaar (liefst ook met ICT-mogelijkheden) 

die zowel kan gebruikt worden als „stille‟ ruimte of juist omgekeerd om bijvoorbeeld leerlingen 

presentaties te laten oefenen (de grote ruimte is in dat geval de stille ruimte) of voor groepswerk 

(discussiemogelijkheid). 

Op organisatorisch vlak is het van belang dat met het volgende rekening wordt gehouden: 

 

 

 

het OLC wordt bij voorkeur gebruikt voor werkvormen en activiteiten die niet in het vaklokaal 

kunnen gerealiseerd worden; 

het is belangrijk dat bij een leeractiviteit begeleiding voorzien wordt. Deze begeleiding kan 

zowel gebeuren door de actieve aanwezigheid van een leraar als ook „van op afstand‟ door 

middel van gerichte opdrachten, stappenplannen, studietips …; 

het OLC is toegankelijk buiten de lesuren (bijv. tijdens de middagpauze, een bepaalde 

periode voor en/of na de lesuren).






Voor het welslagen is het aan te bevelen dat een OLC-beheerder aangesteld wordt. Deze beheerder 

zorgt o.a. voor inchecken, bewaren van orde, beheer van het materiaal en praktische organisatie en 

wordt bijgestaan door een ICT-coördinator voor de technische aspecten. 

Door het specifieke karakter van het OLC is deze ruimte bij uitstek geschikt voor de realisatie van de 

ICT-integratie binnen de vakken maar deze integratie mag zich niet enkel tot het OLC beperken. 

ICT-integratie als middel voor kwaliteitsverbetering 

Onder ICT-integratie verstaan we het gebruik van informatie- en communicatietechnologie ter 

ondersteuning van het leren. 

ICT-integratie kan op volgende manieren gebeuren: 

 

 

 

 

 

 

 

Zelfstandig oefenen in een leeromgeving 

Nadat leerlingen nieuwe leerinhouden verworven hebben, is het van belang dat ze 

voldoende mogelijkheden krijgen om te oefenen bijvoorbeeld d.m.v. specifieke pakketten. De 

meerwaarde van deze vorm van ICT-integratie kan bestaan uit: variatie in oefenvormen, 

differentiatie op het vlak van tempo en niveau, geïndividualiseerde feedback, mogelijkheden 

tot zelfevaluatie. 

Zelfstandig leren in een leeromgeving 

Een mogelijke toepassing is nieuwe leerinhouden verwerven en verwerken, waarbij de 

leerkracht optreedt als coach van het leerproces (bijvoorbeeld in het open leercentrum). Een 

elektronische leeromgeving (ELO) biedt hiertoe een krachtige ondersteuning. 

Creatief vormgeven 

Leerlingen worden uitgedaagd om creatief om te gaan met beelden, woorden en geluid. De 

leerlingen kunnen gebruik maken van de mogelijkheden die o.a. allerlei tekst-, beelden 

tekenprogramma‟s bieden. 

Opzoeken, verwerken en bewaren van informatie 

Voor het opzoeken van informatie kunnen leerlingen gebruik maken van o.a. cd-roms, een 

ELO en het internet. 

Verwerken van informatie houdt in dat de leerlingen kritisch uitmaken wat interessant is in 

het kader van hun opdracht en deze informatie gebruiken om hun opdracht uit te voeren. 

De leerlingen kunnen de relevante informatie ordenen, weergeven en bewaren in een 

aangepaste vorm. 

Voorstellen van informatie aan anderen 

Leerlingen kunnen informatie aan anderen meedelen of tonen met behulp van ICTondersteuning 

met tekst, beeld en/of geluid onder de vorm van bijvoorbeeld een presentatie, 

een website, een folder … 

Veilig, verantwoord en doelmatig communiceren 

Communiceren van informatie betekent dat leerlingen informatie kunnen opvragen of 

verstrekken aan derden. Dit kan via e-mail, internetfora, ELO, chat, blog … 

Adequaat kiezen, reflecteren en bijsturen 

De leerlingen ontwikkelen competenties om bij elk probleem verantwoorde keuzes te maken 

uit een scala van programma‟s, applicaties of instrumenten, al dan niet elektronisch. Daarom 

is het belangrijk dat zij ontdekken dat er meerdere valabele middelen zijn om hun opdracht 

uit te voeren. Door te reflecteren over de gebruikte middelen en door de bekomen resultaten 

te vergelijken, maken de leerlingen kennis met de verschillende eigenschappen en voor- en 

nadelen van de aangewende middelen (programma‟s, applicaties …). Op basis hiervan 

kunnen ze hun keuzes bijsturen. 

