'Bloed en vuur': het Leger des Heils trekt ten strijde, 1887 ... - KNAW

340
van het maatschappelijk werk van het Leger des Heils in Nederland, dat verder
uitgebouwd zou worden met ‘slumposten’, ‘reddingshuizen’ voor zwangere meisjes
en ongehuwde moeders, kinderhuizen, verpleeghuizen, bejaardenhuizen, et cetera.
Het personeel bestond uit heilsofficieren, die inwonend waren, geen salaris kregen,
maar wel zakgeld. Een aparte tak vormde verder het reclasseringswerk van
het Leger, dat vanaf 1905 ook door de overheid erkend en gesubsidieerd werd. 20
In 1905 werd het voormalige hotel ‘Prins Hendrik’ aan de gelijknamige kade in
Amsterdam het administratieve hoofdkwartier in Nederland en in 1933 opende
prinses Juliana de William Booth Kweekschool, het eigen opleidingsinstituut voor
heilsofficieren, te Amstelveen, daarmee tevens de toegenomen maatschappelijke
acceptatie van het Leger illustrerend.
Vooral door de uitbouw van het maatschappelijk werk werd het Leger ook
nadien steeds bekender en ontving het meer waardering. Bij een godsdienstsociologisch
onderzoek in 1979 bleek dat 99 procent van de Nederlandse bevolking
het Leger des Heils kende en dat slechts drie procent van hen afwijzend ten
opzichte van deze organisatie stond. 21
Omvang
De eerste volkstelling, die het Leger des Heils als aparte categorie vermeldt is
die van 1899. Dan geven 253 mensen te kennen tot het Leger gerekend te willen
worden (zie Tabel 1). Dit aantal is vermoedelijk een onderschatting van het werkelijke
aantal aanhangers. Volgens de eigen overzichten bezochten in 1900 maar
liefst 1.507.545 mensen de samenkomsten van het Leger, 22 wat neerkomt op een
gemiddelde van 29.000 per week. Aangezien niet iedere heilssoldaat of sympathisant
iedere week aanwezig zal zijn geweest, zou het aantal aanhangers zelfs nog
groter zijn geweest, wat wel erg veel lijkt te zijn. Een wat ‘harder’ cijfer vormt het
aantal heilssoldaten; dit zou volgens de eigen statistiek in 1900 3.648 hebben
bedragen en in 1912 al opgelopen zijn tot 6.732. 23 In 1909 vermeldt de volkstelling
bijna vierduizend aanhangers, enigszins vergelijkbaar met genoemd aantal
(uniform dragende) heilssoldaten en -officieren. De Volkstelling van 1920 komt
tot bijna vijfeneenhalfduizend aanhangers, de eigen statistiek telt bijna drieduizend
heilssoldaten en -officieren meer. 24 Bij de Volkstelling van 1930 blijkt er
sprake te zijn van een forse stijging: ruim twaalfeneenhalfduizend mensen geven
te kennen tot het Leger des Heils gerekend te willen worden, overeenkomend met
0,16 procent van de bevolking. Het aanvankelijke verschil met de eigen statistiek
van het Leger is dan vrijwel verdwenen.
20 Maris, Tussen roeping en beroep; Ringelberg, Met de vlag in top, 169-177.
21 Goddijn, Smets en Van Tillo, Opnieuw: God in Nederland, 32.
22 Filius en Lissenburg, Gered om te redden, 49.
23 Karssen, ‘Het Leger des Heils’, 105.
24 Ibidem.
‘Bloed en vuur’