2008/069 - GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS 

Vakken AV Sport 0-1 lt/w 

PV Praktijk nautische technieken 6-6 lt/w 

PV Praktijk scheepswerktuigkunde/mechanica 

TV Elektriciteit/elektromechanica/ 

elektronica/scheepswerktuigkunde 

5-5 lt/w 

2-2 lt/w 

TV Nautische technieken 8-7 lt/w 

TV Scheepswerktuigkunde/ 

mechanica/elektromechanica 

2-2 lt/w 

TV Zeemanschap 3-3 lt/w 

Studierichting: Maritieme vorming 

Studiegebied: Maritieme opleidingen 

Onderwijsvorm: BSO 

Graad: tweede graad 

Leerjaar: eerste en tweede leerjaar 

Leerplannummer: 2008/069 

Nummer 

inspectie: 

(nieuw) 

2008 / 94 // 1 / N / SG / 1 / II / / D/ 

Pedagogische begeleidingsdienst 

GO! Onderwijs van de 

Vlaamse Gemeenschap 

Emile Jacqmainlaan 20 

1000 Brussel

BSO – 2e graad – Specifiek gedeelte Maritieme vorming 2 

AV Sport ( 1e jaar 0 lestijden/week; 2e jaar 1 lestijd/week ); TV Nautische technieken (1e jaar: 8 

lestijden/week, 2e jaar: 7 lestijden/week); TV Zeemanschap (1e jaar: 3 lestijden/week; 2e jaar: 3 

lestijden/week); TV Scheepswerktuigkunde/mechanica/elektromechanica (1e jaar: 2 lestijden/week; 2e 

jaar: 2 lestijden/week); TV Elektriciteit/elektromechanica/elektronica/scheepswerktuigkunde (1e jaar 2 

lestijden/week, 2e jaar 2 lestijden/week); PV Praktijk scheepswerktuigkunde/mechanica (1e jaar: 5 

lestijden/week; 2e jaar 5 lestijden/week); PV Praktijk nautische technieken (1e jaar: 6 lestijden/week; 

2e jaar 6 lestijden/week) 

INHOUD 

1 Visie .......................................................................................................................................................3 

2 Beginsituatie ..........................................................................................................................................7 

3 Algemene doelstellingen .......................................................................................................................8 

4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden ...................................................................................................9 

5 Pedagogisch-didactische wenken .......................................................................................................62 

6 Minimale materiële vereisten ...............................................................................................................66 

7 Evaluatie ..............................................................................................................................................73 

8 Bibliografie ...........................................................................................................................................74 

9 Jaarplan ...............................................................................................................................................91









1 VISIE 

De studierichting ‘Maritieme vorming’ bestaat uit een 2e en 3e graad (1e, 2e en 3e jaar) 

beroepssecundair onderwijs. De studierichting sluit aan op de 1e graad B-stroom ‘Maritieme vorming’ 

waar de leerlingen kennis maken met een kleine hoeveelheid kennis en vaardigheden behorend tot 

zowel de deelvakken ‘Nautische technieken’, ‘Zeemanschap’ en ‘Scheepswerktuigkunde’. 

In deze studierichting wordt een opleiding voorzien waarbij uiteindelijk alle kennis en vaardigheden 

bijgebracht worden die noodzakelijk zijn om een loopbaan te kunnen uitbouwen zowel in de visserij als 

schipper en/of motorist, alsook in de sleepvaart-, bagger- of zeevaart als matroos of als kapitein voor 

de kustvaart. Er wordt hierbij bewust gekozen voor een gemengde opleiding omdat de functies voor 

dek en motoren in de visserij volledig ineenvloeien doordat een motorist eveneens taken moet 

verrichten aan dek en moet wachtlopen op de brug. 

De opleiding leidt tot de nodige attesten, getuigschriften en brevetten die nodig zijn voor de verdere 

loopbaan. Deze loopbaan kan allerlei richtingen opgaan. 

Dek Visserij 

Na het vierde jaar behaalt men het ‘attest scheepsleerjongere’. Met dit attest kan men aanmonsteren 

als scheepsjongere in de visserij waarbij de bezoldiging gebeurt door het ‘Fonds voor 

Scheepsjongeren’. Na verloop van tijd kan men aanmonsteren als volwaardige matroos. 

Na het zesde jaar behaalt men het ‘getuigschrift aspirant beperkte visserij’. Mogelijke loopbaan 

volgens het Koninklijk Besluit van 12 juni 1996: 

• onmiddellijke aanmonstering als scheepsjongere of matroos; 

• na 24 maand effectieve vaart aan dek van een vissersvaartuig: ‘brevet stuurman beperkte 

visserij’; 

• na 12 maand effectieve vaart aan dek van een vissersvaartuig als houder van het ‘brevet 

stuurman beperkte visserij’: brevet schipper beperkte visserij. 

Na het zevende jaar behaalt men het ‘Getuigschrift aspirant onbeperkte visserij’. Mogelijke loopbaan 

volgens het Koninklijk Besluit van 12 juni 1996: 

• onmiddellijke aanmonstering als scheepsjongere of matroos; 

• na 24 maand effectieve vaart aan dek van een vissersvaartuig in zeewateren buiten 

vaargebied III: ‘brevet stuurman onbeperkte visserij’; 

• na 12 maand effectieve vaart aan dek van een vissersvaartuig in zeewateren buiten 

vaargebied III als houder van het ‘brevet stuurman onbeperkte visserij’: brevet schipper 

onbeperkte visserij’.









Motoren visserij 

Na het zesde jaar bekomt met het ‘Getuigschrift motorist 221 kW’. Met dit attest kan men 

aanmonsteren als motorist aan boord van een vissersvaartuig met een voortstuwingsvermogen van 

niet meer dan 221 kW. 

Na het zevende jaar behaalt men het ‘Getuigschrift aspirant motorist’. Mogelijke loopbaan volgens het 

Koninklijk Besluit van 12 juni 1996: 

• na 12 maand effectieve vaart als stagelopend motorist in de afdeling machine aan boord 

van een vissersvaartuig met een voortstuwingsvermogen van meer dan 221 kW als 

houder van het ‘Getuigschrift aspirant motorist’: ‘Brevet motorist 750 kW’; 

• na 24 maand effectieve vaart als stagelopend motorist in de afdeling machine aan boord 

van een vissersvaartuig met een voortstuwingsvermogen van meer dan 750 kW als 

houder van het ‘Getuigschrift aspirant motorist’ of 12 maand effectieve vaart aan boord 

van een dergelijk vaartuig als houder van het ‘Brevet motorist 750 kW’: ‘Brevet motorist ter 

visserij. 

Dek sleepvaart, baggervaart, zeevaart 

Na het zevende jaar behaalt men de een getuigschrift van ‘officer in charge of a navigational watch 

and master on ships of less than 500 gross tonnage engaged on near-coastal voyages’. Dit kan 

aanleiding geven tot volgende loopbaan: 

• na 12 maand effectieve vaart : ‘Officer in charge of a navigational watch’ = stuurman; 

• na 12 maand effectieve vaart als ‘Officer in charge of a navigational watch’: Master on 

ships ons hips of less than 500 gross tonnage engaged on near-coastal voyages’ = 

kapitein op een schip voor kustverkeer met een tonnenmaat van minder dan 500 brutoton. 

Motoren sleepvaart, baggervaart, zeevaart 

Voor de vaartuigen voor kustverkeer van minder dan 500 brutoton bestaat er geen STCW-95 

regelgeving omdat er aan boord van deze schepen geen scheepswerktuigkundige moet aan boord 

zijn. De maritieme sector verlangt evenwel dat de kapiteins van deze vaartuigen een beperkte kennis 

hebben van scheepswerktuigkunde zodat het getuigschrift van aspirant motorist ook hier een zeer 

belangrijke troef blijkt te zijn voor een verdere carrière in dit segment van de scheepvaart. 

De verschillende leerplandoelstellingen/leerinhouden werden bepaald rekening houdende met de 

vigerende wetgeving: 

• Koninklijk Besluit van 12 juni 1996 betreffende de brevetten, getuigschriften en 

dienstbewijzen die vereist zijn voor de zeevisserijvaart, uitgevaardigd door Ministerie van 

Verkeer en Infrastructuur; 

• STCW-F: 

Regulation II/1: Minimum knowledge required for certification of skippers of 

fishing vessels of 24 metres in length and over operating in unlimited waters;









• STCW-95: 

Regulation II/2: Minimum knowledge required for certification of officers in 

charge of a navigational watch on fishing vessels of 24 metres in length and 

over operating in unlimited waters; 

Regulation II/3: Minimum knowledge required for certification of skippers on 

fishing vessels of 24 metres in length and over operating in limited waters; 

Regulation II/4: Minimum knowledge required for certification of officers in 

charge of a navigational watch on fishing vessels of 24 metres in length and 

over operating in limited waters; 

Regulation II/5: Minimum knowledge required for certification of chief engineer 

officers and second engineer officers of fishing vessels powered bij main 

propulsion machinery of 750 kW propulsion power or more; 

Regulation II/6: Minimum additional knowledge and training requirements for 

GMDSS radio personnel. 

Section A-II/3: Specification of minimum standard of competence for officers in 

charge of a navigational watch and for masters ons ships of less than 500 

gross tonnage engaged on near-coastal voyages; 

Section A-II/4: Specification of minimum standard of competence for ratings 

forming part of a navigational watch. 

• Het koninklijk Besluit van 3 mei 2000 houdende omzetting van richtlijn 98/35 E.G. van de 

Raad van de Europese Unie van 25 mei 1998 tot wijziging van richtlijn 94/58 E.G. inzake 

het minimumopleidingsniveau van zeevarenden. 

• Koninklijk Besluit inzake vaarbevoegdheidsbewijzen voor zeevarenden van 24 mei 2006. 

Bij het opstellen van de leerplandoelstellingen werd eveneens rekening gehouden met de bijkomende 

attesten die een zeevarende moet behalen om te starten en/of door te stromen in een maritieme 

carrière. 

De leerlingen behalen of worden voorbereid tot het behalen van volgende attesten: 

• STCW-95, Section A-IV/2: Specification of minimum standard of competence for GMDSS 

radio operators; 

• Radarbrevet; 

• Section A-VI/1-1: Specification of minimum standard of competence in personal survival 

techniques;









• Section A-VI/1-2: Specifications of minimum standard of competency in fire prevention and 

fire fighting; 

• Section A-VI/1-3: Specifications of minimum standard of competency in elementary first 

aid; 

• Section A-VI/1-4: Specification of minimum standard of competency in personal safety and 

social responsibilities; 

• Section A-VI/2-1: Specification of the minimum standard of competency in survival craft 

and rescue boats other than fast rescue boats.









2 BEGINSITUATIE 

De instroom in de tweede graad BSO Maritieme vorming is divers. 

Instroom vanuit het maritiem onderwijs 

Vooreerst zijn er de leerlingen uit de eerste graad maritieme vorming of maritieme technieken. Zij zijn 

voldoende voorbereid voor de tweede graad BSO Maritieme Vorming, gezien zij de basis van 

Nautische technieken, Scheepswerktuigkunde en Zeemanschap in de eerste graad verworven 

hebben. 

Daarnaast kunnen de leerlingen uit het eerste jaar van de tweede graad TSO Maritieme technieken 

Dek overschakelen naar het tweede jaar van de tweede graad BSO Maritieme vorming. Zij bezitten 

zeker de basisvaardigheden voor TV Nautische technieken en PV Praktijk nautische technieken, ze 

hebben echter een achterstand voor zowel TV Zeemanschap, TV Scheepswerktuigkunde en PV 

Praktijk scheepswerktuigkunde. Afhankelijk van de capaciteiten en de inzet van de leerling zal een 

doorgedreven inspanning gevraagd worden om de basiskennis te verwerven of zal een oriëntering 

naar het eerste jaar van de tweede graad aangewezen zijn. 

Hetzelfde geldt eveneens voor leerlingen die overschakelen vanuit het eerste jaar van de tweede 

graad TSO Maritieme technieken Motoren naar het tweede jaar van de tweede graad BSO Maritieme 

vorming. Zij hebben voldoende kennis van TV en PV Praktijk scheepswerktuigkunde maar moeten 

zich bijwerken voor TV Zeemanschap, TV Nautische technieken, PV Praktijk nautische technieken. 

Instroom vanuit andere afdelingen 

Gezien het maritiem onderwijs een zeer specifieke opleiding aanbiedt, betekent een instroom vanuit 

andere richtingen een niet te veronachtzamen problematiek. Leerlingen zullen hoe dan ook een 

ernstige inspanning moeten doen om de basisvaardigheden voor zowel de praktische als de 

technische vakken, eigen aan het BSO Maritieme vorming, te verwerven. De school zal hiervoor de 

nodige begeleidingsinitiatieven ontwikkelen. Dit is onder meer haalbaar door inhaallessen en/of 

binnenklas-differentiatie.









3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN 

De tweede graad BSO Maritieme vorming biedt een grondige voorbereiding op het toekomstig beroep 

dat men op jonge leeftijd moet kunnen aanvatten. Over de verschillende vakken heen wordt ernaar 

gestreefd de leerling de noodzakelijke basiskennis en vaardigheden bij te brengen om met succes de 

derde graad BSO Maritieme vorming te kunnen aanvatten. 

Voor kennis betekent dit dat een stevige basis wordt gelegd in het specifiek gedeelte van de 

studierichting zodat ze onder begeleiding dekactiviteiten kunnen uitvoeren, wachtlopen in normale 

omstandigheden en de machinekamer helpen operationeel houden. 

Bij de keuze van de verschillende leerplandoelstellingen en leerinhouden werd ook hier rekening 

gehouden met de minimale vakkennis zoals bepaald in diverse wettelijke bepalingen in de eerste 

plaats het STCW-95 en ook STCW-F. 

