Berichten 65 - Wadvaarders

Berichten65
erichten65
VERENIGING VOOR
VRIJ EN VERANTWOORD
VAREN OP DE WADDEN
APRIL 2007

Opgericht: februari 1990
BESTUUR VERENIGING WADVAARDERS
Maarten Snel voorzitter (058) 266 57 03
Maaike Richards secretaris (0566) 62 46 06
Evert-Jan de Kluizenaar penningmeester (050) 318 32 67
Eilard Jacobs extern overleg/vc vz (020) 694 17 48
Hans Detmers bestuurslid (0515) 42 53 35
Gerd Beunk adviserend lid (0348) 43 48 15
e-mail: bestuur@wadvaarders.nl
of postbusadres secretariaat
REDACTIE BERICHTEN
vKarin Broer (030) 280 40 60
Martin Berk (030) 273 22 43
Rian Rensen-Bronkhorst (040) 283 43 40
GRAFISCHE VORMGEVING
Siebe Kuipers 06 50 246 706
e-mail redactie: berichten@wadvaarders.nl
of postbusadres secretariaat
SECRETARIAAT EN LEDENADMINISTRATIE
Vereniging Wadvaarders
Postbus 9524 9703 LM Groningen
Telefoon (10-16 u) (050) 54 46 004
Fax (24 u) (050) 54 46 103
e-mail: ledenadmin@wadvaarders.nl
Vermeld als lid uw lidnummer.
ADRESWIJZIGINGEN
of vragen over contributiebetalingen
graag per e-mail, fax of brief.
CONTRIBUTIE
minimaal € 20,- per jaar
Postbank rek.nr. 3991305
t.n.v. Wadvaarders te Groningen
INTERNET
www.wadvaarders.nl
webmaster@wadvaarders.nl (Frank Nieuwenhuijsen)
OMSLAGFOTO: Sluishanger,tussen theorie en praktijk
FOTORECHTEN: Els Knol-Licht, tenzij anders is vermeld
OVERNAME: van foto’s en teksten – ook na publicatie op de Wadvaarderssite –
De postorderverkoop van polo’s, t-shirts en tassen
is gestaakt. De resterende artikelen worden
tegen gereduceerde prijzen verkocht tijdens
Wadvaarders bijeenkomsten.
NIEUWE VLAGGEN
Grote vlag 70x50 € 20,--
Kleine vlag 45x35 € 15,--
Prijs inclusief verzendkosten.
Bij verkoop tijdens vergaderingen worden
verzendkosten á € 2,50 niet berekend.
BESTELLING
Door overmaking op giro 3991305 van het juiste
bedrag onder vermelding van gewenste vlag.
Vergeet deze vermelding niet en gebruik alléén
de voorzijde van een overschrijvingsformulier.
is alleen toegestaan met bronvermelding en met toestemming van de fotograaf of auteur.
BERICHTEN is een uitgave van en voor leden van de Vereniging Wadvaarders en verschijnt 4x per jaar.
Aan de inhoud of het ontvangen van Berichten kunnen geen rechten worden ontleend.
BERICHTEN 66 verschijnt in juni 2007. Tot 10 mei kunt u uw verhalen aanleveren.
Liefst eerder. Neem contact op met een redactielid over de juiste aanlevering.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden teksten in te korten en/of te redigeren.
Van de redactie
Niemand is onmisbaar, zeggen ze. Toch voelt
voor ons dit eerste nummer zonder de sturende
en stuwende kracht van Els Knol-Licht heel
onwennig en onzeker: hebben we wel aan alles
gedacht, is er niets over het hoofd gezien? Uiteindelijk
heeft geen van ons die jarenlange ervaring
van Els, ook zijn we niet zo thuis in al die
overlegorganen die zich met het Wad bezighouden.
Maar we doen ons best. Gelukkig kunnen
we voor foto’s nog steeds bij Els terecht.
De oproep voor versterking van de redactie is
niet zonder resultaat gebleven. Met de belangstellenden
gaan we verder praten, overigens zijn
mensen nog steeds welkom. De vereniging is
bezig met de vernieuwing van de communicatie
en vele handen maakt licht werk.
Rian heeft Berichtenarchief overgenomen van Els
Het nummer dat voor u ligt, bevat het nodige
over communicatie, over de jaarvergadering,
over ontwikkelingen in de overlegorganen. Terreinbeheerders
leggen uit waardoor vogels verstoord
worden. Hoe kun je nog veilig bij Engelsmanplaat
komen? Zet de positie van die gele
ton die het verboden gebied markeert in de GPS
of op papier, wanneer het broedseizoen voorbij
Berichten 65 - April 2007 - pagina 2 Berichten 65 - April 2007 - pagina 3
is, is het gebied toegankelijk en de ton mogelijk
opgenomen – je weet maar nooit hoe ze ons
daar toch weg proberen te houden. Verder zijn er
verhalen over Simonszand, over de droogvalbijeenkomst,
over de overeenkomst tussen besturen
en sturen. De presentatie op de jaarvergadering
van Wilfried Alblas regiodirecteur Noord van
Natuurmonumenten, de geschiedenis van een
scheepskat, hoe gaat het verder na de proefperiode
met de erecode en het droogvallen, u kunt
er allemaal over lezen en deze opsomming is nog
niet eens compleet!. Over het droogvallen is het
bestuur hoopvol gestemd: de kans is heel groot
dat de status van werelderfgoed het medegebruik
van de Waddenzee door de mens niet uitsluit,
de proef met het droogvalconvenant wordt
vermoedelijk zelfs met vier jaar verlengd. Als niet
tegelijkertijd alle mooie droogvalplekjes op de
kaart van ‘groene hekjes’ voorzien worden, komt
het misschien nog helemaal goed. We moeten
ons dan natuurlijk wel allemaal netjes aan de
erecode houden en niet te beroerd zijn af en toe
eventuele overtreders aan te spreken. Een mooi
voornemen voor de komende jaren.
Tot slot de vijftigste(?) en allerlaatste column van
Els, die onder andere – het kan bijna niet anders
– over een onderhand verboden onderwerp gaat.
Hiermee is die discussie nu wel gesloten!
In deze Berichten:
3 - Van de redactie
4 - Handhaving aan zet
6 - Natuurmonumenten steekt helpende
hand toe
7 - Portretjes van bezoekers van de leden
vergadering
8 Besturen
9 - De erecode; en hoe verder?
10 Wadeenbrief
11 - Communicatie wadvaarders opnieuw
in de steigers
13 - Trofee naar Stichting Wad
14 - Betonning Smeriggat
15 - Zeepieren
17 - Simonszand
18 - Wat verstoort vogels
21 - Scheepskat
23 - Column

Oproep toekomstige bestuursleden
Tijdens de laatste ledenvergadering heeft het
bestuur de aanwezige leden gevraagd zich te
melden als zij geïnteresseerd zijn in een bestuursfunctie.
Via deze oproep in Berichten
herhaalt het bestuur deze vraag.
Inmiddels hebben zich, al tijdens de ledenvergadering,
twee leden aangemeld. Na een
kennismaking is besloten dat zij het komend
jaar met het bestuur meedraaien. Het is
inmiddels de gewoonte dat aspirantbestuursleden
geruime tijd met het bestuur
meedraaien voor ze offi cieel verkozen worden.
Voor het seizoen 2007 is het bestuur op
volle sterkte. Maar dat neemt niet weg dat
het bestuur graag kennis maakt met leden
die geïnteresseerd zijn in bestuurlijk werk
voor onze vereniging. U kunt uw interesse
kenbaar maken via het secretariaat van de
vereniging.
Wie pakt de handschoen op?
Handhaving aan zet?
door Martin Berk
Rustig verloop jaarvergadering
De 17de jaarvergadering van de Wadvaarders
kende een rustig verloop. De zorgen van het
bestuur over de uiteindelijke afloop van de
proefperiode met de Erecode werden gedeeld
door de leden, de boekhouding staat er goed
voor, het aantal leden blijft (weliswaar licht)
groeien en de zorgen over de communicatie
tussen bestuur en leden werden, met een
kritische blik van de leden, gekanaliseerd naar
een werkgroep die de dankbare taak krijgt
Website, Berichten, redactie en bestuur op een
duidelijke en heldere communicatiekoers te
krijgen met de leden. Voorzitter Maarten Snel
gaf in zijn openingswoord op de jaarvergadering
een doorkijkje naar de stand van zaken rondom
de evaluatie van de Erecode. Dat we inmiddels
iedereen ervan hebben kunnen overtuigen dat
de wadvaarders geen noemenswaardige verstoorders
zijn op het Wad, werd nog eens breed
onderschreven in de presentatie van de waarneemgegevens
door Wim de Jong De Erecode
gieten in handhaafbare regels, dat wordt de
uitdaging van de toekomst. Een lichtpuntje is
dat de Erecode opgenomen wordt in het zogenaamde
Convenant Vaarrecreatie en dat de Erecode
in 2007 nog steeds de code voor ankeren
en droogvallen zal zijn. De notie dat de beleidsbeïnvloeding
via de waarnemingscijfers van de
Wadvaarders, de verspreiding van de Erecode
straks toch nog ten ondergaat in het ‘handhaversgeweld’
was
aanwezig. Het bestuur heeft zich al
voorbereid door actievoerder van het eerste uur
en aanvoerder van de waarnemers, Karel Helder,
in het bestuur op te nemen. Wie weet kunnen
we straks weer de actiehanden uit de mouwen
steken als grote delen van het Wad onder een
anker- en droogvalverbod gaan vallen. Dus voor
alle leden die vinden dat het bestuur te veel
‘praat’ en te weinig ‘doet’, komen wellicht nog
gouden tijden.
