Wetenschappelijke Tijdingen van februari 2008 - MCH

INHOUD
EDITORIAAL: .................................................................................................................................. 29
NASCHOLINGSKALENDER.......................................................................................................... 30
MCH-STICHTING
1. Medische literatuur en ethiek
• Labomailing: ..................................................................................................................... 31
• Excerpta medica ................................................................................................................ 34
• MCH-Digest...................................................................................................................... 45
2. Mededelingen
• Ter Herinnering................................................................................................................. 61
• Praktische info cursus spirometrie..................................................................................... 62
• Info samenaankoop............................................................................................................ 63
• Nieuwe versie Consult IT.................................................................................................. 64
• Info Kort............................................................................................................................ 66
• Verslag MCH Symposium................................................................................................. 67
VARIA
• Kunstzaken:....................................................................................................................... 68

Editoriaal
Een jaar vol beloften …
Eindelijk…, eindelijk …
We hebben een grond gekocht in Wezembeek-Oppem om een nieuwe polikliniek te bouwen.
En het wordt stilaan tijd! De gunstige cijfers stemmen ons hoopvol voor de toekomst. Om deze
gunstige evolutie te bestendigen dienen we te beschikken over een aangepaste infrastructuur.
Met de verwerving van de grond is de eerste fase ingezet.
Het huidige gebouw, “den hoek rechtover den Delhaize” wordt dus binnenkort “den hoek rechtover
den Jet”. Wie weet spreekt men ooit misschien over “het benzinestation rechtover het MCH” ?
De locatie is zeker geschikt, in de buurt van de huidige polikliniek en groot genoeg om er een mooi
gebouw neer te zetten.
Een gebouw dat perfect past in de visie van het MCH en overeenstemt met de rol die het MCH
wenst te spelen binnen de gezondheidszorg. Het is uiteraard de wens en gezamenlijke doelstelling
van de bestuurders om onze polikliniek verder te laten groeien.
We zijn ervan overtuigd dat ook onze leden een succesvolle toekomst voor het MCH wensen. Door
dit succes zullen meer artsen overtuigd worden om met ons samen te werken. Dit is onze hoop,
onze wens en daar werken we ook aan. Uiteindelijk speelt dit alles ook in het voordeel van onze
patiënten, dus van ons allemaal.
De periode waarin we stilaan het huidige gebouw, dat nog altijd de initiële vestiging van het MCH
in Wezembeek-Oppem is, verlaten, valt samen met de periode waarin de eerste en dus ook
“initiële”, Administratief Directeur, Dhr. Hendrickx na 41 jaar de fakkel zal doorgeven aan zijn
opvolger, Dhr. Willems, die nu al bijna 90 dagen in het MCH werkzaam is.
Dhr. Hendrickx mag trots zijn op de mooie evolutie die het MCH heeft doorgemaakt de afgelopen
41 jaar.
Hij zal een organisatie achter laten die, met de start van de bouw in Wezembeek-Oppem dit jaar,
bruist van nieuwe energie. Hierin kan zijn opvolger onmiddellijk een uitdaging vinden : een
nieuwbouw tot een goed einde brengen; een verhuis realiseren; kortom een nieuwe stap, naar een
succesvol MCH
Wordt vervolgd….
Paul Van Belle
Bestuurder
W.T. 237/29

Nascholing MCH
Graag nodigen wij U uit op onze volgende samenkomsten tijdens de maand maart 2008.
Do 11.03.08 MIDDAGNASCHOLING MCH
Gezinstherapie: relaties binnen het gezin: bouwstenen voor een goed
gezinsklimaat.
Spreker: dr. Danny Verstraeten, klinische psychologie MCH-Leuven
Moderator: dr. Hendrik De Vis
Zaal Terra, Brabanthal Leuven
Aanvang: 12.30u. stipt.
Accrediteringsnummer: 4801.0035– rubriek 2 – C.P.: 2.0 (credit points)
organisator: 2.111 (MCH)
Wo 19.03.08 R.V.T.-BETLEHEM
Leven tot het bittere einde? Euthanasie bij personen met dementie.
Spreker: dr. Chris Gastmans, interfacultair centrum voor bio-ethiek & recht, KU-Leuven
Moderator: dr. Michel Van Pelt
Cafetaria R.V.T.-Betlehem – aanvang: 20.45 u.
Accrediteringsnummer: 4800.0163– rubriek 6 – C.P.: 2.0 (credit points)
organisator: 2.111 (MCH)
Do 20.03.08 WERKGROEP HUISARTSEN
Reizen en gezondheid - update pretravel advies & aandacht voor de last
minute traveler.
Spreker: prof. dr. Fons Van Gompel, Associate Professor Tropical Medicine,
Chief Physician of the Medical Services & Travel Clinic Institute for Tropical
Medicine Antwerp Belgium
Moderator: apr. Marc Lontie
Accrediteringsnummer: 4801.0036– rubriek 2 – C.P.: 2.0 (credit points)
organisator: 2.111 (MCH)
Do 20.03.08 P.U.K. WEZEMBEEK-OPPEM
Gedwongen opname.
Spreker: dr. Marc De Hert, UC-Kortenberg
Moderator: dr. Jan Craenen
Vergaderzaal M.C.H. Druivenstreek
Aanvang : 21 u.
Accrediteringsnummer: 4800.0049– rubriek 6 – C.P.: 2.0 (credit points)
organisator: 2.328 (PUK)
W.T. 237/30

MCH–Stichting waar vragen … ideeën ontmoeten
Medische literatuur en ethiek
Willy Storms, willy.storms@pandora.be - Leslie Vander Ginst, vander.ginst@chello.be
Marc Lontie, marc.lontie@mchlvwo.be
Labo-Mailing
EVOLUTIES IN DE CERVIXCYTOLOGIE
Dr. K. Deraedt, Pathologische Ontleedkunde, UZ Leuven
1 Cervixkanker en HPV infectie
Cervixkanker blijft tot op heden de 2e meeste frequente kanker bij vrouwen wereldwijd, ondanks het feit dat
cytologische screening met de Papanicolaou (Pap) test reeds beschikbaar is sinds 1943. In de ontwikkelde
landen is de incidentie van cervixkanker afgenomen sinds de introductie van deze Pap test, maar deze
afname is recent afgevlakt. Bovendien is het noodzakelijk dat vrouwen zich frequent laten testen om een
aanvaardbare sensitiviteit te bereiken, gezien de relatief lage sensitiviteit van de Pap test.
Humaan papilloma virus (HPV) is aanwezig in meer dan 99% van de cervixkankers wereldwijd. Van HPV
zijn er reeds meer dan 100 genotypes bekend. Deze HPV genotypes worden onderverdeeld in types met laag
risico (LR-HPV) en types met hoog risico (HR-HPV) voor het ontwikkelen van een carcinoom. HPV infectie
is de meest voorkomende sexueel overdraagbare aandoening. Minstens 50% van de sexueel actieve mannen
en vrouwen zullen tijdens hun leven een HPV infectie oplopen. De incidentie van HPV infectie is het hoogst
bij jonge vrouwen. Ongeveer 80% van de HPV infecties zijn transiënt. Vrijwel alle LR-HPV’s en het
merendeel van de HR-HPV’s worden immers spontaan geëlimineerd na maanden of enkele jaren dankzij ons
immuunsysteem. Een minderheid (ongeveer 20%) van de HPV infecties (voornamelijk HR-HPV type 16 en
18) persisteert echter omdat het viraal DNA geïntegreerd wordt in het DNA van de gastheercel. Dit leidt tot
expressie van E6/E7 oncogenen, die noodzakelijk zijn voor maligne transformatie. Door persisterende
expressie van deze E6/E7 oncogenen kunnen infecties evolueren naar precancereuze letsels, die op hun beurt
kunnen evolueren naar een invasief carcinoom. In LSIL (laaggradig squameus intra-epitheliaal letsel) kunnen
zowel LR-HPV als HR-HPV types voorkomen. LSIL waarin enkel LR-HPV aanwezig is, is niet progressief.
In HSIL (hooggradig squameus intra-epitheliaal letsel) zijn bijna uitsluitend HR-HPV types aanwezig.
W.T. 237/31

2 Huidig protocol
80%
HPV eliminatie
HPV infectie
Regressie HR-HPV
Regressie
Progressie naar
precancereus letsel
(HSIL/CIN3)
20%
HPV persistent
Invasief
carcinoom
Momenteel gebeurt screening voor cervixkanker op basis van de Pap test. Het resultaat van deze test wordt
gerapporteerd volgens het Bethesda-systeem van 2001. Dit rapport dient volgende elementen te vermelden:
1. Kwaliteit van het staal
a. Voldoende kwaliteit (met vermelding van aan- of afwezigheid van endocervicale cellen)
b. Onvoldoende kwaliteit (bv. te weinig cellen, slechte fixatie, cellen onleesbaar door
superpositie van bloed, ontstekingscellen of door uitgesproken cytolyse)
2. Interpretatie
a. Geen evidentie voor intra-epitheliale neoplasie of maligniteit
- Organismen (Candida, Trichomonas vaginalis, coccobacillaire flora, Actinomyces,
Herpes, ...)
- Andere niet-neoplastische aandoeningen (reactieve celveranderingen,
bestralingsveranderingen, atrofie, glandulaire cellen in een post-hysterectomie
specimen, ...)
b. Epitheliale afwijkingen
- Atypische plaveiselcellen met onduidelijke betekenis (ASCUS)
- Atypische plaveiselcellen, HSIL niet uit te sluiten (ASC-H)
- Laaggradig squameus intraepitheliaal letsel (LSIL): HPV geassocieerde
celveranderingen en lichte dysplasie (CIN1)
- Hooggradig squameus intraepitheliaal letsel (HSIL): matige dysplasie (CIN2),
ernstige dysplasie (CIN3) en carcinoma in situ (CIS)
- Plaveiselcelcarcinoom
- Atypische glandulaire cellen (AGC) (endocervicale cellen, endometriale cellen of
niet verder gespecifieerd (NOS))
- Atypische glandulaire cellen, voorkeur neoplastisch (endocervicale cellen of niet
verder gespecifieerd (NOS))
- Endocervicaal adenocarcinoma in situ (AIS)
- Adenocarcinoma
c. Andere
- Endometriumcellen bij een vrouw ouder dan 40 jaar
3. Automatische review (dient vermeld te worden indien lezing door een automaat gebeurd is)
4. Bijkomende testen (meestal HPV test)
5. Opvolgingsadvies
W.T. 237/32

Sinds meerdere jaren wordt in sommige gevallen een aanvullende test gedaan om HPV op te sporen in een
cervixcytologie. In de Universitaire Ziekenhuizen van Leuven wordt hiertoe HPV DNA opgespoord van
zowel LR-HPV als HR-HPV types (via de Hybrid Capture II methode). Indicaties voor een HPV DNA test
zijn: 1. ASCUS en ASC-H
a. Indien LR-HPV en HR-HPV negatief: hoogstwaarschijnlijk reactieve veranderingen
b. Indien LR-HPV en/of HR-HPV positief bij ASCUS: meestal LSIL
c. Indien HR-HPV positief bij ASC-H: meestal HSIL
2. Na behandelde HSIL of AIS: bij negatieve cytologie, ten vroegste 6 maanden na conisatie of
lusexcisie. Indien nog HR-HPV positief: mogelijk hogere kans op recidief
3. Soms bij AGC: indien HR-HPV positief: mogelijk AIS
Aanwezigheid van HPV DNA in een cervixcytologie betekent dat de patiënte een HPV infectie heeft. Zoals
reeds vermeld is echter ongeveer 80% van deze infecties transiënt . Aanwezigheid van LR-HPV heeft dus
weinig klinisch belang omdat het letsel naar alle waarschijnlijkheid niet zal progresseren naar een
precancereus letsel. Ook zal 3 op de 4 vrouwen met HR-HPV enkel een transiënte infectie doormaken. Met
andere woorden, de specificiteit van een HPV DNA test naar preventie van cervixkanker toe is relatief laag.
Anderzijds is een dergelijke HPV DNA test wel van groot belang omdat deze test een grotere sensitiviteit
heeft dan de Pap test: met een HPV DNA test worden meer hooggradige letsels (HSIL) opgespoord dan met
de Pap test.
3 Toekomstperspectieven
Omdat infectie met oncogeen HPV de oorzaak is van cervixkanker, rijst de vraag of HPV testen in de
toekomst kunnen gebruikt worden als primaire screening voor cervixkanker. Dit zou betekenen dat HPV
bepaling zou gebeuren op alle negatieve cervixcytologies. Dit zou het screeningsinterval tot 5 jaar en
mogelijk zelfs tot 10 jaar kunnen verlengen. Het systematisch bepalen van HPV DNA bij elke
cervixcytologie is echter tegenaangewezen bij vrouwen jonger dan 30 jaar, omdat op jonge leeftijd de
prevalentie van transiënte HPV infecties te hoog is. Bovendien spoort men met een HPV DNA test ook
vrouwen op die HR-HPV positief zijn, maar geen letsel hebben. Dit zou leiden tot nodeloze ongerustheid en
onnodige colposcopies.
Sinds enkele jaren werd een nieuwe HPV test ontwikkeld, met name een HPV mRNA test. Deze test spoort
E6/E7 oncogenen op, die noodzakelijk zijn voor progressie naar een hooggradig letsel en een invasief
carcinoom. E6/E7 mRNA is een specifieke merker van oncogene activiteit, in tegenstelling tot HPV DNA
dat enkel wijst op HPV infectie. Deze HPV mRNA test zou dan ook een grotere specificiteit en grotere
positieve predictieve waarde hebben dan een HPV DNA test. Dit betekent dat de kans dat een hooggradig
letsel aanwezig is groter is bij een positieve mRNA test dan bij een positieve DNA test.
In ieder geval, studies hebben aangetoond dat zowel met HPV DNA als met HPV mRNA testen meer
hooggradige letsels worden opgespoord dan met de Pap test alleen. In grote internationale wetenschappelijke
tijdschriften werd recent dan ook voorspeld dat screening voor cervixkanker in de toekomst mogelijk zal
evolueren van de klassieke cytologische test naar een moleculaire test (HPV DNA en/of mRNA test).
Uiteraard is hiervoor eerst verder onderzoek op grote schaal en een kosten/baten analyse nodig.
W.T. 237/33

