DE VAARTKOM - Stad Leuven

OZAIEK
STADSVERNIEUWING LEUVEN EDITIE OKTOBEr 2007 JAArGANG 4 NUMMEr 3
DE VAARTKOM
LEUVEN XL INCLUsIEF WANDELPArCOUrs
1

2
Mozaïek is een uitgave van de stad Leuven
Concept en realisatie
infohuis stadsvernieuwing
Redactie
Geert Antonissen, Karlien stroeykens, Erna Vanesch, Wendy Maes
Schepen van communicatie
Dirk Vansina
Directeur communicatie
Alfons Verdyck
Fotografie
Geert Antonissen, Karlien stroeykens, Henderyckx Fotografie (luchtfoto’s),
Eric Dewaersegger, Vlaams Gewest ATO
Afbeeldingen
BUUr - Bureau voor Urbanisme cvba
Met dank aan
stad Leuven: AGsL, dienst ruimtelijke planning, technische dienst wegbeheer,
persdienst, communicatiedienst, groendienst, milieudienst, stadsarchief, college
van burgemeester en schepenen
Henderyckx Fotografie, Inbev, BUUr - Bureau voor Urbanisme cvba, Ghelamco,
architecten Jaspers - Eyers & Partners, projectontwikkelaar B.C.s., Avonts & partners
nv, Desmedt architecten, Poponcini & Lootens ir. Architecten, Ontwerpbureau
Pauwels nv, Promobuild, Montfortanen Diestsevest, Abdij Keizersberg, drukkerij
Van der Poorten
Verantwoordelijke uitgever
College van burgemeester en schepenen
Contactgegevens
Infohuis stadsvernieuwing, rijschoolstraat 4/0102, B-3000 Leuven
infohuis@leuven.be - tel. 016 30 08 75
(nieuwe openingsuren: maandag: 9.00-13.00 uur, dinsdag: 13.00-16.00 uur, woensdag:
9.00-12.00 uur, donderdag: 13.00-20.00uur)
Meer info: www.leuven.be/stadsvernieuwing
volgend nummer: december 2007
inhoudstafel
Pag 2 Colofon
Pag 3 Inleiding
Pag 6 Tussen Twee Waters
Pag 12 sluisstraat en omgeving
Pag 18 Noordelijke oever
Pag 24 Voor en na

Geachte lezer
Mozaïek heeft zijn naam niet gestolen. Na de soms lieflijke abdijsites
van het vorige nummer, zoomen we nu in op de antipode:
de Vaartkom.
Het is één van de zeldzame plekken in Leuven met een grootstedelijk
aanvoelen: de grote industriële bakstenen blokken, de
jachthaven, de immense tussenruimten, de nabijheid van het
station en het stadscentrum, de oprijzende Keizersberg en het
overscherende viaduct aan het Engels plein, geven deze plek een
zeer eigen karakter.
De Vaartkom
een nieuw ankerpunt Voor LeuVen
Het huidige uitzicht van dit stadsdeel is vooral ontstaan in de
jaren na de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog werd deze
strategische plek nagenoeg helemaal verwoest. In de naoorlogse
jaren herbouwde men het gebied op een éénduidige manier. De
voormalige classicistische gebouwen werden vervangen door
een grootschalige industriële site met enorme modernistische
bakstenen gebouwen die silo’s en productie-eenheden herbergden.
De voedselverwerkende industrie concentreerde zich
verder rond de vaart en maakte ervan gebruik voor het transport
en de productie.
De Vaartkom is één van de zeldzame plekken in Leuven
met een grootstedelijk aanvoelen.

