'Bloed en vuur': het Leger des Heils trekt ten strijde, 1887 ... - KNAW

338
stad Groningen met twee korpsen. Behalve in de steden en stadjes, kwamen ook in
de meer industriële delen van het platteland al vroeg korpsen tot stand, zoals in
Lemelerveld (1888) en Nijverdal (1889), beide in Overijssel. Van de 46 korpsen die
in de periode 1887-1890 gesticht werden, bevonden zich er maar liefst 7 in het
relatief sterk geïndustrialiseerde Overijssel. De sociale nood was groot in deze
periode door een versnelde industrialisering en een agrarische crisis (1878-1895)
die vooral de akkerbouwgebieden trof. Ook in Zeeland treffen we al vroeg Legerkorpsen
aan. Op kerkelijk gebied zorgde de Doleantie (1886) voor veel onrust. 10
Bij het evangelisatiewerk van het Leger speelde een eigen tijdschrift een belangrijke
rol. Het begon als De Heilssoldaat, werd in 1890 omgedoopt tot De Oorlogskreet,
maar kreeg vanaf 1897 als De Strijdkreet grote bekendheid. 11
Aanvankelijk had het Leger met veel maatschappelijke tegenstand te maken.
De bijeenkomsten werden regelmatig verstoord en konden vaak slechts met ingrijpen
van de politie tot een goed einde gebracht worden. Zo berichtte De Standaard
van 16 november 1887:
‘De aanvoerders van het Heilsleger alhier staan vooral in het pas geopende lokaal
aan de Lijnbaansgracht nog al vaak bloot aan ergerlijke handelingen van de zijde
des volks. Zoo drong zondagavond een bende van ongeveer vijftig opgeschoten
jongens de vergaderplaats van het Leger des Heils binnen, na vooraf de ruiten te
hebben verbrijzeld. Wijl zij op ernstige wijze de rust verstoorden werd om bijstand
van de politie gevraagd, die de geweldenaars buiten en met een stok uit elkaar
dreef ’. 12
Ook in Zeeland kwam het tot ongeregeldheden:
‘In Yerseke liet men een zwerm meikevers in de zaal los, die het publiek verdreef;
daarna sloeg men het meubilair aan diggelen’. 13
Serieuzer was de kritiek van kerkelijke zijde. Nadat in Kampen in 1889 een Legercorps
gesticht was, wat (opnieuw) met veel ongeregeldheden gepaard was gegaan
– de burgemeester had zelfs een avondklok moeten instellen –, verscheen kort
daarop een brochure van de hand van ds. L. Spoel, praeses van de kerkenraad van
de Nederlands Gereformeerde Kerk aldaar. Aan de hand van de Bijbel probeerde
hij aan te tonen dat de leerstellingen van het Leger vals waren. Verder zette hij
grote vraagtekens bij de zogenaamde bekeringen en getuigenissen van mensen
die zeiden eerst zondaar geweest te zijn en dronkaard, maar nu tot het geloof
gekomen waren en verlost van hun alcoholverslaving. Hij kritiseerde verder de
10 Ibidem, 101-107.
11 Filius en Lissenburg, Gered om te redden, 47.
12 Geciteerd in Mochel, In de frontlinie, 49.
13 Filius en Lissenburg, Gered om te redden, 46.
‘Bloed en vuur’