Gaandeweg oktober 2010 - Protestantse Gemeente Zwolle

Gaandeweg
Oktober 2010
Kerkelijk werker
Requiem
Zoeken naar God
Magazine voor alle leden van de
Protestantse Gemeente Zwolle,
de Evangelisch-Lutherse Gemeente
en De Hoofdhof Berkum

Schildersbedrijf sinds 1921
telfordstraat 18
8013 RM Zwolle
tel. 038 - 465 02 22
fax 038 - 465 37 70
De Nederlandse ChristelijkeReisvereniging
organiseert
al meer dan 80 jaar
een grote verscheidenheid
aan geheel
verzorgde reizen, zoals:
het einde van
onmogelijke
uitvaartwensen.
Bij Monuta
maakt u van
elk afscheid
een mooie
herinnering.
Kijk op monuta.nl
of bel Monuta Zwolle
(038) 421 19 33.
• luxe touringcarreizen
• vliegreizen
• cruises
• kampeerreizen voor caravans en campers
• actieve reizen voor sportievelingen
De NCRV heeft een algemeen Christelijk karakter waarbij ook
mensen met een andere levensovertuiging van harte welkom zijn.
Meer weten over de vereniging en het reisaanbod kijk dan op de site:
www.ncrvreizen.nl of bel naar 0172 48 48 00

In deze Gaandeweg
Op de voorpagina:
De jongerengroep ‘Rondom 14’ van
De Hoeksteen interviewde kerkgangers
voor de film ‘Hoe vind je God?’ Meer over
deze productie op pagina 16 en 17
in de nieuwe rubriek Jong in de kerk.
Aandacht voor onder andere
de basiscursus geloven 7+1
pagina 4, 5, 8, 9, 17 en 19
Diaconaal nieuws
pagina 6
De schelpenvisser van Bertie Pauw
pagina 7
Desgevraagd over het rapport van de Commissie
Toekomst Grote Kerk en Refter
pagina 10
Columnist Anne Zweers pleit voor
een ‘Dag van niks’
pagina 11
In Perspectief komen kerkenraadsleden
van De Open Kring aan het woord en
houdt kerkhistoricus Gert van Klinken
Zwolle een Groningse spiegel voor
pagina 12
De inspiratie van kerkelijk werker
Christa van Stappen
pagina 14
Informatie van het Kerkelijk Bureau
Colofon Gaandeweg
pagina 18
Kerkdiensten voor de komende
twee maanden
pagina 20, 21 en 22
Hun namen zijn verzekerd
“Hun namen zijn verzekerd in Uw gedachtenis’’
Tussentijds, Lied 188 vers 2c
Onlangs kreeg ik een ansichtkaart te zien uit de vijftiger jaren van de vorige eeuw. Niets bijzonders,
mooie kaart. Maar de kaart was aanleiding, meer een bevestiging van ons gesprek over de
rol van de vrouw in die tijd. De afzender ondertekende met zijn naam, laten wij hem G. Aandeweg
noemen. De mede-afzender, zijn vrouw, stond direct achter zijn naam: ‘en echtgenote’.
Zomaar een voorval dat mij weer te binnen schoot voor de overdenking in Gaandeweg, rondom
Eeuwigheidszondag.
Eens werd mij gevraagd door een uitvaartleider, alweer jaren geleden, een man te begraven in
het ‘zwervershoekje’ op begraafplaats Kranenburg. Geen steen, geen naam meer te vinden.
Soms loop ik er naar toe en noem zijn naam.
Bij je naam gekend door mensen die je lief hebben, van je geboorte tot je dood. Dan komt de
dag waarop de namen worden genoemd van allen die ons voorgingen in de dood. Die naam met
een eigen herinnering…
Een zevenjarig meisje vertelde in de naschoolse opvang over het sterven van haar broer. Hij zou
nu negen jaar zijn geweest. Toen juf naar zijn naam vroeg zat ze omhoog te kijken, na te denken
leek het wel, waarop ze zei: “Twee keer in het jaar gaan we naar zijn graf ”, ze zag zijn naam
voor zich en zei: “Tim”.
Voor allen die wij straks herdenken in onze kerken, voor alle overleden bewoners in verpleeg- of
verzorgingshuizen die hun eigen gedenkvieringen hebben, blijven wij bovenstaande regels uit
Tussentijds 188 zingen: “Vergeet niet hoe wij heten, naar U zijn wij genoemd.”
Namen die zo verzekerd zijn raken nooit weg, bij God zijn ze geborgen, tot de Jongste Dag.
Op Eeuwigheidszondag of een andere dag worden de namen genoemd, zorgvuldig en teder,
wij dragen ze over aan Gods barmhartigheid, die hen eens en nu ‘bij name riep’.
Wanneer cantorij en gemeente inzetten: “Heer herinner U de namen” (Gezang 273) en de gedenkkaarsen
ontstoken zijn aan het licht van de Paaskaars, zijn wij allen verbonden met die Ene Naam,
en krijgen wij NAAM bij God. Gedenkplaatsen mogen wij blijven koesteren om de naam van een
geliefde overledene te zien.
Waar of hoe wij dat doen blijft persoonlijk.
Zo sluiten wij dit kerkelijk jaar af, we zien vooruit naar Advent: Hij die komt is getrouw.
Wil Treep,
Kerkelijk werker Adventskerk
3

4
AANDACHT VOOR Hans
Tissink was eerder betrokken bij
de cursus in Pijnacker, waar hij toen als
gemeentepredikant werkte. “De groepsontmoetingen
zijn het indrukwekkendst.
Ieder mens heeft ervaringen die zich
afspelen op het raakvlak tussen hemel
en aarde. Als iemand jou daar deelgenoot
van maakt, is dat heel mooi.
Dat zijn gouden uren.”
Zeven plus één
De cursus bestaat uit zeven avonden en
één dag. “De kracht van de avonden ligt
in de diversiteit. We beginnen altijd met
een maaltijd. Dat is gezellig en breekt
het ijs. Na de maaltijd volgt een inleiding.
We behandelen verschillende thema’s,
elke avond één. De spreker is een
dominee of een andere theoloog.” Deze
spreker kan uit de PKN komen, maar
bijvoorbeeld ook uit de katholieke kerk.
“Het geloof is er in allerlei schakeringen, als je dat naar boven weet te
halen valt er veel te beleven.” Van 16 november tot en met 1 maart organiseert
de Adventskerk de 7+1 cursus. Een basiscursus geloven, om elkaar
te ontmoeten en samen God te zoeken. Ds. Hans Tissink is één van de
enthousiaste organisatoren.
Gouden uren met het geloof
Ds. Hans Tissink: “In deze cursus is ruimte voor ontmoetingen.”
“Daar wilden we ook graag diversiteit
in brengen. De spreker houdt een persoonlijk
verhaal van ongeveer twintig
minuten en kan daar bijpassend beeldmateriaal
bij gebruiken.” Voorbeelden
van thema’s zijn ‘Jezus ontmoeten’ en
‘Inspiratie vinden’.
Na de inleiding gaan de cursisten ruim
een uur in groepjes met elkaar in gesprek.
“De belangrijkste vraag is: wat is
je bijgebleven, welk woord of beeld?”
Na elk groepsgesprek volgt er een meditatieve
afsluiting. “Het is goed om
niet meteen met een vol hoofd naar huis
te gaan.” De leiding spreekt een kort
gebed uit, en er is een moment van stilte
terwijl mensen een waxinelichtje aan
kunnen steken.
Open sfeer
Hans Tissink vindt het prettig dat de
7+1 cursus een open sfeer heeft. “Het
is niet de bedoeling om te discussiëren
en in welles, nietes te blijven steken.
Ieder mens is uniek en ieder verhaal
mag klinken. Samen deel je hoe je in
Interim-predikant in Berkum
Sinds april is ds. Wim Andel als interim-predikant (halftime) werkzaam in de
Emmaüskerkgemeente. Hij verlaat daarvoor geregeld de monumentale pastorie van
Oosthem in Friesland, te zien op de sfeervolle winterfoto’s. Hij mag er met zijn gezin
tijdelijk blijven wonen zolang deze gemeente nog geen nieuwe predikant heeft.
“Zwolle leer ik ‘gaandeweg’ kennen als een interessante stad”, zegt Wim Andel.
“Al moet ik zeggen dat mijn kennis hoofdzakelijk groeit op kerkelijk terrein. Dat is
boeiend en veelzijdig, maar ik hoop de komende winter ook wat andere aspecten
van het leven in uw stad te ontdekken. Het dorp Oosthem getuigt op de foto’s van
een serene rust, het kerkelijk leven kent echter een bruisende historie. Zo is in de
negentiende eeuw Abraham Kuyper hier ooit beroepen. Het heeft erom gespannen,
maar hij bedankte. Onder andere omdat de kerkvoogdij niet voor een telegraafverbinding
met Den Haag wilde zorgen én geen verharde weg wilde aanleggen naar
het station in IJlst (hemelsbreed nog geen twee kilometer van de pastorie). Had hij
toen de nog jonge pastorie betrokken dan was de landelijke kerkelijke geschiedenis
mogelijk heel anders verlopen. Dan hadden de werkzaamheden van een interimpredikant
er ook anders uit gezien.
Hoe het ook zij, ik werk met genoegen in Zwolle. We kijken als wijk terug op een
geslaagde Startzondag in de Emmaüskerk, half september. En onder de voorwaarde
van Jakobus hebben we in oktober weer een volledige kerkenraad. ‘Vol van hoop’
vervolgen we onze weg, met vele moderne hulpmiddelen.” Zoals de digitale telegraaf,
zoals ds. Andel e-mail noemt. Zijn mailadres: intpr.andel@gmail.com
het geloof staat. Wie is God, wat betekent
Jezus voor jou. Hoe sta je tegenover
bidden?” De cursus staat dan ook
open voor mensen uit de kerk én van
buiten de kerk. “Dat levert ook interessante
gesprekken op.”
Het is Tissinks ervaring dat de cursus
mensen helpt om zich meer op het
geloof te focussen, door met andere
mensen over het geloof te praten.
“Normaal gesproken doe je dat niet
zomaar, maar in deze cursus is daar
ruimte voor. Het zijn bijzondere ontmoetingen.
Ontmoetingen met elkaar
en met God.”
Neem voor meer informatie contact
op met ds. Hans Tissink:
tel. (038) 33 74 406,
e-mail: hanstissink@hetnet.nl
of met Anneke van der Meulen,
tel. (038) 46 52 579,
e-mail: an.vandermeulen@planet.nl.
Opgave uiterlijk 1 november 2010.