Reumatologie
Excerpta medica
Spondylodiscitis en zijn uiteenlopende presentatievormen
Spondylodiscitis kan zich manifesteren als een acute, gegeneraliseerde septische aandoening, maar ook
als een al langer bestaande rugpijn. Er wordt vaak niet aan de aandoening gedacht, enerzijds omwille van
de lage incidentie en anderzijds omdat de presentatie zo wisselend en vaak aspecifiek is. Daardoor komt
het dan ook dat een vertraging in de diagnose van weken tot maanden eerder regel is dan uitzondering.
Indeling: ontstekingen van de tussenwervelschijf kunnen worden ingedeeld in twee categorieën:
● Postoperatieve spondylodiscitis: er ontstaat een infectie als gevolg van een invasieve ingreep: dit
gebeurt in 0,1-3% van de gevallen.
● Spontane spondylodiscitis:
○ Bij volwassenen bedraagt de incidentie 1 à 2 per 100.000 per jaar.
○ Kinderen vormen een aparte groep: de incidentie bij jonge kinderen ligt namelijk hoog en dat
wordt mogelijk verklaard door het feit dat de bouw en de samenstelling van de wervelkolom,
met name in vasculair opzicht, bij kinderen anders is dan bij volwassenen.
Pathofysiologie:
● Men neemt algemeen aan dat een ontsteking van de discus hematogeen of lymfogeen ontstaat vanuit
infecties elders in het lichaam.
● In feite is de nucleus pulposus moeilijk te koloniseren omwille van de afwezigheid van
doorbloeding, maar als de bacteriën door diffusie eenmaal hierin terecht zijn gekomen, kan er een
fulminante ontsteking ontstaan.
● Er volgt een geleidelijke uitbreiding van het proces aan weerszijden van de discus in de
wervellichamen door een toegenomen regionale doorbloeding en oedeemvorming, waardoor
kolonisatie van de aangrenzende wervels wordt vergemakkelijkt.
● Infecties elders in het lichaam, zoals luchtweginfecties, endocarditis en urineweginfecties, die
eventueel tot sepsis kunnen leiden, maar ook patiëntgebonden factoren, zoals leeftijd, DM,
immunosuppressie en RA zijn bekend als factoren die het risico op spondylodiscitis vergroten.
● Vooral de combinatie van spondylodiscitis en endocarditis is een bekend verschijnsel.
Klinisch beeld: spondylodiscitis kan zich zowel acuut als subacuut uiten:
● Er is steeds een stadium waarin men een zieke patiënt met koorts ziet.
● Er kan voorafgaand elders in het lichaam een infectie aanwezig zijn geweest.
● Door mogelijke afwezigheid van specifieke symptomen kan er een vertraging optreden in de
diagnostiek.
● Meestal is de aangedane discus lumbaal gelokaliseerd, waardoor patiënt kan klagen over lokale
rugpijn en waarbij de wervelkolom zeer pijnlijk en gefixeerd kan zijn door hevige tonische
spierkrampen.
● Afhankelijk van de hoogte van het aangedane segment kan de pijn uitstralen naar de buik en de
benen.
● Als de infectie uitgebreid is, kan er neurologische uitval optreden en bij een lage lokalisatie kunnen
er als gevolg van prikkeling van de psoasspieren een flexiecontractuur en ‘tight hamstrings’
aanwezig zijn.
● De uitslag van de test van Lasègue kan ook positief zijn.
Diagnosestelling:
● Labo: weinig specifiek: bij ruim 30% is er een leukocytose en bij ruim driekwart van de gevallen is
er een verhoogde BSE-waarde.
● Medische beeldvorming:
○ Conventionele röntgenopnamen: vermits verschijnselen pas 2-4 weken na het begin van de
klinische symptomen ontstaan, zijn deze opnamen maar van weinig waarde. Aanvankelijk ziet
men onscherp begrensde aangrenzende wervellichamen en nadien sclerosering en versmalling
van de intervertebrale ruimte.
○ Botscan: wordt aanbevolen als er enig vermoeden van een spondylodiscitis is en heeft een hoge
sensitiviteit en specificiteit.
W.T. 237/34

○ MRI: belangrijkste radiologische hulpmiddel om de diagnose te stellen, want hier zijn de
afwijkingen eerder zichtbaar. Ook heeft MRI een hoge sensitiviteit en specificiteit, vooral als er
gadoliniumcontrast wordt gebruikt. Men ziet vooral versmalling en protrusie van de discus met
een hoge signaalintensiteit op een T2-gewogen opname, en erosie of destructie van de
eindplaten.
● Biopsieprocedure: betreft bloedkweken en histologische bestudering van met CT bekomen
naaldbiopten: ze kunnen van substantiële waarde zijn om de diagnose te stellen en om het
veroorzakend organisme te identificeren.
○ Meestal zijn gram-positieve micro-organismen de verwekkers.
○ Er is daarnaast echter een grote variëteit aan grampositieve en gramnegatieve micro-organismen
en fungi, die een spontane spondylodiscitis kunnen veroorzaken.
○ Voor het instellen van een juiste behandeling is deze identificatie van groot belang en zolang de
patiënt neurologisch stabiel is, moet gewacht worden met het starten van AB tot de identificatie
rond is.
Behandeling:
●B estaat uit bedrust en het toedienen van AB. Wat betreft het AB-beleid bestaat er geen consensus: er
bestaat namelijk een grote variatie aan mogelijkheden qua toedieningsvorm, AB-keuze en
behandelingsduur, maar over het algemeen heeft AB-therapie een goede uitkomst en is de sterfte bij
deze therapie laag.
● Bij mobilisatie kan men de wervelkolom laten rusten via een (gips)korset.
● Operatieve nettoyage, gevolgd door een spondylodese:
○ Kan zinnig zijn bij aanhoudende klinische verschijnselen, bij verhoogde BSE of bij
radiologische afwijkingen passend bij aanhoudende infectie ondanks AB-therapie.
○ Algemene indicaties: uitgebreide wervellichaamdestructie, een epiduraal of paraspinaal abces en
compressie van het ruggenmerg, in feite dus bij het optreden van mechanische instabiliteit van
de wervelkolom en /of neurologische uitval.
● Spontane spondylodiscitis: over het algemeen is de prognose gunstig, want met toediening van AB
geneest het grootste deel van de patiënten.
Besluit: feitelijk moet men bij iedere patiënt met lage rugpijn de aandoening overwegen, zeker in
combinatie met koorts en een verhoogde BSE, als het een kind of een oudere patiënt betreft en als er één
of meer van de genoemde risicofactoren aanwezig zijn.
Ook als er geen rugpijn aanwezig is, moet men de diagnose overwegen, als één van de bovengenoemde
kenmerken aanwezig is.
Bij tijdig stellen van de diagnose kan de aandoening succesvol worden behandeld, zonder ernstige
gevolgen, maar zowel een ‘patient’s delay als een ‘doctor’s delay zijn niet denkbeeldig, met alle gevolgen
van dien.
Ned Tijdschr Geneeskd 10 november 2007 pag. 2485-2490.
Dagelijkse Praktijk
Evolutie van het rookgedrag voor, tijdens en na de zwangerschap
Om de trends in verband met rookgedrag voor, tijdens en na de zwangerschap beter te kunnen
beoordelen, besloot men in Nederland om een vergelijking te maken tussen de bevindingen van het jaar
1996 en meer recent de periode 2000-2003.
Daarom werden in het kader van een meer algemene vragenlijst onder ouders van kinderen van 0-6
maanden oud een aantal vragen gesteld over het rookgedrag van de ouders:
● 5 vragen waren gericht op actief roken en stoppen met roken door de moeder in het laatste halfjaar
voor de zwangerschap, tijdens de zwangerschap en 0-6 maanden na de zwangerschap.
● 2 vragen waren gericht op het huidige rookgedrag van de vader dan wel de partner van de moeder.
Jaarlijks werden 4500-5000 vragenlijsten verstuurd en 2874-3346 vragenlijsten werden jaarlijks volledig
ingevuld retour ontvangen met volgende bevindingen als gevolg:
● Roken in de 6 maanden voor de zwangerschap: de gegevens van 9026 vrouwen waren bekend:
○ 25% gaf aan dat zij in die maanden hadden gerookt (geen statistisch significant verschil tussen
de verschillende jaren onderling).
○ 550 hiervan ( = 25% van de 2209 nog rokende vrouwen) stopten nog voor de zwangerschap met
roken. Voor de totale groep van 9026 betekende dat een gemiddeld percentage van 6%, maar
voor de jaren onderling was er ook een verschil, namelijk in 2001 5% rookstop, in 2002 6% en
in 2003 7% en de toename tussen 2001 en 2002 was statistisch significant.
W.T. 237/35

● Roken gedurende de zwangerschap: van 9045 vrouwen (99%) was bekend of zij tijdens de
zwangerschap rookten, en zo ja, of zij in de loop ervan met roken waren gestopt:
○ 11% van de vrouwen rookte tijdens de ganse zwangerschap dagelijks gemiddeld 5 sigaretten,
met als uitersten 1- 40.
○ Nog eens 3% rookte gedurende een deel van de zwangerschap en stopte ergens.
○ In 2001 rookte nog 17% en in 2002 en 2003 nog slechts 13%, wat wijst op een statistisch
significant verschil tussen 2001 enerzijds en 2002 en 2003 anderzijds.
○ 21-23% van de vrouwen die aan het begin van de zwangerschap rookten, stopte ermee tijdens
het beloop, bij voorkeur in de tweede maand van de zwangerschap en er was ook geen
statistisch significant verschil te vinden tussen de opeenvolgende jaren.
● Roken in het eerste halfjaar na de zwangerschap:
○ 15% gaf aan te roken.
○ 85% daarvan rookte dagelijks aan een gemiddelde van 10 sigaretten per dag, met als uitersten 1-
35 /d.
○ Ook hier was er een dalende trend merkbaar: in 2001 nog 17%, in 2002 nog 15% en in 2003
nog 14%, maar het verschil tussen 2002 en 2003 was niet significant.
● Rokende partners:
○ 28% ( 2554/9039) had op dat ogenblik een rokende partner aan een dagelijks gemiddelde van 10
sigaretten per dag, met als uitersten 1-50.
● Duur van het niet meer roken:
○ Gemiddeld 3 maanden na de bevalling bleek één derde (34%) weer begonnen met roken, terwijl
de verschillen over de jaren niet significant waren.
○ 47% van de vrouwen met een rokende partner begon opnieuw te roken tegenover 23% zonder
rokende partner.
Beschouwing:
● Er is wel degelijk een daling merkbaar aan rookgewoonten bij zwangeren sinds 1996:
○ Het laatste halfjaar voor de zwangerschap: 1996: 30% rookte / versus 2000 /’03: 25% rookte.
○ Tijdens de zwangerschap: 1996: 21% rookte / versus 2000 / ’03: 11% rookte.
○ Het eerste halfjaar na de zwangerschap: 1996: 24% rookte / versus 2000 /’03: 15% rookte.
● Vermits de gegevens over het rookgedrag afkomstig waren van de vrouwen zelf, was er
waarschijnlijk onderrapportage. Dat komt omdat in studies waarbij sprake is van zelfrapportage het
streven naar een sociaal wenselijk antwoord onvermijdbaar is, maar vermoedelijk is dit effect hier
beperkt gebleven omdat pas NA de zwangerschap gevraagd werd naar het rookgedrag gedurende de
zwangerschap in plaats van TIJDENS deze periode. Al bij al mag men dan ook aannemen dat 19% (
in plaats van bovenstaande 14%) wel eens rookte tijdens de zwangerschap en dat TENMINSTE 11%
gedurende gans de zwangerschap volhardde in de boosheid.
● Nog een beperking was het feit dat het aandeel hoogopgeleide vrouwen wat hoger was dan in de
algemene populatie in de fertiele levensfase, terwijl het aantal niet in Nederland geboren vrouwen
relatief laag was, maar toch komen de gevonden percentages goed overeen met nog meer recentere
bevindingen uit het Rotterdamse ‘Generation-R project’ (9778 moeders van kinderen geboren tussen
april 2002 en januari 2006) en met de cijfers van een eind 2005 gehouden peiling van de Landelijke
Werkgroep Wiegendood naar risicofactoren voor wiegendood.
● Er waren dus in ieder geval bepaalde trends in de periode 2001-2003:
○ Er was een stijging van het percentage moeders dat voor de zwangerschap stopte met roken.
○ Deze trend gold niet tijdens en na de zwangerschap: het percentage stoppers tijdens en het
aantal dat opnieuw startte na de zwangerschap was equivalent aan de bevindingen in 1996.
● Situering op Europees niveau: Nederland behoort tot de middenmoot:
○ Het aantal rokende zwangeren varieerde in de EU rond 2001 van ongeveer 12% (Portugal en
Zweden) tot 37% (België).
○ Sowieso behoort Nederland met zijn 27% rokende vrouwen > 15 jaar tot de Europese top (
cijfers uit 2003), met het laagste percentage in Portugal (10%) en het hoogste in Griekenland
(29%), maar het percentage rokende vrouwen ligt er tijdens de zwangerschap beduidend lager
(14%) en dat komt wellicht omdat de vrouwen zich bewust zijn van de gevaren voor het
ongeboren kind.
○ Het percentage vrouwen dat tijdens de zwangerschap rookt en dat na de bevalling rookt is
vergelijkbaar, maar toch verdubbelt het gemiddeld aantal gerookte sigaretten na de bevalling
van 5 naar 10, wellicht als gevolg van de denkpiste dat door vermindering van het dagelijks
aantal gerookte sigaretten de risico’s voor het ongeboren kind kunnen worden beperkt.
○ Er werd ten andere ook minder gerookt in de 6 maanden na de bevalling dan in de algemene
populatie vrouwen > 15 jaar.
W.T. 237/36