Gezien de specifieke werken levenssituatie zal veel aandacht besteed worden aan: 

• de bereidheid tot samenwerken in groep; 

• het aanvaarden van strikte gezagsstructuur; 

• het nemen van gedeelde verantwoordelijkheid; 

• het onder begeleiding en plichtsgetrouw uitvoeren van de opgelegde taken; 

• het zorg dragen voor het toevertrouwde materiaal en materieel; 

• het oog hebben voor de vigerende milieuvoorschriften; 

• het doorzettingsvermogen hebben, vooral met het oog op de toekomstige zeereizen; 

• het nastreven van kwaliteitszorg alsook zin hebben voor nauwkeurigheid, volledigheid, 

stiptheid, orde en netheid; 

• het veiligheidsbevorderend en preventief leren denken en optreden; 

• de ontwikkeling van een positief kritisch vermogen; 

• het oog hebben voor een goede werkmethode; 

• het respect hebben voor collega’s; 

• het koelbloedig handelen; 

• het voldoende luisterbereidheid vertonen; 

• de bereidheid tot het raadplegen van nieuwe informatiebronnen; 

• het kostenbewust denken en werken; 

• de ontwikkeling van productiviteitszin. 

De tweede graad BSO Maritieme vorming leidt de leerlingen op tot de visserij hetgeen inhoudt dat ze 

de volgende taken, na het behalen van de nodige ervaring, moeten kunnen uitvoeren: 

• alle activiteiten die verband houden met het wachtlopen; 

• de nodige dekwerkzaamheden aan boord van een vissersvaartuig uitvoeren; 

• het kwaliteitsvol behandelen van de vangst; 

• het zeeklaar maken van het vaartuig.


AV Sport (1e jaar 0 lestijden/week; 2e jaar 1 lestijd/week); TV Nautische technieken (1e jaar: 8 lestijden/week, 2e jaar: 7 lestijden/week); TV Zeemanschap (1e 

jaar: 3 lestijden/week; 2e jaar: 3 lestijden/week); TV Scheepswerktuigkunde/mechanica/elektromechanica (1e jaar: 2 lestijden/week; 2e jaar: 2 lestijden/week); TV 

Elektriciteit/elektromechanica/elektronica/scheepswerktuigkunde (1e jaar 2 lestijden/week, 2e jaar 2 lestijden/week); PV Praktijk 

scheepswerktuigkunde/mechanica (1e jaar: 5 lestijden/week; 2e jaar 5 lestijden/week); PV Praktijk nautische technieken (1e jaar: 6 lestijden/week; 2e jaar 6 

lestijden/week) 

4 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN 

De uitbreidingsdoelstellingen staan cursief gedrukt en worden aangeduid met een (U) 

AV SPORT 

1e jaar: 0 lestijden/week, 2e jaar: 1 lestijd/week 

Decr. 

nr. 

LEERPLANDOELSTELLINGEN 

De leerlingen kunnen 

1 de benaderingswijze van een ongeval omschrijven in verband met … 

• de vitale functies; 

• verwittigen van de hulpdiensten; 

• beoordelen van een ongeval; 

• passieve veiligheid aan boord van vissersvaartuigen. 

2 de behandeling van volgende wonden omschrijven: 

• oppervlakkige wonden; 

• besmette wonden; 

• brandwonden; 

• vrieswonden; 

• blaren. 

de te gebruiken producten bij de behandeling van wonden 

opnoemen. 

3 de behandeling van de verschillende bloedingen omschrijven: 

• uitwendige bloedingen; 

• haarvatenbloedingen; 

• aderlijke bloedingen; 

• slagaderlijke bloedingen. 

LEERINHOUDEN 

Benadering van een ongeval 

De behandeling van wonden 

Behandeling van bloedingen







Decr. 

nr. 

LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen 

kunnen 

• inwendige bloedingen; 

• veruitwendige bloedingen. 

4 de behandeling van verschillende letsels aan botten en gewrichten 

omschrijven: 

• de verrekking; 

• de verstuiking; 

• de ontwrichting; 

• de gesloten breuken; 

• de open breuken; 

• bijzondere breuken zoals schedelbreuk, sleutelbeenbreuk, 

ribbenbreuk, wervelkolombreuk … 

5 reanimatie uitvoeren zonder instrumenten: 

• de kunstmatige ademhaling (mond aan mond); 

• hartmassage ( uitwendig ) met kunstmatige ademhaling 

6 de behandeling van een vergiftiging omschrijven: 

• voedselvergiftiging; 

• occasionele vergiftiging. 

7 de verschillende aspecten in verband met onderkoeling omschrijven: 

• oorzaak; 

• gevolgen; 

• behandeling. 

8 de verschillende aspecten in verband met hitteslag omschrijven: 

• oorzaak; 

• gevolgen; 

• behandeling. 

LEERINHOUDEN 

Behandeling van letsels aan botten en gewrichten 

Reanimatie van een slachtoffer 

Behandeling van een vergiftiging 

Onderkoeling 

Hitteslag







Decr. 

nr. 



LEERINHOUDEN 

9 hydrocutie omschrijven. Hydrocutie 

10 medische gidsen en advies per radio gebruiken of toepassen. Medische hulp per radio 

• Praktische toepassing van medische gidsen en 

adviezen per radio, inbegrepen de bekwaamheid om 

die gegevens en adviezen in de praktijk toe te 

passen bij ongevallen of ziekten die zich aan boord 

van een schip voordoen 

11 de belangrijkste verbanden aanleggen op gemakkelijk kwetsbare 

lichaamsdelen. 

Verbanden







TV NAUTISCHE TECHNIEKEN 

SUBVAK 1: BEROEPSREGLEMENTEN 

1e jaar: 1 lestijd/week, 2e jaar: 1 lestijd/week 

Decr. 

nr. 



1 het belang omschrijven van inschrijving in het stamboek. 

de inhoud van het zeemansboekje omschrijven. 

het praktisch verloop van aanwerving en aanmonstering van 

zeelieden. 

de algemene rechten en de plichten opsommen en omschrijven van: 

• de zeeman; 

• de kapitein; 

• de reder. 

de rechten van de zeeman opsommen en omschrijven in verband 

met: 

• ziekten en verwondingen; 

• terugzending naar de haven van inscheping; 

• einde en verbreking van de arbeidsovereenkomst. 

de volgende aspecten in verband met gages opsommen en 

omschrijven: 

• soorten; 

• onregelmatige afwezigheid; 

• verjaring. 

de algemene begrippen in verband met geschillen omschrijven. 

de mogelijke geschillen tussen reder/kapitein en reder/zeeman 

opsommen en omschrijven. 

LEERINHOUDEN 

Arbeidsovereenkomst wegens scheepsdienst







Decr. 

nr. 



2 volgende aspecten van het paritair comité omschrijven: 

• doel; 

• samenstelling; 

• bevoegdheden. 

3 algemeenheden in verband met tucht- en strafwetboek verwoorden. 

de scheepsmisdrijven opsommen en omschrijven. 

de scheepsmisdrijven onderbrengen in de juiste categorie: 

• vergrijpen tegen tucht; 

• scheepvaartwanbedrijven; 

• scheepvaartmisdrijven. 

de rechtspleging in verband met scheepsmisdrijven verwoorden. 

de rechtsmacht inzake scheepsmisdrijven verwoorden in volgende 

gevallen: 

• vergrijpen tegen tucht; 

• scheepvaartwanbedrijven; 

• scheepvaartmisdrijven. 

4 volgende aspecten van de onderzoeksraad voor de scheepvaart 

omschrijven: 

• doel; 


• bevoegdheden; 

LEERINHOUDEN 

Het nationaal paritair comité 

Tucht- en strafwetboek 

Onderzoeksraad voor de scheepvaart







Decr. 

nr. 



5 de sociale wetgeving binnen het kader van de maatschappelijke 

zekerheid verwoorden, in het bijzonder betreffende: 

• fonds voor scheepsleerjongen; 

• fonds voor arbeidsongevallen; 

6 de aflevering, het doel, de uitgifte en de geldigheidstermijn 

omschrijven van volgende documenten: 

• zeebrief; 

• meetbrief; 

• certificaat van deugdelijkheid; 

• logboek; 

• monsterrol; 

• vislicentie; 

• EG logboek. 

LEERINHOUDEN 

Sociale wetgeving binnen het kader van de 

maatschappelijke zekerheid 

Scheepsdocumenten







SUBVAK 2: INSTRUMENTEN 

1e jaar: 2 lestijden/week, 2e jaar: 2 lestijden/week 

Decr. 

nr. 



1 het principe omschrijven en de onderdelen herkennen en benoemen. 

echolood en sonar bedienen. 

de bekomen gegevens interpreteren. 

de voornaamste presentaties omschrijven. 

de gebruiksmogelijkheden voor de visserij en de bagger omschrijven. 

de meest voorkomende fouten opsporen en interpreteren. 

2 het principe en de werking van de vangstmeter en netsonde 

omschrijven. 

de bekomen gegevens interpreteren. 

de verschillende presentaties omschrijven: 

• overbrenging door middel van kabel; 

• overbrenging door middel van geluidsgolven; 

de mogelijkheden verwoorden: 

• Lateraal 

• Vertikaal 

de meest voorkomende fouten opsporen en interpreteren. 

3 het principe en de werking van de trekkrachtsystemen omschrijven. 

de toepassing in de visserij omschrijven. 

LEERINHOUDEN 

Echolood/sonar 

Vangstmeter – netsonde 

Trekkrachtsystemen







Decr. 

nr. 



4 het verschil verwoorden tussen permanent en tijdelijk magnetisme. 

aardmagnetisme uitleggen. 

de invloed van het scheepsmagnetisme omschrijven. 

de compensatiemogelijkheden van het magnetisch kompas 

omschrijven. 

5 het principe en de werking van het gyrokompas omschrijven. 

de vooren nadelen t.o.v. het magnetisch kompas opsommen. 

de verschillende types opsommen. 

de mogelijkheden opsommen. 

de meest voorkomende fouten opsommen. 

6 het principe, de werking en het gebruik omschrijven. 

de aansluiting van de automatische piloot aan de verschillende 

soorten kompassen omschrijven. 

de meest voorkomende defecten opsommen en opsporen. 

7 het principe en de werking omschrijven. 

de IMO-symbolen herkennen en benoemen. 

de radar in gebruik stellen. 

waargenomen echo’s interpreteren. 

de meest voorkomende storingen op het scherm opsommen en 

interpreteren. 

LEERINHOUDEN 

Magnetisch kompas 

Gyrokompas 

Automatische piloot 

Radar







SUBVAK 3: SCHEEPSBOUW 

1e jaar: 2 lestijden/week, 2e jaar: 1 lestijd/week 

Decr. 

nr. 



1 scheepsplannen aflezen en interpreteren: 

• verticale langsdoorsneden; 

• waterlijntekeningen; 

• spanttekeningen + nummering. 

de tekening van een huiduitslag aflezen en interpreteren (U). 

de voornaamste hoofdafmetingen omschrijven ( lengte, breedte, 

holte …). 

begrippen in verband met het drijfvermogen van een vaartuig 

omschrijven: 

• bruto- en netto tonnenmaat; 

• waterverplaatsing; 

• laadvermogen; 

• draagvermogen; 

• reserve drijfvermogen. 

de gebruikte diepgangmerken aflezen in: 

• decimale maten; 

• engelse maten. 

doel en toepassingen van het Plimsolmerk opsommen 

de verschillende vormcoëfficiënten omschrijven en onderscheiden 

(U): 

• Lastlijncoëfficiënt 

• Grootspantcoëfficiënt 

• Blokcoëfficiënt 

LEERINHOUDEN 

Begrippen bij planlezen







Decr. 

nr. 


De leerlingen 

kunnen 

• Prismatische coëfficiënt 

2 de voornaamste langsverbanden omschrijven: 

• kiel en stevens; 

• zaathouten; 

• stringers; 

• motorfundatie; 

• dek; 

• scheepshuid; 

• verschansing. 

de verschillende dwarsverbanden omschrijven: 

• spanten; 

• dekbalken; 

• waterdichte schotten. 

het belang van waterdichte schotten omschrijven. 

het nut van een versterkte voorsteven omschrijven: 

• aanvaringsschot; 

• verstevigingen. 

de constructie van de achtersteven omschrijven: 

• hennegatskoker; 

• schroefaskoker; 

• straalbuis. 

LEERINHOUDEN 

Constructie van een vaartuig 

• Langsverbanden 

• Dwarsverbanden 

• Voorsteven 

• Achtersteven 

• Luiken 

• Waterdichte deuren 

• Luchtkokers 

• Loospoorten







Decr. 

nr. 



het nut omschrijven van de straalbuis. 

het nut omschrijven van: 

• luiken; 

• waterdichte deuren; 

• luchtkokers; 

• goed werkende loospoorten in verband met de stabiliteit. 

3 de indeling van een (vissers)vaartuig onderdeks opsommen en 

omschrijven: 

• voorpiek; 

• magazijn; 

• visruim; 

• machinekamer; 

• logies; 

• achterpiek; 

de verschillende soorten tanks in verband met hun inhoud en 

constructie opsommen en omschrijven. 

• Bunkertanks 

• Watertanks 

• Marpoltanks 

• Ballasttanks 

de eisen gesteld aan de verschillende soorten tanks omschrijven; 

de noodzaak van tankontluchting omschrijven. 

LEERINHOUDEN 

Indeling van vaartuigen 

• Holte 

• Tanks 

• Bovenbouw







Decr. 

nr. 



de indeling van een (vissers)vaartuig bovendeks omschrijven. 

• Bak 

• Lierhuis 

• Kombuis 

• Stuurhuis + logies 

• Stuurmachineruimte 

4 de verschillende soorten masten onderscheiden en omschrijven. 

• Bipod-mast 

• Enkele mast 

de vooren nadelen omschrijven van vaste stagen en kabelstagen. 

het verband leggen tussen de gebruikte mastsoort en de toegepaste 

vismethode. 

de soorten roeren en de varianten hierop opsommen. 

de constructie van de verschillende soorten roeren omschrijven. 

de verschillende soorten stuurinrichtingen omschrijven en hun 

werking omschrijven: 

• handhydraulisch; 

• elektrohydraulisch. 

de noodsturing omschrijven. 

de verschillende onderdelen van de aslijn opsommen, deze 

benoemen en hun respectievelijke functie omschrijven: 

• de motor; 

LEERINHOUDEN 

Inrichting en uitrusting van vaartuigen 

• Masten 

• Stuurinrichting 

• Noodsturen 

• De aslijn 

• De schroefasdichting 

• De hydrofoorinrichting 

• De lensinrichting 

• De brandblusinrichting 

• De vislierde ankerlier 

• De boegschroef 

• Transportband voor vis 

• Automatische smeerinrichting 

• Dekuitrusting van een vissersvaartuig in verband met 

de toegepaste visserijmethoden







Decr. 

nr. 