Plaquettes en troffee
Het jaarlijks terugkerend ritueel van de Wadvaarderstrofee
kreeg een leuke wending met een
optreden van de verkeersleiders van de Brandaris
en Schiermonnikoog. Leuk dat ze er waren
om hun trofee van vorig jaar terug te geven,
voorzien van een tweetal kleine vuurtorens,
maar ook zinnig door hun korte presentatie van
Gaarne uitluisteren …
het werk in de torens. Nog eens duidelijk gemaakt.
Beste wadvaarders: gaarne uitluisteren
op de geëigende kanalen, niet melden en natuurlijk
ook geen onnodige vragen stellen.
Terecht kregen de mensen nogmaals het compli-
ment voor hun eindeloze geduld in het marifoonvraagverkeer
van onwetende varensgezellen.
De trofee ging vervolgens naar een oude
bekende (zie elders in dit blad) Overigens werd
in een terzijde wel even aangeduid dat de
verkeersleiders op termijn hun torens gaan
verlaten…… en verkassen naar de voormalige
Sieny blij met plaquette
Zeevaartschool op Terschelling! Krijgen we
appartementen in de Brandaris?
De plaquette als symbool van erkentelijkheid
ging dit jaar naar Sieny van Weesep, voor haar
eindeloos bewezen diensten ‘achter de schermen’
van in dit geval Evert Jan de Kluizenaar:
jaarvergadering, hand- en spandiensten, maar
vooral ook ter compensatie voor de veelvuldige
afwezigheid van Evert-Jan ten behoeve van
de Wadvaarders. Nog een andere bekende werd
een speciaal aandenken in het vooruitzicht
gesteld. Els Knol-Licht, hoofd- eind, en gewoon
redacteur, columnist en inspirator van Berichten
neemt afscheid van Berichten. Terecht dat ze in
het zonnetje werd gezet door de Wadvaarders
met een scheepsbel waar nog een inscriptie zal
worden gegraveerd. Jammer dat het moest
gebeuren in een hectische periode waarin de
perikelen rond de ‘bestuurlijke aanscherping van
het communicatiebeleid’ onderwerp is van
discussie. Het bestuur kreeg in de rondvraag
Aandacht voor de vraagsteller bij rondvraag
Berichten 65 - April 2007 - pagina 4 Berichten 65 - April 2007 - pagina 5
nog wel even het verzoek om de leden vanaf nu
geregeld te informeren over de voortgang van
dat communicatiebeleid. Een werkgroep die
daarmee bezig is met een aantal mensen uit de
redactie, van de site en van het bestuur, hebben
een route gezet naar een nieuw beleid die
duidelijkheid moet opleveren voordat het
vaarseizoen begint. Het bestuur heeft toegezegd
de leden hierover te informeren (zie elders in
het blad). In het kort komt het er op neer dat het
bestuur in een samenhangend beleid duidelijk
maakt waar de Wadvaarders voor staan en met
welke communicatiemiddelen deze visie wordt
uitgedragen en verspreid. De koers zoals
uitgezet in de koersnotitie 2007 werd met
applaus ondersteund. Een poging van lid Wim
Geradts de koers van de Wadvaarders om te
buigen naar een vereniging die ook vooral
beginners actief steunt in het wadvaren, kreeg
nauwelijks bijval. Wim zal zijn activiteiten onder
zijn eigen vlag moeten blijven voortzetten.
Overigens kreeg hij op de jaarvergadering veel
ruimte om zijn activiteiten in die sfeer luister
bij te zetten. Zijn folder ‘Ter Wadvaart’ (kosten
4 euro) lag prominent op de tafels. En zo hoort
het ook. De vereniging die platform is van ledeninitiatieven
als kennisoverdracht, instructievaren
etc. is een dynamische vereniging.
Bestuurswissel
Tot zeer grote spijt van een ieder nam Eilard
Jacobs om gezondheidsredenen afscheid van het
bestuur. Jammer omdat Eilard een zeer goede
kennis van het waddenwereldje kon paren aan
een sterke bestuurlijke houding. En … hij kon
ook nog eens zeer leuk schrijven over zijn
wadervaringen. Stilletjes gaan we ervan uit dat
we via Berichten nog vaak mogen meegenieten
van zijn Waddenescapades.
Budget
Altijd weer een belangrijk terugkerend
evenement. De staat van baten en lasten ziet er
goed uit. Geld is ruim voor handen.
De contributie hoeft niet omhoog en de
kascommissie was positief over het beheer van
het geld. Een paar adviezen werden gegeven en
overgenomen. Een applaus als dank voor al die
inspanningen. Tenslotte nog een woord van dank
voor de mensen van de Maritieme
Academie. Zij waren weer eens een goede
gastheer in hun mooie school. Ze gaan
nieuwbouwen, ga het vooral eens zien als het
klaar is: het wordt heel bijzonder. Wie weet
volgend jaar weer maar dan in hun nieuwe
gebouw.

Natuurmonumenten steekt helpende hand toe
door Martin Berk
Wilfred Alblas, … bij
Natuur monumenten
moest bij het begin
van zijn presentatie
op de jaarvergadering
toch even
de kat uit de boom
kijken. Stond hij
daar nou als wolf in
schaaps kleren, was
zijn publiek wel toe
Wilfred Alblas, Natuurmonument
aan een kritische
beschouwing over de stand van de natuur op het
Wad, of zou hij zoveel vragen, kritiek en reactie
krijgen dat zijn verhaal ten onder zou gaan in
de interrupties en ander rumoer. Van de Wadvaarders
kun je dat verwachten. Niets van dat
alles. Alblas kon op een rustige manier zijn verhaal
kwijt. Hij had een goed luisterend oor aan
het publiek. Niet zo vreemd vanuit het perspectief
van de Wadvaarder die zeer gebaat is met
een goed en verantwoord natuurbeheer van het
Wad, zolang hij en zij er maar deel van mogen
uitmaken. En daar legde Alblas hun uiteindelijk
geen strobreed in de weg. Alblas schetste wel
een verontrustend beeld van de stand van de
natuur op het Wad. Verdwijnen van het zeegras,
de vermindering van de ‘kokkeleters’: kanoeten,
scholeksters etcetera, het uitblijven van het
herstel van de waterkwaliteit, de toeneming van
de verstoringen door vliegtuigen en de toeristische
druk (?) Een verontrustend beeld ook vanuit
het perspectief van Natuurmonumenten. Wie
is er nu verantwoordelijk voor het beheer van
het Wad? Door alle bestuurslagen heen zag hij
door de bomen het bos niet meer. Vandaar zijn
pleidooi voor een goed integraal beheer, maar
dan ook voor het gehele Wad. Een beheer waar
natuurlijk Natuurmonumenten een onderdeel
van uitmaakt. Maar ja het beheer van de Waddenzee
is in handen van de overheid (ministerie
van LNV en Rijkswaterstaat) en die overheid
heeft veel belangen.
Toch is het goed om weer eens een ouderwets
pleidooi te houden voor natuurbehoud en herstel.
De belangrijke waarde van het Wad als
schakel in de vogelketen tussen de noordelijke
toendra’s en de zuidelijke broedgebieden.
De Europese dimensie ervan, en dus ook het
Europese belang, werd nog eens een keer goed
onderstreept. Met zijn betoog werd het nog
weer eens duidelijk. De echte bedreiging komt
niet van de Wadvaarder met zijn droogvallende
bootje. De echte bedreiging komt van economische
belangen die met het versnipperde beheer
alle kansen krijgen. Een goed pleidooi dus, maar
oh zoveel risico’s voor de simpele droogvaller.
Want als de beheerder geen vat krijgt op de
grote belangen dan richt hij zich op de te behappen
kleinere risico’s. Zie hier het gevaar voor
de Wadvaarders en andere natuurliefhebbers
die graag ruimte in de natuur zoeken. Zij gaan
straks ten onder in generieke natuurbeheerdersmaatregelen.
