1 'Hier zit wel een stukje Artis - geschiedenis, hoor!' - Uitgeverij Boom

1
‘Hier zit wel een stukje Artis -
geschiedenis, hoor!’
Jan Overgoor, adjunct-directeur-econoom 1938-1977 1
Jan Overgoor begon in 1938 bij Artis, het jaar dat de Amsterdamse
dierentuin haar honderdste verjaardag vierde. Via een baantje op de
administratie werkte hij zich op tot adjunct-directeur-econoom. Die
functie vervulde hij tot zijn pensioen in 1977:
Eens per week ga ik naar de gymnastiekzaal; op mijn leeftijd is het
goed om te bewegen. Als ik dan op zo’n fi etsapparaat zit, kijk ik uit
op Huize Welgelegen, dat is een van de dienstwoningen van Artis.
Ik heb daar dertig jaar gewoond. We hebben er onze kinderen gekregen,
daar liggen mooie herinneringen. Ja, dat stemt me wel eens
met weemoed.
Jan Overgoor is 92 jaar en is daarmee de oudste van alle geïnterviewden.
2 Hij woont in een zorgcentrum pal tegenover de Amsterdamse
dierentuin. Zijn bescheiden kamer is een verzamelplaats van herinneringen.
Aan de muur hangt een schilderij van de Twentse boerderij
waar hij na zijn pensionering ging wonen. De maker van dit meesterwerkje
is niemand minder dan oud-directeur Ernst Jacobi. 3 ‘Dat kleine
mannetje daar rechtsonder, dat ben ik. Knap geschilderd, hè!’
Een ander schilderij, een schaal met fruit, werd cadeau gedaan door
de legendarische Frits Portielje 4 , die bijna een halve eeuw het gezicht
was van Artis.
13

14 We zaten net in Huize Welgelegen. Portielje, de vorige bewoner, was
na zijn pensionering naar Heemstede vertrokken. Zo gaat dat als je
een dienstwoning hebt, dan moet je weg. Na een paar dagen kwam
ie een kijkje nemen in z’n oude huis. We hadden niet veel geld om
het in te richten. Portielje vond het maar een kale bedoening bij ons.
‘Jullie mogen wel wat aan de muur hebben’, zei hij, en hij kwam met
dit schilderij aanzetten.
Op het dressoir staat een aantal beeldjes, één daarvan is een springbok.
Ook hieraan kleeft een verhaal:
Mijn vrouw en ik waren vijftig jaar getrouwd en kregen van Artis een
rondleiding aangeboden voor familie en vrienden. Toen we langs
het giraffenperk liepen, was net een springbokkenvrouwtje aan het
bevallen. De verzorgers hadden een naam nodig. Ze zeiden: ‘Als het
een vrouwtje wordt, noemen we hem Narda,’ zo heet mijn vrouw,
‘en anders Jan.’ Het werd een mannetje. Het beeldje kregen we later
van Artis, als aandenken.
Naast de tastbare aandenkens zijn er ook de herinneringen aan die
vele bijzondere momenten uit zijn Artistijd. Hoewel hij tijdens ons
gesprek voortdurend blijft herhalen dat zijn geheugen hem danig in
de steek laat, blijven de anekdotes komen, zoals die ene over Murugan,
een van de beroemdste olifanten uit de geschiedenis van de dierentuin:
Murugan was nog een jonge olifant. Iedere ochtend wandelde hij,
samen met zijn verzorger, door het park. Dan kwam ie ook altijd bij
mijn vrouw aan het keukenraampje voor z’n dagelijkse snee brood.
Dan tikte ie met z’n slurf tegen het raam. Hij wist precies waar iets

lekkers te halen viel. Op mij was hij
trouwens minder gesteld. Zo kwam
ik op een goeie herfstdag langs de
olifantenstal. Murugan greep toen,
zonder dat daarvoor een aanleiding
was, een voederbiet en fl ikkerde die
biet een centimeter langs m’n hoofd.
Olifanten kunnen richten, dat is
ongeloofl ijk! En het zijn knotsen,
hoor, die voederbieten. Die komen
goed hard aan. Toen dacht ik wel:
Jan, je hebt geluk gehad.
Dat Jan Overgoor inderdaad van geluk
mocht spreken, blijkt wel uit een anekdote
die staat opgetekend in een boekje
over deze legendarische olifant. 5 Murugan
stond bekend als werper. Zo schakelde hij eens de bouwmeester
van Artis uit door een bolus van zo’n twee kilo loepzuiver tegen diens
achterhoofd te gooien. Een knock-out van enkele minuten was het
gevolg. De reden: er werd al wekenlang verbouwd aan de olifantenstal.
Dat zorgde voor veel lawaai, en dus een hoop irritaties. En degene
die door Murugan hiervoor verantwoordelijk werd gehouden, stond
zomaar op gooiafstand een interview te geven. Een buitenkansje.
We hebben ook nog een keer een ontsnapte neushoorn 6 in de tuin
gehad, en een aap op zolder; volgens mij was het een chimpansee,
maar dat weet ik niet zeker meer. Het raam van de dakkapel had
opengestaan, en zo was hij binnengekomen. Een van de oppassers
heeft die aap toen weer opgehaald, gewoon aan de hand.
15
Toen Murugan nog
een jonge olifant
was, liep hij dage -
lijks met zijn verzorger
door de tuin.
(Archief Artis)