Vanaf de jaren zestig kantelde de situatie. Vele activiteiten
trokken weg en het was zoeken naar nieuwe invullingen voor
deze immense gebouwen die omzoomd worden door druk
autoverkeer. Terwijl de wijken in de omgeving van de Vaartkom
(de ruime stationsomgeving, Leuven-Noord, de omgeving rond
de Penitentienenstraat en Fonteinstraat, ...) zienderogen verbeterden,
bleven de verhoopte ontwikkelingen aan de Vaartkom
grotendeels uit. Ondanks de zeer centrale ligging - zowel de
Grote Markt, als het station en de oprit van de autosnelweg zijn
slechts één kilometer verwijderd - bleef het er jarenlang relatief
windstil.
Vandaag liggen de kaarten anders. De heraanleg van het
Artoisplein in het kader van de nieuwe stationsomgeving creëerde
de mogelijkheid een interessante stadspoort te ontwikkelen.
Daarom bouwde brouwerij Inbev precies op deze hoek - recht
tegenover de toren van de ‘nieuwe’ brouwerij - haar markant
hoofdkantoor. Achter deze zone sloopte de biergigant reeds
heel wat oude magazijnen en kwam er een ruim 6 000 m 2 groot
laboratoriumgebouw. Aan de andere, noordelijke oever van de
VLAAMs GELD VOOr DE VAArTKOM
De herontwikkeling van de Vaartkom vergt enorme
investeringen. Deze komen zowel van private als van
publieke investeerders. Naast de realisatie van de nieuwbouw
en de restauratie en herbestemming van de bestaande
gebouwen, zal vooral de heraanleg van het openbaar domein
de definitieve impuls aan het gebied geven. Een aantrekkelijke
en aangename openbare ruimte vormt een stimulans voor
privé-investeringen in wonen, handel, recreatie, ....
Op voorstel van een onafhankelijke jury heeft de Vlaamse
regering o.a. de Vaartkom geselecteerd voor subsidiëring
in het kader van de ondersteuning van goed doordachte en
Vaartkom staan er twee nieuwe gebouwen bijna in de steigers.
Zij vormen de aanzet tot de ontwikkeling van een stuk stad aan
het water. Midden dit alles blijft de jachthaven, die bij haar aanleg
eind jaren ‘90 op enige twijfel onthaald werd, opvallend gewild.
Enkele jaren geleden breidde ze zelfs uit.
In juli vernam de stad dat de Vaartkom geselecteerd werd als
stadsvernieuwingsproject en dat er Vlaams geld vrijkomt voor de
heraanleg van het gebied (zie kader). Hierdoor worden de plannen
voor de heraanleg van het openbaar domein meteen concreter.
Het gebied staat m.a.w. klaar voor een echte metamorfose.
Terwijl de wijken in de omgeving zienderogen verbeterden, bleven
de verhoopte ontwikkelingen aan de Vaartkom grotendeels uit.
Nochtans ligt de Vaartkom erg centraal in de stad. Vanaf het station,
de Vismarkt en de Grote Markt is het slechts een tiental minuten
wandelen tot dit nieuw te ontwikkelen gebied.
In deze Mozaïek stellen we geen definitief afgewerkt plan voor,
maar nodigen we je uit om deze unieke plek te ontdekken. Aan
de hand van het stadsontwerp dat het Leuvense stedenbouwkundige
team BUUr (Bureau voor Urbanisme) voor dit gebied
in 2005 uittekende en dat de basis vormt voor de opmaak van
drie ruimtelijke uitvoeringsplannen, kan je de verschillende uitgangspunten,
gebouwen, concrete plannen en potenties van de
Vaartkom ontdekken vanuit je luie stoel ... of ter plaatste. Deze
vernieuwende stadsvernieuwingsprojecten. Met deze subsidie
kan een klein deel van de investeringen van de stad in de
openbare ruimte gefinancierd worden.
Fragment uit het juryverslag van het Vlaamse
stadsvernieuwingsfonds project Vaartkom, Leuven:
“De Vaartkom is een ambitieus project dat met visie en durf
dit voormalig industriële hart van Leuven grondig herstructureert.
Het stadsontwerp stoelt op een degelijke planningsbasis
en op een lange traditie van ontwerpend onderzoek. Het plan
is pragmatisch, contextueel en aanpasbaar.”

uitgave is namelijk ook opgebouwd als een wandelgids, niet
geschikt voor een romantisch wandelingetje, maar wel gericht
op mensen die de ontwikkelingen van de stad en het immense
industrieel erfgoed willen volgen. Want zoals je doorheen deze
Mozaïek zal merken, is nog lang niet alles beslist. Zo zal er waarschijnlijk
in de lente van 2008 meer duidelijkheid komen over de
concrete plannen in het gebied Tussen Twee Waters. rond die
periode zal het bijbehorende rUP (ruimtelijk uitvoeringsplan) in
openbaar onderzoek gaan en zullen naast een nieuwe Mozaïek
In deze Mozaïek stellen we geen definitief
afgewerkt plan voor, maar wel een
ontdekkingstocht. Het stadsontwerp van
BUUr vormt hiervoor de basis. In de lente
van 2008 volgt een openbaar onderzoek
met meer concrete plannen.
met concrete plannen, ook infovergaderingen en andere media
ingeschakeld worden om iedereen op de hoogte te brengen van
de concrete plannen.
Vriendelijke groeten
Infohuis stadsvernieuwing
Meer info:
Infohuis stadsvernieuwing Tweebronnen
www.leuven.be/stadsvernieuwing
www.buur.be
infohuis@leuven.be.
UITGANGsPUNT VAArTKOM
In de Vaartkom zijn er drie gebieden: de enclave Tussen
Twee Waters, de omgeving van de sluisstraat en de noordelijke
oever met de karakteristieke zes blokken en het Engels
Plein.
De ontwikkeling van deze drie gebieden zal op een samenhangende
manier gebeuren.
IN DIENsT VAN DE sTAD
Tentoonstelling over stedenbouwkundige
diensten
Dit najaar loopt er in de Tweebronnen
de tentoonstelling ‘In
dienst van de stad’. De tentoonstelling
- opgezet door de
Technische Universiteit Delft
- presenteert vijfentwintig jaar
werk van de stedenbouwkundige
diensten van Amsterdam,
rotterdam en Den Haag.
Aansluitend presenteert het
infohuis stadsvernieuwing van
de stad Leuven ook een stand
van zaken van het Leuvense structuurplan.
Tentoonstelling vanaf 22 november 2007 in de exporuimte
Tweebronnen, Rijschoolstraat 4. Geopend op dinsdag
t.e.m. zaterdag.
di., woe., vr.: 12-18u, do.: 14-20u, zat.: 11-17u
De tentoonstelling wordt gerealiseerd door de Leuvense
vzw stad en Architectuur. Het is meteen het begin van
hun jubileumjaar n.a.v. hun tienjarig bestaan. Aansluitend
zijn er ook lezingen en debatten. Meer info leest u op
www.stadenarchitectuur.be en www.leuven.be/stadsvernieuwing