Uitvoering op zondag 21 november in Grote Kerk
Enthousiaste start projectkoor Requiem
Vrijdag 17 september is het projectkoor
van start gegaan met het oefenen van
het Requiem van Karl Jenkins. Speciaal
voor de uitvoering op 21 november, de
gedachtenisviering van de Commissie
Grote Kerk, werden er nieuwe stemmen
gezocht. Naast de leden van de Michaëlscantorij
kwamen 26 nieuwe zangers en
zangeressen op de eerste repetitie af.
Middels het project rondom het Requiem
van Jenkins hoopt het bestuur van de
Michaëlscantorij jongeren te enthousiasmeren
voor het samen musiceren.
Daarom werd er een mooie poster gemaakt
en gingen de leden van het koor
actief op pad om te flyeren. Met een
geweldig resultaat. Er kwamen veel reacties,
zowel van nieuw zangtalent als van
ervaren zangers die al eens in andere
koren hebben gezongen.
Toon Hagen reageerde na afloop van de
eerste repetitie enthousiast. De meeste
mensen hadden voor de repetitie al goed
geluisterd naar het stuk. Voor sommige
nieuwe zangers was het ook vrij ingewikkeld.
Het gaat best snel, dan is het voor de
mensen die niet gewend zijn van blad te
zingen soms lastig. Dat is niet erg, het
wordt vanzelf makkelijker.
Keuze requiem
Na Fauré en Duruflé wilde het koor een
meer hedendaags requiem instuderen.
Het Requiem van Jenkins is een stuk dat
jongeren aan zal spreken. Het bevat
begrijpelijke muzikale taal, een mengvorm
tussen klassiek en populair. Het
grenst tegelijkertijd aan kerkelijk en
wereldlijk. Karl Jenkins heeft het Requiem
in 2005 gecomponeerd. Het stuk
bevat Japanse haiku’s en is bijzonder
divers qua muziekstijlen. Geschikt voor
een groot koor met jonge stemmen.
Bijzonder is dat de componist nog leeft.
Er zullen rechten betaald moeten worden
om het requiem uit te voeren.
Het projectkoor klinkt samen met het
orkest Musica Michaëlis op 21 november,
de laatste zondag van het kerkelijk jaar.
Dirigent Toon Hagen
De vrijdagen voorafgaand aan de uitvoering
studeert het koor het stuk in. Twee
weken voor de uitvoering sluiten enkele
leden van het Cantatekoor aan bij de
repetities. Dan worden op zaterdag de
puntjes op de i gezet en zal het koor
samensmelten met het orkest.
Uitvoering
Het Requiem wordt uitgevoerd in de Grote
Kerk bij de afsluiting van het kerkelijk
jaar. Het is een gedachtenisviering, voor
kerkelijke en niet-kerkelijke mensen. Er
wordt stilgestaan bij de mensen die ons
ontvallen zijn. ‘In Paradisum’, het laatste
deel, biedt hoop. Het is in dit requiem
een soort zegenbede, een bijna dansend
stuk, een tikkeltje naïef, ontwapenend en
als een soort droom; een goed gelovig
einde. De viering begint om 16.30 uur.
Commissie Grote Kerk
Jaarthema Michaëlsvieringen: Groter dan ons hart
In de maandelijkse Michaëlsvieringen
proberen voorgangers en gemeenteleden
al zoekend een weg te vinden naar het
geheim van het leven. Dat gebeurt aan de
hand van Bijbelgedeelten en aan de hand
van teksten die geschreven zijn door
grote denkers. Daarbij komen allerlei
vragen naar boven. Wat is de zin van ons
bestaan? Wat beteken ik voor andere
mensen, hoe ben ik met hen verbonden?
Vragen dus die in ieders leven kunnen
Ook De Open Kring in Stadshagen is het
nieuwe seizoen weer begonnen. Zondag
19 september was er een geslaagde welkomstzondag
met als thema ‘Ontmoeten’.
Er was ruime keuze uit een aantrekkelijk
menu: zingen, musiceren, schilderen,
wandelen, fietsen, samen spelen of workshops
over psalmen en gedichten.
Het programma deze zondag werd afgesloten
met een heerlijke lunch.
Al bijna traditie (en wat is traditie in zo’n
jonge wijkgemeente) is de jaarlijkse uitgave
van een boekje, waarin de activitei-
opkomen. Mooie kerkmuziek met aansprekende
teksten ondersteunen de zoektochten
in deze vieringen.
In de oktoberviering werd geprobeerd de
gedachten hierover van Thomas à Kempis
te volgen. Op 14 november en op 12 december
zijn de volgende vieringen in
deze reeks. Twee andere voorgangers
nemen dan de gemeenteleden mee op
hun zoektocht. Als een mogelijkheid,
De Open Kring biedt boeiend programma
ten voor het komende seizoen op een
rijtje zijn gezet. Ook voor het seizoen
2010-2011 is er weer een aantrekkelijk
programma samengesteld. Zo is er ruimte
voor ontspanning en creativiteit. Hierbij
valt te denken aan zingen in het Open
Kring Koor, samen een film kijken, of
schilderen. Kerkgangers van De Open
Kring worden enkele malen per jaar verrast
met prachtige schilderijen, gemaakt
door eigen gemeenteleden. Deze ‘kunst
in de kerk’ wordt zeer gewaardeerd.
Naast deze creatieve uitingen is er ook
dit seizoen weer een ruim aanbod voor
een voorbeeld. De Michaëlscantorij
begeleidt de tocht.
De Michaëlsvespers hebben hetzelfde
jaarthema: ‘Groter dan ons hart.’ Op
24 oktober klinkt daarbij het ‘Nun lasst
uns Gott dem Herr’ van Dietrich Buxtehude
en ‘Pater Noster’ van Igor Stravinsky.
Op 28 november is er opnieuw een
vesper, maar dan met muziek van Jan
Pieterszoon Sweelinck (‘Magnificat’) en
van Maurice Duruflé (‘Notre Père’).
geestelijke én lichamelijke inspanning,
zoals verschillende gespreksgroepen voor
bijvoorbeeld jonge ouders, senioren of
rondom een thema of tekst. En al voor de
vierde keer wordt er een bezinningsreis
naar Frankrijk georganiseerd, waarin wandelen
in de bergen wordt afgewisseld met
bezinning, onder meer door een driedaags
verblijf in het klooster van Thoronet.
Kortom: ook dit seizoen biedt De Open
Kring naast de zondagse kerkdiensten een
afwisselend en boeiend programma.
5

6
DIACONAAL
Vieren
Wie wil weten wat diaconaat is zal moeten vieren. Want vieren is
delen. Delen in de gemeenschap. Het kan niet zo zijn dat de een
te weinig heeft en de ander te veel waar een gemeenschap is.
Dan deel je. Dan gaat het om vreugde en verdriet en om recht
doen aan te weinig en te veel. Alle vieren en delen komt samen
Afscheid van Zuster Jozefien
De zuster is verhuisd. We bedoelen
Zuster Jozefien. Huize
De Rots aan de Middenweg is
gesloten en dat geldt ook voor
de kapel daar. Er waren nog
maar twee missiezusters bij de
Oblaten van de Assumptie
(Maria Hemelvaart). Deze congregatie
is in 1865 in Frankrijk
gesticht en volgt de regel van
Augustinus. De zusters zetten
zich in voor misdeelde mensen,
de eenheid van de christenen
en de evangelisatie, met bidden
en werken.
Zuster Jozefien is lang actief geweest in de thuiszorg. Op deze
manier kwam zij direct in aanraking met mensen. Omdat zij
voor de mensen met geestelijke en materiële problemen wilde
opkomen, zat zij al vroeg in de Werkgroep Welzijn en Levensbeschouwing,
die de gemeentepolitiek volgt. Zij nam deel aan
de groep van de armen die politici ‘adopteert’ door hen te laten
proeven hoe het leven van de arme is. In deze groep heb ik haar
leren kennen en na haar afscheid hiervan stelde ik haar een
paar vragen.
We zullen jou node missen in de adoptiegroep.
Wat trok je daarin aan?
“Ik ben geïnteresseerd in hoe mensen zijn en hoe zij leven.
Dus was ik blij hier mensen in de bijstand tegen te komen.
Dag van de Mantelzorg 2010
rond de Tafel van de Heer, waar zonder aanzien des persoons
Zijn genadebrood wordt aangereikt. Zo kun je weer verder en
dat mag gevierd worden!
Lútzen Miedema, diaconaal predikant
Wist je dat bijstandsmoeders de beste economen zijn? Dat die
actief en vol energie hun best doen voor hun kinderen? Dat ik
daar bevlogen van raakte, ervaar ik als pure genade. Want niet uit
ons zelf, maar door de genade van Christus mogen wij dit doen.”
Waarom was je wel eens fel als het ging om het recht van
de armen?
“Dat is mijn karakter. Ik kan geen onrecht zien. Dan zeg ik er
wat van. Soms wat hard, maar wat moet je als je aan Christus
denkt? Hij is toch de weg, de waarheid en het leven? Hij is toch
een en al gerechtigheid? Dan moet je toch als christen opkomen
voor mensen die onrecht wordt aangedaan?”
Hoe kijk jij aan tegen rijke mensen?
“Gewoon als medemens. Niks meer of minder. Niet als arme of
rijke. Dat leer ik van Jezus. Die ziet ieder mens staan. Zijn bewogenheid
gaat uit naar iedereen die in moeilijkheden zit.
Daarom zijn we hier. Niet om onszelf maar om Hem. Daarom
moet je ook als je rijk bent geworden niet denken dat je meer
bent. Dan ben je verantwoordelijk voor wie te weinig heeft.
Daarom zou er een sociale conferentie gehouden moeten worden
van armen en rijken samen Die moeten elkaar leren kennen en
niet in aparte werelden leven.”
Wat hoop jij voor Zwolle?
“Dat iedereen hier de totale mens ziet staan. Niet alleen de buitenkant,
maar ook de binnenkant. Dat de armen niet alleen blijven
staan. Dat iedereen inziet dat achter elk mens Jezus staat.
Dat Zijn hand op ieder mens blijft rusten. Ik hoop dat ieder
mens Zijn genade ervaart.”
Een afspraak maken met de diaconaal predikant kan via: Tel. (038) 421 75 96 (Kerkelijk Bureau) of tel. 06 2312 1905 op
woensdag, donderdag en vrijdag. Mail: miedema@diaconiezwolle.nl Adres: Koewegje 2, 8021 AG Zwolle.
Mantelzorgers zorgen voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, familielid, vriend of kennis. Mantelzorgers
zijn geen professionele zorgverleners, maar geven zorg omdat zij een persoonlijke band hebben met de hulpbehoevende. Mantelzorg
is vaak langdurig en intensief. Daarom worden voor Zwolse mantelzorgers op woensdag 10 november, de landelijke Dag van de
Mantelzorg, leuke activiteiten georganiseerd.
Er zijn diverse programma’s gepland: voor jonge mantelzorgers tot en met achttien jaar en voor volwassenen. Alle mantelzorgers
zijn welkom in zalencentrum Urbana in Zwolle. De kinderen en jongeren gaan onder andere bowlen, de volwassen mantelzorgers
krijgen een voorstelling van speeltheater Klapstuk. Ook wordt ’s middags een groep ontvangen bij de Agnietenberg voor een high
tea. Aanmelden is noodzakelijk.
Steunpunt Informele Zorg organiseert in Zwolle op of rond de Dag van de Mantelzorg jaarlijks een activiteit in samenwerking met
andere Zwolse organisaties uit de zorgbranche.
Dit jaar vormen de activiteiten op 10 november bovendien de aftrap van een jaar lang extra aandacht voor mantelzorg vanuit de
gemeente Zwolle. Zwolle wil met extra communicatie over het onderwerp, zoals artikelen op de website van de gemeente en publicaties
in diverse media, meer erkenning en herkenning voor mantelzorg creëren.
Het uitstapje voor mantelzorgers is kosteloos. Aanmelden is wel verplicht en kan door te bellen met Steunpunt Informele Zorg,
(038) 422 52 00, of via het online formulier op www.informelezorgzwolle.nl.