14BTIMING - JAARPLAN 

Van elke leraar wordt verwacht dat hij/zij in het begin van het schooljaar een jaarplanning opmaakt. 

Met het planningsdocument kan je aangeven hoe je het leerplan zal realiseren. Het is moeilijk aan te 

geven hoeveel tijd er aan elk hoofdstuk besteed wordt, daar het tempo van de leerlingen afhankelijk is






van hun inzet, hun bereidwilligheid om te leren, de aanpak van de leerkracht, de instructies en 

uitgewerkte opgaven voor de leerlingen, de leesvaardigheid van de leerlingen, de aangeboden 

probleemstellingen en projecten, de aanwezige infrastructuur …. Het is dan ook aangewezen de 

timing en de jaarplanningen te bespreken in de vakgroep. Die planning kan gemaakt worden via 

smartschool. 

Horizontale en verticale samenhang van de aangeboden leerstof is noodzakelijk. De opbouw van de 

leerstof zal progressief binnen een leerlijn uitgewerkt worden. Eenvormigheid en duidelijkheid 

versterken de transparantie. 

De verschillende jaarplannen van de verschillende leerkrachten moeten op elkaar zijn afgestemd. 

Overleg tussen de verschillende leraren is absoluut noodzakelijk en kan best gerealiseerd worden 

binnen de vakgroep. Om het leerplan van de graad te realiseren zullen tijdens het schooljaar de 

vorderingen van de verschillende leerkrachten regelmatig geëvalueerd worden, waarbij leerkrachten 

hun voorstellen tot bijsturing van de jaarplannen kunnen motiveren. 

15BORGANISATIE VAN DE GIP (GEÏNTEGREERDE PROEF) 

De geïntegreerde proef (geïntegreerde proef) geeft scholen en leraren de kans om uitdagende en 

boeiende opdrachten te realiseren met een ruime meerwaarde voor zowel de leerling, de leraar als de 

school. 

118BWaarom een geïntegreerde proef 

De geïntegreerde proef is een decretale verplichting voor alle leerlingen binnen de eindjaren van de 

onderwijsvormen BSO, KSO en TSO 2F3 . 

De geïntegreerde proef biedt de scholen de mogelijkheid om leerplandoelstellingen op een 

geïntegreerde, vakoverschrijdende, projectmatige en praktijkgerichte wijze in een reële context te 

realiseren. Hierdoor komen meerdere beroepsvaardigheden, algemene kennis en 

communicatievaardigheden evenwichtig aan bod waardoor het participeren aan het latere 

beroepsleven en het functioneren in de maatschappij gemakkelijker wordt. 

119BWat is 

een geïntegreerde proef 

Het begrip “geïntegreerd” heeft een meervoudige betekenis. 

In de geïntegreerde proef worden meerdere vakken verweven, zodanig dat de leerling een opdracht 

krijgt waarin hij zijn verworven competenties uit meerdere vakken van het specifiek gedeelte tegelijk 

zal aanwenden. Een geïntegreerde proef is een globale opdracht waarin doelstellingen uit 

verschillende vakken zijn opgenomen die een samenhangend geheel vormen. De geïntegreerde proef 

is geen bundeling van losse opdrachten uit verschillende vakken. Tijdens de realisatie van de 

geïntegreerde proef komen zowel het toepassen van kennis, het uitvoeren van vaardigheden als het 

ontwikkelen van attitudes op een geïntegreerde en evenwichtige wijze aan bod. 

De inbreng van externe juryleden stimuleert een bredere kijk op mogelijke oplossingen waardoor het 

geïntegreerd karakter van de proef wordt geaccentueerd. 

