Download Slash 4 (pdf) - Technische Universiteit Eindhoven

4
deceMber
2012
SLASH
Magazine van
de Technische
UniversiTeiT
eindhoven
De Opdracht:
Kweek
liefde
voor
techniek
HANS CLEVERS
‘Voor Het CPB
Heeft wetenSCHAP
geen wAArde’
Kernfusietechnologen:
TU/ leidt ze op

28 02
TeksT NOrbiNe Schalij FoTo’s bart vaN Overbeeke
Caroline Hummels (1966) studeerde en promoveerde in Delft en is hoogleraar Design Theory of Intelligent Systems bij de
faculteit Industrial Design (ID). Ze hield haar intreerede op 28 september 2012.
Lijf en hoofd Ballroom
‘Veel digitale producten, zoals een computer of
thermostaat, hebben als uitgangspunt dat de
mens een denkend ding is. Bij mijn groep
Designing Quality in Interaction (DQI) gaan we
ervan uit dat mensen nieuwe vaardigheden
leren door te handelen. Die visie beïnvloedt ons
onderzoek en onderwijsmodel. We bieden een
alternatief naast het aloude ‘meten is weten’ en
stellen dat er geen split is tussen lijf en hoofd.’
Op pagina 35
backward/
met prof.
‘Als themaleider Smart Environment
bij het strategisch gebied
Health wil ik ook zelf gezond leven.
Met mijn partner dans ik nu twee à
drie keer per week. En ook hier
lukt leren niet met de ratio alleen.
Onze docent poogt te vertellen
hoe hij danst, maar hij kan het me
nog beter laten voelen.’
c.c.m.hummels@tue.nl
Workshop
‘ De ochtend voor mijn intreerede
gaf ik een workshop aan tachtig
deelnemers met zeer diverse
achtergronden. Binnen een paar
uur moesten ze in groepjes een
ontwerp maken dat mensen met
elkaar kan verbinden. De filmpjes
– van één minuut lang – die iedere
groep hierbij maakten, werden bij
de receptie na mijn rede vertoond.
Ik genoot van het enthousiasme
dat ze uitstraalden.’
Trots
‘Ik ben enorm trots op mijn
studenten. Ze doen het meest
moeilijke; ze lopen niet over
gebaande paden en moeten zelf
de betekenis zoeken van wat ze
doen. Bij ID gaan we ervan uit dat
ze het meest leren door te doen
en de durf hebben te falen.’
Vrouwelijke
profs
‘Bij mijn promotie in 2000 had
ik het liefst driekwart vrouwen
in mijn promotiecommissie. Dat
lukte niet. Zou hier nu misschien
al kunnen, maar de TU/e moet
het aantal vrouwelijke profs wel
opkrikken. Maak het vrouwen
– en ook mannen – mogelijk
om een ziek kind van school te
halen of een dag thuis te werken.
Beoordeel op kwaliteit en niet op
aanwezigheid.’
SLASH
no.4
DECEMBER 2012
04 08 18
MetaForum, een nieuw
karaktervol onderkomen
voor de Bibliotheek en
de faculteit Wiskunde
en Informatica.
CoLofon
Slash is het magazine voor externe
relaties en alumni van deTechnische
Universiteit Eindhoven en verschijnt
drie keer per jaar.
Gehele of gedeeltelijke overname
van artikelen uit Slash is alleen toegestaan
na overleg met de redactie
en met bronvermelding. Voor het
gebruik van foto’s of illustraties is
toestemming van de maker nodig.
www.tue.nl/slash
redactieadresTechnische Universiteit
Eindhoven, Communicatie
Expertise Centrum, Postbus 513,
Onderzoeker en
KNAW-voorzitter
Hans Clevers maakt zich
over het fundamenteel
onderzoek.
5600 MB Eindhoven, e-mail slash@
tue.nl, Tel (040) 247 33 30/247 29
61 Hoofdredacteur Han Konings
eindredactie en coördinatie
Communicatie Expertise Centrum
TU/e (CEC), Bladconcept Maters
& Hermsen Journalistiek, CEC.
Beeldredactie en vormgeving
Maters & Hermsen Journalistiek
redactieadviesraad drs. Steef
Blok, prof.dr. Carlijn Bouten, mr.drs.
Ben Donders, drs. Herman van
Hoeven, prof.dr.ir. Gerrit Kroesen,
dr.ir.Peter van Overbeeke, prof.dr.ir.
Maarten Steinbuch drukwerk
Schrijen-Lippertz, Voerendaal
Dit studiejaar kozen
substantieel meer
meisjes voor een
studie aan de TU/e.
Wie zijn ze?
wilt u adverteren in Slash? Meer
informatie bij H&J Uitgevers, Tel
(010) 451 55 10
wilt u Slash ontvangen?
Meld u aan op www.tue.nl/slash
ISSN: 2212-8468
kEEp IN
TOUCH
Wim Jochems Interesse in samenwerking met
de tU/e, in studeren, werken
of promoveren aan de tU/e,
of het contact onderhouden
als alumnus? Alstublieft, onze
contactgegevens.
16/17
Ingezoomd
Bindweefsel
ontrafeld
22
de
oPdrACHt
Liefde kweken
voor techniek
Samenwerking (strategisch
partnership, contract research)
TU/e Innovation Lab,
+31 (0)40 247 48 22,
Innovationlab@tue.nl
werken of promoveren
Dienst Personeel en Organisatie
+31 (0)40 247 20 90, jobs@tue.nl
ontwerpersopleidingen
Stan Ackermans Institute
+31 (0)40 247 24 52, sai@3tu.nl
Studeren (bachelor, master)
Onderwijs en Studenten Service
Centrum, +31 (0)40 247 47 47,
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
12De TU/e wil
de kernfusietechnologen
van de toekomst
opleiden
30/31
PLAnner/
Verkenner
Bram en Arnoud
33
de Vonk
Anthonie
Meijers
studeren@tue.nl
Alumni
Alumni Office,
+31 (0)40 247 34 90,
alumninet@tue.nl
Persvoorlichting
en Communicatie
Communicatie
Expertise Centrum
+31 (0)40 247 48 45,
cec@tue.nl, www.tue.nl

04
05
de kwALIteIt
dIe StUdenten
VerdIenen
De officiële opening, uitgevoerd door de Brabantse Commissaris van de Koningin Wim van de
Donk, vond plaats op 22 oktober. De weken daarvoor hebben de Centrale Bibliotheek en de
faculteit Wiskunde en Informatica het gebouw MetaForum al in gebruik genomen. Aannemer
Hurks gebruikte voor dit innovatieve ontwerp van architect en TU/e-alumnus Joost Ector
4000 kuub beton en 450 ton wapeningsstaal en een staalconstructie van 1450 ton. Daarnaast
werd zo’n 2500 liter koffie geconsumeerd. Het leverde een karaktervol en duurzaam
gerenoveerd gebouw op, centraal gelegen op de campus in het web van de loopbruggen.
Volgens Van de Donk straalt het de kwaliteit uit die studenten verdienen.
tAfeLS oP mAAt
Het valt niet direct op, maar
de tafels op de eerste verdieping
en op de begane grond in
de bibliotheek zijn niet allemaal
even hoog. De tafels aan de
westzijde zijn het laagst, aan
de oostzijde staan de tafels
voor lange mensen.
SmArtBoArdS
De negen gelijkvloerse collegezalen
zijn uitgerust met zowel
klassieke krijtborden als
moderne smartboards. Op
de laatste kunnen geprojecteerdecomputerpresentaties
live worden aangevuld
met ‘digitale’
aantekeningen.
TeksT tOm jelteS FoTo’s DieNSt huiSveStiNg tu/e nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
AtrIUm
In het hart van het kubusvormige
onderkomen van
de faculteit Wiskunde en
Informatica bevindt zich
een ruim en licht atrium. De
op de wanden gemonteerde
golfplaten creëren er een
fascinerend lijnenspel.
BIBLIotHeek
Voor het eerst zijn
de collecties van alle
faculteitsbibliotheken
samengevoegd. De
boeken zijn te vinden op
kelderniveau, op de begane
grond zijn de werkplekken
voor laptopgebruikers en de entree
met de uitleenbalie bevindt
zich op niveau 1. Alle boeken zijn
voorzien van RFID­tags, zodat
geen boek meer ongemerkt
door de scanpoortjes kan
verdwijnen.
BALkon
De hoogbouw is het nieuwe
onderkomen van Wiskunde &
Informatica. Voorzien van een
grote centrale trap en een
lounge op de derde verdieping.
Voor wie ontspannen van de
buitenlucht wil genieten zonder
direct te moeten afdalen naar
straatniveau, is op de vierde
etage een riant balkon
beschikbaar.
kLUISjeS
De 216 lockers zijn
voorzien van sloten
die je met elke kaart
voorzien van een
MIFARE­chip – zoals de
TU/e­campuskaart en de
OV­chipkaart – kunt openen.
Ook gasten met een pas van
Fontys, de TU Delft of een
Londense Oyster­card kunnen
bij de kluisjes terecht.
HUrktoILetten
Om buitenlandse studenten
en medewerkers tegemoet
te komen zijn hurktoiletten
geplaatst in de toiletblokken
op de eerste etage. Er is
voorzien in een speciale
bewegwijzering naar
deze toiletten.
zItjeS
Overal in het gebouw zijn
op een speelse manier zitplaatsen
aangebracht in alle
soorten en maten. Zo staan
in de bibliotheek een paar
schommelstoelen en kun je
plaatsnemen in een ei dat aan
het plafond is opgehangen.
Bomen
Ze zijn helemaal echt, de bomen
(Ficus lyrata oftewel vioolbladplant)
die van de begane grond
tot de eerste verdieping reiken.
Vocht krijgen ze via een speciaal
systeem dat vocht toedient naar
behoefte. Voor de bijna zes meter
hoge bomen is nog ruimte
om verder te groeien, maar ze
zullen wel regelmatig gesnoeid
moeten worden.