VAArTKOM
sTAPELHUIssTrAAT
ZOUTsTrAAT
1
1. tuSSen twee waterS
De enclave Tussen Twee Waters is een zeer omvangrijk maar vrij
onbekend gebied binnen de stadsring. Het strekt zich uit tussen
de Vaartkom en de Dijle en loopt tot aan de J.P. Minckelersstraat.
Jarenlang was dit een afgesloten gebied waar enorme loodsen
en fabriekshallen de omgeving tekenden. Door het verplaatsen
van de bierproductie, komt er nu zeer veel grond vrij.
De rest van het enorme gebied zal de komende jaren herontwikkeld
worden.
Er komt een mix van woningen, kantoren, cultuur, handel, diensten
en gemeenschapsvoorzieningen. Langs de Dijle wordt een
groot park aangelegd.
In deze zone blijven enkel de beschermde Molens van Orshoven
en waarschijnlijk de karakteristieke silo’s behouden.
1. Joanna-maria artoiSpLein
de schakel tussen drie grote gebieden
Dit plein vormt de schakel tussen drie grote stedenbouwkundige
stadsvernieuwingsprojecten: de stationsomgeving, de Vaartkom
en Leuven-Noord. sinds de stationswerken wordt al het autoverkeer
uit de omgeving naar hier gekanaliseerd en van hieruit naar
alle richtingen geloodst, ondermeer naar de Vaartkom. Het plein
legde meteen ook de basis voor de ontwikkeling van de enclave
Tussen Twee Waters.
De nieuwe bedding van de weginfrastructuur maakte ook nieuwe
bouwgrond vrij.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
1 1 1 1
1

2. HoofDkantoor inbeV
de katalysator van de buurt
De band tussen Inbev, de belangrijkste biergroep ter wereld, en
Leuven is intens. De brouwerij is in deze relatief kleine stad groot
geworden en bevestigde met de bouw van haar hoofdkwartier
langs de Vaartkom haar roots. Tegelijk impliceerde deze keuze
ook de herwaardering van de bestaande industriële bebouwing
in de Vaartkom.
Het gebouw met de opvallend verticaal georiënteerde ramen is
de katalysator van de hele achterliggende enclave. De gelijmde
bakstenen en de betonnen colonnades - die een zeer flexibel
gebouw omsluiten - zijn duidelijke verwijzingen naar de eigenheid
van de Vaartkom.
De inkomzone is overdekt en verbindt de noordelijke en de zuidelijke
toegang.
Het plein aan de ‘achterzijde’ van het gebouw is verrassend voor
wie nooit op de terreinen van Inbev komt. Door zijn grootte en
afwerking lijkt het zo weggelopen uit een groot representatief
stadsdeel, terwijl het nu ietwat verscholen zit aan de ‘achterkant’.
Dit plein vormt echter de aanzet tot de herstructurering van de
hele achterliggende enclave.
De openheid van het gebouw geeft het hoofdkwartier een zeer
stedelijk karakter. Tegelijk versterkt de opvallende inplanting
- samen met de tegenover gelegen brouwerijtoren - het ‘bierkarakter’
van deze stadspoort.
3. Labo’S inbeV
een aangekleed laboratorium
Achter het hoofdkantoor van Inbev centraliseerde de brouwerijgigant
verschillende afdelingen in een nieuw labogebouw.
Dit ovaalvormige gebouw staat langs het nieuwe plein opgesteld,
recht tegenover de zuidelijke inkom van het hoofdkantoor.
Door de afwerking in mooie materialen is ook dit uiterst functioneel
gebouw een visitekaartje van de firma.
Het gebouw staat op een sokkel van blauwe steen. Daarboven
is de glazen huid van het complex bedekt met een enorme zonnewering,
gemaakt van koperen cassetten die verwijzen naar
vroegere brouwersvaten. Door een specifieke bewerking van
deze platen kan je wel van binnen naar buiten kijken, maar niet
omgekeerd. Op enkele strategische zichtpunten zijn er enkele
panelen weggelaten. Aan de noordkant zijn de glazen panelen
afwisselend doorzichtig en enkel lichtdoorlatend.
Op de eerste en tweede verdieping zitten de eigenlijke labo’s
microbiologie en chemie. rondom het gebouw ligt een wandelpad.
architecten hoofdkantoor en labo’s Inbev:
Poponcini & Lootens ir. architecten
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
2 2 3,2 2 2