MIJN KUNST
Al zeker tien jaar verzorgt Bertie Pauw-de Koning de ‘kunstwand’ in de koffieruimte van de Lutherse
Kerk. Aan deze wand worden creatieve uitingen van leden van de Evangelisch Lutherse Gemeente
tentoongesteld, een expositie die om de paar maanden wisselt. “Het leuke is, dat we aan het eind van
die termijn altijd wel weer iets nieuws aangeboden krijgen. Schilderijen, tekeningen, foto’s of wandkleden,
steeds iets anders. Nu hangen mijn eigen foto’s van de Keukenhof er”, vertelt Bertie.
We vroegen haar naar het kunstwerk dat haar persoonlijk het meest aanspreekt en dat blijkt bij haar
thuis aan de muur te hangen. Ze vertelt waarom ze er nog altijd met heel veel plezier naar kijkt.
“Dat beeld is me altijd bijgebleven”
“Toen ik mijn man leerde kennen en hij me meenam naar zijn ouderlijk huis in Zwolle, was dit schilderij het eerste
wat ik zag. Ik was direct gegrepen door de afbeelding van die schelpenvisser, al heb ik dat toen niet meteen laten
merken. Het is gesigneerd, de schilder heet Tsjernewitz en we hebben ook wel eens ergens anders een schilderij
van hem gezien. Hij heeft veel vaker paarden en wagens geschilderd.
Waarom ik het zo’n mooi schilderij vind? Mijn moeder is geboren in Katwijk en als kind heb ik daar vaak gelogeerd,
bij mijn opa. We gingen dan vaak naar het strand en zagen daar de schelpenvissers aan het werk. Dat beeld
fascineerde me en is me altijd bijgebleven. Toen ik dit schilderij zag, kwam de herinnering aan die fijne gebeurtenissen
uit mijn jeugd weer helemaal terug. Mijn man heeft het schilderij geërfd van zijn moeder en sindsdien
hangt het hier. Het is nu ook een herinnering aan mijn man, die twee jaar geleden is overleden.
De kunstwand in de Lutherse Kerk doe ik op dit moment samen met Dorien Sikkema. Daarnaast word ik ieder jaar
gevraagd allerlei dingen te maken voor de Kerst, zoals kransen en bakjes. Ik vind dat heel leuk om te doen, net als
het maken van versieringen ter gelegenheid van de oogstdienst, ook dat doe ik al jaren.
Onze oogstdienst is dit jaar op zondag 7 november. Het is een traditie die al heel lang bestaat. We versieren de
kerkzaal met herfstbladeren, kastanjes en gedroogde
bloemen en met zelfgemaakte kransen. Rechts van de
altaartafel wordt de oogst van de afgelopen zomer uitgestald,
met broodjes, fruit, kalebassen, pompoenen en
potjes zelfgemaakte jam. Een groot aantal boeketten
siert de voorkant van de tafel. Deze bloemen worden na
de dienst uitgedeeld aan de oudere gemeenteleden en
aan degenen die geholpen hebben in de dienst.
Dat wordt altijd erg op prijs gesteld. Zij krijgen ook een
mooie kaart met een tekst en soms een bloemenfoto erop.
De cantorij zingt en het geheel is heel feestelijk. We zijn
blij en dankbaar dat we die ieder jaar weer mogen en
kunnen vieren. Kom maar eens kijken en luisteren.”
De tafel waarop de oogst is uitgestald, lijkt zelf wel een schilderij.
7

8
AANDACHT VOOR
Bijbelzondag, Bijbelquiz en Bijbelse maaltijd
Bijbel10Daagse 2010: Toekomst
Van vrijdag 29 oktober tot en met maandag
8 november wordt voor de zesde
keer in Zwolle de Bijbel10Daagse gevierd,
met het thema ‘Toekomst’. Het
doel hiervan is aandacht voor de Bijbel
vast te houden en Bijbelgebruik te stimuleren.
Het Nederlands Bijbelgenootschap
(NBG) wil met dit thema benadrukken
dat de Bijbel perspectief biedt,
dat het een boek is dat moed geeft om
verder te gaan. In de Bijbel zelf is
‘Toekomst’ een belangrijk thema.
Zondag 31 oktober is Nationale
Bijbelzondag. Er zal in de Zwolse kerken
aandacht besteed worden aan het
Bijbelwerk en het thema ‘Toekomst’.
Er worden collectes gehouden, placemats
uitgereikten er zal met kinderen gewerkt
worden over het Bijbelwerk in Zuid-
Amerika (het Latinoproject).
Maandagavond 1 november wordt er
een Bijbelquiz gehouden in het Refter
van het Dominicanenklooster, waarbij
teams van zes personen uit diverse Zwolse
kerken tegen elkaar strijden. De Zwolse
werkgroep zoekt teams die willen
deelnemen om tegen elkaar te gaan
strijden in de quiz.
De Bijbel10Daagse wordt afgesloten met
een Bijbelse maaltijd, onder leiding van
kookdominee Han Wilmink, op vrijdagavond
5 november. Deze maaltijd wordt
gehouden in De Hoofdhof te Berkum.
Er zal een heerlijk Bijbels 5-gangendiner
gekookt en gezamenlijk gegeten worden.
Ds. Han Wilmink vertelt tijdens de maaltijd
over het eten en leven in Bijbelse
tijd. Een jaarlijks terugkerende belevenis.
Informatie en opgave: Annemarie Prins.
Om het werk van het NBG ook in de
toekomst mogelijk te maken wordt dit
jaar tegelijk met de Bijbel10daagse een
wervingscampagne gehouden. Vaste
steun van leden en donateurs is hard
nodig. Zo blijft wereldwijd Bijbelwerk
mogelijk en kan meegewerkt worden
aan Bijbelvertalingen.
Nieuw bestuur en jubileum voor PERKI
Naast lidmaatschappen zijn ook eenmalige
giften bijzonder welkom.
Bankrekeningnummer 22939.
Meer informatie over de Bijbel10daagse:
www.bijbelgenootschap.nl
Aanmelding voor Bijbelquiz of Bijbelse
Maaltijd kan bij het secretariaat van het
NBG Zwolle, Annemarie Prins,
info@prinssleurink.nl
PERKI Zwolle, de Indonesische Christen Gemeenschap in Zwolle, heeft begin september een nieuw bestuur gekregen voor
de periode tot 2013. In een kerkdienst op 5 september is dat bestuur bevestigd, vergelijkbaar met de bevestiging van een
kerkenraad. Joop Telehala, de nieuwe diaken van PERKI, is op 26 september als diaken van de Oosterkerkgemeente
bevestigd en heeft daarbij als opdracht gekregen diaken voor PERKI te zijn. Zo zijn kerkordelijk alle ambten bij PERKI
weer vertegenwoordigd en kan er rechtsgeldig een kerkdienst worden gehouden.
In de dienst op 7 november zal ds. Ida Pattinama al de nadruk leggen op de voorbereidingen voor het kerstfeest. De Advent
is bij PERKI Zwolle altijd eerder dan gewoon, omdat de kerstdienst steeds op de eerste zondag van december is. Er is
immers maar één dienst per maand, altijd op de eerste zondag. Dit jaar valt Kerst voor PERKI op 5 december. Voorganger
zal dan ds. Henk Olde zijn. Waarschijnlijk krijgt hij daarbij assistentie van ds. Maria Hukubun. Zoals steeds zal de kerstviering
een groot feest zijn met veel aandacht voor de kinderen.
Op zondag 26 december bestaat PERKI Nederland tachtig jaar. Een heel bijzonder jubileum, dat tijdens de kerstviering in
Amsterdam zal worden herdacht. Aan PERKI Zwolle is gevraagd om in januari /februari 2011 voor heel PERKI een jubileummanifestatie
te organiseren.
Van scheuring tot samenspel
Een project rond Hervormingsdag en
Allerheiligen met de Dominicanen,
de Jeruzalemkerk, de Oosterkerk en
de Hoeksteen, dat is ‘Van scheuring
tot samenspel’.
Nadat op zondag 31 oktober in de
Jeruzalemkerk en de Dominicanenkerk
Anders in de kerk
een viering is gehouden aan de hand van
dezelfde lezingen, komen mensen uit de
drie kerken in de Dominicanenkerk bij
elkaar. Twee vrouwelijke voorgangers
slaan stellingen aan de deurpost, waarmee
ze de eigen kracht uit de andere
traditie ter sprake brengen. Daarna wordt
Kookdominee Han Wilmink, hier met
‘leerling-kok’ Egbert van Buiten, leidt
op 5 november weer de bereiding van
een Bijbelse maaltijd.
de ontmoeting rond dit thema op speelse
wijze in brede kring voorgezet. De ontmoeting
wordt afgesloten met een gezamenlijke
lunch.
Voor kinderen vanaf 7 jaar is er een eigen
programma. Er is oppas voor kinderen tot
7 jaar.
Twee jaar geleden zijn in de Oosterkerk twee informatieavonden gehouden rond het thema ‘Kerk en homoseksualiteit’, één voor
jongeren, één voor ouders/ouderen. Daaruit zijn twee ontmoetingsavonden voortgekomen die plaatsvonden in het gebouw van het
COC. Ook dit jaar is weer een bijeenkomst gepland, waarin belangstellenden met elkaar van gedachten wisselen over een thema dat
te maken heeft met geloof, kerk en homoseksualiteit. Dinsdag 9 november, 20.00 uur.
Inlichtingen bij Wim Hortensius (ook contactpersoon: dswhortensius@oosterkerk.nl; tel. (038) 452 46 60