○ Bij de vaders van baby’s van 0-6 maanden lagen de verhoudingen ietwat genuanceerder: het
percentage rokers bedroeg 28%, terwijl dit in de algemene populatie ( >15 jaar) 31% was,
hoewel het aantal gerookte sigaretten in de algemene populatie een stuk hoger lag ( gemiddeld
16 stuks per dag tegenover gemiddeld 10 onder vaders van zuigelingen.
○ Niet te vergeten ook dat vrouwen na de zwangerschap vaker weer beginnen met roken als de
partner rookt en dat bewijst dat de partners een actieve rol kunnen spelen bij de rookstop van de
vrouwen.
Besluit: t.o.v. 1996 rookten vrouwen minder in de periode 2001/’03 tijdens het laatste halfjaar voor de
zwangerschap, tijdens de zwangerschap en in het eerste halfjaar na de zwangerschap, hoewel nog steeds
11% tijdens de ganse zwangerschap rookte, mits het aantal sigaretten te halveren.
Bij de vaders gebeurde er nauwelijks een aanpassing met als gevolg een negatieve invloed op het
rookgedrag van hun vrouwelijke partner.
Ned Tijdschr Geneeskd 17 november 2007 pag. 2566-2569.
Ofthalmologie
FHU en het rubellavirus
FHU ( = fuchs-heterochromie-uveïtis) is genoemd naar Ernst Fuchs die in 1906 een uitgebreide studie
publiceerde van 38 patiënten met heterochromie en iridocyclitis, waarbij hij speculeerde dat een
onbekend proces een abnormale ontwikkeling van het pigment van de uvea en een chronische geringe
ontsteking veroorzaakt, die uiteindelijk zou resulteren in secundaire manifestaties zoals irisatrofie en
cataract.
Prevalentie:
● Wordt geschat op ongeveer 1 per 100.000 individuen, wat overeenkomt met ongeveer 2% van alle
uveïtispatiënten, en een jaarlijkse incidentie van 1 per 1 miljoen.
● Waarschijnlijk ligt de daadwerkelijke prevalentie hoger:
○ Vooral bij personen met blauwe en groene ogen is heterochromie goed te onderscheiden, want
het aangetaste oog zal t.o.v. het andere oog doorgaans lichtblauw of lichter blauw van kleur zijn.
○ Daarentegen wordt de heterochromie bij patiënten met donkere ogen vaak minder goed of niet
waargenomen, waardoor de diagnose niet wordt gesteld.
● Komt waarschijnlijk evenveel voor bij mannen als bij vrouwen en openbaart zich meestal bij jonge
volwassenen als zij zich met een visusdaling, als gevolg van staar, aanbieden bij een oogarts.
Etiologie: was lang onduidelijk:
● Er zijn verschillende infectieuze en niet-infectieuze factoren genoemd als mogelijke oorzaak.
● Er is ook een verband vernoemd tussen FHU en een T. gondii- of herpes-simplexinfectie, maar
bewijs voor betrokkenheid van een van beide pathogenen ontbreekt.
● Quentin en Reiber suggereerden in 2004 dat een chronische intraoculaire infectie met rubellavirus
mogelijk de oorzaak van FHU zou kunnen zijn:
○ Ze konden bij alle 52 FHU-patiënten rubellavirusspecifieke intraoculaire antilichaamproductie
aantonen.
○ Ze waren ook in staat om bij 5 van 28 patiënten de aanwezigheid van rubellavirus-RNA in het
voorsteoogkamervocht aan te tonen.
Diagnosestelling: gebeurt vooral klinisch:
● Het gaat vooral om het onderscheid met andere vormen van heterochromie en dat gebeurt aan de
hand van een klassieke triade van symptomen zijnde irisheterochromie en/of diffuse irisatrofie,
typische descemetstippen en cataract in afwezigheid van synechiae en acute
ontstekingsverschijnselen.
● Ook werd bij 13 van 14 patiënten met FHU de intraoculaire antilichaamproductie tegen rubellavirus
aangetoond, wat de opvatting van Quentin en Reiber bevestigt, terwijl bij controlepatiënten met
andere vormen van uveïtis en met ouderdomscataract deze antilichaamproductie niet werd
gedetecteerd, met uitzondering van patiënten met MS, maar geen van de 14 patiënten vertoonde
aanwijzingen voor MS.
● Feit is dat de antilichaamproductie nog vele maanden na het stellen van de diagnose kan worden
aangetoond, wat er kan op wijzen dat de virale antigenen langdurig in het oog blijven. Nochtans was
de PCR-analyse met oogvocht van de FHU-patiënten negatief, wat een gevolg kan zijn van een lage
inherente gevoeligheid van de gebruikte PCR-tests of ook omdat het virus in zeer kleine
hoeveelheden in het voorsteoogkamervocht wordt uitgescheiden.
W.T. 237/37

Beschouwing:
● Mogelijk is FHU het gevolg van een chronische auto-immuunaandoening die wordt geïnitieerd door
een intraoculaire rubellavirusinfectie, maar waarbij het virus niet meer in het oog aanwezig is.
Verder onderzoek zal ter zake uitsluitsel moeten geven.
● Sinds de invoering van de rubellavaccinatie is de incidentie van rubella en het congenitaal
rubellasyndroom in Nederland sterk afgenomen, maar het is nog niet mogelijk om vast te stellen of
de vaccinatie ook beschermt tegen het ontstaan van FHU. Hiervoor dient verder onderzoek te
gebeuren mits gebruik van adequate laboratoriumdiagnostiek voor rubellavirusgerelateerde FHU.
Ned Tijdschr Geneeskd 24 november 2007 pag. 2631-2634.
Dagelijkse Praktijk
Behandeling van het rode oog met fusidinezuur: welles, nietes?
Voor de behandeling van acute infectieuze conjunctivitis geeft de NHG-Standaard Het rode oog de
voorkeur aan het antibioticum chlooramfenicol. Toch wordt in Nederland fusidinezuur ooggel 1% het
meest voorgeschreven, omdat het gebruiksvriendelijker is en geen ernstige bijwerkingen lijkt te hebben.
Verder blijkt uit vergelijkend onderzoek dat het middel even effectief is als andere lokale AB.
Incidentie:
● Jaarlijks ziet men in de eerste lijn ongeveer 15 per 1000 patiënten en dus komt de aandoening in de
westerse landen vrij frequent voor.
● In meer dan 80% van de gevallen schrijft de huisarts een antibioticum voor. Voor Nederland hield
dat in dat er in 1991 meer dan 900.000 recepten voor locale oculaire antibitica werden
voorgeschreven, waarvan 85% afkomstig van huisartsen. In Engeland bvb. gaat het jaarlijks om 3,4
miljoen recepten.
Vraagstelling:Is fusidinezuur ooggel effectiever bij de behandeling van acute infectieuze conjunctivitis
dan placebo?
● In 2001 verscheen er een Cochrane-review van onderzoeken uit de tweede lijn die de effectiviteit van
lokale AB vergeleken met placebo bij patiënten met een klinisch gediagnosticeerde bacteriële
conjunctivitis: conclusie was dat behandeling met AB de klinische genezing vervroegt.
● Om deze bevinding te controleren werden tussen oktober 1999 en december 2002 in de regio’s
Amsterdam en Alkmaar door 41 huisartsen uit 25 praktijken en gezondheidscentra een aantal
patiënten geselecteerd met een rood oog en / of (muco)purulente afscheiding, en ook patiënten met
dichtgeplakte oogleden, mits een aantal exclusiecriteria:
○ Voor de intake werden alle geschikte patiënten verwezen naar 9 praktijken waar 9 huisartsen de
patiënten in het onderzoek includeerden.
○ Alle proefpersonen werden geïnformeerd over doel, duur en uitvoering van het onderzoek
○ Aan de hand van een gestandaardiseerde vragenlijst werd een anamnese afgenomen, naast een
lichamelijk onderzoek.
○ Daarna werd op gestandaardiseerde wijze een bacteriekweek afgenomen uit de onderste fornix
van de conjunctiva van beide ogen, waarbij bij elke proefpersoon één oog als onderzoeksoog
werd aangewezen.
○ 4 maal daags moesten de proefpersonen vervolgens één druppel van de onderzoeksmedicatie in
de onderste fornix van het oog (of beide ogen) aanbrengen, te beginnen op de dag van de
inclusie tot en met één dag na het verdwijnen van alle klachten en symptomen.
○ Ofwel kregen de patiënten fusidinezuurgel 10 mg/g ofwel placebogel (carbomeer 2 mg/g)
○ Gedurende 7 dagen beantwoordden de proefpersonen vervolgens dagelijks 6 vragen over de
aanwezigheid van klachten en symptomen in het onderzoeksoog.
○ Na 7 dagen volgde een nieuwe evaluatie bij de includerende huisarts met wederom invullen van
een gestandaardiseerde vragenlijst + lichamelijk onderzoek + een bacteriekweek uit beide ogen.
Doelstellingen:
● Primaire uitkomstmaat: nagaan welke het verschil was in de proportie patiënten die na een
behandeling van 7 dagen genezen was, m.a.w. bij wie alle klachten en /of symptomen volledig
verdwenen waren
● Secundaire uitkomstmaten:
○ Het verschil in bacteriële eradicatie na 7 dagen
○ Het verschil in bijwerkingen en in de duur van de klachten en de symptomen
(overlevingsduuranalyse)
W.T. 237/38

○ Vergelijking van het effect van fusidinezuurgel met dat van placebo bij kweekpositieve dan wel
kweeknegatieve patiënten.
Resultaten:
● De geanalyseerde populatie telde uiteindelijk 163 proefpersonen: 73 in de interventiegroep en 90 in
de controlegroep.
● Na 7 dagen waren 45 patiënten in de fusidinezuurgroep (61,6%) genezen en 53 in de placebogroep
(58,9%), een absoluut risicoverschil van 2,8%. Na correctie voor de leeftijd bedroeg het absolute
risicoverschil 5,3%.
● Bij patiënten met een positieve kweek leek het behandeleffect sterker (gecorrigeerd absoluut
risicoverschil was 22,9%).
● Qua symptomatologie was er geen significant verschil tussen beide groepen en geen van de patiënten
was binnen 2 dagen klachtenvrij.
● 32% vertoonde een positieve kweek van het onderzoeksoog ( bij ongeveer de helft hiervan ging het
om Streptococcus pneumoniae) en 65,5% van de positieve kweken waren resistent tegen
fusidinezuur.
● Bij 16 van de 21 analyseerbare proefpersonen in de fusidinezuurgroep (76,2%) waren de bacteriën na
7 dagen verdwenen en in de placebogroep was dat het geval bij 12 van de 29 personen (41,4%). Het
absolute risicoverschil was dus 34,8% en het NNT bedroeg 2,9.
● 10 personen in de fusidinezuurgroep (13,3%) en 3 in de placebogroep (3,3%) meldden bijwerkingen,
een absoluut risicoverschil van 10,4%. Meest frequent ging het om een brandend gevoel na het
aanbrengen van de onderzoeksmedicatie.
Beschouwing: In feite is dit de eerste gerandomiseerde trial over dit onderwerp in de huisartsenpraktijk,
weliswaar te klein van opzet om een eventueel klinisch relevant verschil met zekerheid aan te tonen, maar
toch zijn er een paar interessante bevindingen te noteren:
● Fusidinezuur en placebo lijken na 7 dagen behandeling tot gelijke genezingspercentages te leiden.
● Bij patiënten met een positieve kweek lijkt het behandeleffect van fusidinezuurgel groter dan van
placebo.
● Tevens lijken de bevindingen die van een onlangs gepubliceerde Cochrane-review tegen te spreken:
deze omvatte 3 RCT’s en toonde aan dat lokale AB bij bacteriële conjunctivitis in een klinischspecialistische
setting, vergeleken met placebo, na 3 tot 5 dagen een significant beter
genezingspercentage opleveren. Mogelijk houdt het verschil verband met het feit dat de setting in het
Nederlands onderzoek de huisartspraktijk was, waar de prevalentie van positieve kweken
waarschijnlijk lager is en dat de verschillen in de resultaten na 7 dagen behandeling werden
beoordeeld (in de cochrane-review dus na 3-5 dagen).
● Ook valt het niet te verwachten dat een langere follow-up dan 7 dagen tot betere resultaten zal leiden
voor fusidinezuur t.o.v. placebo.
● Nog een tegenspraak: meer dan 60% van de in het onderzoek gekweekte bacteriën was resistent
tegen fusidinezuur en toch is in meerdere onderzoeken aangetoond dat behandeling even effectief is
als met andere lokale AB, zelfs al is de resistentie tegen fusidinezuur hoger. Heeft wellicht te maken
met het feit dat volgens de Nederlandse richtlijn een MIC van 1 mg/l of meer betekent dat de kweek
resistent is tegen fusidinezuur, maar deze grenswaarde is bepaald in serum en niet in traanvocht en
de gemiddelde concentratie van fusidinezuur ooggel 1% in het traanvocht blijkt 6 en 12 uur na
aanbrengen respectievelijk 10 en 6 mg/l te zijn. Wellicht geeft de gestandaardiseerde
gevoeligheidsbepaling uit de richtlijn geen juist beeld van de klinische effectiviteit in traanvocht.
Besluit:
● Als toekomstig onderzoek inderdaad een veel sterker effect van antibiotische behandeling in
kweekpositieve patiënten laat zien, kan men wellicht een eenvoudig diagnostisch hulpmiddel
ontwikkelen om een bacteriële verwekker aan te tonen. Op die manier zou een bacteriekweek, en de
diagnostische vertraging die dat met zich meebrengt, overbodig zijn.
● Misschien mist de trial power, maar toch ondersteunen de bevindingen de voorkeur van de huisartsen
voor fusidinezuur niet.
Huisarts & Wetenschap 50 (12) november 2007 pag. 593-599.
Infectieziekten
AIDS: even onder het stof uithalen…. misschien is een kleine reminder niet uit den boze….
Als men spreekt over hiv, bedoelt men over het algemeen type hiv-1, want hiv-2 komt buiten West-Afrika
nauwelijks voor en is minder virulent dan hiv-1.
W.T. 237/39