uitgangSpunt Vaartkom
Bij de herontwikkeling van de Vaartkom krijgt de Dijle opnieuw
een centrale plaats in de stedelijke structuur. De rivier moet
zoveel mogelijk worden opengemaakt. Langs de oevers komt
een Dijlepad en waar mogelijk een groene aanleg.
Een stad aan het water leeft. Water zorgt voor ruimte in een
dichtbebouwde stad. Het verbindt verschillende stadsdelen met
elkaar. Niet toevallig werken vandaag zowat alle West-Europese
steden aan de band tussen de stad en het water. Wie water zegt,
denkt in Leuven meteen aan de Dijle. Vandaar dat ook hier de
kwaliteit van de Dijle een uitgangspunt vormt in de herontwikkeling
van dit gebied.
Terwijl de voorbije decennia de Dijle soms letterlijk onder de
grond en gebouwen verdween, vormt de rivier nu de leidraad in
de heropbouw van de Vaartkom. De rivier vormt hier de grens
van de bebouwing en bepaalt de inplanting van de gebouwen.
Op de ingegroende oevers komen voet- en fietspaden die snelle,
veilige en aangename verbindingen doorheen de stad bieden en
zo het al uitgebreide ‘zachte’ netwerk doorheen Leuven vervolledigen.
In dit binnengebied zijn de grote industriële complexen doorheen
de jaren letterlijk met hun rug naar de Dijle toe gebouwd.
Zicht op Dijlepad achter de
voormalige brandweerkazerne © BUUR
a. Het binnengebieD
Van De encLaVe
een toekomstige woonwijk aan het water
Op de andere Dijleoever aan de stadszijde ligt de bebouwing met
de achterzijde naar het water en de industrie. Het gevolg hiervan
is dat de Dijle hier doorheen een soort niemandsland slingert.
Bij de heropbouw van het gebied zal de Dijle de ‘voorkant’
worden. De rivier zal met haar toekomstige groene oevers een
centraal element worden dat de verschillende stadsdelen met
elkaar verbindt. Omwille van de rustige ligging komen hier
voornamelijk woningen. Een groot deel van het binnengebied
zal echter onbebouwd blijven en dienen als groen publiek park
- bij voorkeur grenzend aan de Dijle. Brugjes over de rivier zullen
deze nieuwe woonwijken verbinden met de woonbuurten op de
andere oever. De stad wil ook de andere oever - de omgeving
van de strijdersstraat - opwaarderen.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007

uitgangSpunt Vaartkom
De ontwikkelingen in het zuidelijk gedeelte van de Vaartkom
moeten vormelijk en functioneel aansluiten bij de structuur
van de binnenstad. De nabijgelegen buurt wordt waar nodig
versterkt.
b. De HerontwikkeLing op De recHteroeVer Van De DiJLe
enclave aansluiten op de binnenstad
Het gebied tussen de J.P. Minckelersstraat, de Diestsevest en
de strijdersstraat maakt op sommige plaatsen een verloederde
indruk met slecht bebouwde binnenblokken, garageboxen,
wildparkeerders, ... Daarnaast is er ook groene niet publiek toegankelijke
ruimte.
Om deze desolate binnengebieden op te waarderen, wordt heel
dit gebied mee betrokken in de ontwikkelingen op de enclave
Tussen Twee Waters.
Sfeerbeeld rechteroever Dijle © BUUR
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
B B B B B

10
4. De encLaVe
LangS De Vaartkom
de zuidelijke oever van de Vaartkom
In tegenstelling tot de zes blokken aan de viaductzijde vormt
deze kant van de Vaartkom een echte wand. Het stadsontwerp
voorziet verschillende openingen in deze wand zodat het waterfront
en de nieuwe achterliggende wijk met elkaar in contact
kunnen komen. In de gebouwen zelf zullen er verschillende
functies komen als horeca, dienstverlening en vrije beroepen op
de gelijkvloerse verdieping en appartementen en/of loften daar
bovenop.
5. De mouteriJ en Haar SiLo’S
het orgelpunt van de skyline
Het meest opvallende beeld aan de zuidelijke oever van de
Vaartkom is ongetwijfeld de vijftig meter hoge silo’s van de
voormalige mouterij. De 54 betonnen cilinders domineren als
reusachtige samengesmolten orgelpijpen de skyline.
De hele constructie is in 1999 buiten werking gesteld. De mouterijgebouwen
zelf zullen onder de sloophamer verdwijnen omdat
hun structuur - o.a. door hun te lage verdiepingshoogten - geen
herbestemming toelaat.
Omdat de silo’s een erg karakteristiek beeld zijn, wordt onderzocht
of deze constructie een tweede leven kan krijgen. De
stad pleit ervoor de gelijkvloerse verdieping en de bovenste
verdieping minstens gedeeltelijk publiek toegankelijk te maken.
Bovenaan heb je namelijk een fenomenaal zicht op de hele
omgeving.
c. De zone ronD De SiLo’S en De moLenS Van orSHoVen
een woonerf
Wanneer het mouterijgebouw achter de silo’s verdwijnt, komt
het terrein tussen de silo’s en de achterliggende Dijle vrij voor
woningen. Langs de Dijle zal ook het ontbrekende stuk voet- en
fietspad tussen de Vaartstraat en de Tweewatersstraat vervolledigd
worden.
Vanuit de Vaartkom doet de stapelhuisstraat dienst als toegang
tot dit gebied. Via een aantal doorzichten wil men in dit gebied
de visuele link tussen de Vaartkom, de Dijle en de binnenstad tot
stand brengen. Ook de Molens van Orshoven - nu verdoken achter
het benzinestation - zullen opnieuw zichtbaar aanwezig zijn.
Een aantal routes voor zacht verkeer doorheen dit gebied - om
de Aarschotsesteenweg en de Vaartkom met de binnenstad te
verbinden - zullen van deze zone een interessant fietsknooppunt
maken.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
5 5 5 5 C