De kerk uit het midden?
Het gaat niet goed met de kerken in Nederland en dat is, volgens sommigen, hun eigen schuld. Er zijn de laatste jaren nogal
wat publicaties verschenen, vaak van niet-theologen, over de toekomst van de kerk en over de rol van de kerk in onze samenleving.
Wat voor oplossingen zijn er? Zit er een lijn in deze studies? Kunnen we er plaatselijk wat mee?
René Luijpen las er een aantal en zet de inhoud op een rijtje. Daarover discussiëren en misschien een begin maken met een
actieplan kan op de woensdagen 10 en 24 november van 20.00 - 22.00 uur in Wijkcentrum SIO/Adventskerk, Thorbeckelaan
2 in Zwolle-Zuid. Informatie en opgave uiterlijk 31 oktober bij ds. Nelleke Eygenraam, tel. (038) 452 52 23 of per
e-mail: raad.vent@adventskerk.nl
Troost bieden – troost zoeken
Regelmatig krijg je ermee te maken:
iemand in jouw omgeving verliest een
geliefd mens, raakt haar baan kwijt, of
moet een deel van zijn gezondheid missen.
Het raakt je, en het laat je niet zomaar
los. Je zou wel iets willen doen,
maar je weet niet goed wàt. Hoe doe je
dat: iets troostends aanreiken? Je ziet er
tegenop om die ander aan te spreken,
maar je voelt je wel verantwoordelijk.
Je bent er toch om elkaar te helpen?
Meedoen aan Visserslatijn?
Je hoeft geen ‘visserslatijn’ te spreken
om mee te kunnen doen aan de nieuwe
musical van de Musicalgroep Oosterkerk.
‘Visserslatijn!’ is wel de titel van
deze musical, die begin volgend jaar
wordt uitgevoerd. De Musicalgroep
zoekt nieuwe zangers en spelers voor
deze musical, waarin de figuur van
Petrus centraal staat. Het verhaal gaat
over de groei van een mens, over vallen
en opstaan en merken dat je overeind
geholpen wordt. De toeschouwers maken
Wat kun je als ‘gewoon’ gemeentelid betekenen
voor iemand die een ingrijpend verlies
meemaakt? Deze vraag staat centraal
op donderdagavond 25 november in de
Adventskerk.
In het informatieve deel wordt nader ingegaan
op wat verlies is en op hoe je verlies
verwerken kunt. In het toerustende
deel wordt ingegaan op wat mensen zelf
te bieden hebben.
Kijken naar het ‘Laatste Oordeel’
kennis met een man die Iemand volgt.
Hoe moet dat dan met je bedrijf, je baan,
je gezin, je huis… Petrus is een mens,
zoals iedereen en tevens wil hij zelf ook
een voorbeeld zijn. Daarbij staat de vraag
‘wie ben je eigenlijk’ centraal.
‘Visserslatijn!’ belooft een boeiende musical
te worden. Wie zin heeft in zingen, in
spel en ontspanning, wordt uitgenodigd
eens vrijblijvend te komen kijken.
De Musicalgroep repeteert op woensdagavond
om 20.00 uur in de Oosterkerk.
De avond wordt gegeven door
ds. C.L. (Loes) Kraan, als geestelijk
verzorger verbonden aan zorggroep
’t Zand. Verpleeghuis Zandhove in
Zwolle-Zuid is een van de locaties.
De bijeenkomst begint om 20.00 uur.
Opgave vooraf wordt op prijs gesteld.
Dit kan door een telefoontje naar Manny
Frederiks, tel. (038) 465 69 00 of per
e-mail: raad.vent@adventskerk.nl
In de middeleeuwen werden gelovigen erg in beslag genomen door de vraag of ze wel of niet behouden zouden worden.
Verbeeldingen van het Laatste Oordeel speelden een voorname rol in de religieuze beleving. Talloze kerkportalen uit die
tijd zijn voorzien van afbeeldingen bij deze thematiek. Zij doen een appèl op de gelovige om vooral een deugdzaam leven
te leiden. Peter den Hengst staat bekend om zijn grote kennis van zaken op het gebied van Bijbelse beeldende kunst.
Bovendien is hij een boeiend verteller. Op woensdagavond 1 december neemt hij geïnteresseerden mee op een virtuele reis
naar plaatsen waar het Laatste Oordeel op een indrukwekkende wijze wordt verbeeld, zoals het timpaan van de middeleeuwse
abdij Sainte Foy te Conques in Frankrijk, de basiliek Santa Maria Assunta op het eiland Torcello bij Venetië
of de Scrovechni kapel in Padua. De bijeenkomst wordt gehouden in Wijkcentrum SIO/Adventskerk en begint om 20.00 uur.
De kosten bedragen € 2,00 voor koffie en thee. Informatie: ds. Nelleke Eygenraam, tel. (038) 452 52 23.
Oecumenische leeskring
De ‘Maria’s’ van de Musicalgroep
Meer informatie?
Bel Ria van der Meulen (038) 422 13 72
of Frits Slothouber 06 167 682 72.
Elke tweede dinsdag van de maand komen mensen is een leeskring bij elkaar om samen te lezen, na te denken en te praten
over de verhalen van Nico ter Linden uit zijn serie ‘Het Verhaal gaat…’. De groep wordt gevormd door mensen van de
Oosterkerk, de Lutherse Gemeente en de Thomas à Kempisparochie. De leiding berust telkens bij twee pastores van twee
verschillende kerken. Nieuwe deelnemers zijn van harte welkom, van 13.30 tot 15.00 uur in de Lutherse Kerk aan de
Koestraat. De eerstvolgende keer is 9 november.
Contactpersonen zijn ds. Harm Bousema: dshbousema@oosterkerk.nl tel. (038) 454 29 99 en
ds.Wim Hortensius: dswhortensius@oosterkerk.nl tel. (038) 452 46 60.
9

10
DESGEVRAAGD Met
welke onderzoeksvraag is de commissie van start gegaan?
GC: “De commissie is gevraagd de mogelijkheid te onderzoeken
voor het breder beheren en exploiteren van de Grote Kerk, zo
mogelijk in combinatie met het Refter. Voorwaarde daarbij is het
behoud van de kerkelijke functies van de Grote Kerk en het
gebruik van het Refter door de Grote Kerkgemeente. De bedoeling
is de Grote Kerk optimaal te laten functioneren binnen de
Zwolse gemeenschap en de regio. De opdracht aan deze commissie
staat in nauwe relatie met de Notitie Financieel Beleid van de
PGZ van november 2009. Daarin wordt het onder voorwaarden
afstoten van De Hoeksteen, de Jeruzalemkerk, de Emmaüskerk
en het Refter als mogelijkheid genoemd om de financiën van de
PGZ binnen enkele jaren weer gezond te krijgen.”
Waarom heeft de commissie haar rapport ‘De deuren gaan open’
gegeven?
GC: “De commissie is van mening dat de Grote Kerk strategisch
moet worden gepositioneerd als een open(baar) gebouw voor heel
Zwolle. Het moet een monument zijn met toeristische aantrekkingskracht
en functioneren als verbindingsplaats, zowel in letterlijke
als overdrachtelijke zin. Meer concreet: het gebouw behoudt
nadrukkelijk zijn functie als kerk, maar daarnaast kan het monument
betekenis krijgen als bijzondere locatie voor tentoonstellingen,
muziekuitvoeringen en congressen.”
Welke consequenties heeft deze keuze volgens het rapport?
GC: “Het betekent onder meer dat de organisatie geprofessionaliseerd
moet worden, met name op de aandachtsgebieden marketing
en communicatie. Overwogen moet worden daarvoor externe
deskundigheid aan te trekken. In de tweede plaats zijn investeringen
nodig op het terrein van sanitaire voorzieningen, catering,
licht en geluid. Hiervoor moeten ook provinciale en nationale
fondsen worden geïnteresseerd. En verder moeten er structurele
contacten komen met organisaties op het terrein van culturele
activiteiten en publiciteit. De commissie adviseert de plannen en
de uitvoering ervan in fasen in te delen. Sommige onderdelen
kunnen al binnen enkele jaren worden gerealiseerd. Voor andere
is nader onderzoek nodig, waarvoor de commissie aanbeveelt
ook externe zakelijke deskundigen aan te trekken.”
Heeft het onderzoek nog verrassende visies opgeleverd?
GC: “Verrassend is de aanbeveling van de commissie de exploita-
‘De deuren gaan open’, is de titel van het eindrapport
dat de Commissie Toekomst Grote Kerk en
het Refter begin september heeft aangeboden aan
de Algemene Kerkenraad (AK) van de Protestantse
Gemeente Zwolle (PGZ). Deze commissie
was in februari 2010 aan de slag gegaan, onder
voorzitterschap van John Berends, oud-wethouder
van de gemeente Zwolle en tegenwoordig burgemeester
van Harderwijk. Gégé Callenbach,
voorzitter van de AK, gaat in op de inhoud van
het rapport.
Deelnemers aan een speurtocht beantwoorden vragen over de Grote Kerk.
Commissie Toekomst Grote Kerk en Refter brengt rapport uit
Grote Kerk kan eerste groene
rijksmonument worden
tie van de Grote Kerk op langere termijn ‘duurzaam’ te maken.
De commissie stelt het zo: ‘De uitdaging is om in samenwerking
met de gemeente Zwolle de Grote Kerk tot het eerste groene
rijksmonument te maken.’ Dat zou natuurlijk prachtig zijn, maar
wat dat precies inhoudt en welke investeringen daarmee gemoeid
zijn moet nader worden onderzocht. Je kunt denken aan klimaatneutrale
energievoorziening, bijvoorbeeld om de kerk te verwarmen
en te verlichten.”
De commissie moest ook onderzoeken of het wenselijk was het
beheer en de exploitatie van de Grote Kerk aan andere partijen
over te dragen of andere partijen daarbij te betrekken. Wat concludeert
het rapport daarover?
GC: “De commissie maakt duidelijk dat er een relatie is tussen
eigenaarschap, de verantwoordelijkheid voor het gebouw en de
beheersorganisatie. Anders gezegd: ze adviseert dat de PGZ, als
eigenaar van de Grote Kerk, ook de verantwoordelijkheid blijft
dragen voor de exploitatie. Zo kan de combinatie van continuering
van de kerkelijke functies en verbreding van de exploitatie
het beste worden gewaarborgd. Dat laatste is noodzakelijk omdat
de instandhouding van de Grote Kerk en het Refter een fors
beslag leggen op de schaarse financiën van de PGZ.”
Wat adviseert de commissie inzake het gebruik van het Refter,
nu bij de Grote Kerkgemeente in gebruik als wijkgebouw?
GC: “Voor verbreding van het gebruik van het Refter raadt de
commissie aan een nader onderzoek in te stellen en daaraan
voorafgaand te bezien in hoeverre Grote Kerk en Refter elkaar
in dezen kunnen versterken. Ik denk dat we onze prioriteit wat
betreft het Refter ook daar zullen leggen én in de versterking
van de exploitatie van het gebouw zelf. De beheerder en de Grote
Kerkgemeente hebben zich daarvoor ook het afgelopen jaar sterk
voor gemaakt.”
Wat gebeurt er verder met het rapport?
GC: “Het rapport is voor de eerste keer besproken in de vergadering
van de AK op 4 oktober 2010. De opzet is dat de AK op
grond van de adviezen in november de eerste besluiten neemt.
Intussen zal overlegd worden met mensen die direct te maken
hebben met de gevolgen van die besluiten. Daarbij denk ik in de
eerste plaats aan de wijkkerkenraad van de Grote Kerkgemeente
en de Commissie Grote Kerk. De AK wil ook weten wat bij hen