Kunnen we de F16 niet tegenhouden,
dan toch wel die platbodemschipper die
het waagt een stap te zetten op de Boschplaat.
Maar gelukkig hoeven we dit kwaad niet te verwachten
van Alblas zijn Natuurmonumenten.
Hij vindt de Erecode een ‘sociale innovatie’ die
het verdient breed ondersteund en verder uitgedragen
te worden. Sterker nog: Alblas hield
een warm pleidooi voor de wadvaardersfunctie
‘Ogen en oren van het wad’. Signaleren, waarnemen,
doorgeven: We moeten de geringde
vogels spotten en
doorgeven aan www.
waarneming.nl en
geluidsverstoringen
doorgeven aan www.
herrieopdewadden.
nl. Actief meedoen
als burger. Prima,
meneer Alblas, als u
Wad kunnen wadvaarders doen ons ondersteunt in
het ‘vrij en verantwoord varen’op de Waddenzee,
krijgt u van ons een (wadden)zee van signalen.
Portretjes van bezoekers
van de ledenvergadering
door Karin Broer, foto’s: Karin Broer
Boot: Een Jeanneau
32 Sun Odyssee, genaamd
Ondine (‘net als
de Renault Ondine, Frans
elegant’).
Ligplaats: Sneek, achter
het huis.
Ervaring: Hiervoor hadden
we een Jeannau 27,
Gerdien Schuitemaker (51) daar konden we niet mee
en Roel Luiten (56)
droogvallen, met deze
nieuwe boot die we vorig jaar kochten, kan dat
wel. De boot heeft een kielmidzwaard, we kunnen
dus ook op allerlei kleine meertjes in Friesland
komen. Een jaar of vier à vijf geleden zijn
we voor het eerst het wad opgegaan. Roel: ‘Ik
herinner me dat ik steeds op de kaart keek: waar
zitten we nu?’
Doel in 2007: Voor het eerst droogvallen. Roel:
‘ik heb al twintig jaar ervaring als wadloper, ik
wil nu graag met de boot droogvallen. Wel voorzichtig,
met rustig weer. Deze zomer willen we
naar de Duitse Wadden, lekker scharrellen.’
Rein Schippers (64) en
Joke Steijn (57)
Boot: Westerly Berwick,
genaamd Halley
(de moeder van
de eerste eigenaar
heette Halley, genoemd
naar de komeet),
kimkieler.
Ligplaats: Heeg
Ervaring: Twee of
drie jaar geleden zijn
we voor het eerst de
Waddenzee opgeva-
ren, van Kornwerderzand naar Terschelling. Rein:
”Die weidsheid, die ruimte, heerlijk.“ Joke: ”Bij
de sluis lig je dicht bij elkaar, dan is het even
hectisch als iedereen de zeilen zet en dan lost de
drukte vanzelf op.“ Rein: ”Op de terugweg kregen
we in de Meep met wind tegen stroom te
Berichten 65 - April 2007 - pagina 6 Berichten 65 - April 2007 - pagina 7
maken, Dit is het dus, dacht ik. Het viel mee”.
Doel in 2007: ”We gaan deze zomer of naar de
Zeeuwse wateren of naar het wad. We zijn nog
nooit drooggevallen. We zouden dat wel graag
een keer willen doen, liefst samen met wat ervaren
droogvallers.“ Rein: ”Ik ben een beetje een
schijtlijster, heel voorzichtig”.
Boot: Een eikenhouten Friese kajuitschouw van
Van der Meulen uit Sneek, genaamd De Trije
Bern (“raad eens hoeveel kinderen ik heb”).
Ligplaats: Nu in een
schiphuis in Grou,
straks bij het huis in
Munnekezijl. Ervaring:
‘Ik heb deze boot sinds
1981 en ik ben overal geweest:
de Zeeuwse wateren,
het Wad tot Wan-
Jan Cees van Rijckevorsel
(59)
gerooge.’ Doel in 2007:
”Weer varen. Ik heb drie
jaar nodig gehad om de
boot weer helemaal op te knappen: alle rotte
delen vervangen, nieuwe motorfundatie, nieuwe
motor, nieuwe spanten, nieuwe spiegel, enzovoort,
enzovoort. Drie jaar geleden lag ik bij
Engelmansplaat. Er kwam een visser langs die
nogal hard door het geultje voer, gevolg was een
soort tsunami waardoor mijn boot op de plaat
klapte en daarna enorm hard lekte. Ik ben nog
naar Ameland gevaren, maar ik ben daar uiteindelijk
om vier uur s’nachts vertrokken. Continu
pompend heb uiteindelijk mijn huis bereikt. Toen
kon ik er een elektrische pomp in hangen en de
schade bekijken. Zo’n beetje alles bleek rot. Ik
heb enorm veel zin om weer het Wad op te gaan.
Ik heb overal gevaren, ook op de Middellandse
Zee, maar de Wadden vind ik het mooist.”

Besturen
door Eilard Jacobs
Besturen, daar wilde ik nu eens wat over schrijven,
maar wat is daar nou aan? In dat geval begin
je met de dikke van Dale, besturen heeft
daarin twee betekenissen: “Een zich voorbewegend
voer- of vaartuig de gewenste richting doen
volgen” of (fi g). “Een richting geven aan”
Met het eerste hoop ik nog lang door te gaan,
met het tweede ben ik op de laatste jaarvergadering
gestopt (althans voor wat betreft de Wadvaarders).
De overeenkomst tussen beide betekenissen
is het woord “richting”. Besturen doe
je om ergens heen te gaan: de richting. Het zegt
echter niet of je daarmee ook komt waar je zijn
wil: het doel. Kijk, zo voel ik me weer thuis. Varend
op het Wad zorg ik met mijn roer dat de
neus in een bepaalde richting wijst. Na een paar
jaar Wadvaren weet ik nu wel zeker dat dit niet
de richting is die ik ga (dat was trouwens op de
plassen ook al zo). Als er nou geen herkenningspunten
als tonnen lagen of waypoints waren,
zou ik een hele tijd de door mij gewenste richting
kunnen varen zonder dat ik er een redelijk
benul van zou hebben waar ik terecht kom. Daar
zorgen wind en stroom wel voor. De praktijk is
natuurlijk anders, die herkenningspunten zijn
er wel (de waypoints natuurlijk niet, maar daarvan
doen we net of ze er wel zijn) en daarom veranderen
we voortdurend van richting zodat we
toch bij een, meestal van te voren bedacht, doel
komen.
Toch wat gelijkenis
Zo beschouwd begint het wel een beetje op het
besturen van een vereniging te lijken. Ieder jaar
bedenken we welke richting we uit willen. Nadat
we dit keurig door de leden in de jaarvergadering
hebben laten vaststellen, gaan we vol goede
moed op pad. We noemen dit de koersnotitie
want wij vaarders moeten natuurlijk weer een
eigen woord hebben. ‘Koers’ betekent gewoon
‘richting’. Gelukkig begrijpen zowel het bestuur
als de leden, als goede Wadvaarders, dat dit niet
wil zeggen dat we ook een doel bereiken.
Onderweg veranderen wind en stroom voort-
durend en moeten we als bestuur de richting
bijstellen, dan verleggen we dus de koers. Het
boeiende is dat we dus eigenlijk helemaal niet
weten waar we naar toe gaan. Er is geen haven
of ankerplaats die we van te voren hebben uitgezocht
en vooral ook geen motor die we kunnen
starten om toch op de gewenste tijd en plaats
aan te komen. Kortom we hebben wel een richting
maar geen vast doel. Jullie als leden weten
dit allemaal zo goed dat je, liefst na enige al dan
niet ceremoniële discussie, in de jaarvergadering
de koersnotitie altijd bij acclamatie goedkeurt.
‘We hebben wel een richting maar geen vast doel.’
Veel natuurlijker
Eigenlijk bestuur je als bestuurslid de vereniging
op een veel natuurlijker wijze dan je dat met je
eigen boot doet. De ideale zwerftocht met wind
en getij tussen de Scylla van de overheidbemoeienis
en de Charybdis van natuurbeschermers.
We bewegen keurig met wind en stroom mee
en voeren hooguit soms een beetje een dwarse
koers. Recht tegen stroom en wind in kunnen we
wel vergeten zonder motor en daar peinzen we
dus maar niet over. Vroeger, in het pre-gpstijdperk
nam je nog wel eens een peiling. Dat doen
we als bestuur zo nu en dan ook. Dan vragen
we een aantal medeleden, die altijd al heel actief
betrokken zijn bij de vereniging, om hun oordeel.
Dat is niet altijd nodig, soms ontvangen we
dat oordeel spontaan. Net als bij het varen, als
plotseling een ton achter het zeil opdoemt. Er
wel een verschil, op het water hebben die
tonnen altijd een aanzuigende werking en dat
kan je van die plotseling ontvangen oordelenniet
zeggen.