LEERPLANDOELSTELLI NGEN 

De leerlingen 

kunnen 

• de keerkoppeling; 

• tussenas; 

• schroefas; 

• trosblok; 

• topas; 

• schroef. 

de soorten schroeven opsommen. 

de bouw en de eigenschappen van de verschillende soorten 

schroeven omschrijven. 

de verschillende schroefasdichtingen opsommen, herkennen en 

omschrijven: 

• binnenboordafdichting; 

• lagering en smering; 

• buitenboordafdichting. 

het belang verwoorden van een goede schroefasdichting. 

de noodzaak en de wijze van zoetwaterbedeling aan boord 

omschrijven (hydrofoorinrichting). 

de verschillende functies van de lensinrichting opsommen en 

omschrijven: 

• lenzen; 

• alternatieve toepassingen. 

averijen aan de lensinrichting herkennen en remediëren. 

het doel en het nut van een Marpoltank omschrijven. 

LEERINHOUDEN







Decr. 

nr. 



de branddriehoek omschrijven. 

het gebruik blusmiddelen omschrijven: 

• kleine blusmiddelen; 

• blusstation. 

de preventiemaatregelen tegen brand verwoorden. 

de verschillende soorten lieraandrijvingen opsommen 

de volgende aspecten in verband met de lier (vislier en ankerlier) 

omschrijven: 

• bouw; 

• werking; 

• bediening; 

• onderhoud; 

• beveiliging. 

de volgende aspecten van de transportband voor vis verwoorden: 

• doel; 

• werking; 

• voordelen. 

de volgende aspecten van het centraal smeertoestel verwoorden: 

• doel; 

• werking; 

• voordelen. 

LEERINHOUDEN







Decr. 

nr. 



de dekuitrusting van een vissersvaartuig in verband met de 

toegepaste visserijmethoden opsommen en omschrijven (U). 

LEERINHOUDEN







SUBVAK 4: ZEEVAARTKUNDE 


Decr. 

nr. 



LEERINHOUDEN 

DEEL 1: ZEEVAARTREKENEN 

1 het begrip rechte koers omschrijven. 

een gegist bestek berekenen door middel van een rechte koers. 

2 het begrip evenwijdige koers omschrijven. 

een gegist bestek berekenen door middel van een evenwijdige koers. 

3 het begrip schuine koers omschrijven. 

een gegist bestek berekenen door middel van een schuine koers. 

4 het begrip koppelkoers omschrijven. 

een gegist bestek berekenen door middel van een koppelkoers. 

5 een gegist bestek berekenen door middel van een koppelkoers met 

peiling. 

6 een gegist bestek berekenen door middel van een koppelkoers met 

peiling en stroom. 

7 de te sturen koers en de af te leggen weg berekenen bij opgegeven 

begin- en eindpunt. 

8 de te sturen koers en de af te leggen weg berekenen bij te bepalen 

begin- en eindpunt door middel van een schuine koers. 

9 de te sturen koers en de af te leggen weg berekenen bij te bepalen 

begin- en/of eindpunt door middel van een koppelkoers. 

De rechte koers 

De evenwijdige koers 

De schuine koers 

De koppelkoers 

De koppelkoers met peiling 

De koppelkoers met peiling en stroom 

Bepalen koers en verheid met opgegeven begin- en 

eindpositie 

Bepalen koers en verheid met schuine koers 

Bepalen koers en verheid met koppelkoers







Decr. 

nr. 



10 de deviatie van een magnetisch kompas berekenen door middel van 

(U): 

• alignement; 

• kompasvergelijking. 

DEEL 2: ZEEKAART 

11 de tekens, afkortingen en symbolen die voorkomen op de Engelse en 

Belgische zeekaarten lezen en verklaren. 

12 een zeekaart verbeteren aan de hand van de Berichten aan 

Zeevarende en/of Notices to Mariners (U). 

13 aan de hand van een koers en de bijhorende verheid een eindpositie 

bepalen. 

14 de te sturen koers en bijhorende verheid bepalen om te varen van 

een punt naar een ander punt. 

15 een positie bepalen door middel van een peiling met een afstand: 

• kompaspeiling; 

• boegpeiling; 

• radarpeiling. 

LEERINHOUDEN 

Deviatiebepaling door middel van alignement en 

kompasvergelijking 

Tekens, afkortingen en symbolen op de zeekaart 

Bijhouden en verbeteren van een zeekaart 

Uitzetten koers en verheid 

Bepalen koers en verheid 

Peiling met afstand 

16 een positie bepalen door middel van een kruispeiling. Kruispeiling 

17 een positie bepalen door middel van een peiling met verzeiling. Peiling met verzeiling 

18 een positie bepalen door middel van een peiling met verzeiling en 

stroom. 

19 een positie bepalen door middel van een peiling met verzeiling van 

één punt, zonder en met stroom. 

Peiling met verzeiling en stroom 

Peiling van één punt met verzeiling







Decr. 

nr. 



20 een positie bepalen door middel van een peiling met breedtelijn, 

zonder en met stroom. 

21 een positie bepalen door middel van een peiling en lengtelijn, zonder 

en met stroom. 

LEERINHOUDEN 

Peiling met breedtelijn 

Peiling met lengtelijn







SUBVAK 5: ZEE-EN WEERKUNDE 


Decr. 

nr. 



DEEL 1: ZEEKUNDE 

1 het begrip getij verwoorden. 

het ontstaan van het getij verklaren. 

het verloop van het getij omschrijven: 

• dagverloop; 

• maandverloop; 

• jaarverloop. 

2 de volgende begrippen in verband met getijden kunnen verwoorden 

en omschrijven: 

• vloed; 

• ebbe; 

• springtij; 

• kranktij; 

• kaartvlak; 

• kaartdiepte; 

• hoogte van het getij; 

• rijzing van het getij; 

• verval; 

• kentering; 

• stil water; 

• hoog water; 

• laag water. 

de verschillende hoog- en laagwaters kunnen omschrijven en 

LEERINHOUDEN 

Het getij 

Begripsbepalingen







Decr. 

nr. 



plaatsen op een schematische voorstelling: 

• MHWS; 

• MLWS; 

• MHWN; 

• MLWN; 

• Middenstand. 

DEEL 2: WEERKUNDE 

3 het begrip temperatuur omschrijven. 

de factoren verklaren waarvan de amplitudo afhankelijk is: 

• dagelijkse amplitudo; 

• jaarlijkse amplitudo. 

de belangrijkste thermometers opnoemen en omschrijven zoals: 

• kwik- en alcoholthermometer; 

• minimum- maximumthermometer; 

• thermograaf. 

van de belangrijkste thermometers de vooren nadelen opsommen. 

het begrip isotherm en het nut van isothermen omschrijven. 

4 het begrip luchtdruk omschrijven. 

de verschillende soorten drukgebieden opnoemen en omschrijven. 

het ontstaan van verschillende soorten drukgebieden verklaren: 

relatie luchtdruk – temperatuur. 

de verschillende soorten barometers kunnen opsommen, bouw en 

gebruik omschrijven: 

• kwikbarometer; 

• metaalbarometer; 

LEERINHOUDEN 

Temperatuur van de lucht 

De luchtdruk







Decr. 

nr. 


De leerlinge n kunnen 

• barograaf; 

van de belangrijkste barometers de vooren nadelen opsommen. 

het begrip isobaar en het nut van isobaren omschrijven. 

het begrip drukgradiënt verwoorden. 

cyclonen en anticyclonen omschrijven en de ligging hiervan op een 

weerkaart bepalen. 

het begrip straalstroom, het ontstaan en de invloed ervan op hogeen 

lagedrukgebieden omschrijven (U). 

5 het begrip wind verwoorden. 

het ontstaan van de wind verklaren. 

de verschillende meettoestellen in verband met windwaarnemingen 

opsommen en interpreteren: 

• anemometer; 

• windvaan. 

de relatie van de wind tot de drukverschillen omschrijven 

de volgende winden verklaren: 

• geostrofische wind; 

• gradiëntwind; 

• grondwind. 

de schaal van Beaufort gebruiken. 

de windrichting en windkracht van cyclonale en anticyclonale winden 

bepalen. 

de wet van Buys – Ballot omschrijven en toepassen. 

het ontstaan en de eigenschappen van landen zeewind 

omschrijven. 

de verschillende luchtstreken en luchtsoorten omschrijven. 

LEERINHOUDEN 

De wind







Decr. 

nr. 



de constante winden opsommen en aanduiden op een schematische 

voorstelling. 

de belangrijkste periodieke winden opsommen 

6 de belangrijkste begrippen in verband met luchtvochtigheid 

omschrijven: 

• regen; 

• hagel; 

• sneeuw; 

• mist; 

• nevel; 

• motregen; 

• ijs; 

• rijm; 

• wolken; 

• verzadigde lucht; 

• onverzadigde lucht; 

• dauwpunt. 

de meettoestellen in verband met luchtvochtigheid omschrijven en 

gebruiken. 

de verschillende soorten wolken opsommen, beschrijven en hun 

ontstaan verklaren. 

de wolken indelen in groepen volgens hoogte en volgens ontstaan. 

LEERINHOUDEN 

Water in de atmosfeer







TV ZEEMANSCHAP 

SUBVAK 1:ZEEMANSCHAP 


Decr. 

nr. 



1 het doel en de uiterlijke kenmerken van de verschillende boeien 

omschrijven. 

omschrijven hoe men een boei correct moet interpreteren en 

passeren. 

2 de algemene bepalingen omschrijven (deel A). 

• Voorschrift 1: Toepassing 

• Voorschrift 2: Verantwoordelijkheid 

• Voorschrift 3: Algemene begripsomschrijvingen 

omschrijven hoe schepen onderling moeten navigeren onder 

verschillende omstandigheden ( deel B ). 


• Voorschrift 5: Uitkijk 

• Voorschrift 6: Veilige vaart 

• Voorschrift 7: Gevaar voor aanvaring 

• Voorschrift 8: Maatregelen ter vermijding van aanvaring 

• Voorschrift 9: Nauwe vaarwateren 

• Voorschrift 10: Verkeersscheidingsstelsel 


DEEL 1: REGLEMENTEN 

LEERINHOUDEN 

Bebakening en seinen 

• Het internationaal betonningsstelsel 

Internationaal reglement ter voorkoming van aanvaringen 

op zee 

• Deel A: algemeen 

• Deel B: voorschriften in verband met uitwijken 

• Deel C: Lichten en dagmerken 

• Deel D: geluid- en lichtseinen







Decr. 

nr. 

LEERPLANDOELSTELLI 


NGEN 

• Voorschrift 12: Zeilvaartuigen 

• Voorschrift 13: Oplopen 

• Voorschrift 14: recht op elkaar insturen 

• Voorschrift 15: Koers kruisen 

• Voorschrift 16: Maatregelen van het vaartuig dat moet 

uitwijken 

• Voorschrift 17: Maatregelen van het vaartuig dat koers en 

vaart moet behouden 

• Voorschrift 18: Verantwoordelijkheid van vaartuigen 

onderling 

• Voorschrift 19: Gedrag van vaartuigen bij beperkt zicht 

een ander vaartuig herkennen aan de hand van zijn lichten of 

dagmerken, omschrijven welke lichten een vaartuig moet dragen ( 

deel C ). 


• Voorschrift 21: Begripsomschrijvingen 

• Voorschrift 22: Zichtbaarheid van lichten 

• Voorschrift 23: Werktuiglijk voortbewogen vaartuigen die 

varende zijn 

• Voorschrift 24: Slepen en duwen 

• Voorschrift 25: Zeilvaartuigen die varende zijn en 

vaartuigen voortbewogen door riemen 

• Voorschrift 26: Vissersvaartuigen 

• Voorschrift 27: Onmaneuvreerbare en beperkt 

maneuvreerbare vaartuigen 

• Voorschrift 28: Vaartuigen door hun diepgang beperkt in 

hun maneuvreerbaarheid 

LEERINHOUDEN







Decr. 

nr. 

LEERPLANDOELSTELLI 


NGEN 

• Voorschrift 29: Loodsvaartuigen 

• Voorschrift 30: Ten anker liggende en aan de grond 

zittende vaartuigen 

• Voorschrift 31: Watervliegtuigen 

de verschillende geluid- en lichtseinen omschrijven en interpreteren ( 

deel D ). 

• Voorschrift 32: Begripsomschrijvingen 

• Voorschrift 33: Middelen voor geluidseinen 

• Voorschrift 34: Maneuvreer- en waarschuwingseinen 

• Voorschrift 35: Geluidseinen bij beperkt zicht 

• Voorschrift 36: Seinen om de aandacht te trekken 

• Voorschrift 37: noodseinen 

3 volgende aspecten opsommen van de éénletterseinen: 

• betekenis; 

• morse. 

de internationale seinvlaggen herkennen. 

het internationaal seinboek gebruiken. 

LEERINHOUDEN 

Seinen 

DEEL 2: VEILIGHEID 

4 alle aspecten in verband met wachtlopen omschrijven en toepassen. Wachtlopen







Decr. 

nr. 



5 de onderdelen van de vuur- en explosiedriehoek/vijfhoek opsommen. 

en uitleggen; de samenhang tussen deze onderdelen omschrijven. 

omschrijven hoe een brand kan ontstaan. 

de belangrijkste brandbare stoffen aan boord opsommen. 

het belang van voortdurende waakzaamheid en de mogelijke 

gevolgen van nalatigheid omschrijven. 

op een schip de risicovolle plaatsen aanduiden en de nodige 

preventiemaatregelen opnoemen. 

6 op een verantwoorde wijze de brandrol toelichten en de te nemen 

acties omschrijven. 

de noodzaak van de plaatsing van blusapparatuur en de aanduiding 

van ontsnappingsroutes toelichten. 

de verschillende wijzen van propagatie van vuur omschrijven, in het 

bijzonder aan boord van een vaartuig. 

de verschillende automatische alarmen, vuur- en 

rookdetectiesystemen aan boord omschrijven. 

de verschillende brandklassen opsommen en omschrijven. 

beschrijven welke blusmiddelen er moeten gebruikt worden per 

brandklasse. 