06
07
memo/
nIeUwe
voorzitter
raad
van toezicht
Oud-kpN-bestuurder ir. Baptiest
Coopmans, tevens alumnus van
de TU/e, is sinds 1 september
van dit jaar de nieuwe voorzitter
van de Raad van Toezicht van de
TU/e. Coopmans volgt ir. Rokus
van Iperen op. Van Iperen, eveneens
een alumnus en oud-topman
bij Océ, werd in april van
dit jaar de hoogste baas bij
Canon Europe.
Coopmans (1965) studeer de
in 1988 aan de TU/e af als technisch
bedrijfskundig inge nieur.
Vanaf 1988 tot 2006 was hij
in diverse functies werkzaam
bij Unilever, onder meer als
bestuursvoorzitter van Unilever
Mexico. In 2006 ging hij aan de
slag bij kpN als lid van de Raad
van Bestuur, waar hij onder meer
verantwoordelijk was voor de
consumentenmarkt in Nederland
en voor de strategische
programma’s Reputatie, Merk
en kwaliteit. In april van dit jaar
vertrok hij bij kpN. Coopmans
is benoemd voor een periode
van vier jaar.
De Open Dagen van de TU/e op 19 en 20 oktober hebben een recordaantal
bezoekers getrokken. Maar liefst 1883 scholieren bezochten de TU/e en ze
namen ongeveer even zoveel ouders mee. Vorig jaar bezochten 1679 scholieren
de Open Dagen in oktober. Op 31 oktober hield de TU/e voor het eerst
ook nog een speciale ‘ouderavond’ voor ouders van scholieren uit 5­ en 6­vwo.
Ook deze avond was succesvol: ruim tachtig ouders kwamen naar de TU/e voor de workshop
‘ouder als keuzecoach’ en lieten zich uitgebreid informeren over onder meer het Bachelor College.
— TU/e top in Elsevier —
Volgens het jaarlijkse Elsevier-onderzoek naar
de beste studies in Nederland kunnen dit jaar
drie universiteiten zeggen dat ze volgens studenten
de beste zijn: de Radboud Universiteit
(bij de brede universiteiten), de Universiteit
Maastricht (bij de specialistische universiteiten)
en de TU/e (bij de technische universiteiten).
Elsevier heeft vooral gekeken waar
studenten volgens de Nationale Studenten
Enquête ‘bovengemiddeld tevreden’ zijn over
hun ‘studie in het algemeen’. De enquête is ingevuld
door zo’n 170.000 hbo- en wo-studenten.
Bij maar liefst zes van de elf opleidingen aan de
TU/e zijn studenten bovengemiddeld tevreden.
De Universiteit Twente komt niet verder dan
vijf van de 21 en de TU Delft blijft steken op
slechts één van de veertien. Elsevier enquêteerde
traditie getrouw ook hoogleraren en
universitair hoofddocenten.
Van de drie technische universiteiten is
Eindhoven ook volgens de hoog leraren
de beste, Delft volgt op plaats twee. Twente
krijgt van hen op geen enkel onderdeel lof
toegezwaaid.
Een team van 22 TU/estudenten,
verenigd in het Solar
Team Eindhoven, gaat een nieuw
soort elektrische auto ontwerpen
en bouwen. Het betreft een
comfortabele en hypermoderne
gezinsauto voor vier personen,
die meer dan de helft van de
benodigde energie direct van de
zon krijgt. Het team gaat in oktober
2013 deelnemen aan een
nieuwe klasse van de World Solar
Challenge in Australië, speciaal
sTrengere
beoordeling
promoTies
De TU/e heeft haar promotiereglement aangescherpt,
onder meer naar aanleiding van de
affaire Stapel. Elke promovendus moet met ingang
van 2013 een tweede begeleider hebben
naast de eerste promotor. Ook moet elk lid van
de promotiecommissie in het vervolg een schriftelijke
beoordeling opstellen. Nu doen alleen de
leden van de kleinere kerncommissie dat. Voor
commissieleden van buiten de TU/e wordt de
maatstaf bij de beoordeling de vraag of het
proefschrift ook aan hun eigen universiteit verdedigbaar
zou zijn. Naast de verplichte tweede
begeleider en de individuele beoordelingen is er
nog een belangrijke aanpassing: in het vervolg
wijst de decaan van de betrokken faculteit ook
een lid van de promotiecommissie aan. Die persoon
is voltijdshoogleraar of universitair hoofddocent
van de TU/e en heeft een onafhankelijke
positie. Deze laatste maatregel is specifiek voor
de TU/e, bij de andere volgt men de richtlijnen
van de VSNU.
Revolutionaire
gezinswagen
voor praktische meerpersoonsauto’s.
De auto wordt extreem licht:
slechts 380 kilo. De topsnelheid
wordt 120 kilometer per uur.
Verder mikken de studenten op
een minimale luchtweerstand,
onder meer door de auto erg
laag te houden, en een slimme
cruise control zorgt voor een
optimaal energieverbruik. Als uit
de routeplanner blijkt dat de weg
bergafwaarts gaat, anticipeert de
auto daarop. Ook past de auto
zich aan als uit online weerinformatie
blijkt dat het verderop
zonnig is. Daarnaast worden
geheel nieuwe bedieningsconcepten
ontwikkeld, die intuïtiever
en gebruiksvriendelijker zijn dan
knoppen en schakelaars. De
teamleden leggen voor dit project
hun studie voor een jaar stil.
Meer informatie:
www.solarteameindhoven.nl
Alumnidag 2013:
Health@T U/e
Van zorgrobots tot en met
zelfgroeiende hartkleppen:
aan de TU/e vindt veel onderzoek
plaats op het gebied van
gezondheid. Naast Energy en
Smart Mobilty is Health één
van drie Strategic Areas van
de TU/e. Daarom staat dit
thema centraal tijdens de
Alumnidag 2013. U wordt
bij gepraat over de laatste
stand van zaken en u kunt
zich laten inspireren door
de innovatieve kracht van de
ontwikkelingen op dit gebied.
De Alumnidag 2013 vindt
plaats op zaterdag 20 april
van 12.00 tot 18.00 uur in
het Auditorium van de TU/e.
Na afloop van het programma
is er een borrel heeft u ruim
gelegenheid tot netwerken.
Zie ook: www.tue.nl/alumnus
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
Geld van
eiGen
bodem en
uit europa
TU/e-wetenschappers Ageeth
Bol (Technische Natuurkunde),
Nikhil Bansal (Wiskunde en
Informatica), Fausto Gallucci
(Scheikundige Technologie),
Michiel Hochstenbach (Wiskunde
en Informatica) en Elise
van den Hoven (Industrial Design)
kregen onlangs van NWO
elk een Vidi-subsidie toegewezen
van om en nabij 800.000
euro. NWO kent de subsidies
toe aan vernieuwende en
talent volle wetenschappers en
biedt ze hiermee de mogelijkheid
om een eigen onderzoeks
lijn en een eigen
onderzoeksgroep op te
bouwen.
Yves Bellouard (Werktuigbouwkunde)
en patricia
Dankers (Biomedische Technologie)
kregen beiden een
Starting Grant van de European
Research Council (ERC)
van respectievelijk 1,73 miljoen
en 1,4 miljoen. Het onderzoek
van Bellouard, waar de komende
vijf jaar drie promovendi
mee aan de slag gaan en een
postdoc voor twee jaar, spitst
zich toe op het transformeren
van materialen, voornamelijk
glas, met gebruikmaking van
een femtoseconde-laser.
Dankers gaat haar beurs
gebruiken voor onderzoek
naar complexe moleculaire
biomaterialen. Vier promovendi
zullen zich de komende
vijf jaar hierop richten.

08
09
kopstuk/
het is een grote zorg van hans clevers,
president van de koninklijke Nederlandse
akademie van Wetenschappen (kNaW):
het opdrogen van de fondsen voor
fundamenteel wetenschappelijk onderzoek
in Nederland. Daarom toog hij in de
maanden voor de verkiezingen meermaals
naar Den haag om te pleiten voor meer
investeringen in onderzoek.
De fractievoorzitters waren vóór, maar
zij hadden een groot probleem,
want volgens de rekenmodellen van
de Nederlandse overheid is elke euro
voor onderzoek weggegooid geld.
Hans Clevers
President van de Koninklijke Nederlandse
Akademie van Wetenschappen
nr.4 nr.1 NoVember december 2012 2011 / mAGAZINe VAN de

10
11
kopstuk/
hhans
clevers maakt tropenjaren in zijn
nieuwe, vierjarige functie van president van
de kNaW. hij moet, meer nog dan zijn voorganger
robbert Dijkgraaf, als wetenschapper
op volle kracht aan de slag blijven. ‘in
mijn vakgebied werken duizenden groepen
in sterke competitie met elkaar. ben je er
vier jaar uit, dan sta je op een onoverbrugbare
achterstand.’
De geneticus en arts maakte naam als
ontdekker van de mechanismen achter
darmkanker. terwijl zijn groep geen
moment op zoek was naar het ontstaan van
de ziekte, zegt hij. ‘We ontdekten het, omdat
we op een fundamenteel niveau naar de
biologie kijken. het was het resultaat van
vrijelijk zwerven door de materie.’
Valorisatie en innovatie
Dit vrije, ongerichte onderzoek naar de
fundamenten van ons bestaan komt bij de
verdeling van onderzoeksgelden steeds
meer in het gedrang, stelt clevers tot zijn
ongenoegen vast. Op de eerste plaats krimpen
de budgetten. tegelijkertijd worden
steeds meer eisen gesteld aan de toepasbaarheid
van onderzoek: aan mogelijkheden
om opgedane de kennis te gelde te
maken of anderszins op een nuttige manier
aan de samenleving ten goede te laten
komen. innovatie en valorisatie zijn hierbij
de sleutelwoorden.
Dat de samenleving eisen mag stellen aan
wetenschappers, is voor clevers evident:
‘een land heeft beperkte middelen en het
heeft prioriteiten. We moeten dus afspra­
spraakmakend
‘Er zijn honderden labs die onderzoek
doen naar darmkanker, maar
zij hadden nooit de oorzaak kunnen
achterhalen. Zij zijn teveel op de
ziekte gericht om het onverwachte
principe achter de darmkanker te
ontdekken.’
‘Veel wetenschappers vinden, cru
gezegd, dat ze over volledige vrijheid
en ongelimiteerde middelen
moeten kunnen beschikken. De
samenleving moet die centen
ophoesten, maar mag hier niets
voor vragen, zelfs niet waaraan het
geld wordt besteed. Dat is toch wel
een problematische mentaliteit.’
‘Nederland heeft nu het topsectorenbeleid.
Daar zijn de technische
universiteiten en Wageningen
natuurlijk heel blij mee, want de
nadruk ligt op toegepast onderzoek.’
‘Er wordt vaak neerbuigend gedaan
over peer review in de wetenschap.
Toch zijn er weinig beroepen zo
beoordelend als het onze. Iedere
stap die wij zetten, wordt door anonieme
collega’s beoordeeld en
meestal afgekeurd. Tik mijn naam
in en je ziet precies welke citaties ik
heb, welke papers ik schreef, waar
ik werkte en waar ik in de rangorde
van duizenden wetenschappers
sta. Er zijn weinig beroepsgroepen
die zich zo op het hakblok laten
leggen.’
TeksT chriZ vaN De graaf FoTo’s viNceNt vaN DeN hOOgeN
ken maken over de output van onderzoek:
wat onderzoek je, hoe pak je het aan en met
welk doel?’ Probleem echter is dat de resultaten
van fundamenteel onderzoek zich
lastig laten definiëren. ‘het lukt ons als
wetenschappers heel slecht om aan politici
uit te leggen wat fundamenteel onderzoek
is. je kunt het belang ervan alleen met voorbeelden
aantonen: zonder dit onderzoek
was er geen laser geweest, geen kernenergie,
geen mobiele telefoons, geen antibiotica,
maar ook aSml had niet bestaan.’
het toepassingsgerichte onderzoek laat
zich daarentegen wel goed uitleggen en
weet daardoor een steeds groter deel van de
taart te bemachtigen. het fundamenteel
onderzoek krijgt intussen harde klappen.
Toch naar de bank
Drogen de pijplijnen van fundamenteel
onderzoek, waar de grootste doorbraken uit
komen, op in een samenleving die vooral
geïnteresseerd is in toepassingen en economische
bedrijvigheid? clevers: ‘Dat wisselt
per discipline. het stamcelonderzoek racet
vooruit. Nederland is daar behoorlijk goed
in. maar wanneer de overheid het huidige
beleid voortzet en steeds minder investeert
in fundamenteel onderzoek, droogt ook dit
veld op. het meest schadelijk is dat er dan
geen stamcelonderzoekers meer worden
opgeleid. ik zie veel goede studenten die
graag in vrijheid op fundamentele onderwerpen
willen promoveren, maar niet in het
keurslijf van het toegepaste onderzoek. Zij
besluiten dan maar voor een lucratieve carrière
bij een bank of verzekeraar.’
helaas kunnen nog veel meer disciplines
niet overleven in het karige wetenschappelijke
klimaat. ‘geneesmiddelenontwikkeling
is bijna weg uit Nederland. Of
taxonomie. Zonder dat vak weet je niet hoe
het staat met het uitsterven van dieren en
planten. Ook sommige alfavakken, zoals
talen, zijn bedreigd. het is bepaald niet oninteressant
voor Nederlanders om Portugees
te kunnen spreken – denk alleen al aan de
groeiende macht van brazilië. toch dreigt
de laatste vakgroep in deze taal te stoppen.
twintig jaar geleden besloten we toch nog
één groep mandarijn in het leven te houden.
Daar danken we aan dat er nog mensen in
Nederland chinees spreken – ook dat is niet
onbelangrijk gebleken. eigenlijk staan alle
oudere vakken, buiten de mensstudies en
de gammavakken, onder druk.’
Bezuinigingsronde
met 0.7 procent van het bNP staat Nederland
in europa onderaan wat betreft
publieke investeringen in onderzoek, en dit
percentage daalt nog altijd. terwijl Duitsland,
Zweden, Denemarken, finland,
Zwitserland juist investeren, zowel in
fundamenteel onderzoek als innovatie.
clevers weet waarom Nederland niet wil
investeren in wetenschap. ‘Paradoxaal genoeg
is dit het gevolg van het feit dat we er
‘Na elke
bezuinigings ­
ronde ziet de
politiek dat de
wetenschappen
nog altijd niet
in elkaar
donderen.’
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
LooPBAAn HAnS CLeVerS
De wieg van Hans Clevers
(1957) stond in de
Heggeranklaan in de
Eindhovense wijk Stratum.
Hij groeide op in
Son, waar zijn ouders
nog altijd wonen. Aan
de Universiteit Utrecht
studeerde hij geneeskunde
en biologie. In
1985 promoveerde hij
in de Domstad en een
postdoc aan de Harvard
University volgde.
In 1991 werd hij hoogleraar
immunologie
aan het UMC. Sinds
2002 richt hij zich op
moleculaire genetica
als directeur van het
Hubrecht Instituut,
ooit samen met Ronald
Plasterk. Hij was betrokken
bij de oprichting
van verschillende
biotechbedrijven,
waaronder Ubisys, dat
fuseerde tot Crucell.
erg goed in zijn. Na elke bezuinigingsronde
ziet de politiek dat de wetenschappen nog
altijd niet in elkaar donderen. We staan op
lijstjes gemiddeld dik in de top tien voor
bruto output van ons onderzoek en omgerekend
per capita, terwijl we nummer 56 qua
grootte zijn.’
een tweede probleem betreft volgens clevers
de rekenmodellen die de overheid gebruikt;
de beroemde en gevreesde cPb­berekeningen.
Die kennen geen – u leest het goed, geen
waarde toe aan wetenschap, en nauwelijks
aan onderwijs. ‘Nu zegt het model: een euro
in bijvoorbeeld zorg, ontwikkelingssamenwerking
en onderzoek ben je kwijt, maar een
euro in een snelweg levert geld op.’ het zijn
voor de economen die lid zijn van de kNaW
curieuze modellen, zegt clevers. ‘uit de berekeningen
blijkt dat je ongelimiteerd kunt
bezuinigen op wetenschap, zonder dat dit
schade aan je economie geeft. toch zou geen
minister dit experiment aandurven.’
Politici helpen
het cPb erkent dat dit de werkelijkheid is in
zijn overigens wetenschappelijk correcte
modellen. De kNaW­economen onderzoeken
nu welke argumenten of modellen
omringende landen gebruiken die hen tot de
conclusie brengen dat ze juist in onderzoek
en onderwijs moeten investeren. ‘Politici
zeggen eerlijk tegen mij: help me aan
argumenten om investeringen te kunnen
verantwoorden, want nu wordt het in de
cPb­modellen afgestraft. Zó besturen wij dit
land – het is cynisch.’