De proef is een totaalproject waarin zowel proces als product evenwichtig aan bod komen en als 

dusdanig gelijkwaardig worden geëvalueerd. 

De regelgever biedt de school veel ruimte en creativiteit bij de invulling van de geïntegreerde proef. 

De school beschikt over de vrijheid om een geïntegreerde proef school gebonden in te vullen, 

afhankelijk van de lokale situatie, het profiel van de school, de interesses van de leerlingen, de 

inbreng van externe juryleden … Een „model‟ geïntegreerde proef voor een studierichting bestaat niet. 

Wel zal de jury kiezen voor een boeiende opdracht met een maximale link naar de actuele context 

zodat de geïntegreerde proef een effectieve meerwaarde betekent voor de leerling. 

Betrokken vakken 

Vakken van het specifieke gedeelte die de specificiteit van de studierichting bepalen, worden 

betrokken bij de opstelling en de organisatie van de geïntegreerde proef, met klemtoon op het 

vakoverschrijdend karakter. 

3 

De regelgeving in verband met de organisatie van de geïntegreerde proef vind je terug op Edulex.






Kennis en vaardigheden uit de vakken van de basisvorming kunnen eveneens nodig zijn voor het 

realiseren van de geïntegreerde proef. 

De opdracht 

 

 

 

De geïntegreerde proef wordt bij voorkeur opgebouwd rond een praktische realisatie 

vertrekkende vanuit een probleemstelling of een project en geformuleerd door middel van 

operationele doelstellingen. 

De regelgever bepaalt niet welke vakken verplicht opgenomen moeten worden in de 

geïntegreerde proef. Concreet betekent dit dat: 

 

 

 

niet alle vakken van het specifiek gedeelte verplicht in de geïntegreerde proef moeten 

worden opgenomen; 

vakken uit de basisvorming zoals PAV, Nederlands, wiskunde, Frans … kunnen 

opgenomen worden in de geïntegreerde proef. Dit is echter geen wettelijke 

verplichting en het is aangewezen deze vakken enkel op te nemen in de 

geïntegreerde proef indien de opname van deze vakken een meerwaarde betekent 

voor de leerling of een kwaliteitsvolle uitvoering van de opdracht ondersteunt; 

doelstellingen van de stage een onderdeel kunnen vormen van de geïntegreerde 

proef (maar dit is geen noodzaak). 

De geïntegreerde proef kan uitgevoerd worden door een individuele leerling, door een 

groepje leerlingen of door de volledige klas. De opdracht kan verschillend zijn per leerling, 

gelijklopend of een deel zijn van een groter geheel. Eventueel kunnen de leerlingen zelf 

kiezen of ze de geïntegreerde proef individueel of dan wel in groepsverband uitvoeren. 

Begeleiding 

De geïntegreerde proef is een procesmatig geheel en kan ingedeeld worden in een planningsfase, 

een ontwikkel of uitvoeringsfase fase en een voorstellingsfase. 

Elke leraar, die vakken geeft die betrokken zijn bij de geïntegreerde proef (zowel AV, TV en PV), zorgt 

- binnen zijn vakgebied - voor de nodige begeleiding van de leerlingen. 

De geïntegreerde proef-begeleider heeft, naast de begeleiding binnen zijn eigen vakgebied, ook een 

coördinerende taak. Ouders, leerlingen en de delibererende klassenraad worden tijdig en regelmatig 

geïnformeerd betreffende de vorderingen. 

Meer informatie over de geïntegreerde proef kan je vinden op de GO! website of bevraag je bij je 

pedagogische adviseur. 

16BORGANISATIE VAN DE STAGE 

Wat is een stage? 

Een stage is een begeleid, buitenschools leerproces, gericht op het verwerven van kennis, attitudes 

en vaardigheden in een reële werksituatie, gekoppeld aan een reeks leerplandoelstellingen. 

Het is een verdieping en/of een aanvulling van de schoolse vorming. Via de stage dient de leerling de 

mogelijkheid te krijgen het leerproces dat hij op school doormaakt verder te optimaliseren. 

De doelstellingen die men op de stageplaats wil realiseren zijn opgenomen in een stageactiviteitenlijst. 

