Urbain Van De Voorde legt - Dimension

urbain van De voorde legt zich toe op de bouw en
renovatie van lage-energiewoningen. “Eigenlijk
zou elke architect die vandaag moeten bouwen,
want ze zijn de logica zelf.”
Urbain Van De Voorde: “Als individueel architect heb je vooral
greep op de constructie, minder op het grondgebruik en de
keuze van woonplek. Uiteraard bestaan er duurzame manieren
van verkavelen, waar het traditionele huisje met tuintje
is vervangen door beter geschakelde woningen die op dezelfde
oppervlakte meer groen en meer privéruimte opleveren.
Maar het gebeurt zelden dat de cliënt advies vraagt over de
locatie van zijn bouwgrond, waardoor je ook rekening zou
kunnen houden met aspecten zoals mobiliteit. Bovendien is
de tijd die je aan een dossier kunt besteden beperkt. Een architect
die te veel de filosofische toer opgaat, komt niet meer
aan bouwen toe.”
Waarom vindt u lage-energiewoningen vandaag zo
belangrijk?
“Een belangrijk aspect van duurzaamheid is volgens mij dat
een gebouw lang up-to-date moet blijven. In Vlaanderen bouwen
wij van nature woningen die 50 jaar of meer meegaan.
Als zo’n constructie al na 5 of 10 jaar verouderd is, kun je
moeilijk van duurzaamheid spreken. Hoe langer een woning
modern blijft, hoe ecologischer en in principe goedkoper ze
wordt.”
“Lage-energiewoningen vormen voor mij het antwoord op de
vraag van de bouwheer naar meer wooncomfort. Mensen zijn
daarin de laatste jaren veeleisender geworden. Maar meer
comfort heeft financiële consequenties. Woningen worden
duurder in gebruik. En daar verschijnt de lage-energiewoning
op het toneel. Omdat een dergelijke woning veel langer
up-to-date blijft, behoudt de eigenaar het comfort zonder dat
de betaalbaarheid vandaag of morgen in het gedrang dreigt
te komen. Want dat er een verschuiving komt van de fiscaliteit
richting energieverbruik en uitstoot van CO 2 , staat vast.
Wie vandaag geen lage-energiewoning bouwt, zit dus over
enkele jaren met een gebouw dat helemaal niet meer up-todate
zal zijn.”
Duurzaam Bouwen - architect Urbain Van De Voorde
“Wie vandaag geen lage-energiewoning bouwt,
gaat voorbij aan de evidentie”
Betekent dit dat er alleen nog kleine,
compacte woningen mogen worden gebouwd?
“Zeker niet, maar grote woningen zullen wel anders worden
gebouwd. De woningbouw volgt eigenlijk met de nodige vertraging
de evolutie die de auto-industrie heeft gekend. Energieverslinders
moeten er uit. Dat wil niet zeggen dat er geen
grote wagens meer zijn, maar wel dat ze, op hun schaal, zuiniger
moeten worden. Hetzelfde geldt voor de woningmarkt.
Wie beschikt over de nodige middelen, zal ook in de toekomst
een ander type van huis blijven bouwen dan iemand met een
beperkt budget. Alleen zal die grotere woning zuiniger worden.
Maar we mogen het plezier dat iemand aan zijn woning
beleeft zeker niet aan banden laten leggen door financiële of
energetische overwegingen. Een duurzaam project mag mijn
inziens luxe bevatten. Alles hangt af van het budget dat de
bouwheer kan en wil besteden en van wat hij of zij onder
luxe verstaat.”
»
DIMENSION 35
interview

© evr Architecten
36 DIMENSION
Voortdurend in evolutie
Wat houdt een lage-energiewoning voor u precies in?
“Ik pin mij niet vast op een strikte definitie, maar streef voor
elk project naar het economisch haalbare, op maat van de
cliënt. De doelstelling is altijd een hedendaags wooncomfort
in een up-to-date blijvend gebouw. Daar dragen isoleren,
luchtdicht bouwen en ventileren onmiskenbaar toe bij. Wil de
bouwheer kleiner en compacter bouwen, dan is dat meegenomen.
Maar ik wil dat zeker niet opdringen.”