7 de specifieke eigenschappen en gevaren bij brand op een schip in 

vergelijking met een brand aan de wal, verduidelijken. 

de werking van de bemanning bij brand organiseren, verbeteren en 

controleren. 

de samenstelling en het doel van de verschillende 

brandbestrijdingsuitrustingen en installaties voor brandbestrijding aan 

boord omschrijven. 

de wijze van inspectie van deze uitrustingen en installaties 

omschrijven en de nodige maatregelen om deze te onderhouden. 

LEERINHOUDEN 

Risico op brand verminderen 

Voorbereid zijn op brandbestrijding 

Doorgedreven brandbestrijding







Decr. 

nr. 



8 de verschillende noodseinen opsommen en het gebruik ervan 

omschrijven. 

de voorgeschreven reddingsmiddelen opsommen, het gebruik en het 

onderhoud ervan omschrijven. 

de verschillende onderdelen van het automatisch opblaasbaar vlot 

opsommen, het gebruik ervan omschrijven. 

organisatie bootrol. 

de werkwijze bij helikopterhulp omschrijven. 

de maatregelen en maneuvers bij man overboord omschrijven. 

de werkwijze van MERSAR omschrijven. 

9 de procedures bij het op sleeptouw nemen van een ander vaartuig 

omschrijven. 

de procedures bij het op sleeptouw nemen van een ander vaartuig 

omschrijven. 

10 de te nemen maatregelen bij vastlopen opsommen en omschrijven 

de werkwijze bij het terug vlot trekken omschrijven in volgende 

gevallen: 

• eigen mogelijkheden; 

• assistentie sleepboot. 

11 de te treffen veiligheidsmaatregelen bij het opvissen van oorlogstuig 

omschrijven. 

LEERINHOUDEN 

Redding 

12 de procedures bij schip verlaten omschrijven. Schip verlaten 

Een schip op sleeptouw nemen, op sleeptouw genomen 

worden 

Vastlopen en terug vlot trekken 

Maatregelen in verband met oorlogstuig 

13 de verschillende reddingsdiensten aan de Belgische kust opsommen. Informatie in verband met de reddingsdiensten aan de 

Belgische kust







Decr. 

nr. 



14 de noodzaak van veiligheid en hygiëne aan boord omschrijven. 

verwoorden dat de veiligheid van alle bemanningsleden afhankelijk is 

van orde en verantwoordelijkheidszin. 

15 de te nemen voorzorgen en manoeuvres bij stormweer omschrijven. 

de mogelijke maatregelen bij stormweer omschrijven zoals: 

• lenzen; 

• schip bijleggen. 

LEERINHOUDEN 

Veiligheid en hygiëne aan boord 

Maatregelen bij zwaar weer







SUBVAK 2: VISSERIJKUNDE 


Decr. 

nr. 



1 de belangrijkste aspecten in verband met natuurtouw en kunsttouw 

opsommen (leerstof eerste graad). 

de volgende aspecten in verband met staaldraad omschrijven: 


• soorten; 

• kwaliteitsnormen. 

de verschillende gereedschappen voor het bewerken van touwwerk 

en/of staaldraad opsommen en onderscheiden. 

de draaiende onderdelen van het materiaal ter bediening van het 

vistuig omschrijven. 

het onderhoud van deze draaiende delen omschrijven. 

de beperktheden van het materiaal in verband met breeksterkte en 

veiligheidsbelasting verwoorden. 

2 de opbouw van de verschillende soorten vistuigen omschrijven. 

de bestaande actieve en passieve visserijmethoden, toegepast in de 

Europese Unie, opsommen en omschrijven. 

het gebruik en de werkwijze van de verschillende actieve en 

passieve visserijmethoden in de Europese Unie uitleggen. 

LEERINHOUDEN 

Materialenleer 

• Natuurtouw en kunsttouw 

• Staaldraad 

• Gereedschappen bewerken touwwerk en staaldraad 

• Het lopend tuig 

• Breeksterkte en veiligheidsbelasting 

Vistuig 

• Opbouw en constructie 

• Gebruik 

• Treilborden 

• Alternatieve visserijmethoden 

• Het boomnet







Decr. 

nr. 



de verschillende soorten treilborden herkennen. 

de alternatieve vismethoden opsommen en omschrijven (U) 

deze vooren nadelen van deze methoden opsommen in verband 

met: 

• milieuvriendelijkheid; 

• energiebesparing. 

het boomnet, de delen en de optuiging omschrijven. 

het inhalen en uitzetten van een boomnet omschrijven. 

het veiligheidssysteem bij een boomnet omschrijven en de werking 

ervan uitleggen. 

3 de verschillende bewaarmethoden aan boord omschrijven. 

de hygiëne in verband met het behandelen van de vis aan boord 

omschrijven. 

de vooren nadelen van sorteren aan boord omschrijven. 

het sorteren en schikken bij het lossen omschrijven. 

de kwaliteitsgraden bij het lossen opsommen. 

de plaatselijke vismijnreglementeringen ter bevordering van de 

kwaliteit raadplegen ( EG-havens ). 

de kwaliteitsnormen omschrijven ( EG-havens ). 

het recht op bijstand omschrijven. 

LEERINHOUDEN 

Visverzorging 

• Aan boord 

• Bij het lossen 

• Plaatselijke vismijnreglementeringen ter bevordering 

van de kwaliteit ( EG-havens ) 

• Het keuren ( EG-havens )







TV SCHEEPSWERKTUIGKUNDE/MECHANICA/ELEKTROMECHANICA 

SUBVAK: SCHEEPSMACHINES 


Decr. 

nr. 



1 de volgende algemene begrippen omschrijven: 

• motor; 

• verbrandingsmotor; 

• dieselmotor; 

• kracht; 

• arbeid; 

• vermogen. 

2 het principe van een verbrandingsmotor omschrijven. 

de verschillen tussen een dieselmotor en benzinemotor uitleggen in 

verband met: 

• brandstof; 

• ontsteking; 

• bouw. 

de algemene terminologie van een verbrandingsmotor verwoorden: 

• H.D.P.; 

• L.D.P.; 

• slaglengte; 

• boring; 

• krukcirkel; 

• kruklengte; 

• verbrandingskamer; 

LEERINHOUDEN 

Algemene begrippen 

Verbrandingsmotoren







Decr. 

nr. 



• slagvolume; 

• cilindervolume; 

• compressieverhouding; 

de schematische voorstelling van een motor interpreteren. 

3 een 4-slag motor herkennen aan de hand van zijn bouw en 

kenmerken. 

het werkingsproces ( arbeidsproces ) van een 4-slagmotor 

omschrijven. 

de schematische voorstelling van een 4-slagmotor interpreteren. 

4 een 2-slagmotor herkennen aan de hand van zijn bouw en 

kenmerken. 

de noodzaak van een spoelpomp bij een 2-slagmotor verwoorden. 

5 het arbeidsproces van een 2-slagmotor met dwarsspoeling 

omschrijven. 

de schematische voorstelling van een 2-slagmotor met 

dwarsspoeling interpreteren. 

6 de voorwaarden voor een goede verbranding opsommen en deze 

optimaliseren. 

7 het onderscheid opnoemen tussen de verschillende 

belastingstoestanden. 

• normale belasting; 

• hoogbelasting; 

• overbelasting. 

het belang van luchtdichtheid in verband met hoogbelasting 

verwoorden. 

LEERINHOUDEN 

De 4-slagmotor 

De 2-slagmotor 

De 2-slagmotor met langsspoeling 

De verbranding 

Soorten belasting







Decr. 

nr. 



8 de betekenis van het begrip drukvulling verwoorden. 

de verschillende soorten drukvulling opsommen en omschrijven: 

• Turbo-Blower; 

• Turbo-Blower met interkoeling. 

de vooren nadelen van drukvulling opsommen en uitleggen t.o.v. 

zuigvulling. 

9 de algemene bouw en de onderdelen van een scheepsmotor 

omschrijven, de verschillende onderdelen aanduiden: 

• onderstel; 

• bovenstel; 

• cilinder; 

• cilinderdeksel; 

• zuiger + pen; 

• zuigerveren; 

• zuigerspoelpomp; 

• drijfstang; 

• krukas; 

• nokkenas; 

• lagers; 

• kleppen; 

• brandstofpomp; 

• gangregelaar; 

• warmtewisselaar; 

• afdichtingen; 

volgende aspecten in verband met het onderstel omschrijven: 

LEERINHOUDEN 

Drukvulling 

De scheepsmotor







Decr. 

nr. 



• constructie; 

• gebruikte materialen; 

• liggende krukas. 

volgende aspecten in verband met het bovenstel omschrijven: 



• hangende krukas; 

• trekankers (U). 

de soorten cilinders in verband met de voering opsommen en 

omschrijven: 

• droge voering; 

• natte voering; 

• 2-slag voering; 

• 4-slag voering. 

de werkwijze voor de montage en afdichting van voeringen in het 

bovenstel, in- en uitpersen van een voering omschrijven. 

• 2-slag motor 

• 4-slag motor 

volgende aspecten in verband met de voering omschrijven: 



• vorm van de zuigerbodem in functie van een goede 

gasmenging. 

volgende aspecten in verband met zuigerveren omschrijven: 

• doel; 

LEERINHOUDEN







Decr. 

nr. 


De leerlingen 

kunnen 

• gebruikte materialen. 

de soorten zuigerveren en hun toepassingen opnoemen. 

groef- en slotspeling uitleggen. 

LEERINHOUDEN







TV ELEKTRICITEIT/ELEKTROMECHANICA/ELEKTRONICA/SCHEEPSWERKTUIGKUNDE 


Vooraf: de vetgedrukte leerplandoelstellingen zijn doe-activiteiten en/of meetactiviteiten.Deze worden geëvalueerd terwijl de leerlingen ze uitvoeren. 

Decr. 

nr. 



1. de opbouw van de stof (moleculen, atomen, protonen, neutronen, 

elektronen) toelichten. 

positieve en negatieve toestand van een stof verklaren. 

het begrip elektrische stroom uit de bouw van de stof definiëren. 

het onderscheid tussen geleiders, niet-geleiders en halfgeleiders uit 

de bouw van de stof verklaren. 

2. de analogie tussen een hydraulische en een elektrische kringloop 

toelichten. 

de verschillende elementen van een stroomkring opnoemen en hun 

symbool tekenen. 

het onderscheid maken tussen een open en een gesloten 

stroomkring. 

de begrippen inwendige spanning, uitwendige spanning en 

weerstand toelichten. 

het begrip conventionele stroomzin uitleggen en toepassen. 

een elektrische stroomkring opbouwen. 

LEERINHOUDEN 

Bouw van de stof - geleiders en niet-geleiders 

De elektrische stroomkring







Decr. 

nr. 



3. het onderscheid tussen een grootheid en een eenheid toelichten. 

de basisgrootheden van het SI-eenhedenstelsel opnoemen. 

de voordelen van het SI-stelsel opsommen. 

de meest gebruikte veelvouden of onderdelen van eenheden van 

eenheden gebruiken. 

4. het begrip hoeveelheid elektriciteit toelichten. 

de eenheid (coulomb) in verband brengen met de basiseenheden en 

omrekenen naar de praktische eenheid (ampère-uur). 

de gegevens op oplaadbare batterijen ontleden. 

5. symbolen herkennen op meettoestellen, schalen aflezen en metingen 

uitvoeren. 

het gebruik van de diverse meettoestellen verantwoorden. 

spanningen en stromen meten in elektrische stroomkringen met 

analoge en digitale meetinstrumenten. 

6. proefondervindelijk het verband tussen spanning, stroom en 

weerstand onderzoeken. 

de wet van Ohm in zijn verschillende vormen toepassen. 

LEERINHOUDEN 

Het SI-eenhedenstelsel 

Hoeveelheid elektriciteit - Wet van Faraday 

Analoge en digitale meettoestellen 

De elektrische weerstand - Wet van Ohm







Decr. 

nr. 



7. de formule voor elektrische arbeid toepassen 

het begrip Joule-effect verduidelijken. 

het nuttig gebruik en de nadelen van het Joule-effect uitleggen. 

het begrip rendement verklaren en gebruiken in toepassingen. 

berekeningen maken i.v.m. elektrisch vermogen en arbeid. 

de kostprijs uitrekenen van elektrisch verbruik. 

energieomzettingen uitleggen en in verband brengen met de wet van 

behoud van energie. 

het gelijkstroomvermogen van een verbruiker door meting van 

stroomsterkte en spanning bepalen. 

het gelijkstroomvermogen van een verbruiker met een wattmeter 

bepalen. 

8. de factoren opsommen die de weerstand van een geleider 

beïnvloeden. 

het begrip resistiviteit uitleggen. 

de wet van Pouillet proefondervindelijk nagaan. 

proefondervindelijk de invloed van de temperatuur op de 

weerstandswaarde nagaan. 

de begrippen temperatuurscoëfficiënt, PTC- en NTC-weerstanden 

uitleggen. 

9. de eigenschappen van de schakelingen proefondervindelijk 

afleiden uit metingen op didactische opstellingen. 

het begrip vervangingsweerstand uitleggen. 

de vervangingsweerstand berekenen. 

de vervangingsweerstand meten. 

LEERINHOUDEN 

Vermogen – Arbeid – Rendement 

Weerstand van vaste geleiders – temperatuurscoëfficiënt 

Weerstanden schakelen 

• In serie geschakelde weerstanden 

• In parallel geschakelde weerstanden 

• Gemengde schakeling van weerstanden







Decr. 

nr. 



10. het ontstaan van spanningen vermogenverlies uitleggen. 

uitleggen dat er voorverbruikers met grotere vermogens, grotere 

draaddoorsneden nodig zijn. 

11. de begrippen in- en uitwendige spanning definiëren en gebruiken in 

toepassingen. 

het begrip inwendige weerstand uitleggen en toepassen. 

proefondervindelijk het verloop van de uitwendige spanning van 

een bron bij stijgende belasting vaststellen. 

12. de chemische werking elementair verklaren. 

de elektrische kenmerken opnoemen en toepassen. 

het laden en ontladen van een accumulator toelichten. 

de milieuaspecten in verband met het gebruik van scheikundige 

spanningsbronnen toepassen. 

de plaatsing aan boord toelichten. 

de schakelmogelijkheden toelichten en toepassen. 

een lood acculader correct gebruiken. 