Regelgeving 

Bij de organisatie van een stage zal er steeds over gewaakt worden dat de vigerende regelgeving 

strikt gevolgd wordt. Afwijkingen (indien nodig) zullen tijdig aangevraagd worden. 

Prospectie van stageplaatsen 

De keuze van geschikte stageplaatsen is uiterst belangrijk voor de verwezenlijking van de stage doelstellingen. 

Daarom dient de nodige aandacht besteed te worden aan een zorgvuldige prospectie en 

selectie van stageplaatsen. 

Het is niet aangewezen dat de leerling zelf naar een stageplaats zoekt. Hij kan wel voorstellen 

formuleren, maar de contacten worden door de school gelegd.






Goede stageplaatsen voldoen aan een aantal basisvoorwaarden: 

 

 

 

 

 

 

 

 

bonafide en dus voldoen o.m. aan de wettelijke voorschriften; 

respecteren de regelgeving in verband met het welzijn en milieu; 

de activiteiten in overeenstemming met de stage doelstellingen; 

het aantal stagiairs staat in verhouding tot het aantal werknemers; stagiairs zijn geen goedkope 

werkkrachten; 

de stagementor krijgt voldoende tijd en ruimte voor de begeleiding van de leerling-stagiair; 

er is voldoende kwalitatieve uitrusting en apparatuur beschikbaar; 

de stageplaats zal bij voorkeur binnen een redelijke afstand van de woonplaats van de 

stagiair liggen; 

de stagementor kan voldoende tijd vrijmaken voor contacten met de stagebegeleider. 

Vastleggen van de stage activiteiten 

In onderling overleg tussen stagebegeleider, de vakgroep en stagementor wordt voor elke individuele 

leerling een stage activiteitenlijst opgesteld. Deze activiteiten: 

 

 

 

vinden verantwoording in het leerplan; 

ondersteunen de schoolopleiding; 

liggen binnen de psychische en fysieke mogelijkheden van de leerling. 

De lijst met stage activiteiten wordt gekoppeld aan de stage overeenkomst.






5BMINIMALE MATERIËLE VEREISTEN3F 

Om de leerplandoelstellingen geïntegreerd te realiseren, worden de lessen bij voorkeur gegeven in 

een daartoe aangepast vaklokaal. 

De inrichting van de vaklokalen zal de leerlingen inspireren tot een algemene attitude van netheid, 

zorg en veiligheid. 

28BALGEMENE ONDERDELEN 

4 

 

 

 

 

Beamer + projectiescherm 

Pc‟s (voldoende aantal) met aangepast software 

Printer 

Collectieve veiligheidsuitrusting 

29BSPECIFIEKE ONDERDELEN 

 

 

 

Didactische modellen van het menselijk lichaam 

Technische handleiding van machines 

Relevante catalogi, cd-rom‟s eigen aan de orthopedie 

30BSPECIFIEKE GEREEDSCHAPPEN 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Werkbanken met klemgereedschap 

Slijpsteen 

Boormachine 

Plooibank 

Plaatschaar 

Draaibank 

Freesmachine 

Gipsruimte 

Mig-mag of tig lasapparaat 

Polijst en schuuruitrusting 

Nodig opbergmateriaal 

Elektrische schroevendraaier + bits 

Soldeerbout voor hardsolderen 

manuele frees met afzuiging 

4 

Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: 

- Codex 

- ARAB 

- AREI 

- Vlarem. 

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: 

- de uitrusting en inrichting van de lokalen; 

- de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. 

Zij schrijven voor dat: 

- duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; 

- alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; 

- de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; 

- de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.






 

Klein gereedschap: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Metaalzaag 

Junior zaag 

Set hamers 

Set platte sleutels 

Dopsleutels + ratel 

Set binnen zeskant sleutels 

Set tangen 

Klinknageltang met klinknagels 

Set schroevendraaiers 

Set fijne schroevendraaiers 

Centerpunt – doorslag 

Schraper 

Set vijlen 

Set boren 

Set drevels 

31BMEET- EN CONTROLEGEREEDSCHAP 

 

 

 

 

 

Micrometers 

Hoogtemaat en vlakplaat 

Schuifmaat 

Winkelhaak 

Aftekenplaat 

32BANDERE UITRUSTING 

 

CAD 

 

 

 

 

Aangepaste PC met aangepast basis software en scherm 

Actueel CAD-pakket (liefst 3D CAD programma zoals Solid Works, Inventor …) 

Neutrale verlichting; 

Stopcontacten met aarding.






