2009-3 zomer.pdf - IVN Veenendaal-Rhenen

Inhoudsopgave
Van Binnen uit ........................................................................................................................ 2
Verkort Jaarverslag 2008 ....................................................................................................... 3
Groenlingen steken de handen uit de mouwen ....................................................................... 5
Diddersgoed: spannend voor kinderen! .................................................................................. 6
Vakantievogel ........................................................................................................................ 8
Een onverwachte ontmoeting ................................................................................................. 9
Merel – lied .......................................................................................................................... 10
Van luchtkasteel tot dassenburcht: kasteel Renswoude ‘Landgoed van 2009’ ...................... 11
Zwammen knotten wilgen en elzen ...................................................................................... 12
Lintje voor Martien Heijting ................................................................................................... 12
Lintje voor Martien Heijting ................................................................................................... 13
Groenbeheerders en Hoveniers hebben sleutelpositie bij verbeteren bijenstand .................. 13
Met Belgerinkel naar de Winkel ............................................................................................ 15
Roofvogels van NP Utrechtse Heuvelrug (II) ........................................................................ 16
Welkom nieuwe leden en donateurs ..................................................................................... 19
Milieurubriek ......................................................................................................................... 20
1

Van Binnen uit
Wij hebben wat met vogels in onze afdeling. Enig speurwerk in de afgelopen vier seizoensnummers
van het Groene Blad (zomer 2008 tot en met lente 2009) levert een aantal van 15 artikelen over
vogels of aan vogels gerelateerde bijdragen op. Gemiddeld bijna 4 per nummer. Het betreft dan van
alles: inhoudelijke artikelen over gewone, mooie, zeldzame en vreemde vogels, braakballenonderzoek
door de Groenlingen, evaluatie van het mussenproject, cursussen over watervogels en roofvogels,
gedichten over vogels, het bouwen van nestkasten en het beschermen van weidevogels.
Ook dit zomernummer bevat drie vogelbijdragen. Het artikel “Vakantievogel” zou het eerste kunnen
zijn in een reeks: bent u na het lezen van dit verhaal geïnspireerd geraakt om ook iets over uw
vakantievogel te schrijven, laat het ons weten. Die vogel mag natuurlijk ook een ander dier, of een
boom, een plant of een natuurgebied zijn wat indruk heeft gemaakt tijdens uw zomer, herfst, mei – of
andere vakantie. In dit zomernummer opnieuw poëzie over een vogel, de merel. En verder het tweede
deel over roofvogels van Utrechtse Heuvelrug.
Dit nummer bevat een spannend verslag van een onverwachte ontmoeting tussen mens en stier
(sterkte met je verdere herstel, Martien), een artikel over de belangrijke rol die groenbeheerders en
hoveniers kunnen spelen bij het verbeteren van de bijenstand, en natuurlijk onze vaste milieurubriek.
Boodschappen doen op de fiets en prijzen toe? Hoe dat mogelijk is leest u in “Met belgerinkel naar de
winkel”
Onze jonge leden komen ook goed aan hun trekken: zowel de Groenlingen als de Zwammen zijn weer
actief bezig geweest in de natuur. En verder kunt u lezen wat de kinderen onder begeleiding van de
scholenwerkgroep allemaal beleven in Diddersgoed, vooral wanneer er een echte imker komt vertellen
en laten zien hoe de bijen leven.
U bent gewend dat u onder de kop “Wat doen de buren?” een overzicht krijgt van de activiteiten van
twee buurafdelingen (IVN Ede en IVN Zuidwest Veluwezoom), van onze buren in de Groenhof (Groei
& Bloei) en van de KNNV - afdeling Wageningen. Met ingang van dit nummer zullen wij deze lijst niet
meer publiceren, om de volgende redenen.
Uit de lezersenquête die wij enkele jaren geleden hebben gehouden bleek dat deze rubriek
door de lezers matig werd gewaardeerd.
De informatie over de activiteiten is meestal goed te vinden op de websites www.ivn-ede.nl,
www.ivn-zwv.nl, www.knnv.nl/wageningen en veenendaal.groei.nl.
En ten slotte speelt het financiële aspect een rol. Hoe dikker het blad, hoe hoger de kosten.
Door deze rubriek niet meer te publiceren komt er ruimte voor artikelen en berichten waar
meer belangstelling voor is.
Dit betekent niet dat we onze buren links laten liggen. Wanneer er iets belangrijks of leuks te melden
is zullen we dat zeker doen, maar dan in de vorm van een artikel of een kort bericht.
Lees maar eens over het succes wat de vrijwilligers van buurafdeling IVN Ede hebben met het project
“van Luchtkasteel tot Dassenburcht”.
Waar we zeker mee doorgaan is onze eigen activiteitenkalender.
Tot slot vermelden we in dit nummer de namen van alle nieuwe leden en donateurs sinds zomer 2008.
We hebben ons voorgenomen om ook hier een vaste rubriek van te maken.
Veel leesplezier
Redactie Groene Blad
Harmannus Harkema en Jan van’t Veer
2