6. moLenS Van orSHoVen
een cultureel nest
Verscholen achter het benzinestation, liggen de Molens van
Orshoven, voormalige bloemmolens. Zowel de historische pakhuizen
langs de Vaartkom als de achterliggende Molens - verzameld
rond een binnenkoer - zijn unieke en beschermde gebouwen
waarin je ondermeer een mooi houten dakgebinte kan ontwaren.
De molens zijn de laatste getuigen van de oorspronkelijke
19de-eeuwse bebouwing in de Vaartkom die gekenmerkt werd
door rijen pakhuizen. Het gebouwencomplex overleefde, weliswaar
met de nodige kleerscheuren, de bombardementen tijdens
de laatste wereldoorlog.
Vandaag bloeien in de molens een hele reeks creatieve organisaties
zoals bijvoorbeeld de kunstenorganisatie Artforum, het
theatergezelschap Fabuleus en de kunsteducatieve organisatie
Mooss. Zij geven deze gebouwen een nieuwe bestemming. Ook
in de toekomst zal deze site zich verder ontwikkelen als een cultuureducatief
centrum.
D. Hoek J.p. minckeLerSStraat en
VaartStraat
woningen
Deze hoek is vandaag parking voor de omliggende kantoren. Het
is echter niet de bedoeling dat dit zo blijft. De parkings kunnen
geïntegreerd worden in de nieuwe bebouwing op de enclave.
Het stadsontwerp voorziet hier woningen.
7. Hoek Vaartkom - VaartStraat
voormalige brandweerkazerne
Op de hoek van de Vaartkom en de Vaartstraat huist op dit
moment de vzw Wonen en Werken: een regionaal opleidings- en
tewerkstellingsinitiatief voor langdurige werklozen en laaggeschoolden.
Zij gaan binnenkort een nieuw onderkomen krijgen
op de vernieuwde veilingsite tegenover de Bodartparking in
Heverlee. Vandaar dat dit gebouw vrij komt.
De bestaande structuur van deze voormalige brandweerkazerne
leent zich niet tot een herbestemming. Hier zal dan ook een
nieuwbouw komen, hoofdzakelijk voor bewoning.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
6 6 6
7 D
11

12
BUrCHTsTrAAT
GLAsBLAZErIJsTrAAT
sLUIssTrAAT
VAArTKOM
2. SLuiSStraat en omgeVing
VAArTsTrAAT
De industriële activiteiten in de omgeving van de sluisstraat en
de Vaartstraat zijn bijna allemaal weggetrokken. De immense
ruimten bieden plaats voor nieuwe ontwikkelingen. Aan de
stadszijde komen er vooral woningen terwijl de schaal van
de nieuwe gebouwen richting Vaartkom zal aansluiten bij de
bestaande monumentale historische gebouwen. Denk maar aan
de beschermde brouwerij De Hoorn op de hoek van de Vaartkom
en de sluisstraat of het gebouw Zeelandt.
De omgeving van de aanpalende Penitentienenstraat en
Fonteinstraat heeft door inspanningen van particulieren en de
lokale overheid al een heel andere aanblik gekregen en vormt
de aanzet voor de gezichtswissel van de hele buurt. Zo groeit
op de voormalige drankencentrale Terclavers een interessante
woonwijk.
Dwars doorheen dit gebied meandert de Dijle via verschillende
armen richting het noorden. Toch is de rivier nu nauwelijks zichtbaar
aanwezig. De gebouwen staan immers met hun rug naar
de stroom en vele fabriekshallen zijn over het water gebouwd.
Door de afbraak van deze oude panden ontstaat de unieke
mogelijkheid de Dijle terug in beeld te brengen. Zo kan ook hier
het Dijlepad dat fietsers en voetgangers snel en veilig doorheen
de stad loodst, vervolledigd worden. Tussen de twee Dijlearmen
komt een park.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
6 2 A

1. Site zeeLanDt
wonen in het achterliggende gebied
Dit Inbevgebouw zal waarschijnlijk nog een tijdje in gebruik
blijven als kantoor. Volgens het stadsontwerp kunnen in het nu
onzichtbare achterliggende binnengebied aan het water appartementen
komen met een gemeenschappelijke tuin.
2. feeStzaaLSite
nieuwe mogelijkheden
Tussen de sluisstraat en de Vaartstraat ligt de voormalige
feestzaal ‘stella Artois’. Door de vroegere verbouwing tot kantoren
heeft het gebouw zijn oorspronkelijke kwaliteiten verloren.
Daarom is het behoud van het gebouw niet aangewezen.
Het stadsontwerp stelt voor om ook hier een woongebied te
maken. Aangezien dit stuk aan de sluisstraat grenst aan het
nieuwe park, zal er ook door dit gedeelte een voetgangersverbinding
komen. Deze zal de verbinding leggen tussen de Vaartstraat
en het nieuwe park.
Tegelijk zal ook een fietsersverbinding de link leggen tussen de
Vaartstraat - via de watertoren - en de Vaartkom.
3. botteLariJSite
gezinswoningen met tuin
Het voormalige bottelarijgebouw plaatst op dit moment het Klein
Begijnhof letterlijk in de schaduw. Deze reus zal dan ook niet
behouden blijven. Niet alleen omwille van de enorme schaalbreuk
met de omgeving, maar ook omwille van de beperkte
mogelijkheden tot hergebruik, en de nood aan gezinswoningen.
Aansluitend op de kleine schaal van het Klein Begijnhof, worden
op deze plek ééngezinswoningen met een tuin van verschillende
groottes en voor diverse inkomens voorzien. Op het terrein
komen - in een ondergrondse parking - ook de nodige parkeerplaatsen,
voor het project en voor de buurt.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
1 2 3 3
1