6BEVALUATIE 

De evaluatie kadert binnen het evaluatiebeleid van de school. Het spreekt dus vanzelf dat de 

individuele leraar zijn evaluatie moet afstemmen op deze visie. 

De evaluatie gebeurt aan de hand van evaluatiecriteria in functie van de doelstellingen. 

Een goed functionerende evaluatie beantwoordt aan een aantal randvoorwaarden. De evaluatie is: 

 

 

 

 

 

 

 

planmatig: de leerling (en zijn ouders) moeten het wat, wanneer en waarom van de evaluatie 

weten; 

voorspelbaar: 

 

 

 

 

het gevraagde moet duidelijk herkenbaar zijn voor de leerlingen; 

de leerling moet de juiste oplossing kunnen terugvinden; 

ook na het evaluatiemoment; 

hij moet eruit kunnen leren. 

efficiënt: doelgericht om leerlingen te begeleiden vanuit een positieve benadering; evaluatie 

dient niet om af te straffen; 

valide: volledig in overeenstemming met wat werd gezien en wat kan verwacht worden; 

relevant: de cijfers moeten in verhouding staan tot de inspanning en het relatief belang; 

procesgericht: evaluatie mag niet teveel als een finaliteit beschouwd worden; het is een deel 

van het opvoedingsproces; 

objectief: vergelijkbaar met anderen; het is belangrijk dat de verschillen kunnen uitgelegd 

worden en als dusdanig worden aanvaard; 

transparant: de toetsen moeten zo snel mogelijk na verbetering aan de leerlingen worden 

voorgelegd en liefst met hen worden besproken. 

Een goed functionerende evaluatie beantwoordt aan een aantal kwaliteitscriteria: 

 

 

 

Stel alleen geldige vragen. 

Enkele voorwaarden hierbij zijn: 

 

 

 

de opgaven moeten overeenkomen met de leerplandoelstellingen; 

wat geëvalueerd wordt, moet ook voldoende ingeoefend zijn; 

de moeilijkheidsgraad moet aanvaardbaar zijn. 

Verhoog de betrouwbaarheid en verklein de foutenmarge door: 

 

 

 

 

 

 

 

duidelijke en ondubbelzinnige vragen te stellen; 

het puntengewicht in relatie te brengen met het belang van de doelstellingen; 

vraag per vraag te corrigeren op basis van een correctiemodel met puntenverdeling; 

relatief veel vragen te stellen en per moeilijkheidsgraad te rangschikken (werkt 

motiverend) 

de leerling voldoende tijd geven; 

de quotering niet te verlagen voor spelfouten, zorg of lay-out of een gebrekkige manier 

van uitdrukken, tenzij dit het doel is (bijv. wanneer de school een vakoverschrijdend 

taalbeleid erop nahoudt); 

veel evaluatiebeurten te voorzien (zonder te veel onderwijstijd in beslag te nemen!). 

Zorg voor een voorspelbare evaluatie door: 

 

 

 

de vragen voldoende herkenbaar te maken en aan te sluiten op de wijze van toetsen 

die ze gewoon zijn; 

de beoordelingscriteria vooraf gekend zijn; 

de leerlingen goed op de hoogte brengen van wat ze moeten kennen en kunnen.






 

Maak van de evaluatie een nuttig instrument (leraar en leerling leren eruit) door: 

 

 

 

het examen of de toets te laten inkijken en klassikaal te bespreken; 

aan de leerling feedback te geven en te leren waarom een antwoord juist of fout is; 

conclusies te trekken voor de manier van onderwijzen (didactische aanpak); 

de samenhang van het aantal onvoldoendes met andere vakken te analyseren. 