Verkort Jaarverslag 2008
In 2008 zijn er weer veel plannen en activiteiten gerealiseerd. De werkgroepen “Tuin Groenhof”,
“Planten”, “Bomen en Openbaar Groen”, “Vogels” en “Weidevogels” hebben bijna alle
voorgenomen activiteiten kunnen realiseren. De werkgroep “Groene Blad en Internetsite” heeft
wederom een geweldig themanummer over klimaat dit keer gemaakt.
Zowel de “Groenlingen” (27 leden) als de “Zwammen” (18 leden) zijn in ledenaantal gegroeid.
Helaas heeft de werkgroep “Themamiddagen” geen activiteiten georganiseerd.
Speciale aandacht in dit jaarverslag verdienen onderstaande werkgroepen.
De PR werkgroep heeft weer veel tijd en energie gestopt in het werven van nieuwe leden en
donateurs. Dit heeft geresulteerd in 35 nieuwe leden waardoor de ledenteller nu op 238 staat.
Daarnaast telt onze vereniging ook nog 86 donateurs. De verkoop van placemats (vogels en
paddestoelen) aan regionale restaurants is verder uitgebouwd wat betekent dat we nu aan 8
restaurants een totaal van 44.000 placemats verkopen.
Het wandelprogramma 2008 is door de werkgroep Wandelingen weer met succes uitgevoerd.
Populaire activiteiten zijn:
de paddentrek-excursie (50 deelnemers),
burlen van edelherten (2 excursies totaal 40
deelnemers),
paddestoelenexcursies (3 excursies totaal 130
deelnemers) en
de Cyclus Kasteelpark Renswoude (3
excursies totaal 127 deelnemers).
Daarnaast heeft de werkgroep nog extra meegewerkt aan activiteiten rondom Rhenen 750 jaar. Er is
een lezing met het thema “Rhenense landschappen door de eeuwen heen” gegeven (40 deelnemers)
en er is een excursie op de Laarsenberg (9 deelnemers) en een excursie in de Blauwe Kamer (47
deelnemers) georganiseerd en verzorgd. Verder heeft onze afdeling nog deelgenomen aan de IVN
estafette fietstocht (18 deelnemers) door Veenendaal.
In 2008 heeft de scholenwerkgroep wederom meer leerlingen (1641) en scholen (21) met hun
activiteiten weten te bereiken. Er was meer animo voor Diddersgoed van de groepen 3, 4 en 5. Naast
o.a. het terugkerende nestkastenproject als onderdeel van het project “zorg voor de natuur” en de
slootjesexcursie heeft de werkgroep nog extra activiteiten georganiseerd rondom de Dag van Respect.
Deze activiteiten waren een bezoek aan de kringloopwinkel, mevrouw Sebrechts van de afdeling
Milieu van de gemeente Veenendaal kwam spreken op school en de wijk rondom Mispel is
schoongemaakt.
3
Kasteelpark Renswoude

In samenwerking met de PR werkgroep is in 2008 gestart met een scholenwerkgroep (7 actieve leden)
in Rhenen. De werkzaamheden bestaan voorlopig uit beheer en onderhoud en uitleen van leskisten
via het gemeentehuis. Van de gemeente Rhenen ontvangen we voor deze activiteiten een subsidie
van € 600.
De werkgroep Mediatheek heeft een vervolg gegeven aan het overleg met de Natuur- en
milieueducatieve centra in de provincie Utrecht om tot een basispakket van educatieve materialen te
komen en de kwaliteit van de materialen te testen en te verbeteren. Verder heeft de werkgroep
gewerkt aan een Natuur en educatieplan in de gemeente Veenendaal om te onderzoeken wat de
mogelijkheden tot professionalisering van onze afdeling op dit gebied zijn.
Voor Diddersgoed is er gewerkt aan een concept beheerplan in samenwerking met de werkgroep
Bomen en Openbaar Groen. Met dit beheerplan willen we bij de gemeente of andere instellingen
proberen subsidie aan te vragen.
In navolging van het Groene Blad heeft de werkgroep Natuurpaden in 2008 twee natuurwandelingen
in de nieuwe huisstijl in herdruk gebracht. Dit betreft de natuurwandeling Elsterberg en Prattenburg.
De teksten zijn daar waar de route is veranderd vernieuwd en de overige teksten zijn herschreven of
geactualiseerd.
Het jaar 2008 heeft ook het Mussenproject voortgebracht. Totaal 276 inwoners van Veenendaal
hebben deelgenomen aan de mussentelling. De tentoonstelling trok 593 bezoekers. Met het
mussenproject is een eerste inventarisatie van het verspreidingsgebied van de huismus in
Veenendaal opgeleverd. Conclusie van het project: Wijken zijn om verschillende redenen
(on)aantrekkelijk voor mussen: het gaat om (een combinatie van) aanwezigheid van voedsel,
schuilgelegenheid en nestgelegenheid.
Overige succesvolle activiteiten die genoemd mogen worden zijn de BBQ, de roofvogelcursus, de
lezing in de klimaatmaand van Reinier v.d. Berg en het opzetten van de nieuwe ledenadministratie.
Verder heeft het lokaal een facelift gekregen met de aanschaf van nieuwe tafels en stoelen.
Financieel hebben we het jaar 2008 met een verlies van € 1.317,86 afgesloten. Dit verlies wordt
veroorzaakt doordat onze uitgaven hoger zijn dan onze inkomsten. De subsidie die we ontvangen van
de gemeente is niet toereikend genoeg om de uitgaven die zijn begroot te dekken. Daardoor zijn we
genoodzaakt om in te teren op ons eigen vermogen.
Alle werkgroepcoördinatoren, (werkgroep)leden en medebestuursleden hartelijk bedankt voor dit
wederom succesvol jaar gevuld met bovenstaande “hoogtepunten”.
Esther Dijkers
4

Groenlingen steken de handen uit de mouwen
28 februari was het weer Groenlingentijd en in navolging van de Zwammen en de Scholenwerkgroep
zouden we gaan werken in het bos. Om tien uur was iedereen er en stapten we op de fiets om naar
het Amerongse bos te gaan. Onderweg liep de band van Elja leeg dus fiets aan de kant en bij Itty
achterop.
Om kwart over tien waren we bij de parkeerplaats aan het einde van de Cuneraweg, waar we
verwelkomd werden door Jeroen, Sander en Jelle “de boswachter”. Jeroen en Sander hadden
eigenlijk een feestje, maar wilden persé met de boswachter mee. Jelle legde ons eerst uit hoe we
moesten zagen en geloof het of niet, bomen kunnen echt praten en schreeuwen, dus zeg nooit meer
dat prinses Irene een raar mens is, want je kunt met bomen praten.
Na de uitleg mochten de Groenlingen gaan zagen, want een aantal oude beuken moesten wat meer
licht krijgen door de sparren en dennen er om heen weg te zagen. Iedereen nam een boom en zagen
maar en al gauw hoorden we “van onderen” en kwam er weer een boom naar beneden. De bomen
moesten daarna nog in twee of drie stukken gezaagd worden, zodat ze op een stapel gelegd konden
worden, waarna een machine ze oppakt en versnippert. Voor we het wisten was het al weer elf uur en
tijd voor warme chocolademelk - gemaakt door Henriëtte - en koek.
Daarna moesten Jeroen en Sander toch echt naar het feest. Na de chocolademelk werden de laatste
resten van de bomen opgeruimd en werden de zagen weer ingeleverd. Jelle werd bedankt voor de
leuke ochtend en we gingen weer op weg naar de Groenhof. Onderweg zei iemand dat dit het leukste
was wat hij ooit gedaan had en aangezien nog niet alle bomen zijn omgezaagd is deze activiteit zeker
voor herhaling vatbaar.
De fiets van Elja werd weer opgepikt en door John meegenomen. Om twaalf uur waren we weer terug
bij de Groenhof en kon iedereen moe maar voldaan weer naar huis.
John Ikkink
Vindt u het bovenstaande nou ook leuk?
maar denkt u
“ik ben ouder dan twaalf dus ik ben te oud”?
Niets is minder waar
We kunnen altijd mensen
- bij voorkeur tussen de 20 en 40 jaar -
gebruiken
Dus bent u of kent u iemand die het leuk vindt om met kinderen in de natuur bezig te
zijn laat het weten
Bel dan naar John Ikkink: (0318) – 506521
5