1
uitgangSpunt Vaartkom
Groene ruimte zorgt voor de noodzakelijke ademruimte in
dichte woonomgevingen. Daarom wil de stad de woonkwaliteit
verzekeren door voldoende groene publieke ruimte te
voorzien. Zowel nieuwe parken - gericht op de omliggende
woningen - als voor de publiek toegankelijke Keizersberg,
zullen daar een belangrijke rol in opnemen.
4. park SLuiSStraat
groene ademruimte
De sluisstraat zal in de toekomst een belangrijke verbinding
voor voetgangers en fietsers vormen tussen de Vaartkom en het
stadscentrum. De straat wordt dan ook volledig heraangelegd.
Ter hoogte van het sluizencomplex over de Dijle komt een nieuw
openbaar park als overgang tussen de eerder kleinschalige
nieuwe invulling op de voormalige bottelarijsite en de meer
grootschalige gebouwen aan de Vaartkom.
Het park wordt begrensd door twee Dijlearmen die nu nog overbouwd
zijn, maar in de toekomst zullen opengelegd worden en
groene oevers krijgen. Zowel de feestzaalsite als de bottelarijsite
krijgen gevels aan het park. Het Dijlepad zal voor fietsers en voetgangers
de Mechelsestraat via de sluisstraat verbinden met de
Vaartkom en doorheen de feestzaalsite met de Vaartstraat.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
4 4 4
Zicht op park Sluisstraat © BUUR

uitgangSpunt Vaartkom
De Vaartkom zal nauwer aansluiten bij de binnenstad. Het
gebied ligt op amper 10 minuten wandelen van het station en
de historische stadskern. Vandaag zijn de verbindingen nog
niet optimaal uitgewerkt. Vandaar dat in de nieuwe projecten
speciale aandacht gaat naar aangename, veilige en rechtstreekse
verbindingen voor fietsers en voetgangers tussen
de Vaartkom en het stadscentrum.
5. brouweriJ De Hoorn
beschermd monument
Deze brouwerij - op de hoek van de sluisstraat met de Burchtstraat
- is beschermd als monument. Met haar unieke bouwstructuur is
deze brouwerij een belangrijk stuk industriële archeologie. Op
de eerste verdieping zijn in de brouwzaal nog de vroegere ketels
zichtbaar. Momenteel worden de mogelijkheden tot herbestemming
onderzocht.
Zicht op Dijlepad langs bottelarijsite en park, © BUUR
a. bouwbLok burcHtStraat -
gLaSbLazeriJStraat
Het terrein op de hoek van de Burchtstraat en de Glasblazerijstraat
ligt al een aantal jaren braak. Deze plaats leent zich tot de
inplanting van appartementen rond een gemeenschappelijk binnenplein.
De nieuwe invulling moet ook de omliggende buurt
opwaarderen. Zo worden de Glasblazerijstraat en de Valkerijgang
bij de heraanleg ingericht als woonerf.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
5 5 A A
1

1
6. gebouwenriJ tuSSen
VaartStraat en SLuiSStraat
monumentale gevels
De stad wil deze overweldigende gebouwen graag behouden
en ze een nieuwe bestemming geven. Ze geven de Vaartkom
namelijk een eigen karakter. Ook cultuurhistorisch zijn ze van
belang. De brouwerij De Dijle was samen met brouwerij De
Hoorn de bakermat van het moderne stella Artois. De tussenliggende
watertoren, de machinezaal en de stokerij waren dan weer
essentieel voor het brouwproces.
Brouwerij De Dijle is typerend voor het modernisme dat bij de
wederopbouw van de Vaartkom zijn intrede heeft gedaan. Het
gebouw zorgt voor een gesloten bakstenen wand langs de oever
van de Vaartkom. Het stadsontwerp suggereert hier een flexibele
invulling met beneden een winkel en boven plaats voor kantoren,
een bedrijvencentrum of lofts.
Naast de brouwerij maken de watertoren, de machinezaal en
de stokerij de gevelwand tussen de Vaartstraat en de sluisstraat
compleet. Deze drie complexen ondersteunden de werking van
brouwerijen De Dijle en De Hoorn. Ze veruiterlijken de evolutie
van de verschillende bouwstijlen.
De stad onderzoekt of hier een woonproject kan komen. Onder
de watertoren zal ook een doorgang komen voor voetgangers en
fietsers die de belangrijkste link legt tussen de Vaartkom en de
binnenstad via het park aan de sluisstraat.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
6 6 6 6 5

. tercLaVerSSite
De hele Terclaverssite - een gebied waar tot vorig jaar de
gelijknamige drankhandel stond - is op dit moment één
grote werf. Aansluitend op de vernieuwingen langsheen de
Penitentienenstraat en de Fonteinstraat, komt ook hier - op een
steenworp van de Vismarkt - een groot woongebied met honderd
appartementen, twaalf rijhuizen en een groengebied.
Ondergronds bouwt men een parking die niet alleen de auto’s
van de nieuwe bewoners zal stallen, maar ook de wagens van
de andere buurtbewoners en werknemers van de bedrijven van
de naastliggende gerenoveerde silotoren. Zo zullen ook hier de
auto’s - net als in de buurtstraten - grotendeels uit het straatbeeld
verdwijnen.
Naast het wooncomplex realiseert de ontwikkelaar ook een reeks
infrastructuurwerken die overeenstemmen met de algemene
visie voor de herontwikkeling van de Vaartkom. Zo gaat hij:
- de Dijle openleggen:
hier bijna 120 meter tussen de
Penitentienenstraat en de Mechelsestraat.
- het Dijlepad aanleggen.
- nieuw groen aanplanten:
hier een publiek groen parkje - het Klaverpark
- op de andere oever tussen de Dijle en de
woningen in de Penitentienenstraat.
- voet- en fietspaden voor snelle verbindingen realiseren:
hier via een brugje over de opengelegde Dijle
naar de Fonteinstraat en de Mechelsestraat.
projektontwikkelaar Promobuild: 02 726 90 90
ontwerper gebouwen: A33
ontwerp buitenaanleg: Pauwels
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
B B B B 9
1