“In die benadering vormen technieken geen doel op zich,
maar een middel om het comfort te verbeteren en het energieverbruik
aanvaardbaar te houden. Uiteindelijk beslist de
consument welke technieken er komen. Past een warmtepomp
binnen zijn wensen en budget of wordt het een gascondensatieketel
die ecologisch ook goed scoort, op dit ogenblik
nog altijd goedkoper is, maar wel niet kan bijdragen tot het
temperen van zomerse hitte?”
vormt de regelgeving daarbij een steun?
Moet ze eventueel strenger zijn?
“Los van de administratieve ballast was de EPB-reglementering
aardig meegenomen voor een architect die zijn projecten
al innovatief benaderde en goed verzorgde. Je kreeg de kans
om je te onderscheiden van de basisvereisten, bijvoorbeeld
door koudebrugvrij te ontwerpen en bouwen. De regelgeving
heeft de evolutie van duurzaam bouwen ongetwijfeld versneld.”
“Ik vind het verzet tegen een verbetering van het E-peil dan
ook een achterhoedegevecht. Dat de norm nog zal dalen, staat
als een paal boven water. Wanneer dat precies zal gebeuren,
hangt af van het economische plaatje en van de betrokken
spelers. Want we mogen de marktevolutie niet uit het oog
verliezen. Wie de lat voortijdig te hoog legt, riskeert dat de
uitvoering te moeilijk wordt, nog niet op punt staat, misschien
zelfs gevaarlijk wordt. Hopeloos complexe bouwknopen die
veel materialen of dure manuren vergen, maken dat het productieproces
niet langer up-to-date en dus minder duurzaam
is. Maar als iedereen klaar is voor een bepaald E-peil en de
prijs op een redelijk niveau zit, moet je niet twijfelen om de
norm naar dat niveau te brengen. Vandaag zit ik bijvoorbeeld
standaard al aan een bouwconcept met 10 cm isolatie in de
gevels.”
Wat houdt dat bouwconcept eigenlijk in?
“Het gaat eigenlijk om een bouwmethode, meer bepaald de
zorgvuldigheid waarmee je, zowel in een nieuwbouw, een
uitbreiding als een renovatie, de wanden zet, de bouwknopen
verzorgt, alle details invult. Deze methode staat los van
de eigenlijke vormgeving, hoewel ze daar wel een invloed op
heeft. Ze vormt de basis voor het ontwerp dat wordt afgestemd
op de specifieke vragen en wensen van de klant, zijn
budget en de randvoorwaarden. Omdat elke woning anders is
- in Vlaanderen bouwen we nu eenmaal overwegend prototypes
-, heb je de mogelijkheid om details verder te bestuderen
en te verbeteren. Omdat je constant blijft zoeken naar mogelijkheden
tot optimalisatie, krijg je bijna vanzelf een evolutie
naar een lager E-peil. De laatste tijd heb ik bijvoorbeeld veel
aandacht besteed aan een betere luchtdichtheid, onder andere
door de detaillering van deuren en dorpels.”
Is onze manier van bouwen die elke keer opnieuw
een prototype oplevert, eigenlijk wel duurzaam?
“Dat is een terechte vraag. Om opnieuw de vergelijking te
maken met de auto-industrie: daar worden al snel 300 tot
400 exemplaren van eenzelfde model gebouwd voor de eerste
wagen effectief wordt verkocht. Wellicht moeten we in de
toekomst meer grijpen naar systemen van prefabricatie en
montage. De bouw wordt immers almaar technischer en dus
moeilijker, risicovoller en, als alle materialen apart moeten
worden opgebouwd, ook duurder. Het prijskaartje zal die evolutie
voor een groot deel sturen. Je moet er verder rekening
mee houden dat een woning in de toekomst sneller zal moeten
worden gerenoveerd dan vandaag het geval is. Gezien de
snelle evolutie van normen, technieken en materialen kun je
niet langer 30 tot 40 jaar wachten met de eerste ingrepen.”
“Anderzijds zie ik de Nederlandse aanpak van de woningbouw
hier niet meteen doordringen. Onze bouwsector is grotendeels
georganiseerd volgens de prototypebenadering en
de Vlaming zweert bij een woning op maat, met een persoonlijk
karakter. Samen met vele anderen twijfel ik er trouwens
sterk aan dat de Nederlandse aanpak beter is.”
uw aanpak beïnvloedt de vormgeving, zei u daarnet.
Beperkt energievriendelijk bouwen de creatieve vrijheid?
“Dat vind ik niet, maar misschien denken sommige confraters

er anders over. Niet alle architecten leggen dezelfde klemtonen.