Diddersgoed: spannend voor kinderen!
In juli 2008 bezochten 267 leerlingen van groepen 3-4 en 5 van de basisscholen Het Baken, Joh.
Calvijn en de Schakel de natuurtuin Diddersgoed. De natuurtuin heeft als uitgangspunt dat men de
natuur zoveel mogelijk zijn gang laat gaan. Bij de aanleg ( begin 1990) zijn verschillende grondsoorten
aangebracht en er zijn verschillende biotopen gecreëerd.: b.v een klei- en zandgedeelte, een bosje ,
een rotsmuur en een bloemenhelling. Bij een Boomfeestdag zijn er fruitbomen geplaatst.
Zoals in iedere tuin gaat er wel eens iets goed en fout. Erg goed gaat het in de tuin met de
rietorchissen: in 1966 waren er nog maar 65 en in 2000 : 600. Nu schommelt het aantal maar het zijn
er nog steeds veel. Een nadeel van de tuin is dat het riet rond de aangelegde vijvertjes enorm is gaan
woekeren. Echter ieder nadeel heeft zijn voordeel want de kinderen vinden het enorm spannend om
een rondje te lopen door het riet.
6
Een excursie eindigde in de regen
Eind juni begin juli bezoeken ook dit jaar weer veel kinderen de tuin.
De leerkrachten geven zich op via de Scholenwerkgroep.
De scholengidsen vertellen van alles over de planten:over de Stinkende Gouwe en de kinderen
maken een ringetje met het gouden sap. Het verhaal over het St. Janskruid wordt verteld en de
kinderen zien de doorboorde blaadjes en krijgen rode vingers van die blaadjes.
De Legoplant (Heermoes) wordt bekeken evenals de Ratelaar en de Orchideeën enz.enz. Het pad
door het riet wordt enkele keren afgelegd!
De heer Schweigmann, de imker, komt zo vaak hij kan en vertelt de kinderen over het leven van de
bijen en leert hen ook hoe belangrijk deze kleine dieren voor de natuur zijn.
Spannend en een beetje eng!!!

Voor iedereen is de tuin iedere laatste zondag van de maand vanaf februari t/m augustus open tussen
15 en 16 uur. Een gids is aanwezig om over de tuin te vertellen. ‟s Winters wordt de tuin gemaaid en
in februari is de tuin kaal maar dan komen de krokussen en stinzeplanten al op. In mei en juni en juli is
de tuin op zijn mooist. Ook is de imker vaak aanwezig. In augustus loopt, zoals bij alle tuinen,de bloei
terug.
Diddersgoed vindt u tegenover de Tennisclub-West hoek Ruisseveen/Goudvink in Veenendaal-West.
Voor meer informatie : zie de internetsite www.ivnveenendaal-rhenen.nl
Tekst: Jannie van der Linden
Foto’s: Tineke Wouda
Namens de andere scholengidsen Nanda Hendriksen, Dorthy Reijn, Henriette Prins, Janny Groenleer en
John Ikkink
7

Vakantievogel
De zomer is in aantocht. Dat echte zomergevoel komt bij mij als ik de Gierzwaluwen weer boven het
Bruïneplein hoor “gieren”. Geen idee of daar de naam vandaan komt, maar ik weet ook niet hoe ik dat
geluid anders moet omschrijven. Het pleintje met de platanen doet toch al een beetje Frans aan, een
jeu de boules baantje en een paar bankjes er omheen zou er zeker niet misstaan en maakt dan mijn
la douce France gevoel compleet. Nu komt dat natuurlijk omdat ik vele jaren in Frankrijk gekampeerd
heb.
Breng je gewoonlijk je vakantie ergens anders door dan zal daar een andere vakantievogel bij passen.
Zo heb ik ook eens toen we met ons gezin onze trouwdag vierden in het vroege voorjaar in de
Luberon, de zang van de Nachtegaal daar voor altijd mee verbonden. Een zomerwandeling op de hei
is niet compleet zonder de 5 e symfonie van Beethoven gezongen door de Geelgors.Ga je altijd naar
de Wadden dan zal het geluid van honderden steltlopers je als muziek in de oren klinken.
Een bijzondere ervaring vond ik dan ook mijn “zomervakantie” afgelopen winter in Nieuw -Zeeland.
Wat zou ik daar aan de andere kant van de wereld kunnen verwachten?
De eerste vogel die ik er zag was een reiger. Hij leek op onze Blauwe reiger maar had een wit gezicht.
Zijn Engelse naam White-faced Heron was dan ook uitstekend gekozen. Verrassend vond ik zijn
Latijnse naam “ Ardea novaehollandiae” ofwel “ nieuw Hollandse reiger”. Zo voel je je toch weer een
beetje thuis.
Daarna zag ik een kwartel, het was wel import want het ging om de Californische kwartel met een heel
grappig “kommaveertje” boven op zijn kop. Mijn zomergevoel kwam direct toen ik er zwaluwen zag
vliegen. Ook de merel, lijster, putter en huismus ontbraken niet.
Wel zag ik dat “onze “ scholekster daar ook in geheel zwarte variant aanwezig was. Op een foto staan
zelfs een witte albino, een zwart/witte en een zwarte scholekster gebroederlijk bij elkaar, alhoewel, de
witte albino was knap agressief. Tja, je moet wel, wil je overleven.
8
Maar ja, had ik nu 24 uur gevlogen om onze
zomer-vogels in de winter te horen en zien?
Kennelijk hadden de eerste kolonisten uit
Europa ook behoefte aan hun vogels om zich
er thuis te voelen en brachten ze hun
zangertjes in kooitjes mee. Natuurlijk waren
er ook die als verstekeling aan boord
kwamen, de huismus had zich vast
verscholen tussen het graan, evenals de
zwarte rat die nu de oorspronkelijke
bewoners, loopvogels zoals de Kiwi,
gedecimeerd hebben.
Het leuke is dat je zo ver weg toch
familiebanden in de vogelwereld herkent. Ook
al zijn ze een beetje anders, je herkent de
familietrekjes zodat je weet waar je in een Nieuw-Zeelandse vogelgids moet zoeken. Maar dan hoor je
plots een geluid wat je op geen enkele manier thuis kunt brengen. Ja, het klinkt soms als een
piepende schommel, maar wat voor vogel moest ik me daar bij voorstellen? Ik had geen idee. Het leek
in niets op de ons zo vertrouwde geluiden. Na lang zoeken vind je dan de vogel tussen het gebladerte,
en kun je in je gidsje gaan zoeken. Het bleek om de Bellbird te gaan, zijn verschijning was weinig
spectaculair. Er was nog een vogelgeluid dat wel wat weg had van het voor mijn oren vreemde geluid
van de Bellbird, dat was een donkere vogel met vreemde flubbeltjes onder zijn kin. De Nieuw-
Zeelanders zijn trots op hem want ze hebben een biermerk naar hem vernoemt; de Tui. Voortaan zal
dit geluid dus voor mij onlosmakelijk met Nieuw Zeeland verbonden zijn.
Ik ben benieuwd wat uw vakantievogel is.
Lidia den Oudendammer