1
WOLVENGANG
AssTrAAT
D’EYNATTENsTrAAT
ENGELs PLEIN
VAArTKOM
VAArTKOM
1. Het entrepotgebouw
een beschermd modernistisch monument
Deze ‘pakketboot’ sluit al sinds 1957 de Vaartkom af. Het was
(en is nog gedeeltelijk) een opslagplaats voor goederen die per
spoor en schip werden aangevoerd. Dit sobere, monumentale
bouwwerk is mooi in zijn omgeving ingepast. Wie via de
Mechelsesteenweg de stad inrijdt, ziet een rond volume waarrond
het verkeer draait. Aan de kant van de vaart opent het zich
door de enorme toegangspoort. Het complex is gebouwd in de
jaren ‘50 en beschermd sinds 2003.
Het gebouw is eigendom van de stad die het later op de markt
zal brengen in functie van een renovatie en herbestemming. De
stad mikt op functies die de levendigheid en de diversiteit van de
Vaartkom kunnen versterken.
3. noorDeLiJke oeVer
Het water en de stad vinden elkaar terug. Dat is niet alleen het
geval voor de Dijle in de twee andere deelgebieden, maar uiteraard
ook rond de Vaartkom zelf. In tegenstelling tot het meanderende
riviertje dat de Dijle in Leuven is, biedt de vaart - door
haar grootte en rechtlijnigheid - andere, unieke mogelijkheden.
Op de oever van deze enorme waterarm kan in de toekomst een
aangename wandelboulevard ontstaan met horecazaken, winkels
en recreatieve en culturele functies op de benedenverdiepingen
en appartementen met een uniek uitzicht op de hogere
verdiepingen. samen met het aangrenzende nieuwe park op de
Keizersberg wordt dit gedeelte van de stad een uitzonderlijke
plek aan het water.
2. keizerSberg
de groene long van het gebied
De abdij van Keizersberg troont uit boven de Vaartkom. Vandaag
is er echter nauwelijks een relatie tussen beide, omdat het
groengebied van de Keizersberg ontoegankelijk is. Er loopt enkel
een klein pad vanaf de Burchtstraat over de rand van de berg
en onder de viaduct naar Wilsele-Dorp. De stad werkt aan een
overeenkomst met de abdij om een deel van het groengebied
over te nemen en publiek toegankelijk te maken (zie mozaïek 11).
Zo onderzoekt men ondermeer hoe men het hoogteverschil tussen
de Vaartkom en de Keizersberg kan overwinnen. Eventueel
kan dit gebeuren via trappen en hellingen vanaf het Engels Plein.
Hierdoor kan deze plek het perfecte spiegelbeeld vormen van de
dichtbebouwde Vaartkom.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
1 1 1 1 2,7

uitgangSpunt Vaartkom
rondom de Vaartkom kan zich een karakteristiek en levendig
waterfront ontwikkelen met een hoge verblijfskwaliteit. Het
typische beeld van de zes blokken blijft behouden en zal
verder versterkt worden. In deze wijk komen verschillende
stedelijke functies.
3. De noorDeLiJke oeVer zeLf
de ruggengraat van het gebied
Deze zijde van de Vaartkom is ongetwijfeld de meest typische.
De rij van zes blokken met kleine tussenstraatjes valt meteen
op wanneer je de Vaartkom nadert. Vandaar dat het herontwikkelingsplan
dit uniek uitzicht wil behouden en versterken. De
band van de zes blokken met het water kan eenvoudig worden
gerealiseerd door het doorgaande autoverkeer naar het achtergelegen
gebied (het Engels plein) te verhuizen. Zo ontstaat er
een wandelboulevard met ondermeer horecazaken en winkels
langs het water.
Zicht op de wandelboulevard © BUUR
De handelszaken aan de kant van het Engels Plein zijn gericht
op autoverkeer en vormen een interessant alternatief voor de
zogenaamde steenwegwinkels, zonder ze te beconcurreren. Men
wil op deze plek voornamelijk gespecialiseerde en grootschalige
detailhandel aantrekken. Aan de kant van het water wordt dan
weer gemikt op buurtondersteunende commerciële ruimten en
op horeca op schaal van de voetganger.
Op de bovenliggende verdiepingen van deze zes blokken komen
woningen en kantoren met een uniek uitzicht. Ook de bestaande
plezierhaven past perfect in dit kader.
De zes blokken - die in handen zijn van verschillende eigenaars
- zullen in een verschillend tempo ontwikkeld worden. Op dit
moment zijn er twee concrete bouwprojecten.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
3 3 3 3 3
1