Extreem gesteld zal de ene zweren bij compact bouwen,
terwijl de andere voorrang geeft aan het vormelijke en uitpakt
met extravagante ontwerpen. Ik zit ergens tussen die
twee uitersten. Het eindresultaat hangt bij mij af van wat de
cliënt wil. Zo kom ik tot vormelijk heel uiteenlopende resultaten
die allemaal gebaseerd zijn op eenzelfde basisconcept:
de lage-energiewoning. Dat concept op maat snijden van de
bouwheer is overigens het leukste onderdeel van een architectenpraktijk.”
Een visie deel je met je cliënt
Levert duurzaam bouwen, en meer bepaald uw specialisatie
in lage-energiewoningen, u een concurrentievoordeel
op?
“Niet echt, denk ik. Je moet je altijd nog onderscheiden van
de rest en de cliënt ervan overtuigen dat hij zijn geld beter
in jou investeert dan in je confrater. Daarnaast moet de client
ook meegaan in de visie van de architect op het project.
In mijn antwoorden op de vragen van een bouwheer zullen
duurzaamheid, energie en comfort nooit ontbreken, maar de
bouwheer moet daarin mee willen. Bouwen is uiteraard altijd
een compromis, maar als de keuze voor een bepaald gevelafwerkingsmateriaal
technisch alleen haalbaar is ten koste van
de isolatiedikte of van een dure constructie, dan moet je de
juiste prioriteiten weten te stellen. Als het lage-energieaspect
de bouwheer compleet koud laat, zal ik hem onverbloemd
laten weten dat hij niet bij de juiste architect is komen aankloppen.
Je moet als architect toch het gevoel hebben dat je
een meerwaarde kunt leveren.”
“Gelukkig gebeurt dat zelden. Ik werk overwegend in eenzelfde
regio, wat op zich ook al duurzaam is. De mensen die mij
contacteren kennen mij dus of weten wat ik doe: duurzaam
denken naar de toekomst toe. Als architect maak je uiteindelijk
een projectie van hoe de cliënt de komende 20 of 30 jaar
gaat leven. Je bepaalt zijn looplijnen, de manier waarop hij
naar buiten kijkt, de wijze waarop zijn woning de zon thermisch
en visueel capteert. Dat doe je op basis van een visie
die steunt op tal van aspecten: economie, ecologie, vormgeving,
comfort.”
In een lage-energiewoning is een goede uitvoering
erg belangrijk. Hoe pakt u dat aan?
“Ik ben een voorstander van kleinschalige bouwteams waarin
ik samenwerk met een aantal geprivilegieerde aannemers
die, binnen een totaalproject, een uitvoering met een goede
prijs-kwaliteitverhouding kunnen neerzetten en met wie je
op een hoog niveau de bouw kunt bespreken. Een aannemer
moet op zijn domein een meerwaarde kunnen bieden, een
dieptezicht hebben op het project, vooruit kunnen denken,
anticiperen, oplossingen aandragen. Ik hecht meer belang
aan een goede uitvoeringspraktijk dan aan de kennis van
technieken. Los van het feit dat het om een nieuw product
gaat, is de hamvraag: kan de aannemer het op de juiste manier
toepassen? Heeft hij daarvoor de geschikte handeling, de
nodige zorgvuldigheid, het juiste inzicht? ”
“Of ik daarmee niet het risico loop dat nieuwe technieken en
manieren van uitvoering niet aan bod komen? Helemaal niet.
Integendeel, ik kan er van op aan dat dergelijke technieken
en uitvoeringen volgens de regels van de kunst worden geïmplementeerd,
wat de risico’s beperkt.”
Bouwteams worden ook aangeprezen als een manier
om de verantwoordelijkheden beter te verspreiden
onder de bouwpartners.
“Dat is inderdaad een teer punt. De architect is zowat overal
bij betrokken, wat tegelijkertijd zijn sterkte en zijn grootste
kwetsbaarheid is. Naast die soms buitenissig grote verantwoordelijkheid
ben je als architect bovendien goed verzekerd,
zodat je bij problemen al snel loslopend wild wordt. De
enige manier waarop ik dat in mijn praktijk kan opvangen,
is door een bouwplaats op te volgen van A tot Z en een grote
impact te behouden op de keuzes van de uitvoerders die mij
ook moeten overtuigen van hun kwaliteiten.”
DIMENSION 37