12
13
achtergrond/
TeksT chriZ vaN De graaf FoTo bart vaN Overbeeke
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
De TU/e staat midden in de ontwikkeling van kernfusie, de beloftevolle energiebron van de
toekomst. De universiteit leidt in de nieuwe master Science and Technology of Nuclear Fusion
fusiespecialisten op. De ambitie is dat in Europa één op de tien nieuwe fusietechnologen een
opleiding in Eindhoven heeft genoten. Anderzijds participeert de universiteit in het Nederlandse
onderzoek ten behoeve van de testfusiereactor ITER, die op dit moment wordt gebouwd in
Zuid-Frankrijk.
heeft iets in zich waardoor mensen er
bijna té enthousiast van worden’, zegt Niek
lopes cardozo, hoogleraar Science and
technology of Nuclear fusion. hij wil de
‘Fusie
verwachtingen enigszins temperen. in de
vorm van een minicollege verschaft hij inzicht in het
proces en de laatste stand van zaken.
‘fusie is de energiebron van de sterren en de zon, je kunt
dus stellen dat de technologie zeer goede eigenschappen
heeft. Door het versmelten van lichte kernen ontstaat
een zwaardere kern waarbij veel energie vrijkomt: per
reactie zo’n 10 miljoen keer meer dan bij een chemische
reactie. Op onze aarde zijn de brandstofvoorraden voldoende
voor miljoenen tot tientallen miljarden jaren.
het proces van fusie is inherent veilig: geen hoge drukken,
geen hoge energieopslag. in de reactor is een stalen
binnenwand die radioactief raakt. in vijftig tot honderd
jaar neemt de activiteit voldoende af om het materiaal
opnieuw te kunnen gebruiken. het enige gevaar van fusie
is dat tijdens het proces uit het ongevaarlijke lithium
tritium wordt gemaakt. als je dat opdrinkt of inademt is
het schadelijk. er wordt in een fusiecentrale echter niet
veel van deze stof gemaakt en het is goed te traceren.’
Het werkt niet
in potentie is fusie als energiebron dus schoon en veilig.
en als je het kunstje eenmaal doorhebt, heeft het veel
potentie, zo lijkt het. fusie is zelfs één van de weinige
energiebronnen die een substantieel deel van onze
energie kan leveren – misschien wel alles.
tot zover de goede eigenschappen van kernfusie. Nu de
nadelen: ‘het werkt nog niet; het is echt heel moeilijk’,
aldus lopes cardozo. ‘het is veel ingewikkelder dan
kernsplijting. je ziet dit al aan iter, onze testmachine
in aanbouw om de technologie te onderzoeken. er wordt
van gezegd dat dit het meest ingewikkelde apparaat is
dat de mens ooit heeft gebouwd. voor onze studenten en
voor onderzoekers is dat cool, maar de commerciële
fusiereactor zal veel simpeler moeten.’
alleen het bouwen van iter duurt al zo’n tien jaar.
‘en als er in 2020 voor het eerst een plasma in wordt
gemaakt, begint de reis pas’, zegt de hoogleraar. ‘vanaf
dat moment ga je de performance opdrijven: druk verhogen,
meer energie erin stoppen – dat soort dingen.
Deze optimalisatie is essen tieel, want er is nog nooit een
fusiemachine gebouwd waar meer uitkomt dan erin
gaat. De vraag is dus: hoe ver kunnen de prestaties
worden opgerekt?
de toekomst
Wanneer iter slaagt, komt er gedurende tien minuten
500 megawatt uit, tienmaal zoveel als erin gaat. maar
dat is nog geen elektriciteit. Om dat voor elkaar te
krijgen, werkt de gemeenschap van fusieonderzoekers
alweer aan de opvolger van iter: DemO. Doel van
DemO is om elektriciteit aan het net te kunnen leveren.
het moet in feite aantonen dat een fusiecentrale
commercieel kan draaien.
Of fusie zijn belofte als dé energiebron gaat inlossen?
De wetenschap weet het niet. lopes cardozo: ‘We
hebben nu twee handen vol aan nieuwe methoden om
energie op te wekken: zon, wind, schaliegas, splijting,
water, et cetera. We moeten de veelbelovende technieken
allemaal op volle kracht ontwikkelen, dan zal op
termijn blijken met welke we een flink deel van onze
energievraag kunnen dekken.’
‘Als in 2020
voor het
eerst een
plasma
wordt
gemaakt in
ITER, begint
de reis pas.’

14
15
achtergrond/
MASTER VOOR
FUSIE-INGENIEURS
Veelzijdig, internationaal en multidisciplinair
De nieuwe master en het fusieonderzoek aan de tu/e
zijn het resultaat van een strategische keuze voor
speerpuntgebied energy, een keuze die de tu/e twee
jaar geleden maakte. De master ging dit collegejaar
met elf studenten van start. De ambitie is om per jaar
dertig masterstudenten op te leiden. het progamma
Science and technology of Nuclear fusion leidt op tot
multidisciplinair ingenieur met een deskundigheid
op het gebied van plasmafysica, geavanceerde meettechnologie,
technologie van regelsystemen, interactie
tussen plasma en wand, en microgolftechnologie.
De opleiding heeft een uniek karakter omdat al deze
onderwerpen zich bewegen op het snijvlak tussen natuurkunde,
elektrotechniek en werktuigbouwkunde.
De master is de enige tweejarige, interdisciplinaire
opleiding in europa, waarin het curriculum volledig
is afgestemd op fusie. ‘een belangrijke plus voor de
opleiding is het Plasmalab’, vertelt roger jaspers,
opleidingsdirecteur van de master. ‘hier kunnen onze
studenten zelf met plasma experimenteren. Ze maken
er een plasma en kunnen bijvoorbeeld zelf direct
iets bouwen om de temperatuur van het plasma te
meten. Dan blijkt dat een plasma ‘in het wild’ heel wat
ingewikkelder is dan wat je erover leert op college.’
internationaal
het europese onderwijs in fusie is georganiseerd in
het netwerk fusenet, waarbij alle partijen die iets
doen met fusie en educatie zijn aangesloten. het doel
is om door samenwerking het onderwijsaanbod in
europa te verbeteren. het netwerk wordt financieel
ondersteund door de europese commissie en de tu/e
coördineert het. jaspers: ‘Wanneer één van de partijen
een onderwijsinstrument, zoals bijvoorbeeld een
onderzoeksopstelling, heeft ontwikkeld, dan wordt
dat aan alle andere universiteiten ter beschikking
gesteld. Zo kunnen alle studenten direct profiteren
van onderwijsvernieuwingen.’
fusieonderwijs is een internationale aangelegenheid.
De studenten gaan tijdens hun opleiding dan ook zoveel
mogelijk naar internationale onderzoekscentra,
in europa maar ook bijvoorbeeld in korea, china en
de vS. Zo krijgen ze een goed beeld van de vragen die
er spelen en van het werken in internationale onderzoeksteams.
‘Studenten vinden het geweldig om
over de hele wereld de sfeer te proeven van het echte
onderzoek’, zegt jaspers. ‘en ze zijn er meer dan
welkom, want begeleiders ter plaatse vertellen ons
dat onze studenten uitstekend zijn opgeleid voor
hun taak. Dat is een opsteker.’
het internationale karakter komt ook tot uitdrukking
in het aantal buitenlandse studenten die voor
een opleiding naar eindhoven komen. Ongeveer de
helft komt van over de grens. en het zijn niet de minste,
vertelt jaspers. ‘chinese fusie­instituten hebben
aangegeven een aantal van hun beste studenten uit
te nodigen naar eindhoven te gaan. Dat zal de kwaliteit
van de opleiding alleen maar ten goede komen.’
Hightech industrie
europa kan jaarlijks tientallen fusietechnologen
gebruiken, blijkt uit de berekeningen die bij aanvang
van de opleiding werden gemaakt. Deze mensen
gaan voor iter werken, maar ook bij de toeleverende
bedrijven die componenten voor de testcentrale
maken. De ambitie is om van alle academici die in
europa in fusie nodig zijn, minstens tien procent op
te leiden. Overigens zullen lang niet alle afgestudeerden
uiteindelijk in het fusieonderzoek een carrière
maken. ‘het karakter van de opleiding – interdisciplinair,
internationaal en altijd ‘goal­oriented’ – maakt
de fusie­ingenieur ook uitermate geschikt voor een
loopbaan in hightech bedrijven. Deze master is een
a­merk.’
het fusieonderwijs is innig vervlochten met het
onderzoeksfront. Zo heeft de hele wetenschappelijke
staf van de masteropleiding nauwe banden met
praktijk. roger jaspers was groepsleider bij Differ
en is bestuurslid van iter­Nl, de samenwerking
van tNO, fOm, Nrg en tu/e, die de Nederlandse
inspanning voor iter op zowel wetenschappelijk
als industrieel gebied bundelt. Prof.dr. Niek lopes
cardozo was directeur van het Nederlandse fusieonderzoeksprogramma.
Stafleden maarten de bock
en hans Oosterbeek werken een deel van hun tijd
aan iter in Zuid­frankrijk.
Hoe is
FUsieonderZoek
georganiseerd
Het brandpunt van onderzoek
naar kernfusie
ligt in het Zuid-Franse
Cadarache, waar een
mondiaal consortium de
grootste testcentrale
voor kernfusie ooit
bouwt: ITER. ITER is
leidend voor de onderzoeksvragen
die de
deelnemende landen
proberen te beantwoorden.
In Nederland ligt het
zwaartepunt van dat
onderzoek bij DIFFER,
het Dutch Institute for
Fundamental Energy
Research. Het komt
voort uit het FOM-instituut
voor Plasmafysica
Rijnhuizen. DIFFER zal in
2015 haar nieuwe onderkomen
op de campus
van de TU/e openen, wat
het belang van fusie voor
de universiteit nog eens
bevestigt. Het fusieonderzoek
van de TU/e
gebeurt in samenwerking
met DIFFER.
ITER is een huizenhoge installatie (zie
het mannetje in de centrale). Dit is nodig
om het plasma op de hoge temperatuur
te krijgen en te houden. Het vermogen
van de centrale staat in relatie met het
volume van de reactor. Maak je hem
twee keer zo groot, dan krijg je acht
keer zoveel fusion power, terwijl maar
twee keer zoveel vermogen nodig is om
hem te verwarmen. Ergens komt het
punt waarop er meer energie uitkomt
dan er ingaat. ITER moet dat punt over
een jaar of vijftien gaan bereiken.
1 Plasma in een vacuümvat. In het
centrum is het een paar honderd miljoen
graden. Aan de rand tienduizend graden,
zo warm als in een tl-buis.
2 Sensorics. Het doen van metingen
in een plasma van honderden miljoenen
graden is geen sinecure: je kunt er
namelijk niets naar binnensteken.
Meten kan bijvoorbeeld door fotonen
op te vangen. Dit vakgebied heet
diagnostics. DIFFER is er heel goed in.
Doel is om deze metingen te gebruiken
in een regellus. Dan spreken we van
sensorics; één van de pijlers van het
fusieonderzoek aan de TU/e.
Sensorics worden bijvoorbeeld gebruikt
bij het controleren en beïnvloeden van
een burning plasma; een plasma dat
zichzelf brandend houdt. Wanneer er
in dit plasma een verstoring optreedt,
moet je binnen de seconde weten dat er
een verstoring is, waar deze plaatsvindt,
hoe je moet reageren en of de interventie
ook effect sorteert. Het ingrijpen
gebeurt met antennes die een soort
microgolven in plasma injecteren om
stukken te verhitten of af te koelen. Bij
dit onderzoek speelt de groep Control
Systems van hoogleraar Maarten
Steinbuch (Werktuigbouwkunde) een
belangrijke rol.
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
Iter MOET EEN TIENVOUDIGE VERMOGENSVERMENIGVULDIGING
AANTONEN BIj EEN OUTpUT VAN 500 MEGAWATT. MET EEN BUDGET
VAN ONGEVEER 15 MILjARD EURO IS HET ééN VAN DE GROOTSTE
big ScieNce-pROjECTEN IN DE WERELD. IN TOTAAL WERkEN IN
EUROpA ZO’N 5000 MENSEN AAN DE FUSIECENTRALE.
4
2
1 3
3 In deze poort zit spectroscopische
apparatuur waar de fusiegroep van de
TU/e aan werkt.
4 In de divertor komt de warmte
terecht. De materialen in dit depot
worden aan een grote flux van warmte
en deeltjes blootgesteld: 10 megawatt
per vierkante meter. Die deeltjes
bestaan uit waterstof, het meest actieve
ion, en het reageert met alles. Deze
interactie tussen dat hete plasma en de
materialen is een nieuw vakgebied,
omdat er nog nooit zoveel hitte werd
opgewekt als in ITER.
5 Tijdens de operatiefase is de
machine niet meer toegankelijk.
Onderhoud, reparatie, kalibraties, et
cetera, zullen worden gedaan met
gebruikmaking van robots. Nederland is
betrokken bij het ontwikkelen van deze
remote handling technieken.