Besmettingskans: Varieert sterk, want gebeurt op 3 manieren:
● Via transfusie met hiv-geïnfecteerd bloed: de kans dat de ontvanger besmet raakt ligt tussen de 90 en
100%.
● Via transmissie van de moeder naar het ongeboren kind: de kans dat de zuigeling besmet raakt
tijdens de zwangerschap en bij de bevalling bedraagt ongeveer 40%.
● Via onbeschermde seks: de kans op overdracht is laag:
○ Bij een onveilige vaginale coïtus met een hiv-positieve partner: 0,05-0,15% voor de vrouw en
0,03-0,09% voor de man.
○ Bij onveilig receptief en insertief anaal contact: de kans bedraagt respectievelijk 0,8-3,2 en
0,03%.
Ook andere factoren spelen een rol:
● De virulentie van het virus en de ‘viral load’: verklaring waarom het acute stadium van hiv, bij een
hoge viral load, het meest besmettelijk is.
● Andere seksueel overdraagbare aandoeningen ( soa’s): zij vergroten de kans op een hiv-besmetting.
Epidemiologie: Er zijn wereldwijd 40 miljoen mensen besmet met hiv, waarvan de meerderheid (63%) in
Afrika, ten zuiden van de Sahara:
● Wereldwijd zijn er in totaal 25 miljoen mensen aan aids overleden.
● Heteroseksueel contact is verantwoordelijk voor circa 85% van de nieuwe infecties.
● Er worden dagelijks 14.000 mensen geïnfecteerd, waarvan een kwart jonger is dan 25 jaar.
● Vrouwelijke adolescenten worden 3 tot 6 keer vaker besmet dan mannelijke adolescenten.
● Een derde van de transmissie buiten Afrika is het gevolg van intraveneus drugsgebruik.
Het absolute aantal hiv-infecties blijft stijgen, maar toch lijkt er een relatieve stagnering plaats te vinden
van de groei van de pandemie: hoogtepunt qua aantal nieuwe infecties lag in de jaren negentig van de
vorige eeuw en nadien nam de groei wereldwijd geleidelijk af. Hiervoor komen een paar verklaringen in
aanmerking:
● Succesvolle preventieprogramma’s en veranderd seksueel gedrag.
● Een verzadiging van de epidemie in de landen waar de mortaliteit t.g.v. aids hoog is.
● Deze stagnering of zelfs afname van de prevalentie ziet men in bvb. Kenia, Zimbabwe, Haïti,
Thailand en Cambodja.
De snelste groei vond de laatste jaren plaats in Oost-Europa en Centraal-Azië, met name in Oekraïne en
de Russische Federatie: in 2005 werd het aantal besmettingen er op 1,5 miljoen geschat = 20 maal zoveel
als voor 10 jaar.
In Zuidoost-Azië groeit de epidemie met name in China en India: de hiv-prevalentie is er wel relatief laag
(< 1%), maar in absolute zin is de epidemie er echter een groot probleem aan het worden, met een geschat
aantal van 5,7 seropositieven in India en 0,65 miljoen in China.
Behandeling: Door de invoering van ART ( antiretrovirale therapie) bestaande uit een combinatie van
minstens 3 medicijnen, bekend als HAART ( ‘highly active antiretroviral theray’), werd in 1996 Aids een
behandelbare chronische ziekte:
● Aanvankelijk kostte deze behandeling 20.000 Amerikaanse dollar per persoon per jaar =
onbetaalbaar voor ontwikkelingslanden
● Geleidelijk aan kwam er een serieuze afslanking van het prijskaartje, maar toch blijft de therapie
voor velen een onbetaalbare zaak
● Vervolgens lanceerde de WHO in 2003 de ‘3 by 5’-slogan ( = het streven om in 2005 drie miljoen
mensen met ART te behandelen). Dit doel werd niet gehaald, maar toch gebruikten in 2005 zo’n 1,3
miljoen mensen uit ontwikkelingslanden ART, wat toch al een gevoelige verbetering was in
vergelijking met de 240.000 in 2001
● Naast het prijskaartje zijn er ook nog andere factoren die limiterend werken op diagnostiek en
follow-up in de ontwikkelingslanden:
○ Gebrek aan dokters ( zo is er bvb. 1 dokter op 12.500 patiënten in Oeganda).
○ Minimale laboratoriumfaciliteiten ( er is 1 microscoop beschikbaar per 100.000 patiënten in
Malawi).
○ Minimale middelen nodig voor de bevoorrading en opslag van ART.
● Om de behandeling en de follow-up te vereenvoudigen heeft de WHO recent richtlijnen opgesteld
rond de 4 ’S-en’: start van de behandeling, substitutie in geval toxiciteit, switch na therapiefalen en
stopzetting van de therapie.
ART heeft nog een belangrijke eigenschap: vermits hiv zich ‘slordig’ voortplant, met als gevolg een
serieuze genetische variatie, ontstaat er resistentie. ART houdt de replicatie van het virus in het lichaam
op zo’n laag niveau dat er weinig genetische variatie ontstaat.
Anderzijds heeft ART veel bijwerkingen op lange termijn, zoals toxiciteit voor de nieren en de lever en
beïnvloeding van de werking van de mitochondriën. Ook zijn er metabole bijwerkingen zoals
lipodystrofie en DM.
W.T. 237/40

Men zou dan eventueel intervaltherapie kunnen voorstellen, maar bij hiv-suppressie blijkt zoiets niet
effectief te zijn.
De rol van preventie:
● Verticale transmissie: Tijdens de bevalling is het risico op overdracht van moeder op kind het
grootst:
○ Via een meta-analyse van 15 prospectieve studies weten we dat een electieve keizersnede de
kans op hiv-transmissie 2 maal kleiner maakt dan bij een vaginale bevalling, maar zoiets is in
veel ontwikkelingslanden geen optie omwille van de beperkte middelen en de veiligheid.
○ Antiretrovirale medicatie voor, tijdens en na de bevalling kan de overdracht van moeder naar
kind doen afnemen, want zonder interventie is de kans op transmissie van moeder naar kind 15-
40%.
○ De kans op transmissie ligt lager dan 2% bij een regime van verschillende antiretrovirale
middelen, maar omwille van de kost is de standaard in veel ontwikkelingslanden één enkele gift
nevirapine voor de bevalling aan de moeder en na de bevalling aan de pasgeborene, met toch
een afname van de kans op transmissie naar 10-15%.
○ Feit is dat wereldwijd slechts 9% van de hiv-positieve vrouwen een therapie wordt aangeboden
en dan mag niet worden vergeten dat hiv ook wordt overgedragen via de moedermelk. Wanneer
er veilige en betaalbare alternatieven zijn, ontraadt de WHO borstvoeding bij hoge hivprevalentie,
maar vaak is dit praktisch niet haalbaar ( = er is geen kunstvoeding of er is alleen
slecht drinkwater) en het is niet bewezen dat ART hier hulp kan bieden.
● Gedragsverandering: Blijft de belangrijkste mondiale preventiestrategie via reductie van risicovol
seksueel gedrag, iets wat in landen zoals Thailand en Oeganda succesvol wordt toegepast:
○ Bij correct gebruik bieden condooms een risicoreductie van 90% voor overdracht van hiv .
○ Hoewel condooms in toenemende mate vrij verstrekt worden en hoewel de internationale prijs
van condooms erg laag ligt (0,025 Amerikaanse dollar per condoom), blijft de beschikbaarheid
in veel ontwikkelingslanden een probleem.
● Circumcisie: Na uitvoering zouden mannen minder kans hebben op een hiv-besmetting, een relatief
nieuw inzicht dat naar voren komt uit studies in Kenia en Oeganda, die ten andere vroegtijdig
werden onderbroken nadat bleek dat circumcisie verband hield met een relatieve risicoreductie van
respectievelijk 60 en 53-60%:
○ Mogelijk heeft het iets te maken met de histologische eigenschappen van de voorhuid, die
namelijk rijp is aan immunologische cellen die het doelwit zijn van hiv.
○ Ook werd circumcisie in verband gebracht met een verminderde kans op genetische ulcera, dus
ook op hiv-infectie.
○ Een eventueel preventieprogramma met circumcisie roept anderzijds heel wat ethische vragen
op en zou een averechts effect kunnen geven door een mogelijke toename van risicovol seksueel
gedrag.
● Microbicide: Het is een medicijn dat vaginaal of rectaal kan worden ingebracht met de bedoeling om
deoverdracht van soa’s te reduceren plus dat op die manier de vrouw zichzelf ook zou kunnen
beschermen tegen hiv:
○ Momenteel loopt er een klinische trial waarin een drietal microbiciden ( van een zestigtal in
totaal) worden onderzocht, terwijl klinische trials uit het verleden niet op een beschermend
effect wezen.
○ Omstreeks 2009 zal bekend worden of één of meer van deze 3 producten effectief zijn bij de
mens en ook veilig kunnen worden gebruikt.
● Ontwikkeling van vaccin(s):
○ Eerst en vooral zijn er een aantal eigenschappen van hiv die de ontwikkeling van een hiv-vaccin
compliceren:
□ Er is de genetische variabiliteit van het virus, die het moeilijk maakt om een vaccin te
ontwerpen dat tegen alle genotypen werkzaam is.
□ Verder beschikt het virus over verschillende mechanismen om aan het immuunsysteem te
ontsnappen, want de latente aanwezigheid van het virus in het genoom van CD4geheugencellen
waarborgt een reservoir waarin het virus buiten het bereik is van het
immuunsysteem.
□ Bijkomend probleem is de downregulatie van ‘ major histocompatibility complex’ of nog het
verstoppen van envelopeiwitten in bepaalde crypten van de virusmantel, waardoor het virus
minder herkenbaar wordt voor het immuunsysteem.
○ Sinds 1987 werden meer dan 35 vaccins in een klinische trial getest, maar geen van de levende,
verzwakte of geïnactiveerde vaccins bleek na onderzoek op apen veilig genoeg om op mensen
te testen.
W.T. 237/41

