Inleiding in de bestuurskunde - Prof. dr. AFA Korsten

De gevallen laten bij U natuurlijk een eerste indruk achter. Met welke verschillende soorten vraagstukken heeft
de bestuurskundige in deze twee gevallen te maken? Wat valt U nog meer op aan verschillen tussen de cases?
3 Definities in de geschiedenis van de bestuurskunde
We volgen bij de definiëring twee benaderingen. Allereerst geven we enige definities van anderen,
die zoal in de loop der jaren zijn gegeven. Dat gebeurt ten eerste om naar voren te halen dat de
bestuurskunde al lang bestaat, ten tweede om te laten zien dat de omschrijvingen iets algemener zijn
geworden door de verdere verstrengeling tussen overheid en samenleving, waardoor de grens van
de overheid vervaagd is, en ten derde om aan te geven dat de overheid niet langer zonder meer
'boven de partijen staat' en bindende beslissingen kan nemen. Daarna geven we een eigen definitie.
We richten ons op bestuurskunde als afzonderlijk wetenschapsgebied en gaan hier nog voorbij aan
de positie van bestuurskundigen in de niet-wetenschappelijke praktijk; over dat laatste verderop
meer.
Van de Spiegel
Laten we eerst eens gaan naar het (zichtbare) begin van de bestuurskunde in Nederland. L. van de
Spiegel, in leven raadspensionaris van Holland en Westfriesland, staat aan de (anno 1992 nog
zichtbare) wieg van de bestuurskunde. Hij publiceert in 1801 'Schets der regeerkunde in betrekking
tot haare oogmerken en middelen'. Het voorwoord tot deze schets is gedateerd op 1786. Dit duidt
erop dat de schets ook al eerder verspreid is. In deze voor het onderwijs bestemde inleiding wordt
bestuurskunde nog opgevat als regeerkunde. 'De regeerkunde is de wetenschap om eene
Burgermaatschappij te leiden, ter verkrijging van het grootste Geluk, waar voor dezelve vatbaar is,
zonder onwettige benadeeling van andere' (1801:1).
Opgave 2
Waarom zou Van de Spiegel spreken van regeerkunde en niet van ambtenarenkunde?
Van Poelje
Laten we een sprong maken naar de in 1928 benoemde hoogleraar bestuurskunde Gerrit van Poelje,
naar wie de Vereniging voor Bestuurskunde later ook een prijs voor de beste publicatie in een jaar
genoemd heeft: de G.A. van Poelje-jaarprijs. Hoe omschreef hij bestuurskunde? Hij zegt in zijn
'Algemene inleiding tot de bestuurskunde' uit 1942: 'de bestuurskunde leert hoe men de openbare
dienst het beste inricht en leidt' (1942/1964:1). Dat duidt op bestuurskunde als studie van de
ambtelijke dienst. Van Poelje vervolgt: de bestuurskunde is een toegepaste wetenschap die over het
inrichten en leiden van de openbare dienst kennis verzamelt en ordent. De studenten worden
opgeleid voor werk in de openbare dienst, maar- zo relativeert hij- de bestuurskunde is op zichzelf
niet zonder meer voldoende; ervaring opdoen in de praktijk is ook nodig. Maar louter met een
willekeurige opleiding en ervaring is men er ook niet; bestuurskunde is nodig. Hij mocht dat zeggen
want hij was jarenlang werkzaam geweest als gemeente- en rijksambtenaar en als lid van de Raad
van State.
Is bestuurskunde voor Van Poelje hetzelfde of meer dan een intern gerichte bedrijfskunde van de
overheid? Meer. Hij zegt het zo: 'Omdat de bestuurskunde boven de bedrijfsleer uitrijst, veronderstelt
zij ten dele ook kennis van dezelfde stof, die de bedrijfsleer vormt' (1942/1964:3). De bestuurskunde
zoekt voorzover het gaat om de interne kant van de openbare dienst naar 'de beste organisatie'. Oog
5