leeft. De commissie is verantwoordelijk voor de inhoud van het
rapport; de AK heeft de verantwoordelijkheid te beslissen wat
er met het rapport wordt gedaan. De AK is de commissieleden
erkentelijk voor hun inzet en waardeert de hoge kwaliteit van
het resultaat.”
Wat vind je persoonlijk van de ideeën van de commissie?
GC: “Opvallend is de verscheidenheid in de samenstelling van
de commissie. De verscheidenheid is te zien in de aard van de
betrokkenheid bij onze Grote Kerk en in de deskundigheden van
de leden. Daarom hecht ik er veel waarde aan. Ik ben ook blij met
de realistische benadering. Mij is duidelijk dat we als PGZ een
grote verantwoordelijkheid hebben en houden in het beheer van
de Grote Kerk. De commissie schetst perspectieven die ik erg
aantrekkelijk vind. De uitwerking ervan gaat niet van de ene dag
op de andere. We zullen nieuwe vormen van samenwerking gaan
onderzoeken met andere Zwolse instellingen. Zij en wij hebben
er baat bij wanneer we hen inhoudelijk daarvoor kunnen interesseren.
Zo kunnen we naast de voortzetting van onze gemeenteactiviteiten,
de basis van ons bestaan, ook een aanzet geven voor
nieuwe ontwikkelingen in Zwolle. En daarmee een belangrijke
bijdrage leveren aan het leven en welzijn van alle Zwollenaren.”
De Commissie Toekomst Grote Kerk en Refter bestond
behalve uit voorzitter John Berends uit:
Peter Izeboud, adviseur informatie- en automatiseringsbeleid
en trendwatcher in de zorg; tevens secretaris van het College
van Kerkrentmeesters van de PGZ. Han Slootweg, manager
Innovatie bij Enexis BV en hoogleraar Smart Grids aan de TU
Eindhoven, lid van de wijkgemeente van de Grote Kerk en
voorzitter van het College van Kerkrentmeesters. Niek van der
Sprong, interim-manager culturele centra en poppodia (Niek
van der Sprong Culturele Producties), o.a. organisator van het
Bevrijdingsfestival Overijssel en festival Zwart. Theo Tobé,
kerkmusicus, bestuurder van een ontwikkelingssamenwerkingsorganisatie
en lid van de Commissie Cantatediensten
Grote Kerk van de PGZ.
Kerstfeestviering
Bejaardenmiddag Stad
Op maandagmiddag 13 december
staan de deuren van het
Refter (Bethlehemsekerkplein
35) open voor de ouderen die
in en rond de binnenstad wonen.
Van 14.15 tot 16.30 uur wordt
dan de kerstviering gehouden.
Het thema voor deze middag: ‘Eén Naam is onze hope’, klinkt
door in woord, lied, koorzang, declamatie en kerstvertelling.
De meditatie zal gehouden worden door ds. J. Mulderij.
Verder werkt mee het koortje van Bejaarden Stad onder
leiding van Poldi Wiersma. De heer B. v.d. Linde bespeelt
het orgel.
De organisatoren hopen op veel belangstellenden en nodigen
iedereen bovendien uit ‘iemand mee te nemen’.
Vanaf 14.00 uur staan koffie en thee klaar.
De middag wordt georganiseerd door de Commissie
Bejaardenmiddag Stad van de Grote Kerkgemeente:
Fija, Janny, Truus, Niesje en Rijka.
Voor meer informatie: Rijka Klaassen, tel. (038) 465 42 13)
of Fija de Gelder, tel. (038) 465 76 30
Column
We schrijven woensdag 15 september jongstleden. Op het
NS-Station zie ik op een grote poster dat het vandaag de
‘dag van de scheiding’ is. Echtscheidingsadvocaten en relatiebemiddelaars
vragen hiermee aandacht voor een zo
soepel mogelijk verloop wanneer je samen niet meer verder
wilt. Later op de dag bleek dat het ook nog de ‘dag van de
prostaat’ te zijn, met een reuzenmodel van zo’n écht
mannending op de Dam. Behulpzame urologen erbij die,
jawel, aandacht vroegen voor de werking van dit cruciale
orgaantje. Of er een verband was tussen de twee aandachtspunten
die dag weet ik niet.
Welke dagen hebben ondertussen nog meer gehad: de dag
van de verpleging, de dag van de nierdialyse, de dag van
respect, de dag van de bouw, de dag van de duurzaamheid,
de dag van de Europese gemeenschap, de dag van de onthouding,
natuurlijk Prinsjesdag, dierendag, de dag van de
aarde, de dag van de leraar, de dag van het onkruid, de
dag van het liberalisme, de dag van de wilgen en de dag
van de zeehond, de stranddag (alleen bij mooi weer) en -
laten we niet ze niet vergeten - die goede oude wasdag en
gehaktdag. Oeps, de verjaardag was me nog bijna ontglipt.
En wacht, we hebben nog de kerstdagen en nieuwjaarsdag,
maar dan hebben we eerst nog... Nee, ik stop met de
opsomming.
We worden overweldigd door het aantal dagen waarop,
jawel, onze aandacht wordt gevraagd voor een nobel,
klein of groot, lief, gezond of BELANGRIJK doel.
Ik googlede ‘de dag van’ en had in 0,16 seconde al
5.390.000 hits. Er wordt geen dag overgeslagen, elk
gaatje op de kalender wordt benut. Een weldenkend en
welwillend mens is er maar druk mee. En dan is er ook
nog mijn werk als legerpredikant. Als ik niet oppas kom
ik er niet eens aan toe.
Toen kreeg ik een, al zeg ik het zelf, geweldig idee. Waarom
niet eens een dag waarop je niets hoeft. Gewoon bij wijze
van experiment. En als dit bevalt doen we het vaker, één
keer per week of zo. Gewoon een ‘dag van niks’. Dat nog
nooit iemand daar opgekomen is.
Anne Zweers
Een dag
van niks
11

12
PERSPECTIEF “We
Kerkenraadsvoorzitter en scriba van De Open Kring:
“Wij zijn nog steeds
een wijkgemeente
in ontwikkeling”
In Stadshagen, de jongste wijk van Zwolle, staat ook de nieuwste protestantse
kerk. De Open Kring, drie jaar geleden in gebruik genomen, is het hart van een
wijkgemeente in ontwikkeling. De afgelopen jaren zijn veel nieuwe leden met
open armen en een open geest ontvangen. Als gevolg van de crisis neemt de
meest onstuimige groei van Stadshagen nu wat af, maar er komen toch nog
steeds woningen, bewoners en nieuwe leden voor de wijkgemeente bij. Hoe
ervaar je als gemeente in opbouw de berichten uit andere wijkgemeenten die
alleen maar gekrompen zijn en nu zelfs hun kerkgebouw moeten inleveren?
Dat vroegen we aan Joke Leeuw-Kralt en Kitty Bardelmeijer, respectievelijk
voorzitter en scriba van de kerkenraad van De Open Kring.
zitten hier niet op een eiland, maar
voelen ons zeker betrokken bij wat er in
de andere wijken gebeurt. De twee kerkenraadsleden
van De Open Kring die
ons vertegenwoordigen in de Algemene
Kerkenraad brengen daarover verslag
uit. En we leven mee met de gemeenten
die hun kerkgebouw moeten missen”,
vertellen Joke en Kitty. Bij het bekend
maken van de voorgenomen besluiten
over het afstoten van de kerkgebouwen,
werd aanvankelijk vanuit de AK gesuggereerd
de Hoeksteengemeente te laten
fuseren met De Open Kring. Dat idee
werd niet overgenomen: De Hoeksteen
is nu bezig met de Oosterkerk een nieuwe
gemeente te vormen.
“Als kerkenraad hebben we uitvoerig
gepraat over de mogelijkheid van een
fusie met de Hoeksteengemeente en
ook besproken hoe dat dan zou moeten”,
verklaart Kitty. “We zeggen altijd dat
Kerken in de Groningse nieuwbouw
Een kort maar mooi bestaan
In de veel grote steden in Nederland horen ze helemaal bij het profiel van de
buurt: de protestantse kerken die tussen 1950 en 1990 werden opgetrokken in
de nieuwbouw. Er zit iets vrolijks aan die gebouwen, iets optimistisch: een aanstekelijk
vleugje sfeer van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog.
De bouwers wisten van aanpakken. Dat valt des te meer te bewonderen omdat
het helemaal niet zo vanzelfsprekend is dat al die kerken verrezen. De onkerkelijkheid
in Nederland was al voor de oorlog ingezet: van een minimale 0,3% in
1879 naar 14,4% in 1930. Daarna ging het écht hard: 17,1% onkerkelijken in
1947, 23,6% in 1971 en 48,7% in 1985. Die lijn heeft zich sindsdien voortgezet.
Kortom: de na-oorlogse kerkbouw ging
tegen de trend in. Het percentage meelevende
christenen mocht op het geheel
van de Nederlandse bevolking minder
worden, maar het heeft er alle schijn
van dat de inzet van de doorzetters
enkel groter werd. De steden beschikten
in de binnenstad meestal over een royaal
volume kerkgebouwen uit voorbije eeuwen.
Pragmatisch zou voor de hand
gelegen hebben om die zo efficiënt
mogelijk te gebruiken, eventueel door
meerdere kerkgenootschappen per zondag.
Dat gebeurde echter zelden: de
gemiddelde Nederlandse protestant uit
de wederopbouwfase wilde een modern
gebouw naar de eis des tijds, in de
buurt. Even opvallend was de enorme
versplintering. Wat in 1816 één kerkgenootschap
geweest was (Nederlands
hervormd) bleek anderhalve eeuw daarna
uiteen te zijn gevallen in hervormden,
gereformeerden, christelijke gereformeerden,
bevindelijken, vrijgemaakten
en buitenverbanders. Die allemaal
hun eigen kerken bouwden.
Bouwprogramma
Hoe dit proces zich voltrok, is in Groningen
naar verhouding goed bekend,
Kitty Bardelmeijer (links) en Joke
Leeuw-Kralt bij het schilderij dat ter
gelegenheid van de opening van De
Open Kring werd gemaakt door de leerlingen
van De Zevensprong.
we een open gemeenschap zijn en de
mensen van De Hoeksteen waren dan
ook van harte welkom. Maar eigenlijk
hebben we maar een kleine kerk, die
vooral op feestdagen bomvol zit”, vult
Joke aan. “We zullen de komende jaren
de terugloop in leden kunnen opvangen
doordat Stadshagen nog wel even blijft
groeien, maar ooit houdt ook dat op.
Dan zal ook de Open Kring niet aan
bezuinigingen kunnen ontkomen”,
verwachten de voorzitter en de scriba.
“Daarom zijn we ontzettend blij dat
wij hier drie jaar geleden deze kerk nog
hebben gekregen, zeker nadat de roomskatholieken
die daar eveneens gebruik
van wilden maken, op het laatste
dankzij de gedetailleerde studies die de
historicus G.J. Kok eraan gewijd heeft.
In de jaren vijftig droegen de hervormden
verantwoordelijkheid voor de grote
Martinikerk, Aa-kerk en Nieuwe Kerk
in de binnenstad. Vooral de gereformeerden
onderscheidden zich door hun
bouwprogramma: de Westerkerk van
1906, de Noorderkerk van 1921 (later
vrijgemaakt), de Oosterkerk van 1928.
De energie bleef ook na 1945 groot, de
opofferingsbereidheid eveneens. Zo verrezen
in de nieuwbouwwijken maar
liefst zeven kerken. Opmerkelijk is dat
de gereformeerde en hervormde bouwijver
nog in de jaren zeventig en tachtig
helemaal losstonden van elkaar. Zo werden
in Paddepoel de gereformeerde Garf
en de hervormde Wingerd opgetrokken
op een steenworp afstand van elkaar.
Goede sfeer
In al deze kerken treft de goede sfeer:
vlijmscherpe conflicten als eerder in
1944 blijven uit, omgangsvormen zijn
vriendelijk en de vruchten van een eerder
ongekende welvaart (vooral na de
loonexplosie van 1963) worden niet
alleen genoten, maar tevens verdisconteerd
in daadwerkelijke betrokkenheid
op de Derde Wereld. Afgezien van een