13. stroomkringschema’s lezen en interpreteren. 

leidingsschema’s lezen en interpreteren. 

bedradingschema’s afleiden uit stroomkringschema’s en 

leidingsschema’s. 

basislichtschakelingen praktisch uitvoeren. 

fouten in lichtschakelingen opsporen. 

14. het begrip magnetisme omschrijven. 

de verschillende soorten magneten en magneetvormen omschrijven. 

de eigenschappen van een magneet toelichten. 

LEERINHOUDEN 

Elektrische leidingen 

De volledig gesloten stroomkring 

Scheikundige spanningsbronnen 

Elektrische schakelingen 

Magnetisme







Decr. 

nr. 



het magnetisme verklaren. 

toelichten wat aardmagnetisme is. 

de begrippen magnetische flux, magnetische fluxdichtheid, 

permeabiliteit, magnetische veldsterkte en magnetische veldlijnen 

elementair toelichten. 

proefondervindelijk het magnetisch spectrum van een magneet 

visualiseren en de zin van de veldlijnen bepalen. 

proefondervindelijk de wet van de polen onderzoeken alsook het 

bepalen van de polen. 

proefondervindelijk de verschijnselen van magnetische inductie 

en remanent magnetisme vaststellen. 

15. de vorm, zin en grootte van een elektromagnetisch veld rond een 

rechte stroomvoerende geleider uitleggen. 

de vorm, zin en grootte van een elektromagnetisch veld rond een 

stroomvoerende lus uitleggen. 

de vorm, zin en grootte van een elektromagnetisch veld rond een 

stroomvoerende spoel of solenoïde uitleggen. 

de opbouw, werking en eigenschappen van de elektromagneet 

uitleggen. 

de werking van enkele toepassingen (elektrische bel, 

elektromagnetische schakelaar, elektromagnetische beveiliging, 

hefmagneten ...) verklaren. 

proefondervindelijk het magnetisch veld rond een 

stroomvoerende geleider vaststellen (proef van Oersted). 


stroomvoerende lus vaststellen. 


stroomvoerende solenoïde vaststellen. 

LEERINHOUDEN 

Elektromagnetisme







Decr. 

nr. 



proefondervindelijk de krachtwerking van een elektromagneet 

vaststellen. 

proefondervindelijk de magnetische afscherming (kooi van 

Faraday) demonstreren. 

16. het ontstaan van de Lorentzkracht bij een stroomvoerende geleider in 

een magnetisch veld toelichten. 

het ontstaan van een krachtenkoppel op een stroomvoerende spoel 

in een magnetisch veld toelichten. 

proefondervindelijk de krachtwerking van een magnetisch veld 

op een stroomvoerende geleider vaststellen. 

17. het generatorprincipe verklaren. 

proefondervindelijk het genereren van spanning in een spoel 

aantonen. 

18 het ontstaan van een zelfinductiespanning en het inductieverschijnsel 

toelichten. 

het verschijnsel van wederzijdse inductie toelichten. 

het werkingsprincipe van een transformator verklaren. 

het ontstaan en de gevolgen van wervelstromen toelichten. 

enkele praktische toepassingen van de elektromagnetische inductie 

toelichten. 

proefondervindelijk het opwekken van een spanning in een 

spoel door zelfinductie aantonen. 

proefondervindelijk het opwekken van een spanning in een 

spoel door wederzijdse inductie aantonen. 

proefondervindelijk de werking van een transformator 

LEERINHOUDEN 

Elektrodynamische krachtwerking 

Spanning opwekken langs elektromagnetische weg 

Elektromagnetische inductie







Decr. 

nr. 



(didactische opstelling) aantonen en onderzoeken. 

proefondervindelijk de werking van een wervelstroomrem 

nagaan. (U) 

19 het onderscheid maken tussen overbelasting en kortsluiting. 

de invloed van de grootte van elektrische stroom op het menselijk 

lichaam toelichten. 

de invloed van de vochtigheid op de waarde van de weerstand op het 

menselijk lichaam toelichten. 

de werking van smeltveiligheden en automaten toelichten. 

de correcte nominale waarde van de veiligheid uit een tabel 

selecteren. 

het begrip aarding toelichten. 

de werking en het gebruik van een verliesstroomschakelaar 

toelichten. 

LEERINHOUDEN 

Elektrische beveiliging 

• Lijnbeveiliging 

• Personenbeveiliging







PV PRAKTIJK SCHEEPSWERKTUIGKUNDE/MECHANICA 


Decr. 

nr. 



1. de onderdelen van de schuifmaat benoemen. 

metingen uitvoeren met de schuifmaat. 

2. de verschillende soorten schroefdraad herkennen en meten. 

• Metrisch 

• Withworth 

een schroefdraad tappen en snijden. 

een schroefdraad herstellen. 

3. de verschillende lasmethoden omschrijven: 

• gassmeltlassen; 

• vlambooglassen. 

eenvoudige lastoepassingen uitvoeren. 

de veiligheidsvoorschriften bij lassen opsommen en naleven. 

• aansluiten van gasflessen; 

• plaatsen van terugslagkleppen. 

de Mig-Tig_plasmabrander gebruiken (U) 

de snijbrander afstellen en gebruiken (U) 

• gebruik snijbrander; 

• afstellen reduceerventielen bij een snijbrander; 

LEERINHOUDEN 

De schuifmaat 

De schroefdraad 

Lasmethoden







Decr. 

nr. 



4. volgende machines gebruiken, het juiste toerental berekenen en 

instellen: 

• handboormachine; 

• tafelboormachine; 

• snij- en slijpschijf. 

5. volgende eenvoudige werkstukken monteren en demonteren: 

• afsluiters; 

• kleppen 

• buizen; 

• gasfittings. 

de juiste gereedschappen kiezen voor deze montage en demontage. 

de veiligheidsvoorschriften bij montage en demontage verwoorden 

en toepassen. 

LEERINHOUDEN 

Gebruik van machines 

Demontage en montage van eenvoudige werkstukken 

6. een vastgeroest onderdeel onder begeleiding demonteren. Demontage van vastgeroeste onderdelen 

7. de verschillende pakkingmaterialen opsommen en omschrijven. 

eenvoudige pakkingen vervaardigen of herstellen. 

de keuze van de juiste pakking maken, deze keuze verantwoorden. 

8. eenvoudige werkstukken vervaardigen met een plooibank: 

• plooien van een plaat; 

• vormgeven van een plaat. 

9. eenvoudige toepassingen uitvoeren met kunststoffen, gebruik van 

verschillende componenten en glasvezelplaat (U). 

Pakkingen 

Spaanloze vormgeving 

Kunststoffen 

10. eenvoudige verfopdrachten uitvoeren. Werken met verven en verdunners







Decr. 

nr. 



11. de verschillende klinkgereedschappen opsommen. 

de verschillende klinkmethoden omschrijven en eenvoudige 

klinkverbindingen maken. 

• Met de hand: 

o staal 

o koper 

• Met pistool: 

o pop 

o gisipa 

12. de verschillende luchtdruktoestellen opsommen en herkennen. 

de mogelijkheden van pneumatisch gereedschap verwoorden en 

inschatten. 

de verschillende luchtdruktoestellen gebruiken: 

• compressor; 

• pistolen; 

• aandraaien van moeren; 

• verwijderen roest; 

• kapbeitel. 

het onderhoud bij luchtdruktoestellen omschrijven, kleine installaties 

onderhouden (U) 

13. noodzaak verwoorden van goed snijdgereedschap 

snijdgereedschap slijpen (U): 

• boren; 

• beitels. 

LEERINHOUDEN 

Klinken 

Luchtdruktoestellen 

Slijpen van snijdgereedschap







Decr. 

nr. 



14. een opdracht uitvoeren op een veilige en verantwoorde manier in het 

bijzonder in het verband met: 

• heffen en trekken; 

• machinegebruik.. 

omgaan met gevaarlijke producten met inachtname van de te nemen 

veiligheidsmaatregelen. 

15. de volgende onderdelen onderscheiden, demonteren, controleren en 

monteren: 

• cilinderdeksel; 

• zuiger; 

• zuigerveren; 

• drijfstanglager; 

• voering. 

verwoorden dat specifieke motoronderdelen met specifiek 

gereedschap moeten behandeld worden. 

16. het gebruik en de afstelling van de momentsleutel omschrijven en 

toepassen. 

LEERINHOUDEN 

Algemene veiligheidsvoorschriften tijdens het werk 

Demontage, controle en montage van motoronderdelen 

Gebruik van de momentsleutel 

17. instructieboeken raadplegen voor eenvoudige opdrachten. Gebruik van instructieboeken 

18. bij in- en uitlaatkleppen de averijen opsporen, de werkmethode voor 

herstelling omschrijven en toepassen. 

Schuren van in- en uitlaatkleppen







Decr. 

nr. 



19. de volgende onderdelen nazien, onderhouden, kleine herstellingen 

uitvoeren: 

• lagers; 

• distributie; 

• klepmechanisme; 

• filters; 

• verstuivers; 

• brandstofpomp. 

verwoorden dat specifieke motoronderdelen met specifiek 

gereedschap moeten behandeld worden. 

20. de werkmethode voor het aanspannen en/of vervangen van riemen 

omschrijven en toepassen. 

21. een plunjer brandstofpomp demonteren en monteren. 

debiet- en voorinspuitingshoekregelingen omschrijven en toepassen 

(U). 

22. een verstuiver demonteren en monteren. 

een verstuiver afpersen (U). 

23. de controle van het inwendige van een motor omschrijven en 

toepassen (U). 

LEERINHOUDEN 

Onderhoud, nazicht en herstelling van motoronderdelen 

Praktische toepassingen riemoverbrenging 

De brandstofpomp 

De verstuiver 

Karterinspectie







Decr. 

nr. 



24. de verschillende soorten pompen onderscheiden, de werking ervan 

omschrijven en kleine defecten aan deze pompen herstellen (U): 

• handvleugelpompen; 

• centrifugaalpompen; 

• tandradpompen; 

• plunjerpompen; 

• sterwaterpompen. 

25. de noodschakeling omschrijven. 

de te volgen procedure toepassen (U). 

26. de verschillende soorten warmtewisselaars opsommen. 

demontage, montage, reiniging en terug bedrijfsklaar maken van de 

warmtewisselaar omschrijven en toepassen (U). 

LEERINHOUDEN 

Pompen 

Hydraulische keerkoppeling met noodschakeling 

Warmtewisselaar







PV PRAKTIJK NAUTISCHE TECHNIEKEN 


Decr. 

nr. 



1. een netscheur uitsnijden. 

een netscheur herstellen. 

netstukken snijden en insteken. 

• Snijden van een netstuk volgens opgelegde snijwijze. 

• Insteken van een netstuk. 

netdelen rijgen en aanstellen. 

2 de courante steken en knopen uitvoeren. Keuze uit hierna vermelde 

lijst. 

• Verbindingsknopen: 

• platte knoop 

• schuifsteek 

• visserssteek 

• enkele schootsteek 

• dubbele schootsteek 

• slipsteek op een oog 

• enkele hielingsteek 

• dubbele hielingsteek 

• Vlaamse knoop 

• Bevestigingssteken: 

• twee halve steken 

• rondslag twee halve steken 

• enkele ankersteek 

LEERINHOUDEN 

1.Netwerk 

2.Steken en knopen







Decr. 

nr. 


kunnen 

• dubbele ankersteek 

• mastworp 

• mastworp met voorslag 

• mastworp met twee halve steken 

• slipsteek op een vast punt 

• timmersteek met muilslag 

• ringsteek 

• Paalsteken: 

• enkele paalsteek 

• dubbele paalsteek 

• lopende paalsteek 

• Werplijnknopen: 

• bloedknoop 

• worst 

• Turkse knoop 

• apevuist 

• Knopen allerlei: 

• doktersknoop 

• achtknoop 

• marlspijkersteek 

• trompetsteek 

• Engelse kink 

• enkele haaksteek 

• dubbele haaksteek 

LEERINHOUDEN







Decr. 

nr. 


kunnen 

• grommer 

• afstoppen tros 

• beleggen van tros op bolder 

• beleggen van lijn op kikker 

• enkele mergelsteek 

• dubbele mergelsteek 

3 de courante sierknopen uitvoeren. Keuze uit hierna vermelde lijst 

(U ). 

• Kruisknoop 

• Enkele schildknoop 

• Dubbele schildknoop 

• Enkele stopperknoop 

• Dubbele stopperknoop 

• Enkele stekelboordknoop 

• Dubbele stekelboordknoop 

• Enkele diamantknoop 

• Dubbele diamantknoop 

• Enkele staande wandknoop 

• Dubbele staande wandknoop 

• Talreepknoop 

• Valreepknoop 

• Turkse mat 

LEERINHOUDEN 

3.Sierknopen







Decr. 

nr. 



4 volgende takelingen uitvoeren: 

• duimtakeling; 

• toptakeling; 

• kruistakeling. 

5 volgende splitsmethoden uitvoeren: 

• eindsplits; 

• oogsplits; 

• boogsplits; 

• korte splits. 

een splits leggen met staaldraad: 

• oogsplits; 

• Belgische oogsplits ( turbosplits ). 

6 onder begeleiding: 

• de voorschriften i.v.m. veiligheid en hygiëne aan boord 

van het vaartuig toepassen; 

• de zeereis plannen; 

• manoeuvreren met het vaartuig: aan- en afmeren, sluizen 

en havens in- en uitvaren, varen op volle zee; 

• de navigatieapparatuur aflezen en bedienen; 

• de communicatieapparatuur bedienen; 

• de nodige acties ondernemen bij “man overboord”; 

• het vistuig wegzetten en inhalen; 

• het vistuig optuigen; 

LEERINHOUDEN 

4.Takelen 

5.Splitsen 

• Splitsmethoden 

• Staaldraad 

6.Praktijk aan boord 

• Navigatietechnieken 

• Boordtechnieken







Decr. 

nr. 


De leerlingen 

kunnen 

• netten herstellen en schiemanswerk uitvoeren; 

• splitsen; 

• de visvangst behandelen; 

• de reddingsmiddelen omschrijven en gebruiken. 