16
17
DE nATUUR
ALS LICHTEnD
VOORBEELD
TeksT haN kONiNgS
beeld icmS aNimatiON StuDiO
Bindweefsel omgeeft in ons
lichaam de organen. Het bepaalt
hun vorm en verzorgt
hun onderlinge beweeglijkheid.
Huid, kraakbeen, maar
ook bloedvaten ontlenen
er hun vervormbaarheid
aan. Onderzoeker Kees
Storm pakt het belang ervan
bondig samen: ‘Elke dag
vertrouwt de mens er zijn
leven aan toe.’
Op deze afbeelding is de
belangrijkste component
van bindweefsel te zien:
collageen. Deze dikke vezel
is complex en hiërarchisch
opgebouwd uit vele losse,
kleinere eiwitvezels. Storm:
‘De manier waarop al die
losse vezels zijn samengevoegd,
zorgt ervoor dat
er aan de gehele structuur
extra eigenschappen worden
toegevoegd. Het maakt
bijvoorbeeld huid rekbaar,
maar stevig wanneer die te
ver wordt uitgerekt, zodat
het niet scheurt.’ Storm en
zijn collega’s proberen met
gebruikmaking van computermodellen,
waar dit een
voorbeeld van is, er achter
te komen welke mechanische
krachten er schuil gaan
in zo’n vezel. Met die kennis
kan dan uit synthetisch
materiaal zo’n vezel worden
nagebouwd. Ook kan het
worden ingezet voor een
betere diagnostiek van
bepaalde aandoeningen.
Storm voert zijn onderzoek
uit binnen de faculteit Tech-
nische Natuurkunde en het
Instituut voor Complexe
Moleculaire Systemen
(ICMS). Dat instituut werd
begin oktober gehuisvest
in Ceres; het compleet
gerenoveerde voormalige
Ketelhuis van de TU/e.
ICMS, ontstaan in 2008
met Bert Meijer als wetenschappelijk
directeur,
richt zich op moleculaire
zelfassemblage met de
levende natuur als inspiratiebron.
Kennis uit chemie,
wiskunde, fysica, biologie
en engineering wordt hier
samengebracht om nieuwe
materialen en functionele
moleculaire systemen te
realiseren. Het gebouw
heeft een eigen laboratorium
en een Advanced Study
Center, waar wetenschappers
uit uiteenlopende
disciplines voor langere
periode kunnen verblijven.
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
0,1
micrometer
dikte van de grijze vezel

18
19
achtergrond/
De nieuwe
meiden
van de TU/e
In vergelijking met vorig jaar gingen in
september van dit jaar maar liefst vijftig
procent meer vrouwelijke studenten
aan de TU/e van start met een studie.
In absolute cijfers een stijging van
tweehonderd naar driehonderd
vrouwelijke eerstejaars. Het is wellicht
nog te vroeg om de verklaring hiervoor
nu al te zoeken bij de start van het
Bachelor College en bij de vijf nieuwe
technische studies met een
maatschappelijk randje. Maar zou het
de sleutel tot dit opmerkelijke succes
kunnen zijn? Wij stelden daarom de
vraag: wie zijn deze nieuwe meiden en
waarom kozen ze voor de TU/e?
Wetenschappen
kun je
‘Biomedische
nergens studeren
zonder biologie. Ik had een echt
bètavakkenpakket, maar juist biologie
ontbrak. Omdat ik wiskunde
altijd erg leuk vond, ben ik ook eens
naar de wat technischere opleidingen
gaan kijken. Bij Medische
Wetenschappen & Technologie kon
ik toch de biomedische kant op, en
met een stuk techniek extra. Een
win-win-situatie voor mij.’
Eerste weken?
‘Zonder biologie heb je toch een
achterstand, docenten nemen vaak
dingen voor bekend aan die ik nooit
heb gehad. Maar met soms wat extra
uitleg gaat het goed. En het is fijn dat
je zelf je eigen richting kunt bepalen
met zoveel keuzevrijheid. Dat je ook
nog eens een vak kunt volgen buiten
je studiegebied. Verder moest ik erg
wennen aan de grote colleges. Zo’n
TeksT NicOle teSteriNk FoTo bart vaN Overbeeke
JANINE GROLLEMAN
(17)
STUDIE:
Medische
Wetenschappen &
Technologie
FACULTEIT:
Biomedische
Technologie
‘HIer werken HeUS
nIet ALLeen mAnnen’
volle zaal is even wat anders dan je
vertrouwde klasje op de middelbare
school.‘
Barbie of Lego?
‘Ik heb nooit met poppen gespeeld,
wel veel met Lego en K’nex. Met
mijn moeder maakten we ook veel
‘technische uitstapjes’. Zelf een
armband met lichtjes maken, een
wetenschapsmuseum. Dan krijg je
het vanzelf mee.’
Vrouwen op de TU/e?
‘Ik denk dat MWT één van de weinige
TU/e-studies is waar we met net
iets meer meiden dan jongens zijn.
Een softere bètastudie spreekt meer
aan en is ook iets makkelijker, dat
verlaagt de drempel. Er zijn ook best
wat vrouwelijke docenten. Niet per
se een must, maar het werkt wel
indirect als een soort rolmodel. Dat
aan de TU/e heus niet alleen mannen
werken.’
‘n
a een vwo-werkweek
Scheikunde – paracetamol
maken – wist ik zeker
dat ik aan de TU/e wilde studeren.
Je bent snel verslaafd aan zo’n
omgeving. Ik was bang dat er te veel
nadruk op de synthetische chemie
zou liggen, maar hier krijg je juist ook
veel organische scheikunde en er is
een mooie combinatie tussen praktijk
en theorie. Dat is toch de meerwaarde
van een technische universiteit.
En daarnaast klinkt ‘technische
universiteit’ ook wel heel cool.’
Eerste weken?
‘Ik voel me al helemaal thuis. De
studieverenigingen zijn hier ook heel
actief, een goede manier om veel
mensen te leren kennen. Het is nog
wel even wennen aan het volgen
van colleges. Ook hoorde ik pas bij
de startgesprekken van het nieuwe
programma, het Bachelor College.
Op zich goed om te kunnen kiezen
EMMA CEULEMANS
(19)
STUDIE:
Scheikundige
Technologie
FACULTEIT:
Scheikundige
Technologie
‘teCHnISCHe
UnIVerSIteIt kLInkt
HeeL CooL’
tussen verbreding of verdieping,
maar ik denk dat het met name nuttig
is voor mensen die nog twijfelen over
hun keuze. En dat doe ik beslist niet.’
Barbie of Lego?
‘Mijn zus had een hele verzameling
poppen, mijn broertjes een enorme
ton Lego. Ik zat de meeste tijd bij
mijn broertjes van die bouwsetjes
in elkaar te zetten of af te breken.
Of eigen bouwsels uit te proberen.’
Vrouwen op de TU/e?
‘Er zijn dit jaar geen extra meiden bij
mijn opleiding begonnen, het ligt net
als vorig jaar op zo’n tien procent.
Ik vind het prima, die kerels zijn
ook goed gezelschap. Ik denk dat
voornamelijk de nieuwe, socialere
studies meer meiden trekken. Ook
een avond als de Girls Night Out kan
helpen, maar te veel focussen op
meiden is ook niet goed. Die komen
vanzelf wel.’
ALENKA BECKERS
(18)
STUDIE:
Automotive
FACULTEIT:
Electrical
Engineering
school in Veldhoven
kregen we best veel ‘op
presentaties van
TU/e-mensen. Ik vond de TU/e ook
lekker dichtbij en ben op internet
naar studies gaan zoeken. Iets met
Werktuigbouwkunde of Elektrotechniek,
dat leek me wel wat. Met een
Meeloopdag heb ik bij Automotive
gekeken, en dat was toch wel heel
stoer met al die auto’s. Mijn vader
vond het heel leuk dat ik voor de
TU/e koos, hij heeft zelf ook een
technische achtergrond. Maar
eigenlijk waren mijn ouders vooral
blij dat ik eindelijk wist wat ik wilde.
Actrice lijkt me trouwens ook nog
steeds geweldig.’
Eerste weken?
‘Heel pittig. Maar met hard werken
gaat het vast lukken, daar heb ik
een goed gevoel over. Ik kies ook
bewust veel technische vakken, dat
vind ik het interessantst. Psycholo-
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
‘AUto’S zIjn gewoon
HArStIkke Stoer’
gie of iets managementachtigs, daar
heb ik niets mee. Ik ga voor puur
techniek.’
Barbie of Lego?
‘Lego, voetballen en computeren.’
Vrouwen op de TU/e?
‘Ik had altijd zo’n standaardbeeld
van de TU/e met veel nerderige
jongetjes. Maar sinds een paar jaar
weet ik wel beter, ook voor meiden
is de TU/e leuk. Dat ervaar je het
best op een Open Dag of Meeloopdag.
Al die meidendingen hoeven
voor mij niet zo, dan leg je juist nog
meer nadruk op het feit dat we hier
flink in de minderheid zijn.’