In de rubriek Perspectief reageren gemeenteleden op de maatregelen die de Protestantse Gemeente Zwolle (PGZ) financieel
gezond moeten maken. Deze keer komen twee kerkenraadsleden van De Open Kring aan het woord en beschrijft kerkhistoricus
Gert van Klinken de opkomst en teloorgang van protestantse kerken in Groningen. Voor Zwolle een uiterst herkenbaar verhaal…
moment afhaakten. Dat het toch is
gelukt is te danken aan de samenwerking
met het naastgelegen Zonnehuis,
dat ook diensten houdt in onze kerk.
Maar of dit gebouw er in deze tijd
ook nog was gekomen, is helemaal
de vraag.”
Omarming
Kitty en Joke houden van hun kerkgebouw,
dat letterlijk is ingericht als een
open kring. “Het gebouw geeft een
omarming”, vindt Kitty. Zij en Joke
begrijpen dat het bijzonder ingrijpend
is om de kerk waar je je thuisvoelt en
waar veel herinneringen liggen, opeens
te moeten missen. Joke woont in Westenholte
en behoorde tot de gereformeerde
wijkgemeente die in Het Anker
kerkte. Tien jaar geleden verhuisde deze
gemeente naar een ruimte in De Zevensprong,
een van de eerste basisscholen
in de nieuwe wijk. Daar wachtte de
gemeente, die sinds 2005 tot de Protestantse
Gemeente Zwolle behoort, zeven
jaar op haar ‘echte’ kerk.
Joke herinnert zich nog steeds de emoties
rond de beide verhuizingen, die de
hoogoplopend conflict begin jaren tachtig
(over de kernbewapening) overheerst
in de kerkenraadsnotulen een haast
gemoedelijke sfeer, waarin pastorale
attitude en openheid voor de ander
voorop staan zijn. Des te opvallender is
wat er vanaf de jaren tachtig gebeurt:
zonder dat er sprake is van een duidelijk
conflict of crisis begint de ene na de
andere van deze jonge kerken ‘om te
vallen’ door een sluipend proces van
kerkverlating. Dat dit proces zich in
stilte vertrekt maakt de gevolgen er niet
minder om. De Magnaliakerk wordt
afgebroken in 1992, het jaar waarin de
Opstandingskerk wordt verkocht aan de
vrijgemaakten. De Goede Herderkerk
wordt gesloten in 1997 en in gebruik
genomen door de Pinkstergemeente, in
Vinkhuizen gaat in 1999 De Regenboog
dicht. De Trefkoel in Paddepoel verliest
zowel de gereformeerde Garf (omgebouwd
tot café) als de hervormde
Wingerd. De Stadsparkkerk wordt verkocht
in 2000. Orthodoxe formaties als
de vrijgemaakten lijken zich beter te
houden (overname van de Opstandingskerk
en de Oosterkerk), maar ook daar
slaat de crisis toe (sluiting Morgensterkerk
1993 en Noorderkerk 2008). Aldus
wordt in Groningen een hele reeks
gemeenteleden noodzaakten opnieuw
hun weg te zoeken. “Je bent met een
kleine groep mensen die je allemaal
kent. Toch gaat in zo’n situatie nooit
iedereen mee.” Dat zal waarschijnlijk
ook gebeuren als de Oosterkerk- en de
Hoeksteengemeente samengaan, verwachten
Joke en Kitty. “Ook dan zullen
er mensen helemaal afhaken, of zich bij
een andere wijkgemeente aansluiten.”
Grote verbondenheid
De aanvankelijke gedachte om De
Hoeksteen met hun gemeente te laten
fuseren, ontstond niet zonder reden.
Hoewel gescheiden door de rivier en
een hoge brug, liggen de twee wijkgemeenten
qua gedachtegoed en opvattingen
dicht bij elkaar, menen Kitty en
Joke. Een belangrijk kenmerk van
De Open Kring is volgens hen de grote
verbondenheid van de gemeenteleden,
hoewel dat niet betekent dat iedereen
vrijwel elke zondag de dienst bezoekt.
Er zijn ook jonge ouders die wel een
kind laten dopen, maar die je vervolgens
nooit meer terugziet. “Maar die
worden dan wel uitgenodigd voor een
gloednieuwe kerken nog bij de levensdagen
van de bouwers afgestoten en
afgebroken.
Dat treft des te meer omdat het korte
bestaan van die kerken eerder bloei dan
verkommering weerspiegelt. Er bestaat
tussen 1950 en 1990 een grote bereidheid
om naast werk en gezin enthousiasme
in de kerk te investeren. Dat gebeurt
bovendien op een eigentijdse manier.
Het duidelijkst valt dat af te lezen aan
het functioneren van de evangelisatie en
de tucht. Vóór 1950 vormt angst voor
de hel nog een motief om mensen aan
te sporen tot bekering en wordt instemming
met de aanvaarde leer rigide
gehandhaafd.
Voor zichzelf denken
De generatie die de kerkenring in de
nieuwbouw optrekt vindt dat mensen
voor zichzelf mogen denken. Deze
generatie lijkt een uiterst praktische en
technische attitude door de week, probleemloos
te combineren met traditioneel
taalgebruik op zondag. Degenen
die de kerk geruisloos verlaten, vooral
vanaf de jaren zeventig in grote aantallen,
brengen dat niet op. Zij beschouwen
de Bijbelse taal als iets uit een
voorbije tijd. Opgegroeid in de veilig-
serie gespreksbijeenkomsten. En dan
ontstaan er vaak heel goede gesprekken”,
merkt Kitty op. Al heel lang heeft
de Open Kring een gespreksgroep voor
senioren. Daarnaast staan tal van andere
activiteiten op het programma (onder
meer te vinden op www.openkring.nl),
waar wisselende groepen gemeenteleden
zich toe aangetrokken voelen.
“We zijn nog steeds een wijkgemeente
in ontwikkeling”, stellen Joke en Kitty
vast. Of ze adviezen hebben voor de
Oosterkerk- en de Hoeksteengemeente
die nu ook een nieuwe gemeente moeten
gaan opbouwen? “Als je echt samen
met iets nieuws wilt beginnen, moet je
heel open naar elkaar zijn en met elkaar
zoeken naar nieuwe vormen”, reageert
Joke. “Dan moet je dingen bedenken die
van je samen zijn, een nieuw wijkblad
bijvoorbeeld, een nieuw logo en een
nieuwe naam. Niet roepen: zo was het
altijd bij ons, maar proberen los te laten
wat was. Dat is heel moeilijk, maar het
kan niet anders als je samen wilt werken
aan een nieuwe identiteit.”
heid en welvaart voelen zij bovendien
minder behoefte aan de hechtheid en de
levensbeschouwelijke vorming van een
kerkelijke gemeenschap, die voor degenen
die crisis en oorlog beleefd hebben
wél veel betekenen.
De gevolgen zijn bekend. De protestantse
kerken in Groningen zijn levend en
wel, maar inmiddels (2010) kleiner in
aantal dan de grootste pessimist in 1980
had kunnen voorspellen. Hoe verder?
Het zou interessant zijn om hierover
eens van gedachten te wisselen met protestanten
uit verschillende Nederlandse
steden. Hier ligt nog ongeschreven
Nederlandse kerkgeschiedenis.
De Ark, een typische naoorlogse
kerk in Groningen-Zuid.
13

14
Christa spreekt met warmte en enthousiasme over de opleiding.
De mede-cursisten kwamen uit diverse geloofsrichtingen en uit
verschillende leeftijdsgroepen. “Boeiende gesprekken waren er”,
zegt ze en haar ogen stralen. “Eigenlijk vond ik het allemaal
prachtig. Zoveel mogelijkheden, zoveel richtingen, zoveel
gedachten over God.” Dogmatiek vond ze een leuk en leerzaam
vak. “Je komt uit de - toch beperkte - kring van ‘het geloof van
huis-uit’. En dan ontvouwt zich de breedheid aan opvattingen
over God. Toch, als persoon voelde ik me toen wat onzeker. Mij
bekroop meermalen het gevoel: ben ik wel gelovig genoeg?”
Praktijk
Tijdens de opleiding liep Christa stage bij onder andere de
rooms-katholieke parochie in Zwolle-Zuid en maakte ze kennis
met het ziekenhuispastoraat. “Daar begon in zekere zin ook de
invulling van mijn persoonlijke overtuiging: werken met mensen
heeft voor mij alles te maken met geloven in God”, vertelt ze. “In
de praktijk kom je dan jezelf tegen, je stelt jezelf vragen in de zin
van: doe ik het wel goed, waar moet ik bij mezelf aan werken?
Ik heb, vaak op vrijwillige basis, in verschillende vormen van
pastoraat gewerkt zoals ouderenpastoraat, in een zogeheten
Buddy-project voor aidspatienten, in het kerkasiel in de
Scheppingskerk en later in De Hoeksteen. Mooi werk om te doen
maar soms ook heel intensief en aangrijpend. Je komt in een
wereld waarvan je het bestaan alleen maar vermoedde.”
Persoonlijke vorming
“Mijn ervaring is”, vervolgt Chirsta, “dat naast een theologische
opleiding een vorming op het gebied van ‘hoe ga ik met mensen
om’ en vooral ook ‘hoe ga ik met mezelf om’ broodnodig is. In
een driejarige cursus Psychologie ben ik daarmee bezig geweest,
heb ik geleerd op mijzelf te vertrouwen.
Het is een verdieping van de vraag hoe ik zelf in het leven sta en
hoe God daarin een plaats heeft.” Al pratend pakt ze een klein
boekje van de tafel. Het is ‘De weg van de mens’ van Martin
MIJN INSPIRATIE Kerkelijk werker Christa van Stappen
Christa van Stappen-Ormel (1948) is kerkelijk
werker in de Oosterkerk. In 1987 begon
zij met de hbo-opleiding Theologie (Godsdienst)
van de Christelijke Hogeschool Windesheim.
Een voorbeeld van tweedekansonderwijs.
De kinderen gaan het huis uit, ‘wat
ga ik nu doen’ is dan de vraag. Voor haar
stond een ding vast: het moet ‘iets met mensen’
zijn. De opleiding kende destijds twee
richtingen: de pastorale variant en de lerarenvariant.
Voor haar was de keus snel
gemaakt: de pastorale variant wordt het.
Christa van Stappen: “Mij bekroop meermalen het gevoel:
ben ik wel gelovig genoeg?”
“Werken met mensen
heeft alles te maken met geloven in God”
Buber. Ze leest voor wat Rabbi Susja de lezer voorhoudt: “In het
toekomende Rijk zal mij niet gevraagd worden: ‘Waarom zijt gij
niet Mozes geweest?’ Mij zal gevraagd worden: ‘Waarom zijt gij
niet Susja geweest…’ Dat is in een paar woorden mijn inspiratie.
Ik hoor in mijzelf soms de vraag: waarom ben jij ‘jij’ niet. Dat
helpt mijzelf, maar het is ook de kern van het pastoraat: anderen
dichter bij mijzelf én bij God te brengen. Ik realiseer me dat ik
daarin ook veel ontvang van de mensen om me heen.
Werken in de Oosterkerk
In januari 1995 kwam Christa voor het eerst, in deeltijd en tijdelijk,
in de Oosterkerk na het vertrek van ds. Van Santen. In 2002
kwam ze in vast dienstverband terug. “Aanvankelijk heb ik vooral
het ouderenpastoraat gedaan, maar nu is het zo georganiseerd dat
ik deel uitmaak van het team van pastores en daarin verantwoordelijk
ben voor ‘mijn eigen wijkje’. Niet meer gericht dus op een
bepaalde groep gemeenteleden, maar pastoraat in de breedte. Ik
ben daar zeer gelukkig mee.”
“Je komt in een wereld waarvan je het
bestaan alleen maar vermoedde”
De toekomst van de kerkelijk werker als functionaris in de kerk
houdt Christa zich ‘eerlijk gezegd’ niet zo bezig. “Ik heb nog
enkele jaren te gaan en heb het goed naar mijn zin. Maar mijn
ervaring heeft me wel een aantal dingen geleerd rond de positie
van de kerkelijk werker. De kerkelijk werker ‘professionaliseert’
in een snel tempo en ontwikkelt een eigen beroepsprofiel. Nog te
vaak heeft de kerkelijk werker een part-time en tijdelijk dienstverband
en is ‘gatenvuller’ in een periode van een vacante predikantsplaats.
Ik wil onderstrepen dat de kerkelijk werkers goed
zijn opgeleid en op de praktijk gericht en ik denk ook dat een
goede taakomschrijving nodig is.”