LEERINHOUDEN


AV Sport (1e jaar 0 lestijden/week; 2e jaar 1 lestijd/week ); TV Nautische technieken (1e jaar: 8 




lestijden/week, 2e jaar 2 lestijden/week); PV Praktijk scheepswerktuigkunde/mechanica ( 1e jaar: 5 



5 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 

Er wordt steeds uitgegaan van 25 effectieve lesweken per schooljaar. Overblijvende weken kunnen 

worden besteed aan een verder uitdiepen van de leerstof of voor uitbreidingen. Ook nieuwe 

ontwikkelingen kunnen hier eventueel aan bod komen. 

Pedagogisch is het niet verantwoord om de leerlingen tijdens de les de leerstof systematisch te laten 

noteren. Om tijdverlies te vermijden, wordt het gebruik van een goed handboek of van een zelf gemaakte 

cursus expliciet aanbevolen. 

Door de grotere nood aan ervaringsgericht onderwijs is het belang van de relatie tussen theorie en 

praktijk toegenomen. Het leren wordt opgevat als een proces waarbij er een afwisseling is tussen het 

opdoen van ervaringen en het ontwikkelen van competenties. 

De lessen sluiten zou nauw mogelijk aan bij de leefwereld van de leerlingen zodat de theorie niet abstract 

overkomt, maar een concrete betekenis krijgt. 

JAARPLAN 

Van elke leraar wordt verwacht dat zij/hij in het begin van het schooljaar een jaarplanning maakt. Die 

planning kan gemaakt worden volgens het bijgevoegd model (zie bijlage). Eenvormigheid is een 

noodzaak voor de verschillende collega’s binnen eenzelfde vakgroep. 

De volgorde van de leerstofonderdelen is niet bindend. De projectmatige aanpak laat toe dat de 

leerplandoelstellingen worden gerealiseerd los van de volgorde zoals ze in dit leerplan worden vermeld. 

Uiteraard moet er steeds worden over gewaakt dat de nodige voorkennis aanwezig is. 

ICT-INTEGRATIE 

Wat? 

Onder ICT-integratie verstaan we het gebruik van informatie- en communicatietechnologie ter 

ondersteuning van het realiseren van leerplandoelstellingen. 

Waarom? 

Maatschappelijke ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT-competenties. 

Jongeren moeten niet alleen in staat zijn om nieuwe media te gebruiken, zij moeten net zo goed kunnen 

inschatten wanneer deze efficiënt en effectief kunnen worden ingezet. Het gebruik van nieuwe media sluit 

zeer goed aan bij de leefwereld van de jongeren en speelt in op hun vertrouwdheid met de beeldcultuur. 

Er wordt meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, kritisch selecteren, het 

zelfstandig of in groep werken, het kunnen verwerven en verwerken van enorme hoeveelheden 

informatie. 

Deze ontwikkelingen zijn ook merkbaar in het onderwijs. In de meeste vakken of bij het nastreven van 

vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen 

leerlingen: 

• het leerproces zelf in eigen handen nemen; 

• zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal; 

• op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie). 

Hoe ICT integreren ter ondersteuning van het realiseren van de leerplandoelstellingen? 

Zelfstandig oefenen in een leeromgeving 

Nadat leerlingen nieuwe leerinhouden verworven hebben, is het van belang dat ze voldoende 

mogelijkheden krijgen om te oefenen bijv. d.m.v. specifieke pakketten. De meerwaarde van deze vorm









van ICT-integratie kan bestaan uit: variatie in oefenvormen, differentiatie op het vlak van tempo en 

niveau, geïndividualiseerde feedback, mogelijkheden tot zelfevaluatie. 

Zelfstandig leren in een leeromgeving 

Een mogelijke toepassing is nieuwe leerinhouden verwerven en verwerken, waarbij de leerkracht 

optreedt als coach van het leerproces (bijv. in een open leercentrum). Een elektronische leeromgeving 

(ELO) biedt hiertoe een krachtige ondersteuning. 

Creatief vormgeven 

Leerlingen worden uitgedaagd om creatief om te gaan met beelden, woorden en geluid. De leerlingen 

kunnen gebruik maken van de mogelijkheden die o.a. allerlei tekst-, beelden tekenprogramma’s bieden. 

Opzoeken, verwerken en bewaren van informatie 

Voor het opzoeken van informatie kunnen leerlingen gebruik maken van o.a. cd-roms, een ELO en het 

internet. 

Verwerken van informatie houdt in dat de leerlingen kritisch uitmaken wat interessant is in het kader van 

hun opdracht en deze informatie gebruiken om hun opdracht uit te voeren. 

De leerlingen kunnen de relevante informatie ordenen, weergeven en bewaren in een aangepaste vorm. 

Voorstellen van informatie aan anderen 

Leerlingen kunnen informatie aan anderen meedelen of tonen met behulp van ICT-ondersteuning onder 

de vorm van tekst, beeld en/of geluid d.m.v. bijv. een presentatie, een website, een folder ... 

Veilig, verantwoord en doelmatig communiceren 

Communiceren van informatie betekent dat leerlingen informatie kunnen opvragen of verstrekken aan 

derden. Dit kan o.a. via e-mail, internetfora, een ELO, chatten, blogging. 

Adequaat kiezen, reflecteren en bijsturen 

De leerlingen ontwikkelen competenties om bij elk probleem keuzes te maken uit een scala van 

programma’s, applicaties of instrumenten, al dan niet elektronisch. Daarom is het belangrijk dat zij 

ontdekken dat er meerdere valabele middelen zijn om hun opdracht uit te voeren. Door te reflecteren op 

de gebruikte middelen en de bekomen resultaten te vergelijken, maken de leerlingen kennis met de 

verschillende eigenschappen en vooren nadelen van de aangewende middelen (programma’s, 

applicaties …) en kunnen ze hun keuzes bijsturen. 

VAKOVERSCHRIJDENDE EINDTERMEN 

Wat? 

Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die – in tegenstelling tot de vakgebonden 

eindtermen – niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of 

onderwijsprojecten worden nagestreefd. 

De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale 

vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie en muzisch-creatieve 

vorming. 

De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij 

de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). 

Waarom? 

Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een 

accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het 

aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen 

sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd.









VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en 

behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een 

belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit 

opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. 

De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan 

belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele 

maatschappelijke vragen. 

Hoe te realiseren? 

Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op 

verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen 

vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door 

thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig 

werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, 

uitstappen). 

Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te 

streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, 

in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van 

organisaties en educatieve instellingen. 

BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN 

Wat? 

Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het 

einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan 

nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, 

leeractiviteiten en zelfbeoordeling. 

Dit houdt onder meer in dat: 

• de opdrachten meer open worden; 

• er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn; 

• de leerlingen zelf keuzes leren maken en verantwoorden; 

• de leerlingen zelf leren plannen; 

• er feedback wordt voorzien op proces en product; 

• er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct. 

De leraar is ook coach, begeleider. 

De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. 

Waarom? 

Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. 

• leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren 

maken; 

• leerlingen voorbereiden op levenslang leren; 

• het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te 

kunnen toepassen. 

Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, 

zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk.









Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces 

in welke vorm dan ook. 

Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald “Leren leren”, vinden we aanknopingspunten 

als: 

• keuzebekwaamheid; 

• regulering van het leerproces; 

• attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren. 

In onze huidige (informatie)maatschappij wint vaardigheid in het opzoeken en beheren van kennis 

voortdurend aan belang. 

Hoe te realiseren? 

Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: 

• de leerling wordt aangesproken op zijn motivatie en “leer”kracht; 

• de leraar krijgt de rol van coach, begeleider; 

• de school dient te ageren als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties. 

De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in 

de leerlijn “Leren leren”, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is 

“klein beginnen” aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige 

manier laat 

• doelen voorop stellen; 

• strategieën kiezen en ontwikkelen; 

• oplossingen voorstellen en uitwerken; 

• stappenplannen of tijdsplannen uitzetten; 

• resultaten bespreken en beoordelen; 

• reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen; 

• verantwoorde conclusies trekken; 

• keuzes maken en verantwoorden. 

is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.









6 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1 

Er moet gestreefd worden naar het voorhanden zijn van degelijke handboeken en cursusmateriaal. 

Gezien de specificiteit van het maritiem onderwijs moeten deze cursussen veelal zelf opgesteld worden, 

bijgevolg moet de school zorgen voor de beschikbaarheid van de nodige maritieme naslagwerken zodat 

de leerkrachten deze cursussen op voldoende gefundeerde basis kunnen opstellen en updaten. 

De beschikbaarheid van simulatieapparatuur is noodzakelijk voor een goede maritieme opleiding, dit kan 

zowel onder de vorm va n een opleidingsschip, een maritiem opleidingscentrum als onder de vorm van 

een computerklas met gespecialiseerde software. Voor de meeste onderwerpen is goede software 

voorhanden, veelal gratis af te halen van internet, zodat een degelijk uitgeruste computerklas met 

internetverbinding zeer sterk aan te raden is. 

Naast deze computers is een beamer of overheadprojector eveneens onontbeerlijk. 

Voor de technische vakken en de praktijkvakken is het zeer belangrijk over het nodige 

demonstratiemateriaal te kunnen beschikken. De demonstraties kunnen zowel gebeuren in de school 

zelf, op een opleidingsschip of aan de hand van didactische werkplaatsen, vissersvaartuigen, bedrijven 

… 

Naast deze algemene minimale materiële eisen, zijn er ook een aantal specifieke materiële eisen per vak: 

TV Nautische Technieken – Instrumenten 

Onder vorm van een simulatieklas, opleidingscentrum of opleidingsvaartuig of met afzonderlijke 

toestellen, alle toestellen die courant gebruikt worden aan boord zoals … 

( niet limitatieve, aanpasbare reeks ) 

• VHF-zender/ontvanger 

• DSC-VHF 

• DSC MF/HF 

• Satcom C, A/B 

• Navtex 

1 Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: 

- Codex 

- ARAB 

- AREI 

- Vlarem. 

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: 

- de uitrusting en inrichting van de lokalen; 

- de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. 

Zij schrijven voor dat: 

- duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; 

- alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; 

- de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; 

- de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.









• EPIRB 

• SART 

• Portofoon 

• Emergency – VHF – toestellen 

• Radar 

• GPS 

• Manuals 

• Magnetisch kompas 

• Gyrokompas 

• Plotting sheets 

• Dieptemeter 

TV Nautische Technieken – Zeevaartkunde en TV Nautische Technieken – Zee- en weerkunde 

Individueel per leerling: zeekaarten, steekpasser, pleischaal, deviatiekaart 

Weerstation of afzonderlijke meettoestellen 

Nautische publicaties zoals ‘Admiralty Tide Tables’ 

Weerfax (navtex) 

TV Nautische Technieken – Scheepsbouw 

Miniatuurmodellen van schepen of aangepaste software 

Scheepsplannen 

Stabiliteitscurves en hydrostatische tabellen 

TV Nautische Technieken – Beroepsreglementen 

Nautische publicaties zoals: 

• Solas 

• Marpol 

TV Zeemanschap – Zeemanschap 

Reddingsvlot 

Pyrotechnische middelen 

Reddingsgordel 

Miniatuurboeien of aangepaste software 

Lichtkaarten of aangepaste software 

Miniatuurschepen om voorrangsregels te demonstreren 

Video’s of DVD’s in verband met veiligheid 

Didactische internationale seinvlaggen









Demonstratiemateriaal: 

• Ankers 

• Brandblusapparaten 

• Stuurinrichting 

• Schroeven 

TV Zeemanschap – Visserijkunde 

Miniatuurnetten, aangepaste software of video’s/DVD’s 

Verschillende netonderdelen 

Maaswijdtemeter 

Demonstratiemateriaal: 

• Volledig vistuig met inbegrip van de draaiende onderdelen 

PV Praktijk scheepswerktuigkunde, TV Scheepswerktuigkunde - Elektriciteit en TV 

Scheepswerktuigkunde - Scheepsmachines en planlezen 

Didactische wandplaten van scheepsmotoren of echte scheepsmotoren of aangepaste software 

Instructieboeken 

Demonstratiemateriaal 

Gereedschap om met de hand schroefdraad te tappen, te herstellen, te snijden en op te meten 

Schroefdraadtabellen 

Meetgereedschap 

• Schuifmaat 

• Meetlat 

• Verschillende soorten winkelhaken 

• Aftekengereedschap 

• Micrometer 

• Tweepuntsmicrometer 

• Driepuntsmicrometer 

Autogene lasinstallatie 

Lasinstallatie vlambooglassen 

Tig-Mig 

Plasmabrander 

Boorgereedschap 

• Handboormachine 

• Tafel- of kolomboormachine 

• Accuboormachine 

• Bijhorende boren









Slijpschijf met bijhorende schijven 

Pakkingen 

• Pakkingmateriaal ( rubber, kurk, papier, klingeriet ) 

• Gereedschap om pakkingen te snijden 

• Pakkingschaar 

• Holpijpen 

• O-ringen 

• Stopbuispakking 

Plaatbewerkingsgereedschap 

• Plaatschaar 

• Plooibank 

Gereedschap voor het bewerken en spannen van buizen 

Draaibank met bijhorende beitels 

Schuurbandmachine 

Pneumatisch gereedschap 

• Slagmoersleutel 

• Beitel 

Zaagmachines 

• Cirkelzaagmachine 

• Beugelzaagmachine 

Handgereedschappen: 

Steeksleutels 

Ringsleutels 

Dopsleutels 

Momentsleutel + hulpstukken 

Hamers 

Tangen 

Beitels 

Stalen borstels 

Beugelzagen 

Striptangen 

Bektangen 

Doorsneden van motoronderdelen 

Sleutelmotor 

Draaiende scheepsmotoren 

Motoronderdelen 

• Zuigers









Meters 

• Cilinderdeksels 

• Kleppen 

• Klepgeleiders 

• Zuigerveren 

• Tandwielen 

• Pompen 

• Krukas 

• Nokkenas 

• Turbo 

Weerstanden 

• Multimeters 

• Voltmeters: AC en DC 

• Ampèremeters: AC en DC 

• Ampèretang 

• Ohmmeters 

• Wattmeter 

• Toerentalmeter 

• Ohmse weerstanden 

• Regelbare weerstanden 

• Aanloopweerstanden 

Stroombronnen AC en DC 

Schakeldraden in verschillende dikten en kleuren 

Veiligheden 

• Smeltveiligheden 

• Automatische zekeringen 

• Motorautomaten 

• Beveiligingspaneel: enkel en driefasig 

Magneten 

• Permanente magneten 

• Elektromagneet 

• Spoelen 

• Stalen kernen 

Batterijen 

• Loodbatterij + laadinrichting 

• Nikkel-Cadmiumbatterij









Schakelaars 

Generatoren 

• Zuurweger 

• Batterijtester 

• Enkelpolige schakelaars 

• Dubbelpolige schakelaars 

• Serieschakelaars 

• Wisselschakelaars 

• Kruisschakelaars 

• Ster- driehoekschakelaar 

• Proefpaneel voor lichtschakelingen 

• Doorsnede van een generator 

• Shuntgenerator, shuntmotor 

• Seriegenerator, seriemotor 

• Compoundgenerator, compoundmotor 

• Startmotor 

Driefasenalternator 

Eenfasige asynchrone motor 

Driefasige asynchrone motor 

Wervelstroomrem 

Transformators 

• Regeltransfo’s 

• Enkelfasige transfo’s 

• Driefasige transfo’s 

Gelijkrichterbrug 

Regelaars 

• Spanningsregelaars 

• Toerentalregelaars 

Condensatoren 

Contactoren 

Start- en stopknoppen 

Paneel met aardlampen DC 

Paneel met aardlampen driefasig 

TV Scheepswerktuigkunde – Warmteleer/Koeltechniek 

Didactische koelinstallatie of aangepaste software









PV Praktijk nautische technieken 

• Een opleidingsvaartuig, simulatieklas, opleidingscentrum met aangepaste apparatuur waarbij alle 

toestellen die gebruikt worden aan boord aan bod komen. 

