deze hele Maandbrief - Huub Oosterhuis

is een reactie op de ongeremde wereldwijde invloed van het
marktkapitalisme dat aan elke sociale, democratische controle
is ontsnapt. Daardoor is de toestand van de machtelozen en
de armen van deze wereld, ook in de moslimlanden, nog
uitzichtlozer geworden. Het geweld van de moslim-radicalen
hoort thuis in het anti-imperialistische protest en staat in de
traditie van Europese terreurbewegingen als de Duitse RAF
en de Italiaanse Rode Brigades. Het heeft even weinig met de
islam te maken als de IRA-aanslagen met het katholicisme.
Hooguit misbruiken de zelfmoordcommando’s de letters van
de koran voor een aanslag op de geest ervan.
Westerse politici en opinieleiders die weigeren deze
verbanden te zien en de oorzaken dus ook bij zichzelf te
zoeken, en dat zijn helaas de meesten, dragen niet bepaald bij
aan een oplossing. Zij stellen geweld tegenover geweld. De as
van het kwaad krijgt demonische, mythologische proporties.
Het gaat niet langer over mensen die zijn zoals wij. En er
ontstaat steeds meer een toestand van louter vijandschap, een
oorlog van allen tegen allen.
4.
Zo was het ook ten tijde van Jezus. De Romeinen
vertegenwoordigden in die dagen een machtige as van het
kwaad, de joden waren onderling hopeloos verdeeld en
maakten elkaar in hun angst tot vijanden. De ene na de andere
messias, vaak gewelddadige bevrijders die zich door God
gezonden achtten, stond op. De joodse oorlog laaide telkens
weer op, tot het definitieve einde kwam met de verwoesting
van Jeruzalem in het jaar 70.
Zo moet het niet, zei Jezus. Jezus verwerpt geweld als
oplossing door te wijzen op de consequentie: wie het zwaard
opneemt zal door het zwaard omkomen. Plegers van
zelfmoordaanslagen zijn religieuze nihilisten die met hun
doodscultus veraf staan van de liturgie van het leven. En hij
sprak allen zalig die onder het geweld te lijden hadden: armen
en hongerigen, treurenden en verstotenen. Maar hij predikte
geen berusting, zoals we hoorden. Naast de zaligsprekingen
komen we in het evangelie van Lukas ook weespreuken tegen:
wee jullie rijken, nu nog verzadigd, nu nog met een big smile;
wee jullie die het in deze wereld helemaal maken, politieke en
economische idols; groten der aarde die de kleinen opjagen;
captains of industry die hun personeel ontslaan en hun salaris
opslaan; Leiders en opinieleiders die zeggen onze vrijheid,
onze cultuur, te verdedigen, en die andere culturen en religies
be- en veroordelen op uitwassen, zonder oog voor de
vernedering en uitsluiting van grote groepen van de bevolking
en zonder oog voor de uitzichtloze situatie van nog altijd
toenemende armoede. Jezus zegt tegen de armen, de
hongerenden, de verstotenen, de belachelijk gemaakten en de
vervloekten van deze wereld: jullie zijn de autochtonen van
mijn koninkrijk. En tegen de rijken, de verzadigden, de
lachers en de geslaagden van deze wereld: jullie zijn de
allochtonen van mijn koninkrijk en misschien zul je na
honderd inburgeringscursussen door het oog van de naald
naar binnen kunnen kruipen.
5.
De beker gaat niet aan Jezus voorbij. Zoals hij niet
voorbijgaat aan heel die grote menigte uit alle volkeren en
talen die tot op vandaag, morgen weer en overmorgen door
de hel van deze wereld zullen gaan; de hel van Ruanda, van de
Twin Towers, van Bagdad, van de Madrileense treinen. Al dat
lijden, al die opgejaagde, afgeslachte, uitgemergelde mensen -
daar kun je je geen voorstelling van maken, zeker niet met een
film over de marteling en kruisdood van één mens, ook al
gaat het om The Passion of the Christ. De reclame voor drie
soorten tomatenketchup die ik laatst na een sterspot over die
2
2
film voorbij zag komen, is misschien wel het meest afdoende
commentaar.
Wie het lijden van de messias onder ogen wil zien, volge om
te beginnen het nieuws van iedere dag. In de evangeliën wordt
Jezus neergezet als een uit die ontelbare menigte. Zij worden
als het ware allemaal ‘op zijn naam gebracht’. Of preciezer,
want het luistert nauw: op de Naam van zijn Vader. Al die
van god en mens verlatenen, worden door deze God
geadopteerd, als zijn kinderen. Jezus, de mensenzoon,
vertegenwoordigt, ‘belichaamt’ hen allen. En zij vormen zijn
gemartelde lichaam in deze wereld, het lichaam van de
messias.
6.
Als de vrouwelijke volgelingen van Jezus, Maria van Magdala
voorop, aan de mannelijke komen vertellen dat Jezus de dood
het nakijken heeft gegeven en dat het graf bezet is door twee
helverlichte engelen, wordt die boodschap door hen afgedaan
als zotteklap. Lèros - ‘larie’ staat er letterlijk op z’n Grieks. En
dat is het natuurlijk ook. De evangelieschrijvers proberen uit
alle macht een zo realistisch mogelijk beeld van de opgestane
Jezus te schetsen, om de voor de hand liggende suggestie te
ontkrachten dat het om een spookbeeld, een
droomverschijning zou gaan: hij toont uitgebreid zijn handen
en voeten, roept nadrukkelijk: ik ben het echt zelf, met
spijsvertering en al - want hij doet zich zelfs tegoed aan een
gebakken visje. Je zíet hem op z’n gemak aanliggen bij de
paasbarbecue. Zo onmogelijk realistisch, zo bijna-hilarisch is
het vertrouwen in de overwinning van de mens en het leven
op de dood, dat hij tijdens zijn leven heeft gewekt.
7.
Maar het mooiste verhaal blijft toch dat van Johannes, over
de ontmoeting tussen Jezus en Maria van Magdala. Door haar
tranen heen herkent zij Jezus niet en denkt dat het de tuinman
is. Dan roept Jezus haar bij haar naam: Maria. Lieve meester,
verzucht zij en grijpt zijn voeten vast. Deze scène roept het
paradijs in herinnering, de man en de vrouw in de tuin van in
den beginne. Maar dat paradijs, dat hemelse hof, is nog niet
teruggekeerd op aarde, in deze wereld. Zij, Jezus en Maria,
kunnen nog niet overnachten in elkaars schaduw, wij niet
rusten op onze lauweren. Daarom zegt Jezus: houd mij niet
vast, ik moet opgaan naar de vader van alle vermoorden die
daar rondom de troon te wachten en te zingen staan. Larie of
niet - wij voegen ons vandaag bij die menigte en zingen tegen
de logica der feiten in: ‘Het zal in alle vroegte zijn, als toen
…’ Ofwel: alleluja. Amen.
Amsterdamse Studentenekklesia, Paaszondag 11 april 2004
HOOGLIED
Alex van Heusden
Hooglied 2:1-7; 3:1-5; 7:7-10
1.
het meisje:
- Ik ben, ik, een narcis van de vlakte van Sjaron
een lelie van de lage landen.
de jongen:
- Als een lelie tussen de distels
zo is mijn vriendin onder de meisjes.