AANDACHT VOOR
Kerkelijk werkers binnen de PGZ
De groei van Zwolle-Zuid en het ontbreken van voldoende
middelen om in de Adventskerk een tweede predikant aan
te stellen, was voor de Hervormde Gemeente aanleiding tot
de aanstelling van de eerste kerkelijk werker. Wil Treep, nog
steeds werkzaam in deze functie, kwam in dienst op 1 juni
1991. Zij is vooral actief in het ouderenpastoraat onder de
bewoners van de Kievitsbloem. Sinds medio 2007 is Dirk Jan
Steenbergen in de Adventskerk de tweede kerkelijk werker
voor het jongerenwerk.
Op dit moment is ook in de Oosterkerk (Christa van Stappen)
en de Emmaüskerk (Gijs van Vulpen) een kerkelijk werker
actief. Alle kerkelijk werkers binnen de PGZ hebben een
Jaarthema Sionskerk:
‘De hemel open’
‘De hemel open’, is het jaarthema van de Sionskerk. Veel
mensen zijn vandaag op zoek: naar het hogere, naar iets dat
boven het dagelijkse leven en ook boven henzelf uitstijgt.
Iets of Iemand die zin en doel geeft aan het leven. Dit is heel
begrijpelijk. Zo zijn mensen ook gemaakt: op zoek naar
diepere vervulling.
In de kerk zoeken wij de diepste zin van ons leven in God.
Wij geloven dat Jezus ons de weg naar God wijst, ja, zelf de
Weg is. Als Jezus zijn discipelen roept om Hem te volgen,
dan zegt Hij: “Jullie zullen grotere dingen zien, jullie zullen
de hemel open zien.” (Johannes 1vers 52)
Het thema ‘Als God de hemel opent’, is volledig geïnspireerd
op Jezus’ woorden uit de Bijbel. Vanuit het Evangelie naar
Johannes kijkt de wijkgemeente naar Wie Jezus is en wat het
volgen van Hem betekent.
Er is een dvd verkrijgbaar over het Johannesevangelie en in
de kerkdiensten zal het hierover gaan.
Cursus voor managers
en bedrijfsleiders
De Sionskerk organiseert een speciale cursus voor managers
en bedrijfsleiders. Christen zijn en leiding geven in het
bedrijfsleven, hoe doe je dat? Wat voor leider ben jij? Wat in
je werk levert spanning op en waar krijg je energie uit? Waar
loop je tegenaan? Maakt het christelijk geloof verschil op de
werkvloer? Hoe ga je in de crisis om met ontslag en (dreigend)
faillissement? En hoe zit een bedrijfsleider in de kerk?
In gesprekken met elkaar worden vragen als deze besproken.
Najaarsbijeenkomst op maandag 1 november, bij een van de
deelnemers op de zaak. De voorjaarsbijeenkomst is op
14 maart 2011. Belangstellenden zijn van harte welkom.
Info: ds. H. Evers, tel. (038) 455 06 50
Christmas Carols
parttime dienstverband.Wie kerkelijk werker wil worden,
moet de hbo-opleiding Theologie voor kerkelijk werker
hebben afgerond. Op de website www.pkn.nl (onder Actief
in de kerk/Ambten en functies) staat meer over de werkzaamheden
en bevoegdheden van de kerkelijk werkers. Zij worden
niet, zoals dat met predikanten gebeurt, ‘in het ambt bevestigd’
en zijn dan ook geen ambtsdragers. Kerkelijk werkers
zijn niet bevoegd de doop en het Heilig Avondmaal te bedienen,
maar gaan wel voor in kerkdiensten. Als zij door een
gemeente ‘in de bediening zijn gesteld’, kunnen zij in aanmerking
komen voor een preekconsent. Ook daarover meer
op de website.
Bijbel & Kunstdienst
In de Bijbel & Kunstdiensten, die op elke eerste zondag van
de maand in de Sionskerk worden gehouden, is te zien hoe de
Bijbel een rol speelt in de kunst. Naast organist Gert Hendriks
speelt ook vaak een violist mee, Jeroen Knol. Voorganger is
ds. H. Evers, de diensten beginnen om 19.00 uur. In deze
diensten zijn zeker ook mensen welkom die niet zo kerkelijk
betrokken zijn en wel belangstelling hebben voor kunst.
Het jaarthema van de Sionskerk, ‘De hemel open’, licht ook
in de Bijbel & Kunstdiensten op. Op zondag 7 november is
via de beamer in de kerk het schilderij ‘Johannes de Doper
preekt’, te zien.
Het is geschilderd
door Rembrandt in
1635. In de dienst
staat Johannes de
Doper centraal; hij
mag wijzen op
Jezus, waarmee de
gemeente op weg
gaat naar Advent.
Missionaire gemeente
De Sionskerk wil een missionaire gemeente zijn. Dat blijkt
ook uit haar doelstelling: “De Sionskerkgemeente wil volwassenen
en jongeren van binnen en buiten de gemeente uitnodigen
samen te komen in de Naam van Jezus Christus tot eer
van God, om te groeien in geloof en in dienstbaarheid.”
Maar hoe doe je dat? Hoe ben je een uitnodigende gemeente?
Speciaal hiervoor organiseert de Sionskerk een gemeenteavond
op woensdag 3 november. Spreker is ds. H. Van Ark.
De avond begint na de dienst voor Dankdag voor gewas en
arbeid, om 20.15 uur.
In de Sionskerk wordt de gemeentezang aan het orgel begeleid door de vaste organist Gert Hendriks. Soms worden er ook
andere muziekinstrumenten bespeeld, zo zijn er op feestdagen vaak trompettisten. Eén keer in de maand speelt de band
Sjema en dan is er zingen vóór de dienst.
Op 19 december 2010 verzorgt Sjema een speciale concertdienst in de Sionskerk, aanvang 19.30 uur. Voor de derde keer is
dit een dienst vol Christmas Carols. In een programma van ruim een uur speelt en zingt Sjema voor en met de gemeente als
opmaat naar Kerst. Het is bandleider Gert Hendriks weer gelukt een aantal min of meer onbekende Carols te vinden en te
bewerken. De toegang is vrij met een collecte bij de uitgang.
15

16
JONG IN DE KERK
Gemiddeld zijn ze veertien jaar, de jongens en meiden van de
filmploeg in De Hoeksteen. Een jaar geleden daagde André
Harsevoort, zelf vader van twee, deze groep tieners uit om mee
te doen aan een opdracht. Maak een film over hoe je God kunt
vinden. En dat lieten Wouter van der Sluis, Hannah Bremer,
Ruben Smink, Eva Harsevoort, Joren la Roi en Myrthe van
Driezum zich geen twee keer zeggen. ‘Filmploeg Rondom 14’
ging aan de slag.
Tijdens enkele kerkdiensten kwamen de tieners bij elkaar op hun
eigen plek in De Hoeksteen. Het project startte met een cathechisatiebijeenkomst
onder leiding van ds. Margo Jonker. Tijdens die
bijeenkomst gaven de jongeren eerst zelf antwoord op de vraag
‘Hoe kijk je aan tegen God?’ “Daar gebruikten we kaartjes met
steekwoorden voor”, vertelt Wouter. “Zo stonden er op de kaartjes
woorden als Redder of Held. Daarna moesten we de kaartjes
op volgorde leggen; welke woorden passen het meeste en welke
het minste bij jouw beeld van God.”
Maar een verhaal vertellen kan ook in beelden. Samen keken ze
naar verschillende filmfragmenten die telkens hetzelfde verhaal
vertelden. Daardoor leerden ze dat hetzelfde verhaal op verschillende
manieren verbeeld kan worden, maar ook op verschillende
manieren kan overkomen. De conclusie bij de jongeren was
tweeledig: “Een goed verhaal heeft een begin en een einde,
vormt een cirkel. En… wij kunnen het beter dan wat we tot
nu gezien hebben.”
Gemeente betrokken
Een plan de campagne werd gemaakt en de filmploeg ging voortvarend
aan de slag. Daar werd ook de Hoeksteengemeente op
verrassende wijze bij betrokken. Op een willekeurige zondagochtend
werden de bezoekers van de kerkdienst ontvangen door twee
filmploegjes. Zomaar naar binnen glippen was er niet bij. Eerst
even wat vragen beantwoorden op camera graag. “En dat was erg
leuk”, vertelt Joren. “We stelden de bezoekers drie vragen.
De filmmakers. Van links naar rechts: Joren, Ruben,
Wouter, Eva en Hannah. Myrthe ontbreekt op de foto.
‘Jong in de kerk’ is nieuw in Gaandeweg. In
deze rubriek wordt steeds een onderdeel van
het werk voor jongeren (van alle leeftijden)
in de wijkgemeenten in de schijnwerpers
gezet. Deze keer de impressie van een filmproductieproces,
uitgevoerd door de groep
Rondom 14 van De Hoeksteen. Wie onderwerpen
heeft voor deze rubriek: mail naar
gaandeweg@pknzwolle.nl
Jongeren uit De Hoeksteen maken film
Zoeken naar God
met de zintuigen van een tiener
Wie op de Startzondag in De Hoeksteen werd uitgenodigd plaats te nemen in de consistorie, moest niet
vreemd opkijken. De ruimte was ingericht als een mini-bioscoopzaal die per voorstelling ruimte bood
aan zes mensen. De titel van de vertoonde productie: ‘Hoe vind je God?’ Popcorn en cola ontbraken,
maar de makers van ‘de film’ meldden van tevoren al: “Het is de moeite waard.” Zij vertellen hoe de
film tot stand kwam en wat ze daar zelf van opstaken.
Wat komt u hier doen? Waarom bent u hier? en Met welke steekwoorden
omschrijft u God?”
Dat bleken geen eenvoudige vragen te zijn voor de kerkgangers.
Op de eerste vraag werd vaak enigszins verbaasd gereageerd.
Een ‘dat-is-toch-logisch-houding’ of ‘wat-een-rare-vraag’ was
een veelgeziene reactie. Bij de tweede vraag werd het al interessanter:
veel bezoekers bleken naar de kerk te gaan om het geloof
samen te delen, om bij elkaar te zijn. En natuurlijk vond een deel
van de bezoekers het niet meer dan vanzelfsprekend; ‘we doen
het al jaren zo, macht der gewoonte’. Een enkeling meldde heel
eerlijk ‘omdat het moet van mijn ouders’.
De derde vraag was het moeilijkst te beantwoorden. “Maar”, zegt
Wouter stellig, “veertig procent van de geïnterviewden omschreef
God toch wel met het woord liefde.” Joran vult aan: “Veel mensen
vonden het ook moeilijk om God in woorden te beschrijven.
Ik denk dat ze het vaak wel in hun hoofd weten, maar moeilijk
vinden om het hardop te zeggen.”
Intensief aan de slag
Het resultaat was een heleboel beeldmateriaal dat door de filmploeg
werd bekeken en uitgezocht. “We hebben die beelden zo
vaak gezien, dat ik precies weet wie wat zegt”, vertelt Ruben.
“Zo intensief zijn we er mee aan de slag geweest.” De reacties
van de mensen bracht ook het een en ander teweeg bij de jongeren
zelf. Joren: “Soms omschrijven mensen God met een gevoel.
Dan duurt het even voordat je snapt wat ze bedoelen.” Wouter
vult aan: “Iets omschrijven wat niet tastbaar is, is ook moeilijk.”
En zoals dat een professionele filmploeg betaamt, blijven ze
kritisch. Ze zijn het zeker niet altijd eens met de mening van de
kerkgangers. “Ik ben toch meer van het nieuwerwetse geloven”,
licht Wouter toe. “Ik ga wel vaak naar de kerk, maar niet elke
week. Als ik ’s ochtends wil uitslapen, weet ik dat ik God ook kan
vinden in mijn slaapkamer.” Waarop Ruben aanvult: “Ik ga juist
elke week naar de kerk. Maar soms voelt dat alsof ik een verhaal