Een onverwachte ontmoeting
Op zondag 1 februari jl. besloten mijn vrouw en ik een winterwandeling te gaan maken op landgoed
Planken Wambuis, gelegen aan de weg van Ede naar Arnhem. Het was nog koud toen we aan de
gele wandeling begonnen. Je kunt deze wandeling zowel rechts – als linksom maken. Dit keer
besloten we rechtsom te gaan.
Het had gevroren dus alles was nog mooi wit. Al snel probeerde de zon er door te komen. Na een half
uurtje lopen zagen we opeens twee reeën in het bos staan. Ze hielden ons goed in de gaten en
gingen er toen snel vandoor. Het was een bruine en een zwarte ree. Een prachtig gezicht. Maar dat
zou niet de enige ontmoeting worden met een dier.
Bijna aan het eind van onze wandeling ontdekten we twee Schotse Hooglandse stieren. De een stond
op het pad, de ander in de bosrand. Wat doen we…………. We besloten er met een boog om heen te
gaan. Keurig toch !.Zo zijn nu eenmaal de regels. Het is en blijven stieren.
Helaas………… toen ik een
eindje verder weer op het
pad kwam, liep de stier het
bos in. Keek even naar
links, en gaf mij toen met
zijn ene hoorn een flinke
steek in mijn
rechterbovenbeen.
Hij schudde mij van zich af
en liep verder rustig het bos
in. Ik probeerde snel
overeind te komen en
strompelde een eindje het
pad op. Ik had de stier
namelijk niet zien
aankomen. Hij pakte mij van
achteren. Ik was bang dat
hij agressief zou zijn en nog
een keer zou steken.
Gelukkig gebeurde dat niet. Ook de andere stier besloot het bos in te gaan, dus zijn we een klein
eindje verder gelopen, daar was gelukkig een bankje en konden we de schade bekijken.
Dat viel flink tegen. Veel bloed en een enorme diepe wond. Voorbijgangers belden direct 112 en
liepen naar de weg om de hulp verleners de weg te wijzen in het bos. Binnen zeer korte tijd hoorden
wij de sirenes al. Drie politieauto‟s, auto van de boswachter, terreinbeheerder en de motorambulance
waren snel ter plekke.
Mijn wond werd verbonden en ik ben toen naar het ziekenhuis te Ede gebracht. Helaas was het erg
druk en moest ik lang wachten. Toen pas voelde ik enorme pijn. De dokter liet, na onderzoek,
onmiddellijk de OK in gereedheid brengen want het moest operatief gehecht worden.
Nu, om een lang verhaal af te ronden kan ik u zeggen dat ik nog een nacht in het ziekenhuis heb
gelegen en daarna thuis moest rusten. Iedere keer de wond spoelen etc. Er kwamen nog een paar
andere verschijnselen aan het licht kortom, ik ben nog steeds aan het revalideren zou je kunnen
zeggen. Ik werk halve dagen en moet van de ARBO arts werken aan rust en mobiliteit.
Ik verlang er weer naar om een lange wandeling te kunnen maken. Maar even geen gebieden waar de
Schotse Hooglanders lopen. Alle lof overigens voor Natuurmonumenten. Zij houden nog iedere keer
contact met ons en hebben ons uitgenodigd een keer de gasten te zijn van dit mooie natuurgebied.
Nog even dit: pas dus op, want het lijken goedaardige dieren, maar………………het blijven stieren
!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Martien Heijting
9

Merel – lied
Met vel gele snavel
en glanzend zwart pak
zo zit een Merelman
op de nok van ons dak.
Hij geniet blijkbaar ook
van dit heerlijke uur
tussen dag en nacht
op zijn merel-manier.
Luid en rond rolt zijn gezang
Melodieus de avond in
En ik luister, luister lang
Heel veel komt zo in mijn zin.
Mijmerend zit ik te denken
wat het doel is van dit lied:
“soortgenoten even luist‟ren
dit hier dat is mijn gebied!
Ik wil helemaal geen ruzie
maar wie dat niet respecteerd
kan beslist vast erop re(e)k‟nen
dat hij krachtig wordt geweerd.
En een nest kan ik ook bouwen
Stevig rond en goed verstopt
Help uitstekend bij het voeden
Vrouwvolk ik ben echt wel top!
Zou het moeten zal ik vechten
Al doe ik dat echt liever niet
Toch ik was ‟t eerst hier, dus mijn rechten
Claim ik met mijn mooiste lied.”
Jutta Hiensch
19 juni 2008
10