De Erecode; en hoe verder?
namens het bestuur, Maarten Snel
De proef met de Erecode voor het droogvallen
heeft vier seizoenen geduurd. De eindevaluatie
is in de maak; een eindoordeel is nog niet beschikbaar.
Maar over één ding zijn betrokken
partijen het eens: een terugkeer naar de oude
200-meterregeling is niet wenselijk. In die zin
heeft het convenant, dat de basis vormt voor de
Erecode, goed gefunctioneerd. De werkgroep die
de evaluatie van de proef verzorgt, stelt het volgende
voor: leg aan alle ondertekenaars van het
convenant het dringende verzoek voor om de regeling
met vier jaar te verlengen; leg dit verzoek
Vier jaar terug niet door Waddenvereniging ondertekend
ook voor aan de terreinbeheerders en de Waddenvereniging.
In die vier jaar dient de voorlichting (en de educatie)
geprofessionaliseerd te worden. En over
het scala aan maatregelen van voorlichting-educatie-aanspreken-waarschuwing-beboetendienen
nadere afspraken gemaakt te worden die
waar nodig wettelijk moeten worden verankerd.
Dit laatste vergt ook in onze eigen kring een nadere
beschouwing van onze rol en positie, en de
daarbij behorende
activiteiten.
Wat te doen?
Vier jaar praktijk van waarnemen en (soms) elkaar
aanspreken levert een boeiende bloem-
Berichten 65 - April 2007 - pagina 8 Berichten 65 - April 2007 - pagina 9
lezing van voorvallen en incidenten op. In zijn
presentaties op de jaarvergadering heeft Wim
de Jong daar meermalen voorbeelden van genoemd.
Onder het motto ‘aanspreken werkt’
hebben we in voorkomend gevallen anderen op
hun gedrag aangesproken, in de overtuiging dat
verstorend gedrag vaak uit onwetendheid voortkomt.
Meestal waarderen mensen het op die wijze
geïnformeerd te worden. En niet zelden raken
ze geïnteresseerd in onze vereniging. Er zijn ook
voorbeelden van waarnemingen en van ‘aanspreken’
die we niet aan de grote klok hebben
gehangen, maar die er wel degelijk zijn. Het be
stuur handelt in dergelijke gevallen naar bevind
van zaken, maar er is niet zoiets als een ‘belvoor
ernstige verstoringen’ hetzij door leden van onze
vereniging hetzij door anderen. Met het verlengen
van het Convenant voor het droogvallen
komt de vraag naar onze opstelling inzake voorlichting,
aanspreken, waarschuwen, melden en
handhaven opnieuw op ons af. Om de gedachten
toe te spitsen beschrijf ik hieronder drie van de
voorvallen die zich (helaas) de afgelopen twee
jaar hebben voorgedaan.
Wat zou u gedaan hebben, wat zou het bestuur
moeten doen?
Drie voorbeelden
Voorbeeld 1: Een waarnemende instantie, medeondertekenaar
van de Erecode, ziet een schip
met Wadvaardersvlag droogvallen en vier honden
op de plaat uitlaten. Niet-aangelijnd verstoren
zij een grote groep vogels. Dit voorval wordt
aan het bestuur gemeld, inclusief de tijd en de
plaats van het voorval. Ook de naam van het
schip is nu bekend, bij enkele bestuursleden.
Wat te doen?
Voorbeeld 2: Een lid van onze vereniging
signaleert een grote tjalk die droogvalt op een
kwetsbare locatie, nabij een hoogwatervluchtplaats.
Gasten gaan van boord en spelen met
een voetbal de aanwezige grote groep vogels
weg. Ook hier zijn locatie, tijd en scheepsnaam
bekend. Wat te doen?

Voorbeeld 3: Een lid van onze vereniging ziet een
beroepsvaartuig droogvallen en (buiten het zicht
van de vaste waarneempost) zijn onderwaterschip
schilderen. Hij besluit daarvan een
foto te nemen en stuurt deze aan de redactie
van Berichten. Scheepsnaam, tijd en locatie zijn
bekend. Wat te doen?
Bovenstaande is niet als quiz bedoeld. Er is ook
niet één enkel goed antwoord. Eenduidigheid is
vooralsnog ver te zoeken; en misschien bestaat
die op dit punt zelfs niet. Maar het is wel van belang
dat we ons als organisatie op het Wad afvragen
wat er mogelijk en wat er wenselijk is,
welke rol wij daarin wel of juist niet willen en
kunnen spelen. Het bestuur is geïnteresseerd in
uw reacties.
Wadeenbrief
door Rik de Vries
De wadvaarders zijn gaan waarnemen. Dat doen
ze nou al vier jaar: 2006 was het laatste jaar van
de proefneming. Wim de Jong heeft dat allemaal
in een fantastische powerpointpresentatie
samengevat.
Wim de Jong
Powerpointpresentatie
Iedere keer ben ik weer verbaasd van het
gehalte aan wetenschappelijke zuiverheid dat
die man weet aan te brengen. Er kwamen heel
leuke dingen uit. Dat gaan mensen, die er dieper
in duiken, voor u allemaal nog uitwerken.
Buiten het eigenlijke doel om, denk ik dat
duidelijk is dat de meeste wadvaarders het
oostelijk deel van de Waddenzee op zoeken.
Mijn boot brengt ons nu al 25 jaar ook over het
wad, maar altijd over het westelijk deel.
Langzamerhand weet ik daar ook rustige
plekjes te vinden en ik ga al wat meer durven.
Maar met een kiel van anderhalve meter blijf ik
toch het liefste drijven. Droogvallen leek ooit
handig voor het schoonmaken van het
onderwaterschip, maar we zijn nu helaas wijzer
geworden, dus dat doel bestaat niet meer. Een
andere reden om zes uur op je zij te liggen met
je huis kon ik niet vinden. De eerste rubberboot
bleek na een paar jaar poreus zodat Engeland
net een paar meter te ver weg was. De vouwboot,
een bananenbootje, bleek (na een ongelukje
er mee) toch een te grote lig-in-de-weg op
het voordek. Sinds een jaar hebben we weer een
opblaasbootje,toch maar wel. We zouden dus
verder het wad
kunnen gaan exploreren. Ik raakte er ook echt
een beetje aan toe. Met dat rubberbootje zou
dat weer kunnen vanaf een geankerd schip.
Maar toen ik ineens die enorme drukte op het
kaartje van Wim zag, met de hele Wadvaardersvereniging
op drie kluitjes aan het tellen in de
oostelijke Waddenzee bekroop mij het bange
vermoeden dat het aan die kant van het wad
veel drukker zou zijn dan aan de andere kant.
Gezellige bijeenkomst
Op 13 januari hield de vereniging een
voorvertoning van de gegevens voor degenen
die mee hadden geteld, of die intentie gehad
hadden. Dat was een verrassend gezellige club
gelijkgestemde lieden met toch veelal enig grijs
in de haren en, als ik het zeggen mag, toch wel
een bovengemiddelde educatie in vergelijking
met de doorsnee jachthavenmens. Dat moet te
maken hebben met het vele rekenwerk dat varen
op het wad nou eenmaal met zich meebrengt.
Dat moet je maar kunnen doen. Bovendien
blijken deze mensen niet voor een kleintje
vervaard. Voorbeeld: bij de soep en de broodjes
kwamen achtereenvolgens de volgende onderwerpen
aan bod: van de kippensoep kwam men
op vers kippenvlees en werd er uitvoerig
verteld hoe je dan het beste de kip kunt klaar
maken. Te beginnen bij de nog kakelende kip,
wel te verstaan. Via een paar sappige slachtverhalen
kwam men op het resultaat in vroeger tijden:
de tonnetjes die onder de plee stonden en
wekelijks door de tonnenman werden
opgehaald. In sommige gemeenten zijn nog
steeds de luikjes te zien waardoorheen het tonnetje
vanaf de straat was om te wisselen.
Sommigen hadden nog de tonnenman door de
gang en op de trappen gezien met een tonnetje
op zijn nek. Ik heb in Alkmaar ooit de tonnenschuit
nog gezien. Toen was de soep op en
kwamen de broodjes aan bod, waarbij het
gesprek omzwaaide naar de uitvinding van de
keramische magneet (per vergissing
gebakken met een foutje van een factor 20 in
het recept) en de kristalstructuur van ijzeroxide
op een magnetische band. Let op: allemaal als
randverschijnsel van het gesprek over wad en
regelgeving, ook op het Duitse Wad en wat de
verzekeringen er allemaal van maken. Toch wel
een heel aparte serie onderwerpen.
Tussen de bedrijven door werd mij verteld dat
die drukte in oostelijke Waddenzee ook maar
relatief is en dat bovendien oostelijke deel van
de Waddenzee nou niet echt geschikt is voor
kielschepen die niet kunnen droogvallen.
Op meerdere manieren een leerzame dag.