• Netwerk: 

Breinaalden 

Maatlatten 

Netstukken 

Breigaren 

• Staaldraad: 

Marlspijker 

Takelgaren 

Draadklemmen 

Kousen 

• Allerlei: 

Marlpriem 

Nalapriem 

Takelgaren 

Wantslag 

Kardeelslag 

Gevlochten touw 

AV Sport 

Reanimatiepop 

Ontsmettingsmiddelen 

Verbanden 

Medische gidsen









7 EVALUATIE 

Inleiding 

Tijdens de laatste decennia hebben zich nieuwe ontwikkelingen voorgedaan in het denken over 

leerlingenevaluatie. Evaluatie wordt niet meer beschouwd als een afzonderlijke activiteit die louter gericht 

is op de beoordeling van de leerling, maar ze moet in tegendeel met het leerproces verweven zijn. De 

didactische evaluatie is een inherent deel van leren en onderwijzen. Zij geeft informatie aan leerlingen en 

leraren over het succes van het doorlopen leerproces en biedt zodoende de kans om het rendement van 

leerlingen én leraren te optimaliseren. 

Basisprincipes 

De leerkracht zal aandacht hebben voor proces- en productevaluatie. 

Het onderscheid tussen proces- en productevaluatie is niet altijd even duidelijk: 

Bij productevaluatie wordt nagegaan in welke mate leerlingen de onderwijsdoelen hebben bereikt; bij 

procesevaluatie wordt het leerproces van de leerling en het didactisch handelen geëvalueerd. 

Het evaluatiesysteem van de leerkracht zal structureel rekening houden met kennis, vaardigheden en 

vakgebonden attitudes van de leerlingen en het resultaat van taken, toetsen, praktische oefeningen en 

opdrachten 

De evaluatiecriteria worden vooraf duidelijk aan de leerlingen medegedeeld. Deze criteria worden ook 

best vooraf besproken in de vakwerkgroep. 

Een evaluatie dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces als 

het product moeten op een zo objectief mogelijke manier geëvalueerd worden. 

Bij de evaluatie wordt er in ieder geval rekening mee gehouden dat het om leerlingen gaat. 

Onnauwkeurig werken, kleine fouten maken … kunnen in zekere mate aanvaardbaar zijn. Belangrijk is de 

evolutie van de leerprestaties en de vaardigheden van de leerlingen. 

Daarom zal de leraar voortdurend hun vorderingen nagaan en zo nodig, zal hij/zij meteen remediërend 

optreden. 

Bij het begin van iedere les zal de leraar desnoods aan alle leerlingen afzonderlijk meedelen 

welke (sub)doelstellingen tijdens die les moeten bereikt of nagestreefd worden: iedere leerling moet bij 

het begin van iedere les weten wat van hem tijdens die les verwacht wordt. 

Verdere beschouwingen over leerlingenevaluatie zijn te vinden op de website van de Pedagogische 

Begeleidingsdienst van het GO! (http://pbd.gemeenschapsonderwijs.net/)









8 BIBLIOGRAFIE 

AIB – VINCOTTE, Algemeen reglement op de elektrische installatie AREI, Brussel, s.d. 

AKRIL ea., Physics, Edward Arnold London. 

ALONSO en FINN, Fundamentele natuurkunde, Agon Elsevier Brussel. 

ALTIMARIS J., Knopen – steken, uitg. Publiboek – Borsbeek, 1982. 

APPLEYARD, S.F., Marine Electronic Navigation, Routledge & Kegan Paul, London, Boston and Henley, 

1980. 

BAELE, D., Elektra 1, Plantyn, s.d. 

BAELE, D., Elektra 2, Plantyn, s.d. 

BEECKMANS, M.,e.a., Energiegids, Electrabel. 

BELMANS J., Eenvoudige werktuigkunde, uitg. Plantyn nv – Antwerpen, 1981. 

BELPAEME K.&KAMPEN PH., De Kustatlas, prov. West-Vlaanderen, 2004. 

BERWAERTS, V., STANDAERT, K., Eenheden, Standaard. 

BESTUUR VAN HET ZEEWEZEN EN VAN DE BINNENVAART, Zeevaart-inspectiereglement ( + 

wijzigingen ), Aarlenstraat 104, 1040 Brussel. 

BIPT, Handleiding voor de Maritieme VHF-radiotelefoondienst, Sterrenkundelaan 14, bus 21, 1210 

Brussel. 

BOON, H., e.a., Vademecum voor installateurs, elektrotechniek, Electrabel. 

BONSVELD J.J., Visserijkunde, uitg. Visserijschap – Antwerpen, 1982. 

BROUCKXON E., De Zeekaart, uitg. “Nieuwsblad van de kust” – Oostende, 1981.









BROUCKXON E., Praktische Zeevaartkunde, uitg. “Nieuwsblad van de kust” – Oostende, 1982. 

BUDWORTH G., Het complete knopenboek, uitg. Cantecleer -PB 309 Baarn, 2000. 

CALDER N., De weermachine en de dreiging van het ijs, uitg. Bosch en Keuning nv. – Baarn, 1974. 

CED – SAMSON, Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties, Diegem. 

CELIS J., Praktische oefeningen elektriciteit, uitg. De Sikkel, 1980. 

CLAERHOUT J., Serie elektrotechniek elektriciteit deel 1 en 2, uitg. Plantyn – Antwerpen, 1982. 

CLAERHOUT L., Elektrotechnische begrippen deel 1 en 2, uitg. Plantyn, 1983. 

CLAERHOUT, L., Elektrotechniek, Plantyn, s.d. 

COBUSSEN, R. J., STAM, C.H., Fysica 1, Stam techniek. 

CONSTANTINO M., Het knopenhandboek, uitg. Atrium – Alphen aan de Rijn (Nl.) , 2000. 

COOREMAN, Serie elektrotechniek: Elektronisch tekenen, Plantyn, s.d. 

CRUGELOT J.F.,Scheepsbouw, uitg.Duwaer en Zonen ,1959. 

DE BOER S.P.,Zeemanschap voor de kleine handelsvaart / schiemanswerk en zeilnaalden, uitg. J.F. 

Duwaer & Zonen – Amsterdam, s.d. 

DE BOER S.P. EN SCHAAP J.A., Schiemanswerk en zeilnaalden, (uitg. Duwaer – Amsterdam –,s.d. 

DEBULPAEP C., DE ROECK M., DE JAEGER R., TILMONT J.,kosmografie – Aardrijkskunde – deel 

3bis, Verzameling Roland - Wesmael – Charlier,1975. 

DE BUSSY J.H., Internationaal seinboek, Amsterdam, 1982 ISBN 90 6054 7144. 

DECLERCQ, S., Rationeel energiegebruik en fluorescentieverlichting, Electrabel. 

DEKELVER V, Serie elektrotechniek, werkmethode 1 en 2, uitg. Plantyn, 1996.









DELANGE, A., Scheikunde kapstok, Smit & Wytzes, Urk – Terschelling, Nederland, 1990. 

DELARUELLE A., CLAES A.I., Beginselen der Natuurkunde deel 1, uitg. nv. De Standaard boekhandel, 

1980. 

DEPOVER A. PERSOONE N., VANDEKERCKHOVER A., Algemene natuurkunde: leer- en werkboek 

deel 3 – warmte, (uitg. Orion), s.d. ISBN 90 2646 352 9. 

DE PREESTER E., Leer zelf netten breien, uitg. Vita 9750 Zingem – België, 1990. 

DESECK P., SMET R., VAN LOOCKE H., Internationale bebakening, uitg. Toulon – Oostende, s.d. 

DESECK P., Internationale bepalingen ter voorkoming van aanvaringen op zee, uitg. Toulon – 

D/1983/1989/01 – Sportstraat 35 – 8400 Oostende, s.d. ISBN 90 70270 27 7. 

DESECK P., Weerkunde, uitg. Toulon – Oostende, 1989. 

DESECK P., Belgisch kustreglement, uitg. Toulon, Oostende, 1989. 

DESECK P., Nautische instrumenten, uitg. Toulon – Oostende, 1989. 

DESMET A., Zeevaartkunde – zeekaarten en getijden, uitg.Toulon – Oostende, 1980. 

DE VALK, L., e.a., Pulsar 2, Novum Deurne. 

DEVRIES J.,Handleiding voor het Rijksdiploma Volmatroos bij de Handelsvaart,uitg.J.F. Duwaer & Zonen 

– Amsterdam,s.d. 

DIETZEL FRITZ, Technische warmteleer, uitg. De Vey Mestdagh BV., s.d. ISBN 90 7034 815 2. 

DUVERGER, J.M., Leren technisch tekenen, De sikkel. 

EERLINGEN H., HELSEN F., NYES J., VAN LAETHEM R., VELGHE A., Infoboek Tip. Mechanica – 

Elektriciteit, uitg. Plantyn Antwerpen,1984. 

ESSELING G.J.W., Elektrotechniek voor scheepswerktuigkundigen, uitg. Stam –Culemberg ,1970 ISBN 

90 1127 201 3. 

GARNER J.,Modern Deepo Sea Trawling Gear, Fishing News – London, 1967.









GARNER J.,How to make and set nets, Fishing News – London, 1967. 

GASELWEST, Veilig gebruik van elektriciteit, Brussel. 

GEYSEN, W., Algemene elektrotechniek, Acco, s.d. 

GEYSEN, W., Elektrische machines, Acco, s.d. 

GERRITSENG., VISSER H.G.W.,Brandbestrijding op zeeschepen, uitg. Smit & Wytzer – Urk, 1984. 

GOES, P., Basiselektriciteit, Die Keure. 

GRAUMONT R., HENSEL J.,Encyclopedia of Knots and Fancy Ropework, Cornell Maritime PRESSINC 

– Cambridge Mayland, 1988. 

HALL, D.T., Practical Marine Electrical Knowledge, London, Witherby & Co Ltd, 1984, ISBN 0-900886-87- 

0. 

HAP, Tabellenboek, Plantyn , s.d. 

HARMS, W., Zeevaartkundig cijferen, Smit & Wytzes, Urk – Terschelling, Nederland. 

HAY J, Regeltechniek 1 / Industriële elektronica, uitg. Die Keure – Brugge, 1990. 

HEILWEG A.P., Scheepsbouw, uitg. Plantyn, 1978. 

HELING A., Handgereedschappen, uitg. Educaboek – Culemberg, 1980. 

HELSEN e.a., Realisaties 1, Plantyn. 

HOOGEVEEN, Materialenleer deel 1 en 2, Educaboek. 

INTERNATIONALE MARITIEME ORGANISATIE IMO, Conventie betreffende de Beveiliging van 

Mensenlevens op Zee ( SOLAS-Conventie ), London, 1974, bijgewerkt 1988 ( Albert Embankment 4, 

London SE1 7SR).









JANSEN W.P., GALLANDAT HUET G., Handboek voor zeemanschap, staatsdrukkerij – 

‘sGravenhage,1963. 

JONG W.D., METZLAR K., Schone vaart, uitg. Smit en Wytzes – Nederland, 1984. 

KESTENS R., Warmteleer voor Officier Werktuigkunde, uitg. U.O.M. – Antwerpen, 1971. 

KESTENS R., Technische Handleidingen Belgische Zeemacht, uitg. U.O.M. – Antwerpen, 1971. 

KIMMENAEDE, Warmteleer voor technici, uitg. Educaboek – Culemborg, s.d. ISBN 90 1100 821 9 

KOELED P.C., Koeltechniek Code van de goede praktijk, uitg. secretariaat BVF/UBV – Lakenweverstraat 

2 1050 Brussel, s.d. ISBN 0 333 52168 4. 

KRAAL, E.G.R., Basic Electrotechnology for engineers, 3 rd ed., London, Thomas Reed Publications Ltd, 

1985, ISBN 0-900335-96-3. 

KRISTJONSSON H., Modern Fishing Gear of the World, Publ. Bij fishing News (books) Ltd – London, 

1959. 

KVIV, Technisch tekenen, Technologisch Instituut Antwerpen. 

LANGEMEYER J., Klein houtwerk, uitg. C.A.J.Van Dishoeck – Bussum –Nederland, s.d. 

LANGERAAR W., Mens en zee, uitg. NV A. Roelofs van Goor – Amersfoort, 1967. 

LUND K., Het werken met touw en staaldraad voor beroeps- en pleziervaart, uitg. Hollandia bv. – Baarn, 

s.d. ISBN 90 6045 7447. 

LUND K., Werken met tourwerk en staaldraad, uitg. Hollandia bv.-Baarn, 1970. 

MAESEN, Serie elektrotechniek, Plantyn, s.d. 

MARTENS E., BALZARINI F., STIENLET F., Materialen en gereedschappen voor de metaalbewerker, 

uitg. Plantyn – Antwerpen, 1985. 

METZLAR K., Stabiliteit van Schepen, Smit en Wytzes, Urk – Terschelling, Nederland, 1984. 