○ Misschien zit er wel muziek in de kandidaatvaccins die zich richten op de T-celimmunuteit in
plaats van op neutraliserende antistoffen:
□ Bleek namelijk in diermodellen dat dit vaccin door stimulatie van cytotoxische cellen een
infectie niet kan voorkomen, maar wel de viral load naar omlaag kan brengen.
□ Zoiets zou wel gunstig kunnen zijn voor zowel het gevaccineerde individu als voor de
omgeving, als de viral load zo laag is dat ook de transmissie weinig kans maakt.
□ Wait and see: voor meer info: raadpleeg de website www. iavi.org (= Internationale AIDS
vaccin Initiatief).
● Testbeleid: Het gaat om een ‘opting out’-strategy = testen op hiv, tenzij men expliciet aangeeft om
niet getest te willen worden:
○ Dergelijke test vindt in vele landen plaats bij zwangere vrouwen ter preventie van verticale
transmissie en voorstanders pleiten voor een dergelijk testbeleid voor de ganse bevolking als
preventieve actie.
○ Er zijn ook aanwijzingen dat een afname in transmissie kan plaatsvinden zodra er meer mensen
worden behandeld met ART.
Conclusie(s):
● Op korte termijn is er weinig vooruitzicht op een effectief vaccin.
● ART betekent zeker een vooruitgang in de behandeling van aids, maar budgetaire problemen spelen
(zoals steeds) een limiterende rol (er wordt geschat dat op het ogenblik dat 1 persoon begint met een
behandeling, er 6 personen met hiv worden besmet).
● Volgens een topoverleg in de VS zou men in 2010 een bedrag van 20-23 miljard Amerikaanse dollar
nodig hebben voor een universele ART-behandeling in midden- en lage-inkomstlanden.
● Wellicht zit er wel toekomstmuziek in bepaalde onorthodoxe preventiestrategieën zoals circumcisie,
een breder opting-outsetbeleid en het profylactisch gebruik van ART.
Ned Tijdschr Geneeskd 1 december 2007 pag. 2655-2660.
Urologie
Geïsoleerde urine-incontinentie bij jonge meisjes overdag
Urine-incontinentie komt vaak voor bij schoolgaande kinderen. ’t Is een vervelend probleem omdat
klasgenoten soms kunnen zien dat een kind de urine niet kan ophouden en als het kind zich niet kan
verschonen, zal het ook onaangenaam gaan ruiken.
Etiologie: Kan erg uiteenlopend zijn, zowel van anatomische als niet-anatomische aard, maar voor
geïsoleerde urine-incontinentie bij meisjes overdag is er meestal geen anatomische substraat terug te
vinden: in veel gevallen wordt deze vorm namelijk veroorzaakt door urethrovaginale reflux.
Fysiopathologie:
● Vaak plassen kinderen met de labia majora tegen elkaar, als gevolg van het tegen elkaar houden van
de benen. Dit gebeurt vooral als ze bij het plassen hun voeten niet volledig op de vloer kunnen zetten
of als de billen te weinig steun hebben op de rand van het toilet omdat de pot te groot is.
● Vermits bij jonge meisjes de urethraopening vlak bij de vagina ligt, met hier dichtbij de labia minora
en majora, kan bij hen gemakkelijker reflux optreden.
● Ook zonder adhesies kunnen de labia aan elkaar plakken en de urine in de vagina stuwen, waarbij
deze in de vagina achter het hymen blijft hangen.
● Voor de puberteit is de positie van de vagina horizontaler en dit fenomeen kan tevens bijdragen tot
de reflux: als het meisje opstaat, druppelt de urine uit de vagina.
Diagnosestelling:
● Meestal volstaat de gerichte anamnese: deze is zeer specifiek voor de aandoening:
○ In de meeste gevallen is de mictiefrequentie normaal.
○ Als ze naar het toilet gaan zijn ze droog, maar 5-10 minuten na het plassen is hun onderbroek
nat.
○ Meestal is de hoeveelheid gelekte urine klein, maar toch voldoende om voor een natte
onderbroek te zorgen.
● Men kan patiënte vragen om een mictiedagboek bij te houden, kwestie van andere oorzaken minder
waarschijnlijk te maken.
● Bij twijfel kan een mictiecystogram worden uitgevoerd om de reflux in beeld te brengen.
W.T. 237/42

Behandeling: Is eenvoudig en kan gebeuren via een gekwalificeerde fysiotherapeut die voor een adequate
mictie-instructie instaat:
● Patiënte moet stevig op de toiletbril zitten, terwijl de benen volledig op de vloer steunen, zo nodig
moet gebruik worden gemaakt van een voetbankje.
● De benen mogen niet tegen elkaar aan worden gehouden.
● Patiënte buigt best wat voorover waardoor het bekken iets naar voren kantelt en de urinestraal meer
verticaal wordt gericht.
● Voor het plassen moet ze de schaamlippen spreiden.
● Aan het einde van de mictie gebruikt ze toiletpapier om het perineum naar voren en naar boven te
duwen (t.t.z. van de basis van de vagina en van het rectum af) om urine uit de vagina te verwijderen.
Besluit: In circa 10% van de gevallen van urine-incontinentie bij meisjes ligt de oorzaak bij
urethrovaginale reflux. Via een goed anamnese en een mictiedagboek valt de diagnose gemakkelijk te
stellen en dit maakt het uitvoeren van een mictiecystogram overbodig. Ten andere, bij dit onderzoek
wordt frequent een urethrovaginale reflux waargenomen, hoewel de meeste kinderen bij wie dit beeld
wordt gezien geen incontinentieklachten hebben.
Ned Tijdschr Geneeskd 3 november 2007 pag. 2466-2468.
Medische Beeldvorming
Mediasclerose naast de klassieke atherosclerose
Casus: Een patiënt, 64 jaar oud, vertoont terminale nierinsufficiëntie op basis van diabetische nefropathie
en wordt behandeld met peritoneale dialyse. Vermits er aanwijzingen zijn voor katheterobstructie, wordt
er een buikoverzichtsfoto gemaakt met volgende resultaten:
● De peritoneale katheter is goed geplaatst, maar men ziet daarnaast een duidelijke verkalking van
vaatstructuren in het kleine bekken.
● Ook ziet men 2 symmetrische radiopake strengen, waarvan lokalisatie en densiteit het meest
compatibel zijn met verkalkte vasa deferentia.
Diagnose: Mediasclerose en verkalkte vasa deferentia.
Beschouwing: Het beeld is een illustratie van de toename van extraossale verkalking bij dialysepatiënten
en diabetici:
● Enerzijds is er de klassieke atherosclerose, een primair intimaproces, en anderzijds is er ook
mediasclerose, beter bekend als sclerose van Mönckeberg.
● Intimasclerose is herkenbaar aan onregelmatige vaatwanddensiteiten en leidt klinisch tot ischemische
complicaties t.g.v. stenosevorming.
● Mediasclerose wordt bij medische beeldvorming gekenmerkt door een continue, diffuse, vaak over
de hele wandomtrek verbreide densiteit en veroorzaakt een toename van arteriële stijfheid.
● De extraossale verkalking is een actief proces, waarin gladde spiercellen een centrale rol spelen, en
het deelt vele kenmerken met het botmetabolisme.
De versterkte atherosclerose en de mediasclerose zijn bij dialysepatiënten belangrijke risicofactoren voor
cardiovasculaire sterfte.
Behandeling: Het gaat om een toevalsbevinding die geen behandeling behoeft, maar uiteraard
moet men de calcium-fosfaathuishouding bij zo’n patiënt blijvend in de gaten houden.
Ned Tijdschr Geneeskd 3 november 2007 pag. 2452.
Gynaecologie
Casus: Een dame van 57 jaar wordt op raadpleging onderzocht wegens opvliegers
Voorgeschiedenis:
● 2 jaar eerder heeft ze een tricuspidalisklepoperatie ondergaan wegens klepinsuffuciëntie.
● Patiënte vertoonde deze opvliegers sinds ze 49 was postmenopauzaal, en gynaecologisch onderzoek
een jaar voor de ingreep toonde een zwelling van 15 cm in de onderbuik, die als leiomyma uteri werd
geduid, waarbij het afgesproken beleid conservatief was .
Symptomatologie:
● Ze beschreef haar opvliegers als een warm gevoel dat in rust begon en zich vanaf de tenen over het
hele lichaam verspreidde over haar ganse lichaam naar het hoofd, dat dan leek te koken.
● In de loop van de jaren was de frequentie van de aanvallen toegenomen tot 6-12 aanvallen per dag,
gepaard met zweten en hartkloppingen en een duurtijd van 15-30 min.
W.T. 237/43

● Tijdens de aanvallen kleurden de neus en de wangen van de patiënte blauw.
● Ze vertoonde ook korte periodes van diarree.
Diagnosestelling: Carcinoïd, primair gesteld op basis van de symptomen en de typische combinatie van
klepafwijkingen, tricuspidalisinsufficiëntie en pulmonalisstenose.
● De urine-uitscheiding van 5-hydroxyindolazijnzuur was > 1640 µmol/dag (met als referentiewaarde
5-40).
● Er waren geen aanwijzingen voor uitzaaiingen.
Behandeling: Na voorbehandeling met octreoide werd besloten om patiënte te opereren.
● Er werd via laparotomie een 1100 gram wegende tumor van het rechter ovarium verwijderd.
● Histopathologisch ging het inderdaad om een carcinoïd.
Verdere evolutie:
● De uitscheiding van 5-HIAA normaliseerde tot 17 µmol/dag.
● De opvliegers verdwenen volledig en patiënte voelde zich als herboren.
● Er deden zich ook geen metastasen voor.
Beschouwing:
● Het primaire carcinoïd van het ovarium vormt minder dan 0,5% van alle carcinoïde tumoren en
minder dan 0,1% van alle ovariummaligniteiten.
● Vermits de veneuze bloedafvoer van de ovaria via de V. cava inferior loopt en niet via de V. portae
hepatis, ontlopen de serotonineachtige stoffen die een carcinoïd afscheidt, deactivering door de lever
en kunnen ze de klinische verschijnselen van een carcinoïdsyndroom veroorzaken.
Ned Tijdschr Geneeskd 10 november 2007 pag. 2502.
W.T. 237/44

Cardiologie
MCH-DIGEST - 1 februari
Repolarisatiestoornissen op ECG bij atleten kunnen belangrijk zijn
Sportgeneeskunde is zeker niet mijn domein, maar dit artikel kan misschien collega’s met wel deze
interesse ooit nuttig zijn:
Background
Young, trained athletes may have abnormal 12-lead electrocardiograms (ECGs) without evidence of
structural cardiac disease. Whether such ECG patterns represent the initial expression of underlying
cardiac disease with potential long-term adverse consequences remains unresolved. We assessed longterm
clinical outcomes in athletes with ECGs characterized by marked repolarization abnormalities.
Methods
From a database of 12,550 trained athletes, we identified 81 with diffusely distributed and deeply inverted
T waves ( 2 mm in at least three leads) who had no apparent cardiac disease and who had undergone
serial clinical, ECG, and echocardiographic studies for a mean (±SD) of 9±7 years (range, 1 to 27).
Comparisons were made with 229 matched control athletes with normal ECGs from the same database.
Results
Of the 81 athletes with abnormal ECGs, 5 (6%) ultimately proved to have cardiomyopathies, including
one who died suddenly at the age of 24 years from clinically undetected arrhythmogenic right ventricular
cardiomyopathy. Of the 80 surviving athletes, clinical and phenotypic features of hypertrophic
cardiomyopathy developed in 3 after 12±5 years (at the ages of 27, 32, and 50 years), including 1 who had
an aborted cardiac arrest. The fifth athlete demonstrated dilated cardiomyopathy after 9 years of followup.
In contrast, none of the 229 athletes with normal ECGs had a cardiac event or received a diagnosis of
cardiomyopathy 9±3 years after initial evaluation (P=0.001).
Conclusions
Markedly abnormal ECGs in young and apparently healthy athletes may represent the initial expression of
underlying cardiomyopathies that may not be evident until many years later and that may ultimately be
associated with adverse outcomes. Athletes with such ECG patterns merit continued clinical surveillance.
Het artikel is gratis in zijn geheel te lezen: http://content.nejm.org/cgi/content/full/358/2/152
NEJM 2008;358:152-161
In dezelfde context: een bespreking van het lange QT syndroom, eveneens een risicofactor voor
plotse dood.
http://beta.nejm.org/AudioArticle/20080110/
Statines voor ongeveer alle diabetici (uitzondering: zwangeren en kinderen): voor wie nog
zou twijfelen.
Background
Although statin therapy reduces the risk of occlusive vascular events in people with diabetes mellitus,
there is uncertainty about the effects on particular outcomes and whether such effects depend on the type
of diabetes, lipid profile, or other factors. We undertook a prospective meta-analysis to help resolve these
uncertainties.
Methods
We analysed data from 18 686 individuals with diabetes (1466 with type 1 and 17 220 with type 2) in
the context of a further 71 370 without diabetes in 14 randomised trials of statin therapy. Weighted
estimates were obtained of effects on clinical outcomes per 1·0 mmol/L reduction in LDL cholesterol.
Findings
During a mean follow-up of 4·3 years, there were 3247 major vascular events in people with diabetes.
There was a 9% proportional reduction in all-cause mortality per mmol/L reduction in LDL cholesterol in
participants with diabetes (rate ratio [RR] 0·91, 99% CI 0·82–1·01; p=0·02), which was similar to the 13%
reduction in those without diabetes (0·87, 0·82–0·92; p

There was a significant 21% proportional reduction in major vascular events per mmol/L reduction in
LDL cholesterol in people with diabetes (0·79, 0·72–0·86; p

TNA en TIA: een nieuw concept uit Nederland
Context
Transient neurological attacks (TNAs) are attacks with temporary (

Endocrinologie
Moet ik testosteron nemen??
Het is deze dagen echt holland boven in JAMA, nu met een studie over testosteron supplementen bij
oudere mannen – ik ben niet echt overtuigd van het nut.
Context
Serum testosterone levels decline significantly with aging. Testosterone supplementation to older men
might beneficially affect the aging processes.
Objective
To investigate the effect of testosterone supplementation on functional mobility, cognitive function, bone
mineral density, body composition, plasma lipids, quality of life, and safety parameters in older men with
low normal testosterone levels.
Design, Setting, and Participants
Double-blind, randomized, placebo-controlled trial of 237 healthy men between the ages of 60 and 80
years with a testosterone level lower than 13.7 nmol/L conducted from January 2004 to April 2005 at a
university medical center in the Netherlands.
Intervention
Participants were randomly assigned to receive 80 mg of testosterone undecenoate or a matching placebo
twice daily for 6 months.
Main Outcome Measures
Functional mobility (Stanford Health Assessment Questionnaire, timed get up and go test, isometric
handgrip strength, isometric leg extensor strength), cognitive function (8 different cognitive instruments),
bone mineral density of the hip and lumbar spine (dual-energy x-ray absorptiometry scanning), body
composition (total body dual-energy x-ray absorptiometry and abdominal ultrasound of fat mass),
metabolic risk factors (fasting plasma lipids, glucose, and insulin), quality of life (Short-Form Health 36
Survey and the Questions on Life Satisfaction Modules), and safety parameters (serum prostate-specific
antigen level, ultrasonographic prostate volume, International Prostate Symptom score, serum levels of
creatinine, aspartate aminotransferase, alanine aminotransferase, -glutamyltransferase, hemoglobin, and
hematocrit).
Results
A total of 207 men completed the study. During the study, lean body mass increased and fat mass
decreased in the testosterone group compared with the placebo group but these factors were not
accompanied by an increase of functional mobility or muscle strength. Cognitive function and bone
mineral density did not change. Insulin sensitivity improved but high-density lipoprotein cholesterol
decreased; by the end of the study, 47.8% in the testosterone group vs 35.5% in the placebo group had the
metabolic syndrome (P = .07). Quality-of-life measures were no different except for one hormone-related
quality-of-life measure that improved. No negative effects on prostate safety were detected.
Conclusion
Testosterone supplementation during 6 months to older men with a low normal testosterone concentration
did not affect functional status or cognition but increased lean body mass and had mixed metabolic
effects.
JAMA. 2008;299(1):39-52.
www.jama.com
Gastro Enterologie
Diagnose en thuisbehandeling van diverticulitis
Naast de kliniek:CT, geen colonoscopie bij –itis!
Computed tomography (CT) is recommended as the initial radiologic examination
It has high sensitivity (approximately 93 to 97%) and specificity approaching 100% for the diagnosis, and
it allows delineation of the extent of the disease process. In occasional cases, when it is difficult to
distinguish between diverticulitis and carcinoma, limited contrast studies of the descending colon and
rectum with the use of water-soluble contrast material may be helpful. The presence of diverticula,
inflammation of the pericolic fat or other tissues, bowel-wall thickness of more than 4 mm, or a
peridiverticular abscess strongly suggests diverticulitis. CT may also reveal other disease processes
accounting for lower abdominal pain, such as appendicitis, tubo-ovarian abscess, or Crohn's disease.
W.T. 237/48