20
21
achtergrond/
MEIS SUKER
(19)
STUDIE: Industrial
Design
FACULTEIT:
Industrial Design
‘VroUwen VALLen nIet
Voor PUre teCHnIek’
heb heel bewust voor de
TU/e gekozen vanwege het ‘Ik
onderwijsmodel binnen
Industrial Design; zelfsturend
competentiegericht. Geen grote colleges,
maar met een team aan een
opdracht werken. Ook de praktijkgerichtheid
en de aandacht voor de
maatschappij binnen het ontwerp
vond ik grote pluspunten. Toch is het
ook een beetje toeval dat ik op de
TU/e terecht ben gekomen. Ik wist
totaal niet wat ik wilde, tot ik op mijn
zestiende met school naar de TU/e
moest. Sindsdien wist ik dat ik bij ID
mijn creativiteit kwijt kon.’
Eerste weken?
‘Moesten we ineens wiskunde en
natuurkundeboeken aanschaffen.
Dat hele Bachelor College kwam
voor mij – en veel van mijn studiegenoten
– nogal uit de lucht vallen.
Je wordt nu gedwongen bepaalde
verbredende vakken te volgen,
maar ik was liever meteen de diepte
in gegaan. Kwestie van je er even
doorheen slaan; gelukkig zijn de
ID-projecten helemaal geweldig.’
Barbie of Lego?
‘Lego is stukken leuker, maar als
meisje krijg je toch al gauw van
iedereen poppen in je handen
geduwd.’
Vrouwen op de TU/e?
‘ID trekt altijd al veel meisjes, dat
zit voornamelijk in het creatieve.
Ik denk dat ‘brede studies’ het
sleutelwoord is bij het aantrekken
van meer meiden. Je ziet nu al dat
bijvoorbeeld de nieuwe opleidingen
Psychologie & Technologie
en Medische Wetenschappen &
Technologie het heel goed doen.
Want laten we eerlijk zijn, als
vrouw val je toch ook niet voor pure
techniek?’
SANDERIJN STOHR
(18)
STUDIE:
Psychology &
Technology
FACULTEIT:
Industrial Engineering
& Innovation
Sciences
‘doe mIj mAAr
wISkUndeSommetjeS’
studie Psychology
&Technology (P&T) is ‘de
alleen in Eindhoven te
volgen en dat bracht mij uiteindelijk
naar de TU/e. Ik wilde iets
met psychologie, maar vond die
studie tamelijk standaard. Met mijn
voorliefde voor wiskundesommetjes
en NTG-profiel lag een technische
richting ook voor de hand. Met een
vriendin ben ik mee geweest naar
een Open Dag op de TU/e, met de
instelling: ‘Dat wordt toch niets’.
Want vanuit Breda ben je meer
gefocussed op Delft als je voor de
technische studies gaat. Maar P&T
was eigenlijk precies wat ik zocht en
toen was de keuze snel gemaakt.’
Eerste weken?
‘Het bevalt me ontzettend goed.
We hebben een heel breed scala
aan vakken, soms wat onsamenhangend.
Psychologie, maar ook
programmeren en calculus. De
studie biedt veel keuzemogelijkheden,
dus je moet wel goed weten
wat je wilt. Gelukkig staan er een
studentmentor en studiecoach klaar
om je daarin te begeleiden. En die
verbreding spreekt me juist aan, dat
biedt later ook voordelen.’
Barbie of Lego?
‘Ik speelde altijd met de Lego van
mijn broers, ik was niet zo van de
poppen.’
Vrouwen op de TU/e?
‘Binnen P&T is de verhouding
jongens en meiden gelijk. Het is
enorm gezellig met zoveel meiden,
maar het gaat me uiteindelijk om de
studie zelf. Die was ik ook wel gaan
volgen als de verhouding anders
had gelegen. Want dat weet je van
te voren, het is toch een technische
universiteit.’
onvoorbereid
heb ik na vwo voor de
‘totaal
opleiding Fysiotherapie
gekozen. Natuurlijk lag dat aan mijn
eigen houding, maar ook op school
was de begeleiding bij de studiekeuze
verre van optimaal. Al snel
kwam ik erachter dat Fysiotherapie
helemaal niet bij mij past. Pas toen
ik eens goed ging nadenken wat ik
echt wilde, kwam ik erachter dat
ik eigenlijk een keiharde bèta ben.
Toch heb ik dat lang niet onderkend.
Mijn ouders zijn allebei technici en
ik wist dat ik zoiets absoluut niet
interessant vond. Eerder supersaai.’
Eerste weken?
‘De TU/e is een prima plek om te
studeren, ik heb het er erg naar mijn
zin. En ik heb eindelijk weer eens
het gevoel dat ik word uitgedaagd.
De combinatie tussen theorie en
praktijk is prima en er is genoeg
ruimte die je naar eigen inzicht
INEZ WESTER
(19)
STUDIE:
Informatica
FACULTEIT:
Wiskunde&
Informatica
‘goed om teCHnIek
In een Breder
PerSPeCtIef te zetten’
kunt invullen met keuzevakken.
En de verplichte vakken liggen in
mijn straatje, dus daar heb ik geen
problemen mee.’
Barbie of Lego?
‘Lego. Zonder twijfel.’
Vrouwen op de TU/e?
‘Bij Informatica heel weinig, vier
van de in totaal tachtig studenten.
Maar maakt dat wat uit? Je moet
doen wat je leuk vindt. Ik denk wel
dat voor het merendeel van de
vrouwen geldt dat ze techniek graag
in een breder perspectief zetten.
Die komen na hun afstuderen vaker
in een managementfunctie terecht
dan in het fundamentele onderzoek.
Het is goed dat de TU/e daar met de
nieuwe majors op aan wil sluiten.
Maar voor mij is het opkrikken van
het percentage vrouwen absoluut
geen must.’
SENJA BOOM
(17)
STUDIE:
Sustainable
Innovation
FACULTEIT:
Industrial Engineering
& Innovation
Sciences
ik een technische kant
op wilde, stond voor
‘dat
mij al vast. Ik had op de
middelbare school een NTG-profiel
gekozen en vakken als natuur- en
wiskunde gingen me makkelijk
af. Maar ik twijfelde tussen Future
Planet Studies aan de UvA en Sustainable
Innovation aan de TU/e. Op de
Open Dag aan de UvA bleek dat het
bètagedeelte daar te verwaarlozen
is en dat vond ik een groot minpunt.
Want juist door de technische inhoud
heb je later meer mogelijkheden.’
Eerste weken?
‘Het is hard werken, maar heel
interessant. Wat me wel verbaasd
heeft is de kleinschaligheid aan de
TU/e. Ik verwachtte grote colleges,
waar je in en uit kon lopen zonder
dat het wordt opgemerkt. Maar met
een groep van dertig studenten
spreken ze je meteen aan als je een
keer een college mist. Verder vind ik
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
‘de teCHnISCHe
InHoUd BIedt meer
mogeLIjkHeden’
de vrije keuzeruimte heel prettig, je
kunt zo zelf verdieping aanbrengen
waar je dat zelf wilt. Voor mij is dat
heel duidelijk: die verdieping ligt in
de technische hoek.’
Barbie of Lego?
‘Hoewel ik ook van de meisjesdingen
was – veel meezingen en dansen met
K3 – kies ik toch Lego. Ik wilde vroeger
architect worden, dus bouwen
was mij wel toevertrouwd.’
Vrouwen op de TU/e?
‘Al op de Meeloopdag zag ik dat
de TU/e een ‘mannending’ is. Ook
binnen mijn studie zitten meer
jongens dan meiden, de verhouding
is ongeveer één op zes. Ik vind dat
geen groot issue. Ik snap wel dat de
TU/e met campagnes meer meiden
probeert te trekken, maar ik voel me
daar persoonlijk niet door aangetrokken.
Ik heb gewoon voor een
leuke studie gekozen.’

22
23
Eén TU/e-docent,
drie mensen uit
het bedrijfsleven en een
vwo-docent natuurkunde
proberen in drie uur te
be denken hoe het onderwijs in
ons land zodanig is te veranderen
dat ook in de toekomst
de instroom in techniekopleidingengewaarborgd
blijft.
UItdAgend
teCHnIekonderwIjS
In de
AAnBIedIng
TeksT NicOle teSteriNk FoTograFie viNceNt vaN DeN hOOgeN
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
• nederland scoort in Europees verband het slechtst als het gaat om het aantal
jongeren dat een carrière als ingenieur ambieert.
• Volgens een recent onderzoek van de OESO is bij jongens van vijftien jaar maar
acht procent geïnteresseerd in zo’n loopbaan, meisjes zitten op drie procent.
De Europese gemiddelden liggen respectievelijk op achttien en vijf procent.
• Verontrustende cijfers, zeker omdat er in nederland nu al een nijpend
tekort aan hoogopgeleide technici dreigt te ontstaan.