METZLAR K., Zeemanschap voor de Zeevisserij I en II, uitg. Zeevisserijschap, 1973.









MICHIELSEN, L., Halogeenverlichting, Electrabel. 

MOOI H., Schiemanswerk en vlechtwerk 350 knopen, Cantecleer bv – De Bilt, s.d. ISBN 90 213 132 6x. 

MUUS B.J., Elseviers Zeevissengids, Elsevier Nederland bv – Amsterdam/Brussel, 1969. 

ISBN 9010 01870 9. 

NP 100, The mariners handbook, Admiralty Charts and Publications. 

PAWSON D., Handboek knopen, Colorito Rigliosi – Milaan, 1990. 

PIEN A., Zwaarbewolkt met opklaringen, uitg. Heideland – Orbis nv. Hasselt, 1974. 

POST G.F., DUYNDAM D., Samenstellen en repareren van netwerk, uitg. Visserijschap – Antwerpen, 

1984. 

PRODUCTSCHAP VIS., Visserijkunde 1,2,3 en 4, productschap Vis – Rijswijk (Nl.), 1998. 

QUAK A., Materialenkennis Deel 1en 2, uitg. Plantyn – Antwerpen, 1985. 

QUERO J.C., Les poissons de mer ds peches françaises, Jacques Grancher – éditeur –Paris, 1984. 

RESNICK HALLIDAY, Fundamentals of physics, J. Wiley New York. 

ROELANTS J., FAES R., TOPS L., Theoretische mechanica, uitg. Die Keure – Brugge 

deel 1:90 6200 312 5 - deel 2 :90 6200 686 8 - deel 3: 90 6200 748 1, s.d. 

ROS, F., Materialenkennis, Standaard. 

ROSKAM R., Meet- en regeltechniek voor middelbare zeevaartscholen, uitg. Smit en Wytzes –Urk, 1985. 

SANSBURY J., Commercial FisheryMethods, Fishing News – Surrey (GB), 1986. 

SCHEERS, L., SELS, L., Elektriciteit, De sikkel. 

SERVICE DES VENTES DE L’U.I.T., Handboek voor de Mobiele Dienst van de Zeevaart en voor de 

Mobiele Dienst langs Satelliet voor de Zeevaart, Place des Nations 20, CH-1211 Genève, Suisse.









SEUTENS L., Theoretische mechanica, Standaard educatieve uitg. – Antwerpen, s.d. ISBN 90 02 14493 

8. 

SHUYT &co, Zeevissen van Z en W Europa, G.E.C. Forslag – Kopenhagen,1997. 

SMET, R., VAN LOOKE, H., Leidraad bij het Scheldescheepvaartreglement. 

SMET R., Toelichting bij het reglement ter voorkoming van aanvaringen op zee, uitg. De Sikkel nv – 2080 

Kapellen, 1976 ISBN 90 260 4510 7 D/1976/0028/101. 

SMIT, W., Hulpwerktuigen 1 en 2, Smit & Wytzes, Urk – Terschelling, Nederland. 

SMIT W., Koel en vriestechniek, uitg. Smit en Wytzes – Urk, s.d. ISBN 90 7034 815 2. 

SMIT W., Motoren 2 voor de kleine zeeschepen, Smit en Wytzes – Urk. 

SMIT W.,Motoren voor de zeevisvaart deel 1 en deel 2, uitg. Smit en Wytzes – Antwerpen, 1990. 

SMITH H., Handboek voor het werken met touw, staaldraad en zeildoek, uitg. nv Scriptoria – Antwerpen, 

ISBN 90 60 911 687. 

SONNENBERG, G. J., Elektrronische Navigatiemiddelen, Stam Technische Boeken, Culemborg – Porz – 

Birmingham, 1975. 

SPETHAN JOOP, Handboek overleven op zee, uitg. Unieboek – Bussum, 1981. 

STANDAERT, K., VAN DE BORGHT, F., Gedifferentieerd leerpakket elektriciteit, De Boeck, s.d. 

STERRENBURG P., Lijfsbehoud, uitg. Smit&Wytzer – Urk, 1985. 

STROTTER, Physics, Houghton Mifflin Compagny Boston. 

VANDEKERCKHOVER, A., Leer- en werkboek deel 3, warmte, Orion. 

VANDENBERGHE M., Belgisch-NederlandsezZeemansalmanak, uitg.M. Vandenberghe – Hendrik 

Baelskaai 30 8400 Oostende, s.d. 

VANDENHEEDE, H., VERSCHAEVE, L., Elektrische machines deel 1…9, Die Keure, s.d.









VAN DEN HEUVEL, L., Cursus maritieme radiocommunicatie. 

VAN DEN WYNGAERT, L., VAN DEN WYNGAERT, P., Basiselektriciteit, Die Keure. 

VANDEVYVERE, J., Realisatietechnieken mechanica, Standaard. 

VAN HEUVERZWYN, G., Labo 1a en 1b, Plantyn. 

VAN DOKKUM, K., Opgaven beladingstechnologie; leerboek, uitgeverij Smit & Wytzes, Urk – 

Terschelling, Nederland. 

VAN DOKKUM, K., Scheepsgegevens; samen met vorig leerboek, uitgeverij Smit & Wytzes, Urk – 

Terschelling, Nederland. 

VAN HEUVERZWYN, G., Labo 1a, Plantyn, s.d. 

VAN HEUVERZWYN, G., Labo 1b, Plantyn, s.d. 

VANHOMMERIG, J., SAAGVELT, M.V., Natuurkunde voor de opleiding SWK, ROC Vlissingen. 

VAN IJZEREN, W.A., Meteorologie. 

VAN MAANEN, P., Scheepsdieselmotoren deel 1, Nautech – Harfsen. 

VAN RHEENE, Bepalingen ter voorkoming van aanvaringen op zee, Smit & Wytzes, Urk – Terschelling, 

Nederland. 

VAN RHEENEN, Navigatie, Smit & Wytzes, Urk – Terschelling, Nederland. 

VAN RHEENEN, Navigatieinstrumenten, Smit & Wytzes, Urk Terschelling, 1991. 

VAN RHEENEN, Zeevaartkunde voor kleine schepen, drukkerij Diso Ooffset – Harlingen, 1990. 

VAN TERGEYDEN e.a., Beginselen van de verspanende bewerkingen, Wolters. 

VEGB, Veilig werken met elektriciteit, Brussel, s.d.









VEKENS, Elementaire metaalbewerking, De Sikkel. 

VOOREN R&KEYBUS P., Leidraad Stuurbrevet, uitg. Het goede boek – Huizen (B), 1999. 

VRANKEN, E., Labo, Plantyn, s.d. 

WATTS A., Teleweerboek, uitg. nv. Bussum, 1984. 

WYTZES, H., Brandstoffen en smeermiddelen en materialen, Smit en Wytzes – Antwerpen. 

XXX, Dit is Knopen, sierknopen en splitsen, uitg. De Boer Maritiem – 3741 BP Baarn, s.d. 

XXX, Handboek Ambulancier – dienst 100, uitg. vzw Westvlaamse brandweerschol – 8000 – Brugge, 

1990. 

XXX, Instructieboek ABC-Dieselmotoren type: MDX/MDXS/MDXC, 5 UITG; Anglo Belgium – Gent, s.d. 

XXX, Gebruikshandleiding ABC- Dieselmotoren, uitg. Anglo Belgium – Gent, s.d. 

XXX, Symbols and abbreviations on Admirality charts 5011, Published at the Hydrographic department 

Taunton under the Superintendence of the Hydrogrpher of the Navy – Groot Britannië, 1984. 

XXX, The technical Staffes of Fishing News International and Fishing News- Modern Fishing 

Gear of the world 2, Publ. By Fishing News (Books) – Ltd London, 1964. 

XXX, Maritiem Betonningssysteem, uitg. “Dienst van Topografie en Fotogrammetrie”, Brussel, 1988. 

XXX, Admiralty Tide Tibles, The United Kingdom Hydrografic Office Admiralty Way Taunton Somerset, 

s.d. 

XXX, Admiralty list of radio signals, The United Kingdom Hydrografic Office Admiralty Way Taunton 

Somerset, s.d. 

XXX, Admiralty list of light and fog signals, The United Kingdom Hydrografic Office Admiralty Way 

Taunton Somerset, s.d. 

XXX, The nautical almanac, HMSO London, s.d. 

XXX, Cospas Sarsat handboek, IMO publicatie









XXX, IALA betonningssysteem, Admiralty Charts and Publications. 

XXX, Cursus scheepsbouw, uitgever Nautisch Advies Buro – De Bruijn, Nederland. 

XXX, Cursus stabiliteit, uitgeven Nautisch Advies Buro, - De Bruijn, Nederland. 

XXX, Machineonderdelen, Academic service. 

XXX, Operator Manuals VHF en DSC/VHF, SP Radio, DK-9200 Aalborg SV, Denmark. 

XXX, Productietechnieken voor de werktuigbouw deel 1a, verspaningstechnieken, Educaboek. 

XXX, Symbols and abbrevations on Admiralty Charts, Chart 5011, The United Kingdom Hydrografic 

Office Admiralty Way Taunton Somerset, s.d. 

XXX, Verspaningstechnieken, Academic service. 

Accident & Loss prevention 

Bridge procedures guide 

Bridge team management 

Business ans law for the shipmaster 

Code of safe practice for cargo stowage & securing + amendments 

Collision case-Judgments & diagrams 

Effective mooring 

Guidelines for corrosion protection of sea water ballast tanks and hold spaces 

Guide to helicopter/ship operations









Handboek voor helpers Rode Kruis. 

IBG code. 

IMDG-code, editie 2000. 

IMO/ILO Guidelines shipboard working arrangements. 

Internationaal reglement ter voorkoming van aanvaringen op zee. 

International Code of Signals. 

International conference on load lines 1966 + supplement to ICLL 1966. 

ISM code. 

Lashing & securing deck cargoes. 

Loading manuals, Stability Booklets van bestaande schepen. 

Manoeuvring Single screw vessel fitted with pitch propellers in confined waters. 

Maritime Casualties 1963 – 1996. 

MARPOL, edition 1998. 

Master Plan, MO publicatie. 

Mooring equipment guidelines 2nd edition. 

Navigation for masters. 

Navtex manual. 

Operator Manuals SART en Emergency VHF. 

Passage planning guide.









Peril at sea and salvage. 

Pilotage & Shiphandling. 

Pirates and armed robbery. 

Politie- en scheepvaartreglement voor de Belgische territoriale wateren. 

Protocol of 1988 relating to ICLL 1966. 

Radio Regulations, ITU publicatie. 

Scheepvaartreglement van de Beneden-Zeeschelde. 

Seaworthhiness. 

Security at sea. 

Ship’s & Water. 

SOLAS, consolidated edition 2000. 

Squat, interaction, Manoeuvring. 

Standard Marine Vocabulary, IMO publicatie. 

STCW-code 1995. 

Stearing gear test routines & checklist card. 

The Mariner’s role in Collecting Evidence. 

The shiphandler guide. 

Tucht en strafwetboek voor koopvaardij en zeevisserij.









Unsafe berths & ports. 

Wetbek van Koophandel. 

Wet betreffende de radioberichtgeving verschenen in het Belgisch Staatsblad nr. 167 30-08-1979 d.d. 30 

juli 1979.









Tijdschriften 

De Blauwe Wimpel 

Maandblad voor scheepvaart en scheepsbouw in de lage landen 

De Grote Rede 

Nieuws over onze kust en zee 

Vlaams Instituut voor de Zee 

De koeltechnieken 

BVF/UBF 

Lakenweverstraat 21 

1050 Brussel 

Het Visserijblad 

Brusselstraat 12 

8450 Bredene 

Kelvin 

BVK/ABF 

Mariannestraat 

Koude magazine 

Keesings Noordervliet BV. 

Postbus 325 

3990 GC Houtem – Nederland 

Notices to Mariners 

The United Kingdom 

Hydrografic Office 

Admiralty Way 

Taunton – Somerset 

Rederscentrale 

Infoblad der Belgische Reders ter Visserij 

H. Baelskaai 25









8400 Oostende 

Schuttevaer 

Vakblad voor Rijn- en binnenvaart, kust- en zeevaart, visserij, scheepsbouw, offshore, recreatie- en 

chartervaart 

Visserijnieuws 

Onafhankelijk weekblad voor de visserij









Nuttige adressen 

Cerdi lasmaterialen 

Baronstraat 

8870 Izegem 

Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer 

Maritiem vervoer 

Aarlenstraat 104 

1040 Brussel 



Scheepvaartcontrole 

Natiënkaai 5 




Scheepvaartcontrole 

Kustlaan 118 

8380 Zeebrugge 

Germond Werktuigmachines 

Mandeldal 

8870 Izegem 

Rederscentrale cv 

H. Baelskaai 25 


Traen-Coucke 

Pathoukeweg 

8000 Brugge 

Zeebrugse visveilingNV 

Noordzeestraat 201 

8380 Zeebrugge









Vale autoparts 

Pathoukeweg 

8000 Brugge


AV Sport ( 1e jaar 0 lestijden/week; 2e jaar 1 lestijd/week ); TV Nautische technieken (1e jaar: 8 lestijden/week, 2e jaar: 7 lestijden/week); TV Zeemanschap (1e 


Elektriciteit/elektromechanica/elektronica/scheepswerktuigkunde (1e jaar 2 lestijden/week, 2e jaar 2 lestijden/week); PV Praktijk scheepswerktuigkunde/mechanica 

( 1e jaar: 5 lestijden/week; 2e jaar 5 lestijden/week); PV Praktijk nautische technieken (1e jaar: 6 lestijden/week; 2e jaar 6 lestijden/week) 

9 JAARPLAN 

Jaarplan Optie:........................................................................................ Leerkracht:........................................................... 

Vorderingsplan 

Onderwijsvorm:.............. Graad:.................... Jaar:......................... Schooljaar: ………… / ………….. 

Vak:.......................................................................................... Leerplannummer:........................... 

Handboek/cursus:........................................................................... Lestijden/week:........... 

JAARPLAN VORDERINGSPLAN 

Week 

nummer 

Nr. in 

leerplan 

Leerinhouden en te realiseren leerplandoelstellingen Gegeven op 

(datum) 

Opmerkingen

2008/069 - GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?