Colonoscopy and sigmoidoscopy are typically avoided when acute diverticulitis is suspected because of
the risk of perforation or other exacerbation of the disease process. Expert opinion is in favor of
performing these tests when the acute process has resolved, usually after approximately 6 weeks, to rule
out the presence of other diseases, such as cancer and inflammatory bowel disease.
http://content.nejm.org/cgi/content/full/357/20/2057
in zijn geheel gratis te lezen
We schrijven teveel PPI’s voor
Gratis te lezen in BMJ: http://www.bmj.com/cgi/content/full/336/7634/2
Overprescribing proton pump inhibitors
Is expensive and not evidence based
Proton pump inhibitors are one of the most frequently prescribed classes of drug in the world because
they combine a high level of efficacy with low toxicity. In 2006, expenditure on these drugs was £425m
( 595m; $872m) in England and £7bn globally. Yet studies consistently show that proton pump
inhibitors are being overprescribed worldwide in both primary and secondary care. Between 25%
and 70% of patients taking these drugs have no appropriate indication. This means that, at the very
least, £100m from the National Health Service (NHS) budget and almost £2bn worldwide is being spent
unnecessarily on proton pump inhibitors each year.
The first generic proton pump inhibitor (omeprazole) was introduced in 2002 and now comprises more
than four fifths of all prescriptions for proton pump inhibitors in the United Kingdom. In the five years
since the introduction of omeprazole, precriptions for proton pump inhibitors have doubled, although the
reasons for the this rise are not obvious. Despite this substantial increase in drug usage, the decrease in
price means that overall expenditure on proton pump inhibitors has been falling in recent years.
Effective and less expensive alternative drugs, such as H2 receptor antagonists are available for many
patients. Yet prescriptions for proton pump inhibitors have superseded those for all other acid inhibiting
agents and now account for over 90% of the NHS drug budget for treating dyspepsia. Proton pump
inhibitors cost more than other agents, which is partly why prescribing guidelines have been drafted in
several countries. The National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE) published its
guidelines on proton pump inhibitors in 2000. Its recommendations for using these drugs—particularly in
the long term—are relatively selective. If prescriptions were restricted to the recommended indications,
expenditure on proton pump inhibitors would be far less than 90% of the total dyspepsia drug budget. But
what is the evidence that well established guidelines are not followed?
W.T. 237/49

Although it might be assumed that overprescribing occurs mainly in primary care, evidence of
inappropriate use of proton pump inhibitors in secondary care is abundant. In hospital inpatients taking
proton pump inhibitors in Australia, Ireland, and the UK, 63%, 33%, and 67% of patients did not meet
their country’s criteria for taking the drug. In a series of hospital inpatients in Michigan, USA, 20% of
patients were taking a proton pump inhibitor on admission and another 40% were prescribed the drug
during their hospital stay (mostly for prophylaxis). At discharge, half the patients were taking a proton
pump inhibitor—more than double the number who were taking the drug when admitted. In this study,
90% of patients did not need to take these drugs unless having gastro-oesophageal reflux at some
time in the past is accepted as a reasonable indication.
Studies in primary care have come largely from Europe. In a Swedish cohort of patients who had been
taking proton pump inhibitors for four years, 27% were able to discontinue the drug altogether. A
prospective audit of a series of patients admitted as a medical emergency to a hospital in Wales found that
a quarter of patients were taking a proton pump inhibitor. In only half of the patients was the indication
for the drug deemed appropriate. The audit was repeated six months after the NICE guidelines were
disseminated to local practitioners. This repeat audit found that the same proportion of admitted patients
were taking a proton pump inhibitor and again that only half of these had a recommended indication.
Proton pump inhibitors have been a tremendous therapeutic advance. Especially in the long term, they
have transformed the lives of patients with previously intractable symptoms of gastro-oesophageal reflux
with its associated complications, and they have also proved valuable for patients who are at risk of
iatrogenic upper gastrointestinal pathology. A short term trial of a proton pump inhibitor is also a good
option for treating a wide range of acid-peptic conditions. But the drugs are clearly being overused.
Some people will point to their combination of superior efficacy and high safety as a justification for
using them in preference to drugs such as H2 receptor antagonists. Yet, side effects should not be
overlooked. An increase in the prevalence of pneumonia and Campylobacter enteritis is reported, as well
as a doubling of the risk of infection with Clostridium difficile. Acute interstitial nephritis and
osteoporosis are unusual but recognised consequences of treatment with proton pump inhibitors. Such
effects are fortunately rare. The adverse effect of overprescription on drug budgets around the world is the
real problem. Quite how to motivate doctors to follow guidelines is a matter of considerable importance.
W.T. 237/50

Cardiologie
MCH-DIGEST - 15 februari
HYPERTENSIE: ACE of SARTAAN? Het maakt niet uit..
Background:
The relative effectiveness of angiotensin-converting enzyme (ACE) inhibitors and angiotensin II receptor
blockers (ARBs) for lowering blood pressure is unknown.
Purpose:
To compare the benefits and harms of ACE inhibitors versus ARBs for treating essential hypertension in
adults.
Data Sources:
MEDLINE (1966 to May 2006), the Cochrane Central Register of Controlled Trials (Issue 2, 2006), and
selected reference lists were searched for relevant English-language trials. The MEDLINE search was
updated to August 2007 to identify head-to-head trials that reported blood pressure outcomes and major
cardiovascular events.
Study Selection:
61 clinical studies that directly compared ACE inhibitors versus ARBs in adult patients with essential
hypertension, reported an outcome of interest, lasted at least 12 weeks, and included at least 20 patients.
Data Extraction:
A standardized protocol with predefined criteria was used to extract data on study design, interventions,
population characteristics, and outcomes; evaluate study quality and applicability; and assess the strength
of the body of evidence for key outcomes.
Data Synthesis:
ACE inhibitors and ARBs had similar long-term effects on blood pressure (50 studies; strength of
evidence, high). No consistent differential effects were observed for other outcomes (few studies reported
long-term outcomes), including death, cardiovascular events, quality of life, rate of single
antihypertensive agent use, lipid levels, progression to diabetes, left ventricular mass or function, and
kidney disease. Consistent fair- to good-quality evidence showed that ACE inhibitors were associated
with a greater risk for cough. There were fewer withdrawals due to adverse events and greater persistence
with therapy for ARBs than for ACE inhibitors, although this evidence was not definitive. Patient
subgroups for whom ACE inhibitors or ARBs were more effective, associated with fewer adverse events,
or better tolerated were not identified.
Limitations:
Few studies involved a representative sample treated in a typical clinical setting over a long duration,
treatment protocols had marked heterogeneity, and substantive amounts of data about important outcomes
and patient subgroups were missing.
Conclusion:
Available evidence shows that ACE inhibitors and ARBs have similar effects on blood pressure control,
and that ACE inhibitors have higher rates of cough than ARBs. Data regarding other outcomes are
limited.
Ann Intern Med 1 January 2008 | Volume 148 Issue 1 | Pages 16-29
www.annals.org
Endocrinologie
Een maagbandje als behandeling voor type II diabetes?
Het schijnt te werken..
Context
Observational studies suggest that surgically induced loss of weight may be effective therapy for type 2
diabetes.
Objective
To determine if surgically induced weight loss results in better glycemic control and less need for diabetes
medications than conventional approaches to weight loss and diabetes control.
W.T. 237/51

Design, Setting, and Participants
Unblinded randomized controlled trial conducted from December 2002 through December 2006 at the
University Obesity Research Center in Australia, with general community recruitment to established
treatment programs. Participants were 60 obese patients (BMI >30 and

Interpretation
Use of oral contraceptives confers long-term protection against ovarian cancer. These findings suggest
that oral contraceptives have already prevented some 200 000 ovarian cancers and 100 000 deaths from
the disease, and that over the next few decades the number of cancers prevented will rise to at least 30
000 per year.
LANCET 2008;371:303-314
www.thelancet.com
Neurologie
Tension headache
Summary points
• Episodic tension-type headache is the most common cause of headache in the general
population and is usually self managed
• Chronic tension-type headache may be highly disabling and often prompts medical
consultation
• Diagnosis is clinical, based on widely accepted and validated criteria
• Peripheral factors are implicated in episodic tension-type headache, whereas central
factors probably underlie chronic tension-type headache
• Simple analgesics, especially aspirin, are used for acute treatment
• Amitriptyline and biofeedback assisted relaxation training have the best evidence of
effectiveness for headache prevention
Tension-type headache is a neurological disorder characterised by a predisposition to attacks of mild to
moderate headache with few associated symptoms. The diagnosis is based on the history and examination.
Over the past few decades research on headache has centred on migraine, and much of the best quality
evidence for the treatment of tension-type headache is decades old
Diagnostic criteria for tension-type headache*
(A) At least 10 episodes fulfilling the criteria B-D:
(B) Headache lasting from 30 minutes to 7 days
(C) Headache has at least two of the following characteristics:
• Bilateral location
• Pressing/tightening (non-pulsating) quality
• Mild or moderate intensity
• Not aggravated by routine physical activity such as walking or climbing stairs
(D) Both of the following:
• No nausea or vomiting (anorexia may occur)
• No more than one episode of photophobia or phonophobia
(E) Not attributable to another disorder
Infrequent episodic tension-type headache
Diagnosed if headaches meeting the above criteria occur

Who is at risk of tension-type headache?
The mean lifetime prevalence of tension-type headache in adults, based on pooled results from five
population based studies, is 46% (range 12-78%).Children are often affected, but prevalence peaks at age
40-49 years in both sexes. The female to male ratio is about 5:4 and increases as headaches become more
chronic. The prevalence of episodic tension-type headache increases with educational level.
Chronic tension-type headache is less common, affecting about 3% of the general population but
accounting for over half of those who have headache more than 180 days a year. A substantial minority
with tension-type headaches lost work time or had reduced productivity as a result of headache, leading to
a considerable public health burden.
How does tension-type headache present?
People with infrequent episodic tension-type headache are unlikely to seek medical advice. As the
frequency of tension-type headache increases so commonly does the severity of the pain and the
likelihood that the patient will present for treatment; younger patients are also more likely to consult.
Usually patients report a mild to moderate, bilateral sensation of muscle tightness or pressure lasting hours
to days and not associated with constitutional or neurological symptoms. Patients may simultaneously
describe and indicate the location of the pain (the "band around the head")
Patients with chronic tension-type headache are more likely than those with the episodic type to seek
medical care. Often the patient has a history of episodic headache, but consultation is delayed until
frequency and disability are high. In one study, two thirds of patients who presented with chronic tensiontype
headache had had daily or near daily headache for an average of seven years before consultation.
Most continued to function at work or school, but performance was substantially impaired. Almost half
had severe anxiety or depression, and affective distress predicted functional impairment.
It can be difficult to distinguish tension-type headache from other causes of headache, especially migraine
or headache disorders due to neck problems. Both migraine and tension-type headache have chronic
forms, and, as headaches become more frequent, the characteristic features of migraine disappear and
severity tends to decrease. The muscle tenderness of tension-type headache may involve the neck, leading
patients and physicians to assume that some sort of disorder of the neck is the cause of the headache.
Medication overuse headache also may present as a chronic daily or near daily pattern of relatively nondescript
headache. The amount, type, duration, and frequency of medication use needed to cause overuse
headache is not clearly established, and probably varies among individuals. The diagnosis should be
considered in patients taking opioid or combination analgesics for an average of 10 or more days a month,
or simple analgesics for an average of 15 or more days a month.
How to evaluate muscle tenderness in tension-type headache*
Pericranial tenderness is easily recorded by manual palpation by small rotating movements and a
firm pressure (preferably aided by use of a palpometer) with the second and third finger on the
frontal, temporal, masseter, pterygoid, sternocleidomastoid, splenius, and trapezius muscles. A
local tenderness score from 0-3 on each muscle can be summated to yield a total tenderness score
for each individual. It has been shown that, by using a pressure sensitive device that allows
palpation with a controlled pressure, this clinical examination becomes more valid and
reproducible. However, such equipment is not generally available to clinicians, and clinicians are
advised to simply perform the manual palpation as a traditional clinical examination.
Palpation is a useful guide for the treatment strategy. It also adds value and credibility to the
explanations given to the patient.
*Taken from the second revision of the international classification of headache disorders
Recommendations for neuroimaging
According to guidelines issued by the European Federation of Neurological Societies,
neuroimaging for non-acute headache is warranted in the situations (evidence from observational
studies or methodologically weak randomised trials) listed below.
• Atypical pattern of headaches
• History of seizures
• Neurological signs or symptoms
• Symptomatic illness such as acquired immunodeficiency syndrome, tumours, or
neurofibromatosis
W.T. 237/54