24
25
et is in het lokaal van groep
vier even zoeken naar technisch
speelgoed voor het
fotomoment. Dan maar een
voetbal. ‘een prachtig wiskundig
model’, grapt Yves houben. maar ook hij
vindt het bedenkelijk dat op de eindhovense
basisschool ‘De hobbitstee’ de techniektorens
– vol met technisch lesmateriaal en
projectdozen – zich niet in het lokaal, maar
op de gang bevinden. een illustratief voorbeeld
dat techniek letterlijk uit de klas
geweerd wordt. toch vindt schooldirecteur
Wim meuter het meer dan belangrijk dat
zijn leerlingen in contact komen met techniek.
meuter: ‘We zitten hier niet voor niets
in de slimste regio, daar moeten we als
school ook gebruik van maken. We zijn
bezig met samenwerkingsverbanden met
diverse bedrijven en ook zijn we de eerste
basisschool met een eigen app. Nu nog voor
de ouders, straks ook voor onze leerlingen.
techniek is meer dan techniektorens. en
dat die bij ons op de gang staan is heel praktisch:
zo kunnen alle groepen ze gebruiken.’
Ook voor de vijf deelnemers aan ‘De Opdracht’
is het duidelijk dat kinderen al op
jonge leeftijd in contact moeten worden
gebracht met techniek. Peter cox: ‘juist op
die leeftijd is verwondering nog ruim voorhanden.
Ook verwondering voor technologie.
maar er moeten wel juffen en meesters zijn
die dat kunnen overbrengen. Daar moet op
de Pabo ook aandacht aan geschonken worden;
dat techniek leuk is en zeker niet eng.’
Veelkoppig monster
De Opdracht is deze keer een lastige, vinden
de deelnemers. in het dagelijks leven zijn ze
ieder op hun eigen manier bezig om leerlingen
enthousiast te krijgen voor techniek.
maar waarom kiezen zo weinig van hen
uiteindelijk voor een technische opleiding?
‘Dit probleem is net een veelkoppig mon­
ster’, verzucht jos vreeker. ‘het begint al bij
de scholen. Zij moeten op een goede manier
met techniek omgaan en scholieren op een
juiste manier begeleiden bij hun keuze.’ en
dat is juist één van de hoofdpunten waar de
eindhoven School of education (eSoe) zich
op richt. ‘hoe kan de docent een rol spelen
bij die keuze?’, zegt ruurd taconis. maar
volgens docent Peter Out werkt het in de
praktijk toch anders. ‘ik ben het er helemaal
mee eens dat enthousiasmeren een van de
belangrijkste taken van een docent is. en in
mijn lessen vertel ik dan ook heel wat stoere
verhalen. maar ik sta tegenover een klas
pubers, vol hormonen. Die vinden alles
maar beperkt interessant. het is een hele
uitdaging om het leuk te laten blijven.’
en daar komt het veelkoppig monster weer
om de hoek. Want gaandeweg de discussie
blijkt dat niet alleen de scholen anders naar
techniek moeten kijken, maar dat daar ook
een taak ligt bij achtereenvolgens het
bedrijfs leven (‘Zij moeten laten zien hoe
leuk techniek is’), de overheid (‘De langstudeerboete
is funest voor techniekopleidingen’)
en de ouders (‘kinderen gaan vaak
dezelfde kant op als de ouders, hun rol is
ontzettend belangrijk in het keuzeproces’).
Trots op techniek
er moet dus iets veranderen aan de manier
waarop verschillende partijen met techniek
omgaan. Discussieleider lucas asselbergs
zet aan tot het denken in oplossingen: op
blauwe post­its moet men de ‘open­deur­
oplossingen’ schrijven, op de gele de oplossingen
die wel haalbaar zijn, maar ook
complexer (lange termijn, politieke wil,
financieel), en op de roze memoblaadjes de
krankzinnige ideeën. er wordt druk
geschre ven, hier en daar worden blaadjes
verfrommeld. maar daar steekt asselbergs
direct een stokje voor, een slecht idee
bestaat in deze fase niet.
We moeten trots op techniek worden, wordt
naar voren gebracht. taconis: ‘in azië kijkt
men heel anders tegen ingenieurs aan.
Waar je hier een nerd bent, ben je daar een
held. houben valt bij: ‘ik denk meteen aan
aan die mcDonalds­reclame waar na tal van
chique beroepen een zoontje trots roept:
“mijn papa werkt bij mcDonalds”. meer
waardering dus voor de bètabanen, zodat
Out: ‘Ik
vertel heel
wat stoere
verhalen in
mijn lessen’
we straks ook trotse kinderen horen verkondigen
“mijn papa werkt bij de tu/e’.’
bij die positievere beeldvorming hoort ook
het wegnemen van de angst voor ‘die moeilijke
exacte vakken’. taconis: ‘Want wat zegt
de studiedecaan op school: “je moet het zelf
wel echt willen hoor zo’n exact profiel, dat
zijn de moeilijke vakken”. Of die franse
docente die alleen maar positief is over de
talen en niets met bètavakken heeft. Dat
helpt niet echt mee.’ toch hoeft het van vreeker
niet allemaal appeltje­eitje te zijn. ’als je
ergens echt passie voor hebt, maakt het niet
uit of het moeilijk is. Dan ga je ervoor. en die
passie, die moeten we dus kweken.’
terug naar de praktijk. Out hoort in zijn
klassen vooral de jongens uitroepen dat
bèta zo moeilijk is. ‘Soms schort het inderdaad
aan vaardigheden. maar het merendeel
kan het wel, maar denkt dat het te
moeilijk is. Dat denken is al genoeg om bij
die vakken weg te blijven. bij meisjes ligt
het weer anders. Die zijn vaak prima in
exact, maar kiezen liever maatschappelijk
gerichte vakken. We moeten techniek dus
van een meer maatschappelijk tintje voorzien.
Wat kun je ermee?’
‘goed dat je dat naar voren brengt’, zegt
vreeker. ‘ik hoorde laatst nog twee meiden
op onze aSml­workshop: “ik wil echt niets
met techniek, hoor”, en vervolgens zijn ze
niet weg te slaan bij de kraamzorgunit, vol
met apparaten. techniek is overal. Ons
doel is dat te laten zien, maar zonder
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
dr. ruurd Taconis
aan de TU/e actief als universitair
hoofddocent bij de Eindhoven
School of Education (ESoE) en
bestudeert de aansluitingsproblematiek
middelbaar
onderwijs-universiteit
‘interessante studie, nuttig
voor de maatschappij, but not
for me. die instelling vind je
terug bij veel leerlingen.’
ir. peter out
stapte na een lange carrière in het
bedrijfsleven over naar het onderwijs,
studeerde onlangs af bij de
ESoE en won dit jaar de Onderwijs
TopTalentPrijs, geeft nu les in de
vakken natuurkunde en NLT
‘ik was als consultant wel wat
gewend, maar ik heb nog nooit
zo hard gewerkt als het afgelopen
jaar.’

26
27
Cox: ‘Ook ouders
moeten inzien
dat techniek
breder is dan
ze denken.’
dat we daarbij de daadwerkelijke techniek
helemaal onder het tapijt moffelen. en als
we het dan toch over verschillen tussen
meiden en jongens hebben: gescheiden
techniekonderwijs invoeren. het enige
goede plan van onderwijsminister van
bijsterveldt.’ cox: ‘en ook ouders moeten
inzien dat techniek breder is dan ze denken.
uit één van onze onderzoeken onder ouders
kwam naar voren dat ‘blauwe jassen en
lassen’ bij hen de belangrijkste associaties
met techniek zijn. hoe kan je dan je kinderen
goed helpen bij hun studiekeuze?’
Meten is weten
in de regio eindhoven wordt in vergelijking
met de rest van Nederland veel aan techniekeducatie
gedaan. Onderwijsprojecten
schieten als paddestoelen uit de grond met
als gevaar dat de kwaliteit in het gedrang
komt en het er voor docenten niet overzichtelijker
op wordt. en dan rest nog de grote
vraag: hebben die projecten en campagnes
wel effect? cox: ‘aan de tu/e zijn dit jaar
aanzienlijk meer meiden begonnen. hoe
kun je meten waarom er meer voor de tu/e
hebben gekozen? Out: ‘Zijn er bijvoorbeeld
bepaalde scholen die relatief veel techniekleerlingen
leveren? en hoe kom je er vervolgens
achter waarom dat zo is? We hebben
gebrek aan duidelijke meetinstrumenten
en daar is meer onderzoek voor nodig.’
vreeker: ‘Ook voor het bedrijfsleven is het
heel belangrijk dat effectiviteit meetbaar
is. ik krijg vaak vragen van de directie: al
die workshops en projecten, zet dat nu
zoden aan de dijk? educatie staat in tijden
ir. donald
dUck
inkopen van
bètaverhaallijnen
in
gewaardeerd
entertainment
Houben:
Laat iemand uit
GTST maar
eens een technische
opleiding
volgen, of breng
er een iets min-
der voor de hand
liggende technische
link in.
out:
Een concept als
de Voice of
Holland doet het
heel goed bij het
grote publiek.
Kunnen we daar
geen technische
variant van
maken?
Vreeker:
Of een speciale
uitgave van het
meest gelezen
tijdschrift onder
jongeren en
studenten – de
Donald Duck?
Zoiets kost wel
wat, maar dan
kun je wel je
eigen strip invullen:
Donald die
bij ASML werkt,
de drie neefjes
naar de TU/e...
van bezuinigen al snel onder druk, het is
geen kernactiviteit van een bedrijf. maar ik
geloof heilig in zaken als techniekpleinen en
andere technische buitenschoolse activiteiten.
mensen, zoek nu eens uit wat dat oplevert,
in plaats van al die praatclubs. ik moet
iets in handen hebben om zo’n directie te
overtuigen.’
Na veel over en weer praten komt het eind
van de brainstormsessie in zicht. Plots
groeit er vanuit ‘de groep van vijf’ dan toch
een concrete oplossing. en wel in de vorm
van een supermarkt. bedrijven zorgen voor
goedgevulde schappen en een ruim assortiment
aan producten, zoals bijvoorbeeld
workshops, bezoeken en presentaties.
Docenten kunnen vervolgens in die supermarkt
gaan winkelen – wat sluit aan bij
mijn project over licht? een werkbezoek aan
aSml? Of een lesmodule over het gebruik
van ledlampen in de land­ en tuinbouw? De
supermarktmanagers denken met zowel
bedrijven als scholen mee en zorgen voor
een goede koppeling van producten, bedrijven,
docenten en leerlingen. blijft een
product te lang in het schap liggen, dan gaat
het eruit. en er wordt aangevuld waar nodig.
Natuurlijk moet zo’n supermarkt ook kijken
naar het effect van zijn producten op de consument,
want een uitdagend curriculum
voor de leerling is het hoofddoel. het nieuwe
techniekonderwijs moet zo snel mogelijk op
de planken liggen. iedereen is enthousiast.
er worden nog wat visitekaartjes uitgewisseld
en dan is het tijd om te gaan. ‘laten we
maar meteen beginnen met het vullen van
de vakken.’
Weg meT
de krijTborden
het techniekonderwijs
uitdagender
en moderner
maken
Taconis:
Docenten zijn
een rolmodel en
de manier
waarop zij onderwijs
geven is
dus heel
belangrijk.
out:
We moeten
streven naar
aansprekender
onderwijsmethoden.
Een
interactief digibord
in plaats
van dat stoffige
krijtbord. En
geen saaie
proefjes, maar
meer practica
met het
bedrijfs leven
opzetten.
Vreeker:
Onze deuren
staan open.
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
ir. Yves Houben
alumnus TU/e en educatief manager
bij sCoolscience, wil onderwijsprojecten
en krachten in de regio Eindhoven
bundelen
‘als we de drempels wegnemen,
rollen er meer leerlingen het bètaonderwijs
in.’
jos Vreeker
manager schoolprojecten ASML,
waaronder ASML4Kids
‘Techniek is niet eng, bedrijven zijn
niet eng.’
peter cox
programmamanager Brainport
Development en projectleider
verbindingscentrum Technific, dat
nauw samenwerkt met sCoolscience.
‘laat docenten eens wat vaker in
het bedrijfsleven rondkijken, ze hebben
soms geen idee van de werkelijkheid.’