Berichten 65 - April 2007 - pagina 10 Berichten 65 - April 2007 - pagina 11
Communicatie
wadvaarders opnieuw
in de steigers
door Martin Berk
Het zal veel leden niet ontgaan zijn.
De vereniging Wadvaarders is haar
communicatiebeleid aan het herijken. Dat was al
een beetje te merken op de jaarvergadering van
januari 2007 (zie elders in dit blad) en nu ook in
de dagelijkse werkelijkheid als je je aanmeldt op
de website van de Wadvaarders om de nieuwe
dieptestaten op te halen. Daar staat dat de
website onder constructie is. Dat maakt
nieuwsgierig. Waarvoor is dat nodig en hoe staat
die constructie ervoor. Het bestuur heeft een
werkgroep ingesteld met de opdracht het
communicatiebeleid te herijken, de
communicatiemiddelen Website en Berichten
daarin een plek te geven en te adviseren over
de uitvoering van dit beleid. Een hele mond vol,
maar waar gaat het eigenlijk over?
Waar staan we voor
De Wadvaarders staan op een belangrijk punt in
hun geschiedenis. Ze hebben er mede voor
gezorgd dat een wadvaardersonvriendelijke
droogvalregeling vervangen is door een vrijere
regeling, maar wel met een meer
verantwoordelijkheden. De vereniging wordt
serieus genomen als belangenvereniging maar,
zo blijkt uit de waarnemingen van het bestuur,
het is niet altijd duidelijk waar de Vereniging
Wadvaarders voor staat. Zijn ze tegen alle verboden?
Vinden ze dat ze zomaar overal moeten
kunnen varen? Hoe zorgen de Wadvaarders dat
het kwetsbare waddengebied ook tot hun zorg
gerekend kan worden? De vereniging, zo verwacht
het bestuur, kan een belangrijke rol vervullen
op het Wad, maar dan moet het ‘profi el’
wel duidelijk zijn en ook duidelijk worden uitgedragen.
De werkgroep heeft deze taak voortvarend
aangepakt want er moet voor het vaarseizoen
begint een nieuwe website staan, met een
uitstraling die de doelen van de vereniging weer-

Het ‘profi el’ moet duidelijk zijn
geeft. De site moet informatie geven voor de
leden, voor geïnteresseerde buitenstaanders,
voor verwante organisaties etc. Hij moet
interactief worden, actuele informatie bevatten,
een platform zijn voor discussie, maar ook voor
uitwisseling van ervaringen. Er is een nieuwe
huisstijl in de maak waarin de mens, zijn
beleving en de kwetsbaarheid van het Wad
centraal staat.
De toekomstige sitestructuur zal zichtbaar zijn
langs de lijnen van de doelstelling van de vereniging
Wadvaarders:
Vereniging voor Vrij en Verantwoord Varen. Voor
elke V een hoofdstuk, zo verwacht de ontwerper
van de nieuwe site. Een tipje van de sluier
werd opgelicht in een presentatie van de werkgroep
aan een groep ‘expert-leden’op zaterdag
10 maart jl. Daar werden de conceptvoorstellen
van de werkgroep gepresenteerd en van kritisch
commentaar voorzien. Naar verwachting komt er
een beperkt gesloten deel voor de leden van de
vereniging. Onder de kop Wadvaren, actuele tips
over vaarroutes, ankeren ed. Onder het kopje
Vrij, de mooie plekjes, de natuurbelevingsverhalen,
ondergaande zonnen en onder kopje
Verantwoord: richtlijnen en adviezen vanuit de
Natuurbeschermingswereld.
Nieuwe werkwijze
Er komt een vernieuwde werkwijze waarin de
redactie van de Website en Berichten in elkaar
geschoven gaan worden. Telkens zal gekeken
worden waar de informatie het meest effectief
is: actualiteit op het net, beschouwende
artikelen in Berichten. De vereniging wil de
actualiteit bijhouden. Maar de vereniging wil ook
vooral strategische doelen bereiken zoals meer
draagvlak voor vrije en verantwoord varen.
Mensen overtuigen dat dat kan. Dat natuur
beleving kan zonder natuurverstoring.
De vereniging wil ook voorkomen dat gebieden
nodeloos afgesloten worden. En de vereniging
wil graag ‘ogen en oren van het Wad’ worden,
maar dan moet je er natuurlijk wel kunnen
varen. Iedereen die ook maar een beetje te
maken heeft met het varen op het Wad, moet
blindelings de site vinden en daar informatie
kunnen ophalen. Er wordt vanuit het bestuur en
de werkgroep veel energie gestoken in de
nieuwe jas van de vereniging. De vereniging
Wadvaarders nodigt de leden dan ook van
harte uit daar een bijdrage aan te leveren: als
informant, redacteur, leverancier van verhalen
en foto’s etc. Een levende vereniging heeft een
dynamische site met veel bijdrages van de
leden. Schouders eronder en zo snel mogelijk uit
de steigers. Zie de oproep in dit blad en meldt
u aan.
Trofee naar
Stichting Wad
door Martin Berk
De overhandiging
De Wadvaarderstrofee gaat dit jaar naar
Stichting Wad, in levende lijve vertegenwoordigd
door Lenze Hofstee, die we nog kennen uit zijn
tijd bij de actiegroep ‘Wilde Kokkels’. De kokkelvaarders
zijn getemd en Lenze heeft zijn
activiteiten verlegd naar het opzetten van een
organisatie van Wadwachters. In de ochtend
konden we met hem kennismaken tijdens een
workshop ‘Wadwachters, bewakers of
gastheren’. Duidelijke vraag en direct ook van
Lenze een duidelijk antwoord: gastheren. Lenze
legde uit waar de stichting voor staat en gaat.
Stichting Wad heeft subsidie aangevraagd voor
de organisatie van een aantal ‘wadwachters’
verspreid over het wad. Hij denkt aan een stuk of
tien kleine bemande stations als ons bekend van
Engelsmanplaat. De wadwachters houden zicht
op (ver)storend gedrag, kunnen uitrukken en
mensen wijzen op de risico’s en hoe ze zich
dienen te gedragen. Geen bewakers maar
gastheren dus, dat was voor de leden al een hele
geruststelling. Ook het bestuur vindt het plan
dan wel overtuigend. Mensen voorlichten naar
een goed ‘wadgedrag’is immers ook een
doelstelling van de vereniging.
Berichten 65 - April 2007 - pagina 12 Berichten 65 - April 2007 - pagina 13
Uit de discussie in de workshop werd wel
duidelijk dat de belangen nogal verschillen.
Roland Wijmenga, zeg maar de man van de
handhaving, vroeg zich wel af wat Wadwachters
voor toegevoegde waarde hebben als zij geen
‘opsporingsbevoegdheid’ hebben. Voorlichting
gebeurde nu toch al door de Wadvaarders en
BBZ. Daar was niet iedereen het mee eens.
Wadvaarders geven immers wel voorlichting in
woord en gebaar, maar het aanspreken van
mensen op het wad is niet direct een vanzelfsprekende
taak. Veel wadvaarders zijn
individualisten en willen vooral met rust gelaten
worden en dan moet je andere mensen ook niet
lastig vallen. Dus zo blijkt is er wel behoefte aan
een beperkte vorm van toezicht en handhaving.
Maar wat is de Wadwachter dan wel. Het beeld
van de stadswacht ontstond.
Mensen met een toeziend oog, voorlichtende
functie en preventief aanwezig. Geen bonnenschrijvers,
verbaliseren kon altijd nog in de
jachthaven volgens Lenze. Of dat echt zo kan, zal
nog moeten worden uitgezocht. Het antwoord
konden we al lezen in de ogen van Roland Wijmenga.
Lenze wil graag in goede samenwerking
met de Wadvaarders vorm en inhoud geven aan
zijn plannen. Daar is natuurlijk niets mis mee, hij
heeft er alvast een trofee voor gehad en we
zullen nog van hem horen.
Antwoord lezen in de ogen

Een gele stompe
Betonning Smeriggat
van het bestuur
Tijdens het seizoen 2006 werd de betonning
van het Smeriggat gewijzigd. In een goed overleg
tussen RWS, LNV en de vereniging Wadvaarders
werd besloten de tonnen SG9 t/m SG29
te verplaatsen naar een nieuwe route en op de
oude posities van deze betonning steekbakens
te plaatsen. Daarmee werd de bekende en geliefde
anker- en droogvalplek tussen Engelsmanplaat
en Rif gemarkeerd. Zoals bekend, wordt
er van deze plek zeer veel gebruik gemaakt; hij
staat in de topvijf van de meest geliefde droogvalplekken
van de hele Waddenzee.