Van luchtkasteel tot dassenburcht: kasteel Renswoude ‘Landgoed
van 2009’
„Van Luchtkasteel tot Dassenburcht' is een educatief programma voor het basisonderwijs, waarin een
school een landgoed in de buurt kan adopteren. De adoptie houdt in dat de leerlingen van de school
om het jaar op het landgoed les krijgen over de bijzondere natuur en cultuur van het landgoed. In het
programma staat de band tussen school en landgoed centraal. Doordat de leerlingen het landgoed
(en soms ook de eigenaar) goed leren kennen, raken de leerlingen bij hun eigen omgeving betrokken.
Onderdeel van dit project is de verkiezing „Landgoed van 2009‟. Van de 75 deelnemende
landgoederen waren er drie genomineerd: Landgoed Keppel, Landgoed Oostergeest en Kasteel
Renswoude. Kasteel Renswoude ging met de titel aan de haal. Kasteel Renswoude is een vrij nieuwe
deelnemer die door het enthousiasme van de vrijwilligers heel veel heeft gerealiseerd in de korte tijd.
Vrijwilliger Ria van de Bor (IVN Ede) nam namens het kasteel de prijzen, € 250,- te besteden aan het
project en een perenboom met plaquette, in ontvangst.
Harmannus Harkema
Bron: www.vanluchtkasteeltotdassenburcht.nl
11

12
Zwammen knotten wilgen
en elzen
De jeugdgroep De Zwammen vindt dit
werk elke keer weer één van de
hoogtepunten van hun activiteiten door
het jaar heen. Dan kunnen de spieren
zich spannen en hartstochten komen
boven. Met een enorme werkkracht en
inzet wordt elke boom te lijf gegaan.
Zagen, zagen en nog eens zagen …. tot
je er als het ware bijna door omvalt, zo
lijkt het er soms op. Maar ja, waar kan je
in onze tijd zo maar je krachten meten
met de natuur en dan ook nog nuttig
werk doen!? De foto‟s laten zien dat met
heel veel enthousiasme dit karwei ter
hand is genomen.
Albert van Laar
Foto’s: Jaap Daudey

Lintje voor Martien Heijting
Op 29 april heeft Martien Heijting een lintje gekregen!
Hij is nu lid van de Orde van Oranje Nassau! Martien, van
harte gefeliciteerd!!!
Groenbeheerders en Hoveniers hebben sleutelpositie bij verbeteren
bijenstand
Bijen - in het bijzonder honingbijen en hommels - zijn van groot belang voor het bestuiven van
onze cultuurgewassen. Het gaat hierbij niet alleen om fruit en vruchten die deel uitmaken van
ons dagelijks voedselpakket maar ook om de zaadteelt van zowel siergewassen als zaden die
als uitgangsmateriaal voor bepaalde groenten worden gebruikt, bijvoorbeeld asperges en
peen. De economische waarde die direct of indirect door bijen tot stand wordt gebracht is meer
dan 1 miljard euro.
Maar zonder die waarden blijven bijen ook erg belangrijk. Dit is de essentie van dit artikel: bijen
vormen een minimumfactor voor een zeker kwaliteitsniveau van ons bestaan. Verder zijn alle bijen
zeer belangrijk voor de bestuiving en kruisbestuiving van de wilde flora.
Uit vrijwel de voltallige media hebben we kunnen vernemen dat honingbijen, wilde bijen en ook
vlinders het moeilijk hebben. Het is iets om ons ernstig zorgen over te maken. Globaal gezien zijn er
drie samenhangende probleemgebieden te onderscheiden. Dat is de oprukkende bijenziekte, de
imkerscultuur van het bijenhouden (100% hygiëne is een noodzaak), en de foerageermogelijkheden
voor bijen en andere bestuivende insecten. Hoe je het ook wendt of keert: een goede voedselvoorziening
is de basis van ieder leven. Dat geldt ook voor bijen.
Nog in de eerste helft van de vorige eeuw was het houden van bijen nog weinig problematisch. Ten
opzichte van nu was er een overvloed aan nectar- en stuifmeelproducerende planten. Bonte
weilanden en kruidenrijke akkers, kleinschalige landschappen en betrekkelijk veel natuurgebieden.
In het algemeen was de bodem veel vochtiger of natter dan thans het geval is. Voor een goede
nectarproductie is dat meestal noodzakelijk. In de meeste streken van het land kon men
onbekommerd bijen houden. Door modernisering van de landbouw, verstedelijking, industrialisatie en
de toename van de infrastructuur en ontwatering van de bodem die daar mee samenhangt, is het
aantal drachtgebieden de vorige eeuw drastisch verminderd. Dit kan leiden tot ondervoeding van de
bijen waardoor ze meer vatbaar zijn voor ziekten.
In november 2008 heeft vrijwel het voltallige Europese Parlement een resolutie aangenomen die bij de
lidstaten onder meer aandringt op maatregelen die bijen beschermen en hun voedselvoorziening
(dracht) verbetert. Het betreft ook biodiversiteit. De verbetering van de dracht ligt grotendeels in
handen van bestuurders, boeren, groenbeheerders en hoveniers.
De centrale vraag is nu wat groenbeheerders en hoveniers in de praktijk kunnen bijdragen aan
verbetering van de bijenstand en de biodiversiteit. In dit artikel wordt met uitzondering van een enkel
voorbeeld niet op details ingegaan. Er worden alleen richtlijnen gegeven.
Voor uitvoerige details van groeiplaatsen, beheermaatregelen en vele toepassingen wordt verwezen
naar het Plantenvademecum. In het vorige Groene Blad (Lente 2009) is een artikel geplaatst over dit
Plantenvademecum.
13