28
5x1/
5 1 X
minuut
Slash spitte
voor u door de
stapel meest
recente proefschriften
en lichtte
er vijf voor u uit.
Dat is in vijf
minuten informatie
opnemen waar
u anders uren
aan had moeten
besteden.
Lekker en zuinig rijden
in de juiste versneLLing
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
Elk voertuig heeft een versnellingsbak nodig om verschillende omstandigheden aan te kunnen,
zoals een helling op rijden, optrekken, of juist bij hoge snelheid ‘cruisen’. De versnelling moet aangepast
worden om het motorvermogen te laten passen bij het vereiste rijvermogen. De keuze voor
de versnelling moet hierbij niet ten koste gaan van het acceleratievermogen, maar ook het brandstofverbruik
is belangrijk. dac Viet ngo ontwikkelde een methode om per voertuig een optimale
‘schakelkaart’ te genereren, die door fabrikanten van auto’s en versnellingsbakken kan worden
gebruikt.
spiervezeLs
in beeLd
In Nederland lijden ruim tweehonderdduizend
mensen aan een van de meer dan zeshonderd
verschillende spierziekten. Over het exacte
proces van veel van deze aandoeningen is nog
weinig bekend. martijn Froeling ontwikkelde
in samenwerking met het Academisch
Medisch Centrum Amsterdam een techniek,
diffusion tensor MRI, waarmee complexe
spierstructuren nauwkeurig en driedimensionaal
in beeld kunnen worden gebracht. Ook is
het mogelijk met deze techniek zeer precies
spierbeschadigingen vast te stellen. De beeldvorming
is gebaseerd op de beweging van
watermoleculen in het weefsel. De hoop is dat
de techniek kan bijdragen aan meer inzicht in
het verloop van spierziekten.
MicrogoLfbrekers
voor sneLLere reacties
Met microreactoren kun je kleine hoeveelheden
van specifieke stoffen produceren. Omdat
je relatief veel warmte kunt afvoeren, kun je
met microreactoren ook stoffen maken via een
reactie die normaal gesproken explosief is. Het
is in microreactoren echter moeilijk om voldoende
van de katalysator (een stof die ervoor
zorgt dat de reactie tussen de reactanten sneller
verloopt) aan te brengen. Daarom creëerde
stijn de loos minuscule paaltjes in de kanaaltjes,
als een soort golfbrekers waarop hij de
katalysator aanbracht. Hij voorzag de paaltjes
vervolgens van koolstofnanovezels, waardoor
hij nog meer katalysator kwijt kon.
beLangrijke
grondstoffen
uit bosafvaL
pyrolyse-olie wordt gemaakt door hout in een
zuurstofarme omgeving te verhitten tot vierhonderd
tot vijfhonderd graden. Deze olie
bestaat uit meer dan driehonderd componenten.
Een daarvan is glycolaldehyde, wat gebruikt
kan worden om de ethyleenglycol van te
maken, wat op zijn beurt weer gebruikt wordt
als antivries en als een belangrijke grondstof
voor plastics. caecilia Vitasari ontwikkelde
een scheidingsproces om glycolaldehyde via
extractie uit de olie te verkrijgen. Dit proces kan
worden toegepast in een bio-raffinaderij die ook
warmte, elektriciteit en biobrandstoffen produceert
en zo kan bijdragen aan de overgang naar
een duurzamere samenleving.
een kunstMatige
tussenwerveLschijf
Bij mensen met ernstige rugklachten worden
nu vaak wervels vastgezet met verlies van
bewegingsvrijheid en risico op terugkerende
klachten. peter van den broek ontwierp een
prothese ter vervanging van een versleten
tussenwervelschijf van deze patiënten. De
prothese heeft de potentie de pijn van de rugpatiënt
te verlichten, met behoud van functie
en beweging. Van den Broek testte prototypes
in het lab om er zeker van te zijn dat het
ontwerp veilig is en lang meegaat. Ook controleerde
hij met computermodellen hoe goed
zijn prothese het gedrag van een echte tussenwervelschijf
nabootst.
Persoonlijke groei, dat vinden wij belangrijk. Groeien als mens,
groeien als professional. Wij bieden jou als embedded
software of hardware expert de ruimte en de mooiste merken.
Zodat jij Groeit ®
.
Onze arbeidsvoorwaarden en ons Employment Benefi t Program
zijn uitstekend. Zeker zo belangrijk is dat je bij TOPIC een unieke
kans krijgt om jezelf te ontwikkelen in de top van de markt. Onze
(advertentie)
Tim Groeit ®
En jij?
software en hardware professionals werken voor en bij klanten
zoals ASML, Océ, Philips en TomTom. Op dat allerhoogste
niveau kun jij je talent en ambities optimaal ontwikkelen. Op dat
niveau kun je wérkelijk groeien. Als professional en als mens.
Wij bieden je de kans. Zodat jij Groeit ®
.
TOPIC zoekt Software- & Hardware-engineers. Interesse?
Kijk snel op www.topic.nl voor onze vacatures.
Topic.
Blijf groeien
2012.0144 Adv Software Engineer tbv Slash!.indd 1 3/1/12 4:42 PM

30 28
31
Beiden rondden aan de TU/e een studie af. De planner koos
het pad dat het meest in lijn is met zijn opleiding. De
verkenner waagde zich buiten de grenzen van zijn opleiding.
Automotive
‘auto’s zijn voor mij gewoon geweldig, ik kan
dat niet rationeel onderbouwen – je weet
soms niet waarom je ergens een passie voor
hebt. bij Daf vond ik alles om die fascinatie
te ontplooien. ik werk nu vijf jaar bij Daf op
de afdeling voertuig integratie. Op deze afdeling
onderzoeken we nieuwe concepten
die in de toekomst mogelijk interessant zijn
voor onze trucks. ik richt me daarbij vooral
op het brandstofverbruik en cO2­emissie.
Dit is belangrijk voor onze klanten, én het is
het laatste decennium uitgegroeid tot een
belangrijk maatschappelijk thema.’
Brandstofverbruik
‘De laatste jaren werkte ik mee aan de
ontwikkeling van de euro 6 truck. ik keek
bijvoorbeeld naar controlfuncties die de
chauffeur ondersteunen om nog zuiniger te
rijden. voor toekomstige generaties trucks
kun je vastellen dat mijn tijd als specialist
op het gebied van brandstofverbruik nu echt
is aangebroken: de uitdaging om onze voertuigen
nog zuiniger te maken wordt steeds
groter. Natuurlijk voor het milieu, maar ook
voor onze klanten. Na de salarisen van de
chauffeurs geven transportbedrijven het
meeste geld uit aan diesel. Zij kiezen hun
wagenpark voor een belangrijk deel op basis
van het brandstofverbruik.’
Werktuigbouwkunde
ik wist na het vwo heel zeker welke opleiding
ik ging doen: werktuigbouwkunde.
voor de vorm oriënteerde ik me nog op
andere studies, zodat ik me later nooit het
verwijt zou hoeven maken dat ik met oogkleppen
op een studie had gekozen. mijn
vader heeft ook werktuigbouw in eindho­
PLAnner
BrAm de jong
Leeftijd 30
functies:
• Expert
brandstofverbruik
& CO2­emissie bij
DAF Trucks
Studies:
• 2000 – 2007 Werktuigbouwkunde
aan de TU/e
TeksT chriZ vaN De graaf FoTo bart vaN Overbeeke
ven gestudeerd en ik ben altijd geïnteresseerd
geweest in techniek en auto’s.’
Racen
‘met twee vrienden had ik een kart waarmee
we op buitenbanen raceten. Die had
het acceleratievermogen van een ferrari:
in vier tot vijf seconden zat je op de 100 kilometer
per uur. als je jezelf kunt beheersen,
zijn de risico’s te beperken; ik ben nooit
hard gecrasht. ik racete ook bij ure, het
raceteam van de tu/e. in één jaar bedenk
je concepten en ontwikkel en bouw je een
volwaardige raceauto. Na een uitgebreide
testfase raceten we aan het einde van het
jaar in drie internationale wedstrijden
tegen honderd andere internationale studententeams.
het was geweldig om me
een jaar lang met alles rond een raceauto
bezig te kunnen houden.’
TeksT chriZ vaN De graaf FoTo bart vaN Overbeeke nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
Architectuur
‘Na mijn studie solliciteerde ik op banen als
architect. Op een dag had ik een voordracht in
Zeist, in de straat waar ik tot mijn elfde gewoond
had. ik was er nooit meer teruggeweest.
toen ik daar door die buurt en langs mijn vroegere
huis liep, werd ik me sterk bewust van het
verstrijken van de tijd – de herinnering aan
toen stond ijskoud tegen het heden aan, alsof er
geen tijd tussenzat. het was een ontluisterende
ervaring. als ik een heel goede dichter was, zou
ik het gevoel van toen vast kunnen omschrijven.
terug in eindhoven stopte ik met solliciteren
en ging verder met wat ik altijd naast mijn
studie had gedaan: dichten, beeldende kunst,
optreden. het gevoel dat bleef hangen na het
bezoek aan Zeist, was dat ik mijn creatieve
activiteiten alle ruimte moest geven. De mens
is misschien gewoon een raar ding.’
Dichten
‘ik begon het laatst met dichten, maar het gaf
me het als eerste erkenning. al snel kwam ik
in literaire kringen. mensen kennen me nu
vooral als dichter, maar ik stap graag over de
grenzen van disciplines heen, van werelden
zelfs. Daarom werkte ik in een centrum voor
daklozen en ben nu acteur voor studenten geneeskunde.
Dankzij die ervaringen begrijp ik
mijn omgeving beter – het contrast toont het
leven scherper.’
Momenten vangen
‘ik wil tijdens mijn optredens als dichter een
moment vangen in de zaal. Om het in dichterlijke
termen te zeggen: ik ben op zoek naar een
broei of een gons. Dit is het best te bereiken in
een donkere afgebakende ruimte; een open
plek buiten is veel minder geschikt. als de
voordracht slaagt, schep ik in die cocon een
bizar, expressief, vervreemdend en humoristisch
moment.’
Beeldende kunst
‘tijdens mijn jaren op de middelbare school
was ik spelend en onderzoekend met beeldende
kunst bezig. het was weliswaar een charmant
gespeel, maar uiteindelijk wil je met vaste hand
een uitgekristalliseerd verhaal vertellen. Die
vaste hand vond ik in de dichtkunst sneller dan
met het beeldende werk, dat is nog minder voltooid.
ik stapel vingeroefeningen opeen – maar
tot een sterk schilderij is het nog niet gestold.
toch staan tekenen en schilderen het dichtst
bij me.’
Verkenner
ArnoUd rIgter
Leeftijd 34
functie
• Dichter, performer,
beeldend
kunstenaar
• Trainer/acteur
voor studenten
geneeskunde
Studies
• 1996 – 2000
Bouwkunde HTS
Leeuwarden
• 2000 – 2004
Architectuur aan
de TU/e

(advertentie)
3TU. School for Technological Design STAN ACKERMANS INSTITUTE
Op zoek naar een innovatieve oplossing voor een technisch en/of logistiek
vraagstuk binnen uw organisatie? Doe een beroep op de expertise van
3TU.School for Technological Design, Stan Ackermans Institute.
Resultaten boeken met
innovatieve oplossingen
Wordt uw organisatie geconfronteerd met een uitdagend technisch of logistiek vraagstuk dat opgelost moet
worden? Dan is een TOIO (Technologisch-Ontwerper-In-Opleiding) van 3TU.School for Technological Design,
Stan Ackermans Institute voor u een aantrekkelijke optie.
Over ons
Het Stan Ackermans Institute verzorgt tweejarige post-master technologische ontwerpersopleidingen. Het
instituut is een samenwerkingsverband van de Technische Universiteit Delft, de Technische Universiteit
Eindhoven en Universiteit Twente.
Resultaten
In het tweede jaar van de opleiding voert de TOIO een ontwerpopdracht uit, zowel voor als binnen het
bedrijfsleven. De TOIO wordt daarbij uiteraard begeleid door universitaire experts van het Stan Ackermans
Institute. Dankzij hun vooropleiding als ingenieur en de aanvullende scholing binnen de ontwerpersopleidingen
van het Stan Ackermans Institute, zijn onze TOIO’s uitstekend in staat een technologisch
vraagstuk in goed overleg met u als opdrachtgever zelfstandig op te lossen.
Programma’s en tracks
Voor een compleet overzicht van de programma’s en tracks aangeboden door het Stan Ackermans Institute,
zie www.3tu.nl/programmes.
Voor een brochure of meer informatie kunt u contact opnemen met het Stan Ackermans Institute,
040 – 247 2452 of sai@3tu.nl.
www.3tu.nl/sai
33
de vonk/
Die combinatie van techniek
en filosofie, hoe is dat
zo gekomen?
‘ik ben geboren in een echte
ingenieursfamilie. mijn opa
werkte bij de Staatsmijnen
en volgde in de avonduren
in aken een ingenieursopleiding.
mijn vader ging
naar Delft om werktuigbouwkunde
te studeren. bij
de Staatsmijnen werd hij na de oorlog hoofd
van de centrale werkplaats. toen de mijnen
sloten, verhuisden we naar Noord­holland,
waar mijn vader aan de slag ging bij een
bagger firma. in 1969 kwam hij om bij een
auto­ongeluk. ik was zestien. hij had zijn
belangstelling voor techniek altijd gekoppeld
aan een diepe interesse in filosofie. Na
zijn dood kreeg ik zijn filosofieboeken. van
zijn vroege overlijden heb ik geleerd dat je
belangrijke dingen nooit moet uitstellen.’
Werd het the best of both worlds?
‘techniek vond ik leuk, maar ook voor filosofie
had ik veel belangstelling. in Delft
ging ik ook werktuigbouwkunde studeren.
TeksT jOeP huiSkamP FoTo bart vaN Overbeeke
a.w.m.meijers@tue.nl
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
‘HET LEVEN IS ONVOORSpELBAAR,
STEL BELANGRIjkE DINGEN NIET UIT’
anthonie meijers (59) studeerde in Delft en utrecht en promoveerde in leiden.
hij is opgeleid als werktuigbouwkundig ingenieur en filosoof en alweer bijna
dertien jaar hoogleraar filosofie en ethiek van de techniek. De laatste jaren
zet hij zich ook volop in voor het bachelor college dat in september van
start ging, voor de lange termijn strategie 2020, voor academische vorming
en wetenschappelijke integriteit en Studium generale.
Dat ging me goed af, maar na mijn kandidaats
kwam de vraag: wil ik hier verder
mee? ik zette door en studeerde af op energievoorziening.
Na mijn diensttijd schreef
ik me in voor filosofie in utrecht. ik vond
het een bevrijding: wetenschapsfilosofie,
kennisleer en de geschiedenis van de
wijsbegeerte. tijdens mijn promotie ben ik
langere tijd in berkeley geweest om onderzoek
te doen bij de wereldberoemde taalfilosoof
john Searle. van hem heb ik filosofie
geleerd. Zijn benadering van de filosofie
lijkt sterk op een ingenieursbenadering.’
Wat doe je aan de TU/e met beide liefdes?
‘ik houd van techniek, maar vind dat er
meer en beter nagedacht
moet worden over wat die
techniek met mensen doet.
voor de typisch exclusief
technisch geschoolde nerd
zal steeds minder plaats zijn.
ik geloof heilig in ingenieurs
die een brug weten te slaan
naar andere domeinen, zoals
de sociale en geesteswetenschappen.
kijk om je heen,
dan zie je hoe groot de invloed van ingenieurs
is. technische voorwerpen zijn niet
louter materiële dingen, maar voorwerpen
die uiteindelijk sociale functies hebben. aan
de tu/e hebben we criteria gedefinieerd
voor een adequate academische vorming, die
door Delft, twente en Nijmegen zijn overgenomen,
en ook in leuven en aan de tu berlin
worden gebruikt. De laatste twee jaar heb
ik veel energie gestoken in de vernieuwing
van ons bacheloronderwijs en de invulling
van de uSe­component, wat staat voor user,
Society, enterprise. eigenlijk ben ik als
filosoof bezig om – in de woorden van een
bekend 19de­eeuwse wijsgeer – ‘de wereld te
begrijpen, maar ook te veranderen’.