Uit waarnemingen van Staatsbosbeheer blijkt
dat hier niet veel verstoringen (meer) voorkomen;
wel is het zo dat de hoogwatervluchtplaatsen
op de Engelsmanplaat nog te weinig bekend
zijn bij het publiek. Over de markering van deze
geliefde droogvalplek voor het seizoen 2007
is opnieuw gesproken, andermaal tussen RWS,
LNV en de Vereniging Wadvaarders. Volledig
weghalen van de betonning was voor de
vereniging Wadvaarders geen optie; gewoon
betonnen alsof het een doorgaande route is
(terwijl de geul in feite dood loopt en dus geen
vlotte en veilige vaart kan worden geboden) is
voor RWS onbespreekbaar. In goed overleg is
daarom besloten om de zuidelijke punt van het
artikel 20 gebied op het Rif te markeren met een
gele stompe boei, gedurende de periode dat het
gebied gesloten is wegens broedende vogels.
De geul die toegang geeft tot het rustige water
tussen Engelsmanplaat en Rif loopt pal langs de
zuidzijde van die gele stompe ton. Als die lastige
ingang gepasseerd is, moet de schipper zelf zijn
route vinden, op weg naar een goede anker- of
droogvalplek.Na afl oop van seizoen 2007 zal
deze pragmatische oplossing opnieuw
besproken worden.
Zeepieren
door Rian Rensen-Bronkhorst
De zeepier (Arenicola marina) wordt vaak in een
adem genoemd met zagers als aas om te vissen.
Beide zijn verwanten van de regenworm.
Vergeleken met de zager, die actief op voedsel
jaagt, lijdt de zeepier een gezapig leventje. Hij
brengt zijn leven – hij kan wel zes jaar oud worden
– voor het grootste deel door in een u-vormige
buis in de wadbodem. De wanden van deze
buis zijn voor de stevigheid met een soort slijm
bekleed. Op geschikte plaatsen, zoals de slikkige
wadbodem, zijn wel twintig tot zeventig zeepieren
per m2 te vinden. Op die plaatsen vind je
trechtervormige gaatjes en wormvormige hoopjes,
de voor- en achterdeur van de zeepierenwoning.
Het dier, dat ongeveer twintig centimeter
Hier woont een zeepier
Berichten 65 - April 2007 - pagina 14 Berichten 65 - April 2007 - pagina 15
lang kan worden, ligt meestal in het horizontale
deel van de buis met zijn staartstuk omhoog en
de kop aan het einde van het horizontale deel.
Leefwijze
Net als de regenworm voedt hij zich met
organische stoffen die zich in zand bevinden.
Zolang er water boven de gang staat, pompt de
zeepier water door zijn woonbuis. Hij kan dan
via zijn waaiervormige uitwendige kieuwen – in
twee rijen langs het middelste deel van zijn lichaam
– zuurstof uit het water halen. Ook haalt
hij uit dit water zijn voedsel. Grote hoeveel heden
zand passeren daarbij zijn darmkanaal, die
balast moet er ook weer uit. Dat zijn de kronkelige
hoopjes zand die je op het drooggevallen
wad ziet liggen. Bij de kop gaat het zand er in,
aan het einde gaat het er weer uit. Daartoe moet

de zeepier zijn staartstuk boven het oppervlak
uitsteken. Dat is een heel gevaarlijk moment.
Krabben en platvissen zoals schol en bot zijn namelijk
dol op die staartstukken. Ze worden aangelokt
door de geur die de zeepier verspreidt.
Als ze de kans[ krijgen, bijten ze de staartstukjes
af. Gelukkig hebben eenvoudige levensvormen
zoals de zeepier een groot regeneratievermogen:
de staartstukjes groeien gewoon weer
aan! Gemiddeld verliest een zeepier drie tot vier
keer per maand zijn achterste. In hun ongeveer
zes jaar durende leven is dat dus ruim meer dan
tweehonderd keer, ga daar maar eens aan staan.
Steltlopers met hun lange snavels kunnen het
hele dier te pakken krijgen. Als er geen water
meer boven de woongang staat, kan er geen water
meer rondgepompt worden. Hij kan dan overschakelen
naar een stofwisseling zonder zuurstof.
Zeepieren kunnen zuurstofl oze periodes
van wel vijf dagen overleven. Dat zijn echt uitzonderingen,
meestal staan de gangen maar enkele
uren droog.
Levensloop
Als zeepieren twee jaar oud zijn, worden ze geslachtsrijp.
Dat is voor een dier dat ongeveer zes
jaar leeft een lange tijd. Ze planten zich maar
eenmaal per jaar voort, in de nazomer en de
herfst. In tegenstelling tot de regenworm en veel
andere ringwormen zijn zeepieren, net als de
zagers, mannelijk of vrouwelijk. De vrouwtjes
leggen hun eieren onder in de woonbuis. De
mannetjes produceren hun sperma kort na
laagwater zodat het weinige water dan een hoge
concentratie zaadcellen bevat. Dit water pompen
de vrouwtjes door hun woonbuizen zodat de
eitjes bevrucht kunnen worden. Uit een bevrucht
eitje groeit een larve die na enige weken uit de
woonbuis kruipt en zich door de stroom laat
meevoeren. Op een beschutte plek brengen de
larven de winter door, hetzij in een slijmkokertje
hetzij vastgehecht aan bijvoorbeeld zeewier.
Ze voeden zich met allerlei organisch materiaal.
In het voorjaar verlaten ze hun winterschuilplaats
en laten zich weer door de stroom
meevoeren. Ze vestigen zich dan op
hooggelegen slikkige plaatsen. De eerste zomer
groeien ze van een lengte van ongeveer 6 mm
in het voorjaar tot 30-60 mm in het najaar. In de
tweede winter verhuizen ze naar dieper gelegen
plaatsen waar ook de volwassen dieren te
vinden zijn. Als het zeewater kouder wordt,
vertrekken de volwassen dieren naar de diepere
delen van het wad. Ze doen dit zwemmend
waarbij ze een slingerende beweging maken met
hun staart naar boven. Deze trektochten vinden
’s nachts plaats, waardoor hun belagers veel
minder kansen hebben. Behoorlijk
uitgekiend gedrag voor zo’n betrekkelijk simpele
levensvorm!
Toine op het wad
Simonszand
door Toine Heijmans, foto Toine Heijmans
We hebben haar gevonden, de lente. We vonden
haar bij Simonszand. Het was een best eind
varen over de winterzee, die leeg was en alleen
nog aardekleuren had - totdat we de lente
zagen. De zee werd blauw, de branding wit.
Kom maar, zei de lente, en ze tilde haar rokken
op. Bijna waren we erin getrapt.
Toen we vertrokken was de sluis verlaten. Kotters
lagen voor de ijsfabriek. Het was nog februari
en zes graden boven nul met regensluiers
in de lucht. We kwamen niemand tegen.
Geen bootjes die voor een wantij lagen, geen
garnalenvissers en geen kokkelaars. De boeien
schommelden zichzelf in slaap. Alsof iedereen
het geheim al kende, behalve wij.
Berichten 65 - April 2007 - pagina 16 Berichten 65 - April 2007 - pagina 17
Zeilers zijn aparte mensen. Zodra de herfst komt,
stoppen ze ermee. Dan hijsen ze hun bootjes op
de wal en wachten huiverend af. Maanden staan
de bootjes op een bok, als zwanenkuikens, angstig
in een hoek gedreven. Soms komt een zeiler
langs en inspecteert zijn bootje, poetst het wat.
Hij heeft een lijstje bij zich met de werkzaamheden:
nieuw anker kopen, teakdek vervangen, bilge
schoonmaken, helmstok lakken. Pas in april,
als de lente komt, gaan de bootjes allemaal het
water in, zeilen ze blinkend weg en denkt niemand
meer aan de verloren maanden.
Wij konden niet meer wachten. De lente was
dichtbij. Ze lonkte ons het water op; het licht
werd zacht, de watervogels waren druk. Sommige
hadden al een nest gebouwd; daar moesten
alleen nog eieren in. Ze schrokken van ons bootje,
en van onze hardgele zeilpakken. We hoorden
daar nog niet. Maar de wind was goed en duwde
ons steeds verder. De deining hield zich koest.

De vloed tilde de boot omhoog, over het wantij
heen. We rilden; het vocht kroop onder onze
jassen en maakte onze handschoenen klam
maar we wisten dat de lente niet ver weg kon
zijn en zeilden naar het noorden, naar Simonszand.
We zagen eerst de vogels en toen de plaat,
met de branding er omheen. We zagen de zeehonden
liggen, als stenen op het zand. Het was
exact hoogwater, de zee stond even stil.
We wisten van een toegangsweg, een smalle,
onbestaakte geul, die naar een lagune leiden
zou. Een lagune in de winterzee. We kenden de
verhalen maar waren er nooit geweest.
