TNO werkt voor het MKB: Samen werken aan kennis maken

TECHNOLOGIECLUSTER
VRIESDROGEN:
‘ALS WE SLAGEN HEBBEN
WE EEN PRODUCT VOOR
DE WERELDMARKT’
Alle vitaminen en stoffen uit verse bladeren,
maar dan lang houdbaar en in poedervorm.
Het klinkt als “de steen der wijzen”, maar
het kan. Een technologiecluster moet het
traject van prototype naar volumemodel
van een kleine, innovatieve vriesdroogmachine
met wereldpotentie verzorgen.
‘De Universiteit van Antwerpen benaderde ons met de vraag of wij een kleine vriesdroger
konden bouwen voor het drogen van extracten met gezondheidsbevorderende eigenschappen.
In de groeiende markt van producten met een gezondheidsclaim bestaat veel
behoefte aan een goede oplossing voor het drogen van delicate producten zoals groene
kruiden en jonge loten.’ Aan het woord is André van den Bogaert, directeur van Drema
Waterbehandeling BV in Dordrecht. De gevriesdroogde poeders komen in zowel voedings-
als geneesmiddelen van pas, als pillen of bijgemengd in sappen of andere voedingsmiddelen.
‘We hadden nog nooit een dergelijk apparaat gebouwd. Maar vanuit onze ervaring
met vacuümtechniek slaagden we erin een werkend prototype te bouwen’, geeft Van
den Bogaert aan. Zijn bedrijf maakt installaties voor waterbehandeling aan boord van
schepen. Vacuümtechniek zorgt daarbij voor de omzetting van zeewater in drinkwater.
Bij vriesdrogen bewerkstelligt een hoog vacuüm, dat ijs uit een bevroren product direct
wordt omgezet in waterdamp, die vervolgens weer vastvriest op de condensor. Van den
Bogaert: ‘Ons prototype is veel kleiner dan traditionele vriesdrogers. Maar er bleek nog
een belangrijk verschil te zijn: bij onze oplossing degenereert het product niet en blijven
de eigenschappen behouden. Dat is een belangrijk voordeel.’
HELE KETEN
Met het prototype heeft Drema nog geen universeel bruikbaar vriesdroogapparaat voor
batches tot vijfhonderd kilo per week op de markt. Het eindproduct moet niet alleen
betere extracten opleveren, maar ook een kortere doorlooptijd en lagere energiekosten.
Een belangrijk aspect is, hoe raar het ook klinkt, het toevoeren van warmte naar het
André van den Bogaert
‘Met flexibel instelbare
laboratoriumapparatuur
kunnen we vermoedens
‘Niets dan lof over de
werkwijze en de kennis’
kwantitatief onderbouwen’
product tijdens het vriesproces om het drogen te versnellen. Van den Bogaert: ‘Traditionele
vriesdroogmachines voeren de warmte alleen onder het product toe. Wij willen ten
behoeve van de productkwaliteit en de energiezuinigheid een gelijkmatige verwarming
realiseren. De theoretische oplossingsrichtingen daarvoor hebben we, maar die moeten
zich nog wel in de praktijk bewijzen.‘ Onder andere voor dat optimalisatieproces bracht
Syntens Van den Bogaert in contact met TNO.
Syntens bracht de partijen bij elkaar voor een technologiecluster dat de hele productieketen
vertegenwoordigt: de leveranciers van vacuümpompen en compensatoren, een installateur,
een machinefabriek en een partij die het eindproduct kan vermarkten. Van den
Bogaert: ‘Als we in onze opzet slagen, heeft onze kleine vriesdroger over de hele wereld
kansen om een niche in te vullen.’
KWANTITATIEF ONDERBOUWEN
Projectleider Henk van Deventer bij TNO Kwaliteit van Leven in Apeldoorn: ‘We begonnen
het project met een algemene inleiding op het vriesdrogen voor de clusterpartners.
Daarin brachten we het wat, het hoe en het waarom van de technologie naar voren. Eén
van de zaken die we nu uitzoeken, is waarom de producteigenschappen in het prototype
van Drema beter bewaard blijven dan in een traditioneel vriesdroogproces. We vermoe-
58 59