Soortkeuze
In alle categorieën bloemplanten komen veel soorten voor die
door bijen en vlinders worden bezocht, zoals eenjarigen,
tweejarigen, vaste planten, bollen, bomen, struiken en klim -
en gevelplanten, kuip en potplanten; zelfs ook water - en
moerasplanten. Er is voor vrijwel alle milieuomstandigheden
en situaties voldoende keus.
Spreiding in bloeiperioden
Hoe constanter het aanbod des te beter. Als het kan met een
licht accent op juli - september want dan zijn er enkele dippen
in de voedselvoorziening. Dit worden drachtpauzes genoemd.
Soortechtheid
Enkelbloemige en niet te sterk doorgekweekte soorten doen
het in de regel beter dan dubbelbloemige soorten die vaak
door bijen worden gemeden.
Afstemming op de bodemeigenschappen
Veel planten kunnen nog redelijk groeien op een, ecologische
gezien, te droge bodem. Maar dat gaat vaak gepaard met het
stoppen of een sterke vermindering van de nectarafscheiding. Een voorbeeld: Astilbe groeit en bloeit
nog goed in een vochthoudende bodem die ogenschijnlijk droog kan zijn, maar in deze situatie zullen
er geen bijen op vliegen. Als deze plant in goed vochtige, maar niet natte bodem groeit, kan hij bij een
redelijke luchtvochtigheid veel bijen aantrekken.
Afstemming op lichtcondities
Veel planten kunnen nog redelijk goed in de schaduw groeien, maar dat gaat vaak gepaard met een
afname van de bloei. In allerlei handboeken wordt dat vaak niet vermeld.
Bloeigericht snoeien
Het snoeien van heesters moet worden afgestemd op de bloei. Zo is Lonicera nitidata een zeer goede
nectarleverancier, maar als die in de winter of herfst wordt afgemaaid wordt deze plant waardeloos
voor bloembezoekende insecten. Men moet zich dus zeer bewust zijn of een houtige soort op eenjarig
of op overjarig hout bloeit. Veel soorten die op eenjarig hout bloeien komen niet tot bloei als ze als
reactie op een te sterke snoei te hard gaan groeien. De keuze voor heesters en evengoed bomen
betekent tegelijkertijd een keuze voor het beheer daarvan.
Ecologisch groenbeheer
Dat is het belangrijkste instrument om de bijenstand te bevorderen en de totale biodiversiteit te
verbeteren. Dat moet onder meer worden afgestemd op de bloei en zaadvorming van planten. Voor
zover dat kruidachtige vegetaties betreft, betekent dat maaien op het juiste tijdstip, en afvoeren van
maaisel binnen de termijn die daar voor staat. Afvoeren van maaisel werkt kostenverhogend, maar de
maatschappe-lijke kosten om het anders te doen kunnen op langere termijn aanzienlijk hoger zijn.
Chemisch beheer vermijden
Bijen zijn extreem gevoelig voor chemisch beheer, vooral als dat in groeiseizoen plaatsvindt.
Speciale toepassingen
Veel van de 1200 soorten planten die in het plantenvademecum worden genoemd kunnen worden
toegepast in de openbare en semi - openbare ruimte. Dit geldt zowel voor cultuurlijke als natuurlijke
begroeiingen. Bijvoorbeeld Nepeta die als afscheidingsgroen tussen trottoirs en rijweg kan worden
aangeplant. Veel stinzen - en bosplanten kunnen zonder veel extra beheer onder houtige
beplantingen worden geïntroduceerd.Gevel - en tegeltuinen, vasteplantenborders binnen de
bebouwing bieden eveneens mogelijkheden voor bloembezoekende insecten die soms op de meest
stedelijke plekken talrijk kunnen voorkomen.
Arie Koster (Hogeschool Van Hall Larenstein)
Dit artikel is onlangs verschenen in het blad “Tuin en Landschap”
14

Met Belgerinkel naar de Winkel
In 2008 is op initiatief van het IVN Consulentschap Utrecht en de Bond Beter Leefmilieu
Vlaanderen, voor het eerst de campagne “Met Belgerinkel naar de Winkel” georganiseerd. Het
bestuur van IVN Veenendaal -Rhenen e.o. juicht het toe dat de gemeente Veenendaal ook in
2009 weer mee doet.
De campagne “Met Belgerinkel naar de Winkel”
stimuleert u om op de fiets boodschappen te doen.
Laat de auto staan en kies voor de fiets. U doet
toch ook mee? Fietsen betekent 5x winst, namelijk
winst voor:
1. Het klimaat: minder uitstoot van C02
2. De luchtkwaliteit: minder uitstoot
stikstofoxiden en fijnstof
3. Uw conditie en gezondheid: door te
bewegen blijf je fit
4. De bereikbaarheid en leefbaarheid in uw
gemeente: minder auto's op weg maken
uw gemeente veiliger
5. En...u maakt kans op een prijs! Onder
deelnemers worden leuke (fiets)prijzen verloot
Daarom is de slogan van de campagne:
Fiets en je wint altijd!
Laat uw auto staan en kies voor de fiets, dat is beter voor de lucht-kwaliteit en gaat verdere
opwarming van de aarde tegen. Fietsen is ook nog eens goed voor uw gezondheid. De fiets is een
prima alternatief voor de auto bij het doen van boodschappen in de buurt. Er bestaan zelfs handige
fietskarren waarin je bijna net zoveel mee kunt nemen als met een auto. Voordeel is dat je met de
fiets(kar) meestal pal voor de winkel kunt parkeren. Minder auto‟s op de weg maken Veenendaal
bovendien leefbaarder en het winkelklimaat prettiger. De campagne loopt van zaterdag 9 mei tot en
met zaterdag 27 juni 2009.
Spaarkaart met uw fietsvriendelijke tips!
Elke keer dat u op de fiets boodschappen doet en iets koopt bij een deelnemende winkelier krijgt u
een sticker op een spaarkaart. Een volle kaart doet u in de speciale inzameldoos die bij alle
deelnemende winkeliers staat. Elke ingeleverde volle spaarkaart biedt kans op één of meer
fietsprijzen. De deelnemende winkeliers herkent u aan de speciale campagneposter op het raam. U
mag zo vaak deelnemen als u wilt en een onbeperkt aantal spaarkaarten inleveren. Op de spaarkaart
kunt u tips vermelden om de fietsvriendelijkheid in uw gemeente te verbeteren.
We hopen natuurlijk dat u de smaak van het fietsen zo te pakken krijgt, dat u ook na de campagne
blijft fietsen!
Ida Marsman
15