20
4. bLok i
Het autonoom gemeentebedrijf van de stad zal in samenwerking
met een sociale huisvestingsmaatschappij een nieuwbouw realiseren
met een mix van sociale koop- en huurwoningen, private
woningen en commerciële activiteiten.
5. bLok ii
Na het verkrijgen van een stedenbouwkundige vergunning kan
de aannemer starten met de sloop van de bestaande gebouwen
en een nieuw gebouw rond een binnentuin optrekken. Twee
torens, één aan de waterkant en één aan de kant van het Engels
Plein, markeren het gebouw. In totaal zal het complex 93 woningen
tellen. Op de gelijkvloerse verdieping komen aan de kant
van de Vaartkom kleinere handels- en horecazaken en aan het
Engels Plein grotere commerciële ruimten. Onder het gebouw
is een ondergrondse parking.
projectontwikkelaar Ghelamco: 057 21 91 14
architecten: Jaspers - Eyers & Partners
Zicht op blok II en blok III © Eyers & Partners
6. bLok iii
Het voormalige Hungaria gebouw is reeds een tijdje afgebroken.
In de plaats bouwt men een bakstenen complex met aan de
Vaartkom en het Engels Plein een torenvolume. De gelijkvloerse
verdieping geeft toegang tot de ondergrondse parking. Op de
eerste verdieping zorgt een tuin op het dak van deze parkeerzone
voor licht in de omliggende binnenruimten.
Aan de waterkant zitten grote terrassen, terwijl de kant van het
Engels Plein eerder gesloten is. De opbouw is gelijkaardig aan
blok II met in de benedenverdiepingen commerciële functies en
gemeenschapsvoorzieningen en daarboven appartementen.
projectontwikkelaar B.C.s.: 02 217 20 92
architecten: Avonts & partners nv, desmedt architecten bvba,
Jaspers - Eyers & Partners
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
4 5,6 5,6 5,6 5,6

uitgangSpunt Vaartkom
Het Engels Plein wordt ingericht als grootschalige publieke
ruimte door het verplaatsen van het verkeer en een nieuwe
brug die rechtstreeks aansluit op het Artoisplein.
7. Het engeLS pLein
een heroverde ruimte
Door de bouw van de viaduct rond 1980 is het Engels Plein
gedegradeerd tot een stedelijke restruimte die vooral als parking
dienst doet. De zes blokken hebben zich in de loop der jaren dan
ook grotendeels met de rug naar het plein gekeerd. Door de verplaatsing
van de weg voor autoverkeer vanaf de waterkant naar
hier, kan dit gebied terug een eigen identiteit ontwikkelen.
Het is niet mogelijk om onder de viaduct te bouwen. De globale
heraanleg van het Engels Plein neemt deze ruimte mee op, niet
meer als parking maar als aantrekkelijke ruimte voor sport, spel
en evenementen. Ook vaste elementen zoals een busstation,
een skateramp of een basketbalterreintje kunnen hier een meerwaarde
geven.
Aan de kant van de Keizersberg is er wel bebouwing mogelijk
op het Engels plein. Omwille van de drukte van de viaduct is
Zicht onder viaduct © BUUr
het niet aangewezen om daar woningen te voorzien. De stad
kiest dan ook voor een parkeergebouw en kantoren bovenop
een commerciële sokkel. De parkeerplaatsen dienen niet alleen
voor de bezoekers van het gebouw zelf, maar ook voor de hele
omgeving.
Zicht op Engels Plein vanaf trap Keizersberg © BUUr
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
7 7 7 7 7
21

22
Verkeer noorDeLiJke oeVer
uitgangSpunt Vaartkom
De auto-ontsluiting van de Vaartkom gebeurt hoofdzakelijk
via de singels en het Verkeersplein Tussen Twee
Waters (Joanna-Maria Artoisplein), aangevuld met de
Aarschotsesteenweg en de Kolonel Begaultaan. Ook een
hoogwaardige busverbinding met het Martelarenplein is
noodzakelijk.
A. FIETsBrUG
De geplande nieuwe fietsbrug
over de ring. Deze verbindt
Wilsele-Dorp met het publieke
park van de Keizersberg en kan
een goed alternatief bieden voor
de huidige onaangename verbinding
onder de ring.
2. TOEGANGsTrAP
Vanaf het Engels Plein komt er
een nieuwe trap, en mogelijk
ook een lift, naar de nieuwe
toegang voor het park van de
Keizersberg.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
A
2
1

8
plannen en fotocollages © BUUR
1. PLEIN VOOr ENTrE-
POT EN LINK NAAr DE
BINNENsTAD
Het plein voor het entrepotgebouw
wordt volledig autovrij.
Hier komen alle routes voor fietsers
en voetgangers samen.
8. NIEUWE BrUG
Aan de kant van de vaart en
de aansluiting op de Begaultlaan
onderzoekt de stad de mogelijkheid
om een nieuwe brug over
de vaart - tussen het Engels Plein en de Zoutstraat - te bouwen. De
bestaande gerenoveerde spoorwegbrug - nu gebruikt door fietsers
- kan één rijrichting opnemen. Een nieuwe beweegbare brug aan
de stadszijde neemt de andere rijrichting en het fietsverkeer op. Op
die manier kan verkeer vanaf het J.M. Artoisplein rechtstreeks het
Engels Plein en de Kolonel Begaultlaan bereiken.
VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007 VAARTKOM ANNO 2007
2

2
Voor en na
Vaartkom 2003
Vaartkom 2007