Who should be treated?
People with infrequent headache and good results from occasional use of non-prescription drugs do not
need medical treatment, although some may want reassurance that this approach is reasonable. In general,
medicine for acute headache should be used no more than two to three days a week; this is to minimise
the chance that medication overuse or "rebound" headache will develop. Medical treatment is indicated
for patients whose intake of non-prescription drugs regularly exceeds this level because of the chance that
medication overuse headache or other complications will develop. Patients who are disabled by headache
or whose frequency or severity of headache steadily escalates also need medical supervision. Whether
treatment prevents or delays the transition from episodic to chronic tension-type headache is not known.
How should tension-type headache be treated?
Treatment for tension-type headache includes acute therapy for individual attacks and preventive
treatment to minimise the number of attacks that occur. Acute and preventive treatment can be used
together.
Individual headache attacks
Acute attacks of tension-type headache are usually treated with simple analgesics. Oral aspirin 500-1000
mg has the best evidence of effectiveness in randomised controlled trials. In one study, 75% of
participants reported relief of headache two hours after aspirin and success was not affected by pain
intensity at the time of treatment. Other non-steroidal anti-inflammatory drugs also are effective,
suggesting a class effect. Gastric irritation and occasionally ulceration may complicate treatment with
aspirin or other non-steroidal anti-inflammatory drugs, even when they are used intermittently. Evidence
for paracetamol (acetaminophen) from randomised controlled trials is mixed. It is probably more effective
than placebo, but inferior to non-steroidal anti-inflammatory drugs.
Randomised controlled trials show that combination drugs containing simple analgesics and caffeine are
also effective for acute treatment of tension-type headache. Many drugs used for acute treatment of
tension-type headache are available to patients without a prescription, making it difficult for the doctor to
monitor use.
Opioids or sedative hypnotics should not be used routinely to treat tension-type headache because they
impair alertness and are common causes of overuse and dependence syndromes. Evidence from casecontrol
and cohort studies shows that opioids increase the risk of chronic headache. Once established, all
forms of medication overuse are difficult to treat, and recidivism is common. Clinical vigilance to prevent
medication overuse is among the most important responsibilities of the doctor caring for a patient with
headache.
Preventive treatment
Daily preventive treatment should be considered for patients with frequent headaches or who respond
poorly to abortive treatment (pain reducing treatment) alone. The risk of developing more frequent
headaches over time is confined principally to patients with at least two headaches a month, and the risk
increases exponentially once headaches are weekly, suggesting that preventive treatment should be
considered at or before this point. Clinical experience and evidence from case series and cohort studies
suggest that the benefit of preventive treatment is diminished when patients are simultaneously overusing
abortive treatments. In most cases, withdrawal of medication is advisable before starting preventive
treatment.
The best evidence of effectiveness from randomised controlled trials is for amitriptyline, usually in doses
of 75-150 mg a day. In addition to its effects on pain, amitriptyline decreases muscle tenderness. Its effect
is augmented by the addition of relaxation or tizanidine. Amitriptyline also is effective for migraine
prophylaxis, making it a good choice for patients who have both forms of headache. Common side effects
of amitriptyline include dry mouth, sedation, constipation, and blurred vision. Weight gain is the most
common side effect that limits treatment, occurring in up to a quarter of patients.
The headache benefits of amitriptyline are unlikely to stem from its antidepressant actions as the effective
dose is generally lower than the dose needed to treat depression. Additionally, other drugs effective
against depression, such as selective serotonin reuptake inhibitors, are not effective for tension-type
headache.
Compared with amitriptyline, other preventive treatments for tension-type headache have far less rigorous
evidence of benefit. There is modest evidence from randomised controlled trials that tizanidine, an
agonist, is helpful for chronic tension-type headache in doses up to 18 mg a day. Side effects include
sedation and dry mouth. One trial showed benefit for mirtazapine 15-30 mg a day. Randomised controlled
trials consistently show no benefit for botulinum toxin type A injections into the pericranial muscles.
Clinical experience suggests that side effects are minimised and compliance increased when preventive
treatment is started at a low dose and gradually increased until the target dose is reached. A common
practice is to increase the dose at weekly intervals. Headaches naturally wax and wane, so two or three
months of preventive treatment at the target dose is recommended before outcomes can be judged. A
headache diary provides objective confirmation of treatment effects.
W.T. 237/55

The usual goals of treatment are a reduction in the frequency and intensity of headache and improved
response to abortive treatment. The optimal duration of preventive treatment is unknown. In the absence
of evidence, a reasonable practice is to continue a successful preventive regimen for six months and then
slowly reduce the dose while observing headache frequency. Treatment can be resumed if headaches
recur.
Education, lifestyle advice, and non-pharmacological treatment
Little evidence exists to support or refute most dietary or lifestyle recommendations made for tension-type
headache, so suggestions to alter lifestyle should be made cautiously.
A systematic review found positive effects for participants receiving biofeedback compared with controls
in at least three studies for "tension headache/migraine." A systematic review of manual therapies for
tension-type headache concluded that no rigorous evidence existed for such therapies having a positive
effect in reducing pain or influencing the natural course of tension-type headache. The preponderance of
evidence for acupuncture suggests that beneficial effects of this treatment in tension-type headache are
small and probably non-specific.
When is referral to a specialist warranted?
Referral to a specialist should be considered for patients whose headache diagnosis is unclear or who do
not respond as expected to treatment. Patients whose headaches are complicated by medication overuse
may need the close supervision of withdrawal regimens afforded by specialist care. Admission to hospital
is rarely necessary. Treatment outcomes are probably improved if patients are referred before medication
overuse, daily headache, and expectations of treatment failure have become entrenched.
Specialist headache clinics or treatment units exist in most developed countries, but are difficult to find in
less developed areas. Clinicians with a special interest in headache can be found throughout the world,
although their training, experience, and medical specialties vary. In the United States, headache medicine
is a recognised neurology subspecialty, with certification of practitioners and accreditation of training
programmes.
What is the prognosis for tension-type headache?
The prognosis for tension-type headache in the general population is favourable: 45% of adults with
frequent or chronic tension-type headache at baseline were in remission when examined three years later,
although 39% still had frequent headaches, and 16% had chronic tension-type headache. Poor outcome
was associated with the presence of chronic tension-type headache at baseline, coexisting migraine, not
being married, and sleep problems. Predictive factors for remission were older age and absence of chronic
tension-type headache at baseline. The prognosis for patients who need medical intervention or specialist
headache care is presumably not so favourable but is difficult to determine because case mix varies
considerably from clinic to clinic and country to country.
BMJ 2008; 336:88-92
www.bmj.com
Orthopedie
De behandeling van gonartrose: een zalfje is beste keuze!
Objective
To determine whether older patients with chronic knee pain should be advised to use topical or oral nonsteroidal
anti-inflammatory drugs (NSAIDs).
Design
Randomised controlled trial and patient preference study.
Setting
26 general practices.
Participants
People aged 50 with knee pain: 282 in randomised trial and 303 in preference study.
Interventions
Advice to use topical or oral ibuprofen.
Primary outcome measures
WOMAC (Western Ontario and McMaster Universities) osteoarthritis index, major and minor adverse
effects.
W.T. 237/56

Results
Changes in global WOMAC scores at 12 months were equivalent. In the randomised trial the difference
(topical minus oral) was two points (95% confidence interval –2 to 6); in the preference study, it was one
point (–4 to 6). There were no differences in major adverse effects in the trial or study. The only
significant differences in secondary outcomes were in the randomised trial. The oral group had more
respiratory adverse effects (17% v 7%,95% confidence interval for difference –17% to –2%), the change
in serum creatinine was 3.7 mmol/l less favourable (0.9 µmol/l to 6.5 µmol/l); and more participants
changed treatments because of adverse effects (16% v 1%, –16% to –5%). In the topical group more
participants had chronic pain grade III or IV at three months, and more participants changed treatment
because of ineffectiveness.
Conclusions
Advice to use oral or topical preparations has an equivalent effect on knee pain over one year, and there
are more minor side effects with oral NSAIDs. Topical NSAIDs may be a useful alternative to oral
NSAIDs.
In zijn geheel gratis te lezen: http://www.bmj.com/cgi/content/full/336/7636/138
In een commentaar bij dit artikel zit veel wijsheid, denk ik:
So what does this mean? Firstly, it shows that, given options, patients will make sensible rational choices
about how they want to be treated, and that their ability to choose may improve efficacy and reduce
toxicity. Secondly, the data indicate that topical NSAIDs are a viable safe alternative to oral NSAIDs for
the treatment of osteoarthritis of the knee. A systematic review of a different topical NSAID found similar
results, and the NICE guideline suggests that topical agents are cost effective. In view of the current
distrust of oral NSAIDs among patients and professionals—because of problems with drugs like Vioxx
and Prexige—this is important.
But will this change our practice, and will we switch our patients from oral drugs to topical ones? A
variety of topical agents are available for osteoarthritis, ranging from old fashioned ointments, linaments,
and balms that have been used for centuries, to topical NSAIDs, capsaicin, local anaesthetics, patches
containing opioids or other analgesics, and topical preparations of seemingly ineffective agents such as
glucosamine.
The over the counter market for these preparations is huge. Why? Is it because of the efficacy of the drugs
within them, or is it more about the age old practice of "rubbing it better?" In my view, placebo or context
effects explain most of the value of topical agents in osteoarthritis. But for me to recommend a placebo it
must be safe and be something that I believe in (so that I can prescribe it without damaging the trust
between me and my patients). In addition, it is more likely to work if the patient believes in it. Evidence
based medicine and randomised controlled trials have sadly taken away the option of prescribing placebos
even if, like topical NSAIDs for osteoarthritis, they are safe and useful. Perhaps it is just as well that the
trials reported here did not include a placebo arm.
BMJ 2008;336:105-106
Osteoporose behandelen met bifosfonaten brengt niet genoeg op: op zoek naar de
osteopenen!
The World Health Organization is currently developing an absolute fracture risk algorithm that will
provide guidance on how to deal with women categorised as having osteopenia. Whether this advice will
stop industry efforts to encourage treatment in low risk women is, however, questionable. The drug
industry has already begun marketing its osteoporosis drugs to the large group of women defined as
having osteopenia: potentially half of the world’s postmenopausal women. Notwithstanding the genuine
value of these drug in reducing fracture risk for some women, we need to ask whether the coming wave of
marketing targeting those women with pre-osteoporosis will result in the sound effective prevention of
fractures or the unnecessary and wasteful treatment of millions more healthy women.
Summary points
Drug treatments reduce the risk of fracture in women with osteoporosis
Drug marketing is being directed at women with osteopenia with a low risk of fracture
The rationale for this strategy comes from questionable post-hoc reanalyses that understate side
effects and overstate potential benefits
Treatment decisions should be based on the assessment of the absolute risk of fracture
In zijn geheel gratis te lezen: http://www.bmj.com/cgi/content/full/336/7636/126
W.T. 237/57

Reumatologie
Reumatoïde artritis diagnosticeren en behandelen is een spoedgeval en moet gebeuren door
de reumatoloog!
Rheumatoid arthritis affects 1% of adults and is associated with progressive joint damage and disability
and increased mortality. Treatment with disease modifying anti-rheumatic drugs (DMARDs), such as
methotrexate, has been shown to reduce the progression of radiologically evident joint damage and
improve long term disability. A shift towards starting DMARD treatment as early as possible has
therefore occurred. Guidelines recommend that patients should be referred early, ideally within six weeks
of the onset of symptoms, and that DMARDs should be started within 12 weeks of onset However, a
recent survey found that only 50% of patients were assessed by a rheumatologist within this time. I
propose that patients with suspected rheumatoid arthritis should be referred to rheumatology as soon after
first presentation as possible.
Benefits of early treatment:
A recent meta-analysis of 12 studies (six open label extensions of randomised controlled trials and six
observational cohort studies) examined the association between delay to DMARD treatment and
radiological progression in patients with early rheumatoid arthritis (