Roofvogels van NP Utrechtse Heuvelrug (II)
In de wintereditie 2008 van Het Groene Blad heb ik een artikel geschreven over de Buizerd en
de Torenvalk, twee vliegende predatoren die veelvuldig in onze omgeving te zien zijn. Tijdens
een zeer geslaagde cursus over roofvogels (met maar liefst 40 deelnemers!) die ik samen met
René Haverdings voor het IVN en de Volksuniversiteit heb gegeven op 10 en 17 maart 2009, zijn
alle in Nederland broedende roofvogels nader belicht. We hebben onder meer aan de hand van
de vliegbeelden en het verenkleed geprobeerd de cursisten het verschil tussen de diverse
soorten te laten zien. Dat de meeste cursisten aan het eind van de cursus meer vogels konden
herkennen, was een goed teken.
Van diverse kanten werd mij gevraagd of het niet mogelijk is om een roofvogelexcursie te geven.
Helaas is dit niet mogelijk, daar dit soort vogels zich niet “op commando” laat zien. Als geheugen
steuntje om de opgenomen informatie niet te laten wegzakken, heb ik besloten om nu twee andere
roofvogels nader te belichten: de Havik en de Sperwer. Beide soorten komen in de ons omringende
bossen relatief veel voor, dus een kans dat u ze tegenkomt (zeker in het voorjaar bij zonnig weer in de
ochtend in Kwintelooyen) is aanwezig.
De Sperwer (Accipiter nisus)
Deze zangvogeltjes jager heeft een wijde verspreiding in Nederland.
Was het vroeger vooral een bosvogel, tegenwoordig kunt u de Sperwer
ook in de stad tegenkomen. Vooral in de wintermaanden als wij
voedertafels voor de zangvogeltjes buiten hebben staan, dekken we
daarmee eigenlijk ook de tafel voor de Sperwer.
Sperwer
Sperwer: let op de dunne poten
De Sperwer heeft een donkergrijze bovenzijde en een lichte dwarsgestreepte onderzijde. Het is een
slanke vogel van het formaat Koekoek met een lange staart. Het mannetje wordt ± 32 cm groot met
een spanwijdte van ± 63 cm. Het vrouwtje is duidelijk groter en zwaarder gebouwd; lengte ± 37 cm en
een spanwijdte van ± 75 cm. Het mannetje weegt gemiddeld 151 gram en het vrouwtje 267 gram.
Verder is er een duidelijk verschil in het verenkleed tussen de geslachten. Het vrouwtje heeft aan de
bovenzijde veelal een bruinige gloed. Het mannetje heeft vaak een roodachtige kleur aan de flanken
van de borst en kop.
16

De Havik (Accipiter gentilis)
Deze soort zou je kunnen zien als een reuzen uitvoering van de Sperwer met de grootte van een
Raaf. Er zijn echter duidelijke verschillen, zie het hoofdstuk hierna. Het is een echte bosjager die met
hoge snelheid zijn prooi overrompeld. Het grotere vrouwtje kan een Houtduif in de vlucht slaan en
schuwt ook een Konijn niet als smakelijk hapje. Een vrouwtje kan ± 67 cm lang worden en een
spanwijdte van ± 127 cm behalen. Het mannetje is duidelijk kleiner: ± 46 cm lang en ± 96 cm
spanwijdte. Het mannetje weegt gemiddeld 720 gram terwijl het vrouwtje gemiddeld 1130 gram weegt.
Ook hier dus weer een duidelijk verschil tussen man en vrouw. De volwassen vogels hebben een
lichte onderkant met duidelijke dwarsstrepen op de borst en ondervleugels. De bovenkant van de
vogels is grijs, waarbij het vrouwtje een bruine zweem over de dekveren heeft.
Vliegbeelden Havik: let op de ronde staart
Verschil tussen beide soorten
Het zal in het begin lang niet altijd meevallen om een Havik of Sperwer met zekerheid te
determineren. Misschien een schrale troost; ik heb er ook een aantal jaren over gedaan en vergis mij
nu ook nog wel een tussen een vrouw Sperwer en man Havik.
Een kenmerkend verschil in vlucht is echter dat bij samengevouwen staart die van de Sperwer aan het
eind recht is, terwijl de Havik een afgerond staarteinde heeft. Daarnaast is de vleugelslag van de
Sperwer wat sneller en rommeliger dan van een Havik. Bij zittende vogels is vooral de grootte van de
poten en de witte wenkbrauwstreep belangrijk. De Havik heeft veel dikkere poten en een opvallende
wenkbrauwstreep ten opzichte van de Sperwer. In tabelvorm:
Havik Sperwer
Groter Kleiner
Dikke poten Dunne poten
Duidelijke witte wenkbrauw Onduidelijke wenkbrauw
Afgeronde staart Langere en rechte staart
Rustigere vleugelslag Snellere (rommelige)
vleugelslag
In paartijd luid kekkerend bij nest Minder luid (als van Torenvalk)
Echte bosjager Ook in steden en parken te
vinden
17
mannetje
vrouwtje

Literatuur
Voor de mensen die ook de kriebels hebben gekregen en veel meer over deze en andere
luchtacrobaten willen weten zijn er fantastische boeken verschenen. De lijst is veel te lang om hier
compleet weer te geven, maar de volgende boeken kan ik u van harte aanbevelen:
Veldgids Roofvogels door Benny Génsbøl (KNNV)
Roofvogels van Europa door Th. Mebs en D. Schmidt (Tirion natuur)
Handleiding veldonderzoek Roofvogels door Rob Bijlsma (KNNV)
Herkenning Roofvogels in het veld door Rob Bijlsma (WRN)
Verder wijs ik u tot slot op de (vernieuwde) site van de Werkgroep Roofvogels Nederland (WRN):
www.werkgroeproofvogels.nl .
Tekst en foto’s:
Harold van der Meer; lid IVN Veenendaal - Rhenen e.o.
18