34
opinie/
/column
ingenieurs
ontwerpen!
‘Gedreven door nieuwsgierigheid.’ Zo luidde
de hoofdtitel van het boek dat mijn collega’s
Harry Lintsen en Hans Schippers in 2006
schreven over vijftig jaar onderzoek aan
onze universiteit. Mei jongstleden stelde
organisatiekundig hoogleraar joan van
Aken zich bij zijn afscheidscollege de vraag
of ‘nieuwsgierigheid’ wel zo’n goede karakterisering
is van het motief van ingenieurs
om onderzoek te doen. De meeste wetenschappers
zijn nieuwsgierig naar de wereld
zoals die is. Ze willen die beschrijven en
verklaren. je ziet een regenboog en je bent
nieuwsgierig hoe dat komt. Dat levert kennis
op ter wille van de kennis. Maar geldt dat
ook voor de ingenieur?
Van Aken vindt van niet. Naar zijn idee is de
ingenieur niet zo geïnteresseerd in de wereld
zoals die is maar meer in de wereld zoals die
zou kunnen zijn; een betere wereld. “Dat
karak teriseert de ingenieur”, zo schrijft hij,
“niet gedreven door nieuwsgierigheid naar
de werking van de bestaande wereld, maar
door het idee dat het altijd beter kan. Het
mogelijk maken van een betere wereld is de
missie van de ingenieur. In sommige gevallen
misschien maar een klein beetje beter,
in andere veel beter. Een ingenieursbenadering
houdt daarbij in dat het creëren van het
betere gebeurt door het maken, evalueren
en overdragen van ontwerpen.” En om goed
te kunnen ontwerpen is creativiteit, vaardigheid
en ontwerpkennis nodig. Aken: “Ingenieurs
onderscheiden zich van anderen
door de aard en omvang van hun ontwerpkennis
en door hun vaardigheid die toe te
kunnen passen op vaak zeer ingewikkelde
vraagstukken.” De kerncompetentie van de
ingenieur is, volgens Van Aken, “het kennisintensief
ontwerpen van oplossingen voor
m.c.d.p.weggeman@tue.nl
veldproblemen.” Dat zijn problemen die zich
in de praktijk van alle dag voordoen.
De ingenieur intervenieert dus in de
bestaan de wereld en genereert daarmee
maatschappelijke effecten. Dat brengt een
zware verantwoordelijkheid met zich mee,
al was het alleen maar omdat niet iedereen
er onmiddellijk van overtuigd zal zijn dat elk
nieuw ontwerp ook een verbetering is.
Ethische sensitiviteit is voor ingenieurs dus
onontbeerlijk.
Toen ik om die reden destijds in een debat
met onze voormalige voorzitter van de Raad
van Toezicht, ir. Gerard kleisterlee, pleitte
voor invoering van het vak ethiek in de ingenieursopleiding,
was hij daar zeer op tegen.
De ingenieurs moesten gewoon doen wat
hen opgedragen werd en de ondernemers
zouden dan wel beoordelen of dat ethisch
gezien al dan niet door de beugel kon. Nu
een dramatisch achterhaalt en paternalistisch
standpunt naar mijn idee.
In het kader van de publiciteit voor het nieuwe
Bachelor College heeft de TU/e begin dit
jaar jongeren gevraagd naar hun dromen
over technologische mogelijkheden. Zo’n
tweeduizend jongeren hebben daar op gereageerd:
“Ik droom van een wereld die draait
op zonne-energie”, “Ik droom van auto’s die
zelf fileproblemen oplossen” , “Ik droom van
licht dat met mij meedenkt”, “Ik droom van
een hart dat zichzelf geneest”.
Ingenieurs zijn grote kinderen die nog
steeds dat soort dromen hebben. Geef hen
de ruimte en het vertrouwen om ontwerpen
te maken waarmee ze die dromen kunnen
realiseren. Daar wordt de wereld beter van!
mathieu Weggeman,
hoogleraar organisatiekunde
/gesteld
‘Veel conceptuele kunstwerken
houden een anticonceptie in
voor schoonheid en
ambachtelijkheid.’
Stelling bij het proefschrift ‘Physics­Based
Optimization of Image Quality in 3D X­ray Flat­
Panel Cone­Beam Imaging’ van Ruud Snoeren
‘Een proefschrift
zonder
stellingen is
als een
gesprek zonder
glimlach.’
Stelling bij het
proefschrift ‘Feedback
Stabilisation of Pool­
Boiling Systems’ van
Rob van Gils
‘Zien is de
kunst van het
kijken, maar
je moet wel
weten waar je
naar kijkt.’
Stelling bij het proefschrift
‘Beyond Uniform
Thermal Comfort’ van
Lisje Schellen
‘Bewustheid
over onbewustheid
leidt tot onzekerheid.’
Stelling bij het
proefschrift ‘Revealing
Unawareness in
Usability Related
Decision­Making’ van
Christelle Harkema
‘Als ‘the journey is better
than the arrival’, moet je
een andere eindbestemming
kiezen.’
Stelling bij het proefschrift ‘Dynamic Reciprocity in
Bio­Inspired Supramolecular Materials’ van Maartje
Bastings
‘the
biggest
innovation
is life
itself.’
Stelling bij het proefschrift
‘Selling new
Products’ van Michel
van de Borgh
35
TeksT gerarD verhOOgt FoTo bart vaN Overbeeke
Wim Jochems (1947), serieus, genuanceerd kritisch en relativerend, was de eerste hoogleraar-directeur van de
Eindhoven School of Education (ESoE). Zijn afscheidscollege was op 26 oktober 2012.
Omgeving
‘Onderwijsonderzoekers moeten meer naar
zichzelf kijken. Ook zij reageren op hun omgeving.
Als er veel waarde wordt gehecht aan
hoogwaardige wetenschappelijke output,
gedragen zij zich daar naar. Dan krijg je meer
theoriegedreven onderzoek - want dat is
makkelijker te publiceren.’
Op pagina 2
forward/
met prof.
Caroline
Hummels
Wijze raad
‘Ik raad mijn opvolger niks aan.
Indien nodig weet hij me wel te
vinden. Nieuwe mensen hebben
nieuwe ideeën, een nieuwe manier
om iets aan te pakken. Die moet je
niet opzadelen met dingen die ik
weet niet hoe oud zijn.’
w.m.g.jochems@tue.nl
Geraniums
‘Als ik achter de geraniums ga zitten
word ik doodongelukkig. Ik ben
nu bezig met het opzetten van een
lerarenuniversiteit voor de professionalisering
van docenten. We
geven vakinhoud, didactiek, ICTtrainingen,
toetsen, en nog meer
zaken waar ze in de klas echt mee
vooruit kunnen. Geen management-
of innovatiebeleid, want
waar je niks aan hebt, doe je niet.’
Bescheidenheid
‘Die eigenschap zou onderwijsonderzoekers
sieren. Veel van hun
onderzoek was louter theoriegedreven,
stond ver van de praktijk
af en de resultaten belandden
nauwelijks in de klas. Het adagium
was lang dat wetenschappelijk
onderzoek in de klas niet mogelijk
is. Het onderzoeksmodel van de
ESoE heeft laten zien dat het –
onder voorwaarden – wél kan en
daar ben ik trots op.’
Bijscholen
‘Een huisarts moet zich verplicht
bijscholen. En leraar die in 1992
bevoegd is verklaard, staat nu
waarschijnlijk te stuntelen voor
een smartboard. Dat is toch raar?’

36
TeksT tOm jelteS FoTo iStOckPhOtO
Zonnecellen 1839
Na een lange aanloopfase lijkt de definitieve doorbraak van de zonnecel een
feit. Nieuwe technieken stuwen de rendementen op, terwijl de
productiekosten blijven dalen. Een kort overzicht van de belangrijkste
stappen en de bijdragen van de TU/e.
1839
de Fransman edmond becquerel
neemt als eerste het zogeheten
fotovoltaïsch effect waar, in een
geleidende oplossing met platina
elektrodes. bij blootstelling aan
licht ziet hij een toename van de
elektrische stroom.
1883
de eerste echte ‘solid state’ zonnecel
komt op naam van de Amerikaan
charles Fritts. Hij gebruikt halfgeleidend
seleen met een dun laagje
goud. rendement: 1 procent.
1888-1891
Aleksandr Stoletov bouwt in rusland
de eerste zonnecel gebaseerd
op het in 1889 door Heinrich Hertz
ontdekte foto-elektrisch effect,
waarbij elektronen onder invloed
van licht worden losgemaakt uit het
blootgestelde materiaal.
1954
de eerste ‘moderne’ zonnecel
op basis van silicium, met een
rendement van 6 procent,
wordt ontwikkeld door bell
Laboratories.
2001-2005
de TU/e levert een belangrijke bijdrage
aan de ‘dePx’, een machine die heel
snel dunne anti-reflectielagen kan
aanbrengen – verantwoordelijk voor
de karakteristieke donkerblauwe kleur
van de zonnecel. die machine wordt
inmiddels overal ter wereld gebruikt.
nr.4 december 2012 / mAGAZINe VAN de
2007
de TU/e maakt een polymere
‘tandem’-zonnecel, opgebouwd
uit verschillende lagen, die
records breekt voor plastic
zonnecellen.
2005
onderzoekers van Plasma &
materials Processing van de
TU/e ontdekken dat een dun
laagje aluminiumoxide voorkomt
dat elektronen weglekken
uit silicium zonnecellen. Ze
behalen een rendement van
23,5 procent, een record voor
dit type zonnecel.
2003
In samenwerking met de
rijksuniversiteit Groningen
en ecN ontwikkelt de TU/e
een nieuw acceptormolecuul
dat nu wereldwijd in alle
organische (‘plastic’) zonnecellen
wordt toegepast.