We voeren langs de plaat en tuurden in de branding
en zagen eigenlijk niets dat op een doorgang
leek.Toen kwam de lente. Ze liet wat
zonnestralen vallen op Simonszand. De zeehonden
kromden hun lijven, wij ritsten onze
pakken open. Ze kleurde de lagune blauw en
toonde ons de geul een smal pad tussen de
brekende golven door. Kom maar, fl uisterde
de lente. Er kan je niets gebeuren. We twijfelden
– de kiel raakte het zand. De lagune was nu
heel dichtbij. Het moest er heerlijk zijn. Maar
wie vastloopt in de branding komt misschien
wel nooit meer thuis. Geen zorgen, zei de lente,
daarbinnen is het mooi. Kom toch! Het zand is
warm, het water ook.
We voelden het bedrog in de zwakte van haar
zonnestralen, en keerden om.
Op slag was het weer koud, de lucht vol donderwolken.
We ploegden ons bootje naar de kust.
We vochten tegen de ebstroom en de
tegenwind en ergens in de modder bleef het
bootje steken en viel het droog. De haven
zouden we niet meer halen. We waren de lente
kwijtgeraakt, maar hadden haar ook weerstaan.
(Copyright De Volkskrant)
Wat verstoort vogels?
door Otto Overdijk en Freek Zwart;
beheerders van het Waddengebied namens Natuurmonu-
menten en Staatsbosbeheer
Wat natuurbeheerders verstaan onder het
verstoren van vogels doet medegebruikers
van het waddengebied nog wel eens de wenkbrauwen
fronsen. In dit artikel geven twee
natuurbeheerders hun zienswijze.
Verstoringen kunnen van zeer verschillende aard
zijn en op verschillende momenten een geheel
ander effect op vogels hebben. Vogels kunnen
gestoord worden in hun slaap, tijdens het foerageren
of bij het broeden. Je kunt niet alles over
een kam scheren, er zijn trekvogels en standvogels
en het jaargetijde heeft ook invloed.
De trekvogels
Trekvogels in de Waddenzee zijn over het
algemeen vogels die in de arctische gebieden
broeden en overwinteren in Afrika. De Waddenzee
ligt ongeveer halverwege. De vogels
gebruiken de Waddenzee om er de verbruikte
brandstof (vet) aan te vullen zodat ze de
volgende sprong kunnen maken. De energiebalans
steekt heel nauw bij deze vogels. Hun
lichaamsgewicht is laag (dus weinig ruimte voor
extra vet) en de afstanden die ze moeten afl eggen
zijn enorm (8500 kilometer). Daarnaast is de
tijd een beperkende factor, trekvogels
komen laat in de arctische broedgebieden aan
(in de loop van mei of begin juni), daar moeten
ze een territorium zoeken, een partner vinden,
een nest bouwen, eieren leggen en uitbroeden,
jongen groot brengen en het eigen verenpak
ruien voordat de winter weer invalt. De jongen
moeten dan voorbereid zijn op een zelfstandige
trek naar het verre Afrika.
Met andere woorden, de vogels hebben in de
Waddenzee niet alle tijd van de wereld om het
benodigde vet op te bouwen, de tijd dringt. Voor
de koude intreedt,
moeten ze klaar zijn voor hun verre tocht.
In de Waddenzee zijn twee momenten van groot
belang voor deze groep vogels: het voorjaar
(april en mei) en de nazomer (half juli tot half
september).
Elke verstoring van hun tijd om te slapen of
voedsel te zoeken schaadt de opbouw van de
benodigde vetreserves en vermindert dus hun
overlevingskans. De vogels dienen beschermd
te worden op hun voedselgronden (droogvallend
wad) en op hun slaapplaatsen, de zogenaamde
hoogwatervluchtplaatsen. Een natuur beheerder
zal, van iedere onvrijwillige vlucht van deze
plekken, spreken van een verstoring. Ongeacht
of het vluchten wordt veroorzaakt door een
wandelaar, een varende boot, een straaljager of
een roofvogel.
Vrijwillig verplaatsende zwermen?
Berichten 65 - April 2007 - pagina 18 Berichten 65 - April 2007 - pagina 19
De standvogels
Standvogels zijn wat slapen en foerageren betreft
minder kwetsbaar dan trekvogels. Ze
hoeven niet die enorme afstanden te
overbruggen en ze zijn beter bekend met de
lokale voedselsituatie. Ze weten gewoon
waarheen ze kunnen uitwijken als er verstoring
bij het foerageren optreedt. Standvogels zijn
natuurlijk wel erg kwetsbaar in de broedtijd.
Net als tijdens het ruien want hun vliegvermogen
is dan tijdelijk een sterk verminderd.Opvliegen
en vluchten kost dan extra veel energie. Tijdens
de broedperiode zijn niet alleen de voedselzoekende
volwassen vogels kwetsbaar, ook hun
onbewaakte jongen in het nest lopen gevaar.

Als de ouder extra tijd nodig heeft om de
benodigde hoeveelheid voedsel te vergaren, zijn
de jongen langer alleen en lopen dus meer risico
door rovers zoals katten, kraaien, eksters,
meeuwen, roofvogels gepakt te worden;
ook staan ze dan langer bloot aan ongunstige
weersinvloeden (slagregens). Ouders die
voedsel halen voor hen zelf en voor hun
jongen zijn ook beperkt in hun actieradius.
Tenslotte moet voedsel zoeken meer energie
opleveren dan het kost. Bepalende factoren zijn
naast voedseldichtheid en opnamesnelheid ook
de rust in dat voedselgebied. Het wad is door
veel vogelsoorten volledig ingedeeld in voedselterritoria.
Deze territoria moeten verdedigd
worden tegen indringers, vaak vogels die elders
een territorium hebben maar daar verstoord zijn.
Ze wijken uit naar andere voedselgebieden maar
die worden dus heel stevig verdedigd door de
daar gevestigde paren.
Een verstoring in één foerageergebied heeft dus
gevolgen in een veel groter gebied dan de oppervlakte
waarin de
directe verstoring plaatsvindt. Alle tijdverlies
zorgt ook voor energieverlies en de kans dat de
hongerige jongen in de nesten door rovers
gepakt worden, wordt ook veel groter.
Directe verstoring van broedende vogels op de
nesten wordt vaak het best begrepen. Eieren
koelen te sterk af of nesten worden compleet
vertrapt. Nesten kunnen na een ernstige
verstoring verlaten worden. Het afsluiten voor
publiek van vogelbroedterreinen is
tegenwoordig een algemeen aanvaarde
beheermaatregel. Het verlengen van de afsluitperiode
van broedgebieden heeft onmiddellijk
een effect. Soorten die zich later vestigen dan
andere soorten (niet elke vogel legt in mei een
ei, sommige doen dat later) kunnen na
verlenging van de afsluitperiode zich ineens wel
vestigen en succesvol broeden. Dit is onder
andere gebleken bij de langere afsluiting van de
Oosterkwelder op Schiermonnikoog.
Toen lepelaars na een overstroming opnieuw
gingen broeden, werd de kwelder iets langer
gesloten gehouden voor het publiek om de
lepelaars in alle rust hun jongen groot te laten
brengen. Er vestigden zich heel laat ook de eerste
broedparen van de kleine zilverreiger, dankzij
deze langere afsluiting.
Rust helpt
Op de Boschplaat van Terschelling bleek iets
dergelijks. Ieder jaar waren er in het vroege
voorjaar sterns op de oostpunt. Het gebied leek
op het eerste gezicht ook geschikt als broedgebied.
Druk was het er ook niet, er kwamen maar
een paar mensen, maar wel regelmatig. Staatsbosbeheer
heeft toen besloten in dit gebied al
vroeg in broedtijd, de vestigingsperiode, voor
meer rust te zorgen. De resultaten waren opmerkelijk.
Al in het eerste seizoen kwam de dwergstern
terug, een soort die er tientallen jaren niet
meer gebroed had. Ook de aantallen van noordse
stern en visdief namen toe en het jaar daarop
verscheen de eerste grote stern.
De laatste paar jaar broeden er meer sterns dan
ooit tevoren, in 2006 maar liefst vier soorten
met samen 3400 paren. Het creëren van absolute
rust in de gevoelige perioden van aankomst
in de broedgebieden is met name voor koloniebroeders
van wezenlijk belang.
Om precies dezelfde reden is bijvoorbeeld het
vogeleiland Griend voor publiek afgesloten.
Op het recent vernieuwde vogelwachterhuis op
Griend een webcam is geplaatst zodat mensen
toch kunnen genieten van beelden en geluiden
van de broedende vogels. De beelden zijn binnenkort
te zien op www.natuurmonumenten.nl
Het beter garanderen van rust in broedgebieden
en op voedselgronden, op rust- en slaapplaatsen
is vanuit natuurbeheerderoogpunt dringend
gewenst. De resultaten kunnen verrassend zijn.
Scheepskat
door Jan Asselbergs
Het fenomeen scheepskat bestaat in soorten.