Welkom nieuwe leden en donateurs
In onderstaande tabel staan de nieuwe leden en donateurs vanaf half mei 2008. Vanaf nu vermelden
we in alle seizoennummers van het Groene Blad de nieuwe leden en donateurs van de afgelopen
periode.
A.N.J. van Gelswijk 't Voorhuis 25 Veenendaal
G.J. Grolleman Prinsenweg 90 Elst
C.W. van 't Veer Acacialaan 31 Renswoude
L. van Asseldonk Driftweg 24 Elst
G. Muller Linge 43 Wijk bij Duurstede
J.Kronemijer Grebbeweg 18a Rhenen
N. van 't Veer Regge 1 Veenendaal
J.B. Hutten Boekvink 40 Veenendaal
J. de Ruiter Populierenlaan 1 Veenendaal
D. van der Wilt Dwarsweg 3 Overberg
H. van Tuil Kerkewijk 234 Veenendaal
F.L. van Muiswinkel Plantage 3 Elst
L. Obertop Grebbeweg 13a Veenendaal
A. van Viegen Beatrixstraat 42 Elst
Y. Walstra van Abcoudehof 36 Rhenen
E.M. Dijkstra-Groenenwegen Galjoen 24 Veenendaal
A.J. Vos Gersteveld 1 Veenendaal
A. Terlouw Boekvink 70 Veenendaal
P.J. Voorwinden Veldweg 2 Veenendaal
P. Doedens Distelvink 44 Veenendaal
W. Keijzer van Veldekelaan 2 Veenendaal
M. van den Heuvel Gele Rijderspad 47 Veenendaal
J. Oosterwijk Roggeveld 43 Veenendaal
J. Rebergen Regentesselaan 56 Veenendaal
W. Verzijl Haverveld 44 Veenendaal
J.G.A. van Voskuilen Gersteveld 2 Veenendaal
M.A. de Bode Ericalaan 27 Rhenen
J.H.A. van Oostrum De Dijk 27a Rhenen
W. Bisschop Prins Bernhardlaan 24 Veenendaal
E.A. van Kessel Noorderkroon 77 Veenendaal
Rien Hoekman Tarweveld 59 Veenendaal
Douwe Harder Glashorst 55 Scherpenzeel
Bert Ploeg Ericalaan 24 Rhenen
Anneke ter Horst Ericalaan 24 Rhenen
W. Reede Verlengde Spoorlaan 28a Veenendaal
Kees den Oudendammer Sterremos 26 Veenendaal
A. Posthumus Bergweg 21 Veenendaal
Margreet Jacobs Dijkstraat 79 Veenendaal
Ron Brandhorst Zoete Inval 3 Veenendaal
Henk van Reuler Englaan 10 Wageningen
Claudia Nagtegaal Paulus Potterstraat 69 Ede
Arjan Reinders Klipper 16 Veenendaal
Ton van Toutert Stationssingel 6 Veenendaal
Marjon van Dam Nijhofflaan 26 Veenendaal
Jaco Doornhein Regentesselaan 13 Veenendaal
Hartelijk welkom bij de vereniging!
Tot ziens bij één van de activiteiten.
19

Milieurubriek
Energieterminologie
Energie gaat nooit verloren en kan niet uit het niets ontstaan, zo dicteert de ‟wet van behoud van
energie‟ ons. Wat energie wel kan is van de ene vorm in de andere vorm veranderen. Soms gestuurd
door ons mensen, omdat we de ene vorm van energie beter kunnen gebruiken dan de andere. De
verschillende vormen hebben lastige namen, maar met een beetje taalgevoel zijn deze logisch te
verklaren. Daar gaan we:
In de materie ligt energie opgeslagen. Hebben we het over energie in de kernen van atomen, dan
hebben we het over nucleaire energie of kernenergie. De energie opgeslagen in moleculen heet
chemische energie. Wanneer de materie bv. wordt verbrand, wordt deze vorm van energie omgezet in
thermische energie + warmte. De chemische energie van batterijen verandert in electrische energie en
vervolgens in stralingsenergie wanneer jij de zaklamp aanzet.
Mechanische energie wordt in tweeën gedeeld. Stel, je staat in de deuropening van een vliegtuig. De
bodem van het vliegtuig drukt met evenveel energie terug als jouw potentiele energie, veroorzaakt
door jouw gewicht en het feit dat de zwaartekracht bestaat. Doe je een stap naar voren, dan merk je
nog weinig van je gewicht, maar van de zwaartekracht des temeer, je energie is omgezet in
bewegingsenergie oftewel kinetische energie. Tot slot: de kracht van magnetische energie maakt dat
magneetjes aan de koelkast blijven hangen.
Bron: Lotte Krijnen (Krant van de Aarde)
Schudden met die
lamp
Als je de‟ Shaking
flashlight dual power‟ bij je
hebt, zit je nooit meer
onverwachts in het
donker. Deze zaklamp
kan namelijk op twee
manieren van stroom
worden voorzien.
Ten eerste op batterijen (maar dat is niet zo bijzonder en duurzaam), ten tweede door ermee te
schudden. Doe je dit een minuut, dan heb je vervolgens wel dertig minuten licht.
Bovendien kun je hem ook onder water gebruiken.
Hij is voor 20 euro te koop via www.energiebespaarshop.nl
Kool kort koken
Als kool kort wordt gekookt, is deze het meest gezond. Gezonder dan wanneer de kool rauw wordt
gegeten. Dit blijkt uit een onderzoek aan de universiteit van Wageningen. Martijn Vermeulen van TNO
kookte negentien koolsoorten. De spruitjes, witte kool, boerenkool en broccoli zorgen voor veel
isothiocyanaten in het bloed. Deze zorgen er weer voor dat giftige stoffen het lichaam sneller verlaten.
Wie kort gekookte groenten eet, krijgt 10 procent isothiocyanaten duurzaam in het bloed. Bij het eten
van rauwe groenten is dat zestig procent. Maar die verlaten het bloed veel sneller.
Bron: Dagblad de Telegraaf
Rest mij nog u allemaal een fijne vakantie toe te wensen.
Cokkie Gadella
20