Materials and Methods:
Between 1987 and 1991, 456 assessable patients (median age, 70 years) were enrolled. Eligible patients
had bulky (5 times; 5 cm) tumors (T2-4) with or without pelvic lymph node involvement according to the
1988 American Joint Committee on Cancer TNM staging system. Patients received combined ADT that
consisted of goserelin 3.6 mg every 4 weeks and flutamide 250 mg tid for 2 months before and concurrent
with EBRT, or they received EBRT alone. Study end points included overall survival (OS), diseasespecific
mortality (DSM), distant metastasis (DM), disease-free survival (DFS), and biochemical failure
(BF).
Results:
Ten-year OS estimates (43% v 34%) and median survival times (8.7 v 7.3 years) favored ADT and EBRT,
respectively; however, these differences did not reach statistical significance (P = .12). There was a
statistically significant improvement in 10-year DSM (23% v 36%; P = .01), DM (35% v 47% P = .006),
DFS (11% v 3%; P < .0001), and BF (65% v 80% P < .0001) with the addition of ADT, but no differences
were observed in the risk of fatal cardiac events.
Conclusion:
The addition of 4 months of ADT to EBRT appears to have a dramatic impact on clinically meaningful
end points in men with locally advanced disease with no statistically significant impact on the risk of fatal
cardiac events.
http://jco.ascopubs.org/cgi/content/abstract/JCO.2007.13.9881v1
Een tweede studie schijnt dit te bevestigen: androgeen suppressie met radiotherapie is beter dan
radiotherapie alleen. De overleving is langer, maar beperkt tot mannen met minder co-morbiditeit.
Context
Comorbidities may increase the negative effects of specific anticancer treatments such as androgen
suppression therapy (AST).
Objectives
To compare 6 months of AST and radiation therapy (RT) to RT alone and to assess the interaction
between level of comorbidity and all-cause mortality.
Design, Setting, and Patients
At academic and community-based medical centers in Massachusetts, between December 1, 1995, and
April 15, 2001, 206 men with localized but unfavorable-risk prostate cancer were randomized to receive
RT alone or RT and AST combined. All-cause mortality estimates stratified by randomized treatment
group and further stratified in a postrandomization analysis by the Adult Comorbidity Evaluation 27
comorbidity score were compared using a log-rank test.
Main Outcome Measure
Time to all-cause mortality.
Results
As of January 15, 2007, with a median follow-up of 7.6 (range, 0.5-11.0) years, 74 deaths have occurred.
A significant increase in the risk of all-cause mortality (44 vs 30 deaths; hazard ratio [HR], 1.8; 95%
confidence interval [CI], 1.1-2.9; P = .01) was observed in men randomized to RT compared with RT and
AST. However, the increased risk in all-cause mortality appeared to apply only to men randomized to RT
with no or minimal comorbidity (31 vs 11 deaths; HR, 4.2; 95% CI, 2.1-8.5; P < .001). Among men with
moderate or severe comorbidity, those randomized to RT alone vs RT and AST did not have an increased
risk of all-cause mortality (13 vs 19 deaths; HR, 0.54; 95% CI, 0.27-1.10; P = .08).
Conclusions
The addition of 6 months of AST to RT resulted in increased overall survival in men with localized but
unfavorable-risk prostate cancer. This result may pertain only to men without moderate or severe
comorbidity, but this requires further assessment in a clinical trial specifically designed to assess this
interaction.
JAMA. 2008;299(3):289-295.
Het artikel is vrij te lezen in zijn geheel: http://jama.ama-assn.org/cgi/content/full/299/3/289
W.T. 237/59

W.T. 237/60

Ter Herinnering
Accrediteringsdossiers:
o ontbrekende gegevens opzoeken via de MCH Website:
www.mcharts.be>>Stichting>>accreditering >>overzicht nascholingen, nummer, organisator ...
o Accrediteringsdossier laten nakijken:
Op afspraak in de MCH-Stichting. Tel: 016/310 178 of geef uw dossier met een briefje mee met de
MCH Pick-up dienst bij de eerst volgende ophaling stalen.
o Dossier opsturen Riziv
Op vraag van de artsen worden, onder bepaalde voorwaarden, dossiers die in orde zijn aangetekend
naar het Riziv opgestuurd.
Pick-up dienst: ophalen stalen bestemd voor MCH Labo: 016/310 100
o Middagpick-up aanvragen vóór 10 uur
o Avondpick-up aanvragen vóór 17.35 uur
o Nabellen dringende stalen = steeds duidelijk vermelden! Pick-up rijdt hiervoor
terug zolang deze beschikbaar is.
o Nabellen niet dringende stalen = voorzien voor de eerst volgende ophaalronde
o Post meegeven aan de pick-up dienst:
voor een collega arts waar de pick-up eveneens komt om stalen
op te halen=> wordt aan huis bezorgd door de pick-up.
voor een collega waar de pick-up niet komt => wordt aan huis
bezorgd door de firma Ciblex of met de post.
PC ondersteuning en advieslijn: 016/310 174
o Telefonische ondersteuning.
o Met uw toestemming kunnen wij online vanuit het MCH uw PC overnemen en
bepaalde parameters aanpassen/ problemen oplossen.
o Indien nodig komen wij ter plaatse.
Consult IT: Online raadplegen van labouitslagen.
o Sneller dan telefoon, fax, Medibridge.
o Mits paswoord, voor iedere arts toegankelijk.
o Eenvoudiger kan niet.
www.mcharts.be>>labo>>consult IT >>installeren, beveiliging, benodigdheden,activeren, helpdesk
Aanspreekpunt in het MCH: voor al uw vragen of ideeën!
o Dorien Van Rampelberg, communicatieverantwoordelijke MCH
o Brengt u in contact met de juiste persoon of de juiste informatie
o 016/310 400 , indien niet aanwezig => antwoordapparaat ter beschikking
o Komt ter plaaste, op afspraak.
W.T. 237/61

MEDISCH
CENTRUM
HUISARTSEN
Praktische info
cursus spirometrie deel 2
2 3 / 2 / 2 0 0 8 1 / 3 / 2 0 0 8 2 9 / 3 / 2 0 0 8 5 / 4 / 2 0 0 8
I. Parkeergelegenheid MCH
Op niveau -3 zijn, speciaal voor de cursus spirometrie, parkeerplaatsen
gereserveerd.
Van zodra u de parking inrijdt, zullen er wegwijzers tot aan de voorbehouden
plaatsen staan.
U kan de voorbehouden parkeerplaatsen herkennen aan volgende affiche.
Parking voorbehouden
cursus
Inkom grote vergaderzaal MCH
Het praktische gedeelte Spirometrie zal doorgaan in de grote vergaderzaal (=
refter).
De ingang bevindt zich aan de zijkant van het MCH via de doorgang Hotel
Binnenhof.
Dagindeling:
8.00 uur start
10.00 uur koffiepauze
12.00 uur broodjesmaaltijd en drank
13.30 uur einde
Het betreft de parkeerplaatsen:
370 t/m 379
400 t/m 409
415 t/m 419
429 t/m 433
Mogen wij uitdrukkelijk vragen om NIET op de patiëntenparking te gaan
staan. Zaterdagochtend is er nog raadpleging in het MCH. Dank u!
Op het einde van de cursus krijgt u een attest dat bewijst dat u de nodige
opleiding gevolgd heeft.
Dit attest is 5 jaar geldig.
Voor bijkomende inlichtingen kan u steeds terecht op het secretariaat van de
MCH-Stichting: 016/310.178 ; cursus is volzet! Geen nieuwe inschrijvingen
mogelijk.
W.T. 237/62

MCH Samenaankoop Spirometer
Spirobank multifunction
Voldoet aan alle eisen voor terugbetaling spirometrie
Saturatiemeter
Fingertip Pulsoximeter
Normale prijs voor beide toestellen : € 1651,- incl. BTW
Samenaankoopprijs MCH : € 1210,- incl. BTW
inclusief software + plaatsing + opleiding + helpline
+ USB converter + xml interface van de firma RDSM
Bent u geïnteresseerd in dit voorstel, neem dan contact op met Dorien Van Rampelberg 016/310400
e-mail: dorien.van.rampelberg@mchlvwo.be. Voorstel samenaankoop is maar tijdelijk geldig!
W.T. 237/63

Nieuwe versie 2.X van Consult IT
Het uitzicht van de schermen zal er anders uitzien, zoals u hier onder reeds kan ontdekken
Verversen
Overzicht aanvragen
Wachtwoord wijzigen
Opzoeken patiënten
Opzoeken via nummer
Afsluiten ConsultIT
In de nieuwe versie wordt het mogelijk om een PDF-rapport, al dan niet gecumuleerd, aan te maken
van de gevalideerde resultaten van uw patiënten. Dit gebeurt in een afzonderlijk scherm, zodat u
tijdens het aanmaken van dit PDF-rapport gewoon verder kan werken. Het PDF-rapport kan daarna
gedrukt en/of op uw PC opgeslagen worden
Daarnaast is onze ervaring dat het gebruik van ConsultIT afhankelijk is van het vlot en snel
opstarten van de toepassing. Bij de installatie en de configuratie kunnen een aantal correcte
instellingen op uw PC hiertoe bijdragen. Een snelkoppeling op het bureaublad en het aanpassen
van de instellingen van 'Internet Explorer' zodat geen tussenschermen meer verschijnen
(zoals website die niet betrouwbaar is, het afbeelden van al dan niet vertrouwde informatie,...)
kunnen dit oplossen.
Indien u hieromtrent nog problemen ondervindt of vragen heeft, mag u steeds contact opnemen met
onze informaticamedewerkers op het telefoonnummer 016/310174 (vragen naar de heer Jos
Vissers).
Met vriendelijke groeten,
Ap.biol.Eric De Schouwer
W.T. 237/64

Overzicht aanvragen
Cumulatieve resultaten.
Weglaten vaste commentaren
Alleen afwijkende resultaten
Vorige / volgende aanvraag.
Print View: afdrukken zoals
afgebeeld
PDF & PDF cumulatief:
aanmaken en afdrukken
(cumulatief) PDF rapport .
Resultaten terug
elektronisch verzenden
(Medibridge)
Consult IT v2.x (01/2008)
W.T. 237/65

MCH–Stichting Huisartsenondersteuning: Flexibel en veelzijdig
INFOkort Graag informeren wij onze huisartsen via deze rubriek over actuele vragen en antwoorden, ideeën
en opmerkingen rond de huisartsenpraktijk. Hebt u zelf een vraag, aarzel dan niet om contact op te
nemen met Mireille Van den Broeck. Tel: 016/31.01.78
of e-mail: of
secretariaatsuren :
maandag: 09.00-12.00 uur en 13.00-16.00 uur
dinsdag: 09.00-12.00 uur en 13.00-16.00 uur
woensdag: 09.00-12.00 uur en 13.00-16.00 uur
donderdag: 09.00-12.00 uur en 13.00-16.00 uur
vrijdag: 09.00-12.00 uur en 13.00-16.00 uur
Enkele toelichtingen bij de activiteiten van onze commissies MCH-Stichting:
RVT-commissie:
Op 12 december 2007 vergaderde deze commissie opnieuw met volgende agenda:
Nieuws uit Crataegus: navormingen2008, liasongeriatrie (zorgpad: visie van geriaters)
Update formularium: planning
Commissie Huisartsenkringen, Overlegplatform HAK:
Op 23 januari 2008 vergaderde het OVERLEGPLATFORM Huisartsenkringen rond volgende punten:
Voorstelling van Overlegplatform Huisartsenkringen aan de genodigde perifere ziekenhuizen;
volgende items werden onderling besproken:
- doelstellingen Overlegplatform Huisartsenkringen
- communicatie met huisartsen uit regio
- ev. afspraken rond implementatie zorgpaden (toekomst)
TALKS-bijeenkomsten:
- nieuwe bijeenkomst voorzien op 19/02/08
De belangrijkste doelstelling van het Overlegplatform Huisartsenkringen nl. het verdedigen van de
huisartsenbelangen van alle huisartsenkringen naar andere gesprekspartners toe (o.a. overheid,
ziekenhuizen, eerstelijnsorganisaties…) werd tijdens de laatste bijeenkomst (dd. 23/01/08) nogmaals
bevestigd.
Volgende bijeenkomst Overlegplatform HAK is voorzien dinsdag, 20 mei 2008.
De redactie stelt zich niet verantwoordelijk voor gebeurlijke fouten.
W.T. 237/66

Symposium MCH-Stichting
– 17 januari 2008 – Brabanthal, Leuven
Op donderdag, 17 januari jl. vond het symposium rond ‘OMGAAN MET MEDISCHE FOUTEN’
plaats in zaal Terra van de Brabanthal te Leuven.
Met sprekers als prof. dr. Marc Waer, prof. dr. Manu Keirse, prof. dr. Bernard Spitz werd dit
actuele – soms heikele - thema uitgespit en grondig besproken.
Het aanwezige publiek – een 100-tal artsen, waaronder ook vele geneesheren-specialisten – kon na
de voordracht in debat gaan met de sprekers, onder de deskundige moderatie van journalist Paul
Geerts en coördinator dr. Karel De Koker.
Positieve klanken rond dit symposium werden nadien in de wandelgangen genoteerd.
Graag publiceren wij hierbij een sfeerbeeld van deze geslaagde avond.
Mireille Van den Broeck,
secretariaat MCH-Stichting
W.T. 237/67

Kunstzaken MCH
TENTOONSTELLING MCH – Leuven Maart – April 2008
Corinne Strobbe
Schilderijen
Als kind maakte ik al tekeningen met Chinese inkt, dat was nog het figuratief tekenen. In 1995 is
het eigenlijk allemaal begonnen met het tekenen van grappige stripfiguurtjes zoals “Biebel”.
Een paar jaar geleden startte ik met acryl verf op grote doeken. Die schilderijen zijn modern en
abstract, je kunt er in uitleven en er van genieten van het leven, weg dromen vanuit de natuur, en
deze door te geven.
Mijn eerste vernissage was in 2005 bij “Van Opstal”.
In 2006 “De week van de amateur kunsten” – Gesigneerd in Tremelo.
In 2007 de eerste keer alle eigen werken in haar Gemeente te Tremelo.
Atelier:
Broekstraat 6
3120 Tremelo
Tel. 0479/53.56.17
e-mail: corinnestrobbe@msn.com
website: http:/users.telenet.be/corinne/
Deze werken zijn te bezichtigen alle werkdagen van 8.30 uur tot 19.00 uur, behalve zaterdag tot 12 uur.
W.T. 237/68