Die van ons had na de geboorte dubbel pech
gehad. Een vriendin van ons vond het beestje,
dat eigenlijk alleen maar te zien was omdat het
zwart-wit afstak tegen het groen, gedumpt met
wat lotgenoten langs de kant van de weg en eigenlijk
nog te jong om zelfstandige te eten. Met
fl esvoeding en eindeloos geduld werd het stadium
van vast voedsel bereikt. De tweede pech
was de naam Harry. De dierenarts zei bij de eerste
prikken: “Zeg maar Harriet tegen deze dame.”
Jan de Hartog schreef in Hollands Glorie
behartenswaardige zaken over scheepskatten.
Een echte scheepskat heeft een haat-liefdeverhouding
met de scheepskok, kijkt even scheel,
kan zelfstandig blikjes openmaken, vreet het lievelingsgerecht
van de kapitein aan als de kok
nog even de aardappels opschudt en houdt binnengaats
een uitgestrekte havenwijk onder controle.
Een echte scheepskat doet niets aan ratten,
daar staat hij boven. Omdat marconisten
Dit is een huiskat
Berichten 65 - April 2007 - pagina 20 Berichten 65 - April 2007 - pagina 21
scheepskatten haten, zorgt een echte scheepskat
dat de marconist steeds over hem struikelt
als die zijn radiohut verlaat.
En het schip vertrekt nooit zonder de kat.
Harry voldeed niet aan dat stereotiep. Thuis viel
ons al op dat het beestje van jongs af aan geen
stap buiten ons hek zette. Ook op latere leeftijd
bleef het hek de grens en dat is eigenaardig
voor ondernemende en nieuwsgierige beesten
als katten.
Voor het eerst aan boord
Nog vrij jong ging Harry mee aan boord. In de
mand betekende dierenarts, dus kwaad met de
rug naar het deurtje. Eenmaal aan boord schichtig
op inspectie, met de buik over de grond. Zodra
de boel aan kant was en de barang gestuwd,
ging de motor aan. Drie dagen lang geen kat
meer gezien. Eindelijk, toen we al uren rustig
voor het anker lagen te borrelen, zagen we een
schuw poesje door de kajuit sluipen, het wit helemaal
bruin van de roest. Met feilloze precisie
ging ze op de kattenbak onder de trap, alsof de
logica van die plek ook voor katten gold.

Na een kwartiertje rondsluipen nam ze een eerste
slokje water een kraakten de eerste brokjes.
Eén van de jongens bonsde met de surfplank tegen
het schip en als een bliksemschicht schoot
Harry weer naar haar onvindbare roestnest. Pas
bij het ontbijt weer een levensteken.
En zo, stap voor stap, werd het nieuwe wereldje
verkend. Een week later kwam het dek aan de
beurt, enkele dagen later werd het voordek veilig
verklaard bij draaiende motor, later ook het
kajuitdak en tenslotte ook de giek, boven ons
hoofd, lekker dichtbij, maar toch ver genoeg van
die rotmotor.
Ook de eerste droogvalwaarneming van deze
schijtlaars staat in ons geheugen. We lagen op
Engelsmansplaat met prachtig weer. Harry
overzag de watervrije vlakte met opperste
verbazing. De jongens veronderstelden dat zo’n
enorme kattenbak wel aandrang zou opwekken
en legden een loopplankje uit. Ze ging zich er
met de rug naar toe zitten wassen.
Toen we haar oppakten en op het zand zetten,
stoof ze als de bliksem de loopplank weer op.
My ship is my castle
Veel mensen geloven dat katten direct
drossen als de wal in de buurt is. Gek genoeg
is dat niet zo. Vrienden van ons zeilden met een
zeetjalk waar ze ook op woonden. Hun zeer
ervaren scheepskat zat vrij dicht bij het type
Hollands Glorie en was altijd tijdig aan boord.
Vertrek voelen die beesten aankomen, net als
aardbevingen. Eenmaal ging dat mis. Ze voeren
Den Oever uit op weg naar thuishaven
Amsterdam en bij het afmeren misten ze de kat,
die dan gewoontegetrouw in het gangboord
klaarstond om op de wal te springen.
Met wat denkwerk werd Den Oever verdacht van
laatste signalering. De schipper erheen, waar hij
’s avonds laat honden uitlatende Den Oevenaren
verbaasde met zijn lokroep. Tot hun stomme
verbazing kwam de kat direct tevoorschijn van
onder een berg visgerei en sprong in de auto
alsof er niets aan de hand was.
Harry maakte het nog bonter. Na het afmeren,
zodra de rust weerkeerde, kwam madame
voorzichtig tevoorschijn, vanuit het gangboord
de omgeving opnemend. Op haar dooie gemak
verkende ze vervolgens het stuk land naast het
schip. Geen meter breder dan het schip, geen
meter er voorbij. Druk lullend kwam ze dan aan
boord verslag doen van de avonturen. Maar bij
het geringste signaal dat buiten de orde viel, zag
je een zwart-witte wollen schicht richting schip.
Al enkele jaren varen we zonder wijlen Harry. Dat
leek een zorg minder, maar we kijken toch weer
naar zo’n zwart wit beestje uit. Want een schip
zonder scheepskat went niet.
Beeldvorming
door Els Weerlicht
Het 65ste nummer van Berichten hebt u in
handen. Aan zo’n vijftig ervan heb ik meegewerkt.
Bij een afscheid als dit past een terugblik.
En hoewel dit op het geëigende moment, de
ledenvergadering, niet gebeurde, neem ik de tijd
van bezinning wèl.
In die terugblik past ook de vermelding van de
comissie dat er op de jaarvergadering geen
moment stil is gestaan bij de toch niet geringe
verdiensten van ex-webmaster Teun van Waart,
die in vijf jaar de site maakte tot wat het was,
een veel bezocht en gewaardeerd medium voor
allen die bewust het wad bevaren. Beiden
hielden we voortdurend de vinger aan de pols,
werkten nauw samen, zodat zowel Berichten
als site, en dus de vereniging daarbij fl oreerde.
Waar het bestuur vooral extern georiënteerd
was, waren wij continue bezig de doelstelling
van de vereniging een gezicht te geven.
We probeerden de gaten te vullen die bleven
liggen waar het de terugkoppeling van bestuursactiviteiten
naar de leden betrof. We werden gevoed
door reacties van leden en wadbetrokkenen,
ons netwerk breidde zich uit, naast de in de
loop der jaren opgebouwde eigen kennis, ervaring,
deskundigheid op diverse terreinen. Onze
geliefde hobby, het wadvaren, kreeg een verlengstuk
in tijdrovend vrijwilligerswerk met een
grote dosis van verantwoordelijkheid voor actua-
Berichten 65 - April 2007 - pagina 22 Berichten 65 - April 2007 - pagina 23
liteit en punctualiteit. Er ontstond een
‘fi nger-spitzen-gefühl’ waar het wadvaarzaken
betrof, waar iedereen van kon profi teren. Daar
was het bestuur blij mee, althans dat staat in diverse
Koersnotities, die u nog kunt vinden op de
‘originele site’. Bevreemdend dus dat het goed
functionerende netwerk opgeblazen is nog voordat
het bestuur met de leden heeft gecommuniceerd
dat ze als Wadvaarders voortaan anders
gezien willen worden en waarom.
Het verhaal erachter is mij niet duidelijk. Het
Communicatiebeleid stond op de jaarvergadering
helaas niet op de agenda. De ‘expert-meeting’
kwam daardoor een beetje als mosterd na
de maaltijd.
Er worden nieuwe vrijwilligers gezocht, die in het
nu opgestelde schema moeten passen.
De nieuwe site zal 1 mei gereed moeten zijn.
Toplicht is fl itslicht Vlag met warmte
De vlag met het nieuwe – in mijn ogen – iele
logo moet nu de lading dekken. De supervlag
van Wadvaarders, ooit ‘het beeldmerk’ en de
trots van de vereniging, heeft ook al afgedaan en
kan hooguit als tafelkleed nog dienst doen. Die
vlag met het bijbehorende warme gevoel zal ik
gaan missen, net als de teloorgang van het netwerk
en de intensieve samenwerking met
webmaster Teun. Ik (elsWeerlicht@gmail.com)
neem waar dat ik niet het enige Wadvaarderslid
ben dat er zo over denkt. Ik vraag me af wat het
bestuur met die signalen doet.
Ondanks het gemis blijven we ons als vanouds
heel natuurlijk vrij en verantwoord bewegen op
het wad. Dat (voor)beeld houden we erin. Onze
geliefde vlag zal ik koesteren en met trots hijsen
met het bijbehorende oerWadvaardersgevoel.
Nieuwe Berichten wachten we af.
Tot ziens op het wad, het wad wacht.
Wacht u voor de wadwacht.

Postbus 9524
9703 LM Groningen
DRUKWERK