Belangrijk is de evolutie van hun prestaties, daarom zal de leraar voortdurend hun vorderingen 

nagaan en zo nodig remediërend optreden. 

Een aantal redactieregels bevorderen deze voorwaarden. 

 

 

 

 

 

Duidelijke vraagstelling met precieze afbakening van aantallen. 

Juist gebruikte hulpmiddelen. 

Onafhankelijkheid van de onderwerpen bij deelvragen of opeenvolgende vragen. 

Correcte formulering qua taalgebruik: 

 

 

 

 

eenvoudig, concreet en zonder overbodigheden. 

vragen met een zelfde vraagvorm groeperen. 

vermijden van dubbelzinnige items. 

vermijden van (dubbele) negaties. 

Verzorgde lay-out: 

 

 

 

 

 

BIN-normen; 

geen vraag over twee pagina‟s gespreid; 

overzichtelijke nummering; 

goed leesbare teksten; 

duidelijke figuren. 

Naast de evaluatie door de leraar, is het wenselijk dat de leerlingen bij de evaluatie betrokken worden 

via: 

 

 

 

peerevaluatie: leerlingen evalueren elkaar; 

zelfevaluatie: de leerling evalueert zichzelf; 

co-evaluatie: samen met de leraar.






7BBIBLIOGRAFIE 

Informatie over de handboeken die je kan bekomen via het internet. 

33BLINKS NAAR ENKELE UITGEVERS 

Academic Service catalogus 

Uitgeveij Pelckmans - 

Uitgeverij De Boeck - 

Uitgeverij standaard - 

Uitgeverij Van In - 

Uitgeverij Wolters Plantijn(en Novum) - 

http://www.sdu.nl/pdf/Techniek_exact-final.pdf 

http://www.internetboekhandel.nl/elec.htm 

http://www.pelckmans.be 

http://www.uitgeverijdeboeck.be 

http://www.standaardboekhandel.be/ 

http://www.vanin.be 

http://www.woltersplantijn.be 

34BTV ORTHOPEDIE/ MECHANICA 

Matchine-onderdelen 

ROLOFF / MATEK Academie Service 

Materialen en gereedschappen voor de metaalbewerker Deel II van E.Martens, E.Balzani, F.Sticerlet 

Uitgeverij Plantijn 

Tabellenboek voor Metaalbewerking 

Technologie van het lassen (werkboek), 

Technologie van het lassen(handboek), 

W. DE CLIPPELEER Uitgeverij Plantijn 

Standaard Educatieve Uitgeverij 

Standaard Educatieve Uitgeverij 

Vaktekenen en tekeninglezen Leerboek deel 2, L. Van de Wiele – L.A. De Bruyn – J. Nuyens 

Uitgeverij Plantijn Deurne 

Verspaning 

35BTV ORTHOPEDIE/TOEGEPASTE BIOLOGIE 

Nederlandse leerboek der Orthopedie 

1979 

Orthopädische Techniek 

H. ENGELS Standaard educatieve Uitgeverij 

III: Orthesen für den Rumpf und Beckenbereich 

IV: Orthesen für die obere Extremität 

M.J. Kingma Bohn, Scheltema en Holkema Utrecht, 

Von Dietrich Hihmann und Rolf Zihilg 

Technische informatie van OTTO BOCK Kapitel II: Orthesen für die untere Extremität 

Tijdschriften: 

36BTV TOEGEPASTE BIOLOGIE 

Cursus bewegingsleer 

Cursus bewegingsleer 

Cursus Stichting opleidingen 

Functionele anatomie van de mens 

Prosthetic and Ortotic International ISPO Danmark 

Opleiding Kinesitherapie, Antwerpen 

Opleiding Licentiaat LO, Leuven 

Woerden (Ned.) 

Aurelia Books, Gent 

Gezondheidsleer, beter voorkomen dan genezen Aurelia Books, Gent 

Het menselijk lichaam 

Hygiëne 

Menselijke biologie 

Mijn lichaam 

Sesam atlas deel 1 en 3 

Sobota 

NV Scriptoria, Antwerpen 




Bosch en Keuning NV, Baam 

Urbain – Schwarzenberg, Munchen Berlin

2011/027 - GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?