al te vaak gehoord heb. En daardoor kun je juist negatief tegenover
de kerk gaan staan.”
Ook Hannah Bremer heeft het leuk gevonden om mee te werken
aan de film. “Onze kerk doet eigenlijk nooit iets voor middelbare
scholieren en nu deed André dat wel! Het was ook leuk om door
deze film iets met God te doen; we konden daar helemaal onze
eigen draai aan geven.”
Buiten de kerk
Toch was de opdrachtgever, André, nog niet helemaal tevreden.
Want waarom ga je alleen op zoek naar God in de kerk, als je
tegelijkertijd zelf zegt dat God ook buiten de kerk te vinden is?
En dat resulteerde in een dag fotografie in de natuur. Of ze daar
God gevonden hebben? Hannah zegt van wel en zij denkt dat
God ook te vinden is in een gedicht of een verhaal. De redenatie
van de drie heren: als je het wetenschappelijk bekijkt, lijkt de
natuur heel ‘normaal’. Ruben: “Maar tegelijkertijd stel je jezelf
de vraag, hoe het zomaar kan dat er zo iets moois ontstaat uit
een klein zaadje.” En volgens Wouter moet je soms eerst goed
zoeken voordat je God vindt. “Mooie dingen moet je niet voor
normaal aanzien.”
De filmploeg kijkt in ieder geval met een tevreden gevoel terug
op deze productie. Er is veel lol gemaakt, de koekjes waren
lekker, ze hebben elkaar (nog) beter leren kennen, het kostte
veel meer tijd dan gedacht, ze zijn actief aan de slag geweest
en het was ook heel leerzaam.
Het eindtresultaat is te vinden via de website:
www.dehoeksteen.nl. Klik op Actueel en ga naar Fotoverslag
Startzondag. Dan naar Startzondag 12 september 2010.
Daar staat een link naar Youtube.
“Het was een voorrecht om
met deze jongeren te werken”
Het begon allemaal een jaar geleden. André Harsevoort legde
zijn idee vol enthousiasme voor aan de dominee en de jeugdouderling.
“Voor kinderen tot 13 jaar hebben we vanalles geregeld
in De Hoeksteen”, vertelt André. “Maar naast basiscathechese
is er niet veel meer. Als ouder zie ik dan het risico dat
we onze tieners kunnen verliezen. En ik wilde proberen iets
met deze leeftijdsgroep te doen.” Dat resulteerde in het filmproject
met Rondom 14, gewoon door te gaan doen.
Voor André is het proces belangrijker dan het resultaat. “Ik
wilde graag met deze groep jongeren op weg. Niet door het
van ze over te nemen, maar door langs de lijn te blijven staan
en de juiste voorwaarden te scheppen. Dat was voor mij persoonlijk
een leerdoel.” Aan die verwachting heeft hij naar eigen
zeggen kunnen voldoen. “Dat was soms wel lastig. Maar het
is me niet tegengevallen. Ik ben niet gaan trekken, maar heb
geprobeerd ze te mobiliseren als het proces stil viel, zonder
ze te veel in een richting te sturen.”
De groep was volgens André inspirerend. “Ze zijn open, direct
en bijzonder goed in staat om onder woorden te brengen wat
ze vinden en denken. De sociale veiligheid was zo groot, dat
iedereen kon zeggen wat ie wilde. Niemand gedroeg zich
anders, er was een groot vertrouwen in elkaar.”
Ook André ziet dat ouders met tieners sneller afhaken in de
kerk. “Daarom is het zo belangrijk om iets voor deze leeftijd
te doen. Dat ze vanuit eenzelfde set basiswaarden en -normen
samen aan de slag gaan. Dan zie je veel verschillen tussen de
tieners, maar ook een gezamenlijke verbinding. En daar moeten
wij een platform voor bieden. Het geeft energie om deze voorwaarden
te mogen scheppen en het was een groot voorrecht om
met deze groep te mogen werken.”
“Wat komt u hier doen?”
“Ik ga naar de kerk.”
“En Ruben, heb jij God al gevonden?”
“Heb je voor mij twee kaartjes
voor de film?”
“Ja hoor, maar u moet nog wel
even wachten”
“De consistorie als bioscoopzaaltje, wie had
dat gedacht? De Hoeksteen is echt op
heel veel manieren te gebruiken.”
17

18
KERKELIJK BUREAU
COLOFON
Protestantse Gemeente Zwolle
Centraal adres voor Algemene Kerkenraad, Kerkrentmeesters
en Diakenen
Kerkelijk Bureau: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle
Geopend: maandag t/m vrijdag 8.00 – 12.00 uur
Tel.: (038) 421 75 96 - Fax: (038) 423 04 79
E-mail: administratie@pknzwolle.nl
Website: www.pknzwolle.nl
Website diaconie: www.diaconiezwolle.nl
Bankrekeningen:
College van Kerkrentmeesters: 800 430 en 69.96.41.705
College van Diakenen: 874 034 en 69.95.43.320
Gaandeweg: 69.97.69.167
Beheer en Exploitatie Grote Kerk: 587 931 en 69.97.43.745
Schnitgerorgel: 59.80.52.100
Collectepenningen
Er zijn penningen verkrijgbaar van: € 0,20, € 0,50, € 1,-, € 2,-, € 5,- en
€ 10,-. Verkoopadres Kerkelijk Bureau. Hier kan contant, per pin of
door middel van een eenmalige machtiging worden betaald.
Overige verkoopadressen:
Emmauskerk en Adventskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur
Stinskerk: 1e maandag van de maand 16.30 - 17.30 uur
Sionskerk: 1e donderdag van de maand 18.00 - 19.00 uur
Open Kring: 1e maandag van de maand van 18.30 - 19.45 uur
In Zwolle-Noord: E. van Buiten, Welle 58, K. Smit, Meppelerdiep 92
In Zwolle-Zuid: A. Renting-van Veen, Steggingmarke 13 en
W.A. Stomp-de Koning, Rendierveld 41. In Stadshagen: L. Blauw,
Goudplevierstraat 123 (tel. 460 90 16)
Op deze adressen kan contant of door middel van een
eenmalige machtiging betaald worden.
Aanvragen kerkelijke huwelijksbevestiging
Bruidsparen, die hun huwelijk kerkelijk willen laten bevestigen,
wordt verzocht deze aanvraag twee maanden van tevoren
in te dienen bij het Kerkelijk Bureau. Hiervoor dient u persoonlijk
langs te komen (bij voorkeur tijdens de openingstijden
tussen 8.00 en 12.00 uur). Een aantal zaken moet
namelijk even doorgesproken worden. Ook zijn aan het
gebruik van de kerk kosten verbonden. Prijzen zijn op te
vragen bij het Kerkelijk Bureau.
Gaandeweg
is het magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente
Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle en
De Hoofdhof Berkum
Derde jaargang nr. 5, oktober 2010
Verschijnt zes keer per jaar. Oplage: 11.000
Redactie:
Ds. Iemke Epema (hoofdredacteur), Gery Bruins (eindredacteur),
Saskia Dankers, Rob van Harten en Jan Nauta
Redactionele bijdragen aan dit nummer:
Joost van Belois, Astrid Nauta, Marleen Tienstra en
scribenten van wijkgemeenten en kerkelijke organisaties
Fotografie: Wim Andel, Gery Bruins, André Kruiswijk, Astrid
Nauta, Wim van Stappen, Wil Treep, Hilde van der Veen, Carl
Withaar en anderen
Verhuizingen binnen de PGZ
Wist u dat elke wijkkerk een apart wijknummer heeft en dit bepaald
wordt door geografisch vastgestelde grenzen?
Wanneer u dus gaat verhuizen naar een andere wijkgemeente binnen
de Protestantse Gemeente Zwolle, verhuist u dus ook naar een andere
geografische wijkgemeente.
Indien u echter bij uw oude wijkgemeente wilt blijven behoren, kunt u
dit aangeven bij de melding van uw verhuizing. We spreken dan over
‘perforatie’. U dient dit echter zelf aan te geven. Ditzelfde geldt eveneens
als u naar een gemeente buiten Zwolle verhuist, maar lid wilt blijven van
uw huidige wijkgemeente.
Ook indien u eerder getekend hebt voor een voorkeurgemeente en u
gaat verhuizen (zelfs binnen de geografische wijkgemeente) dient u zelf
aan te geven of u bij uw voorkeurgemeente wenst te blijven behoren.
Wanneer u dit niet zelf aangeeft vervalt de voorkeurgemeente in de
landelijke ledenregistratie en komt u automatisch in uw nieuwe
geografische wijkgemeente.
Tot het moment dat er een goede oplossing is gevonden voor het behouden
van de voorkeurgemeente bij verhuizing, is het dus het beste wanneer u
zelf hierin actie onderneemt. Als u bij het Kerkelijk Bureau uw verhuizing
meldt, maak dan zelf uw wensen kenbaar. Dan wordt een en ander ook in
de landelijke ledenregistratie correct geadministreerd.
Wij willen doorgaan…
Het is alweer bijna drie jaar geleden dat het allereerste nummer
van Gaandeweg op uw mat viel; inmiddels zijn daar zeventien uitgaven
achteraan gekomen. Als redactie bekijken we die stapel met
verwondering en voldoening. En met dankbaarheid, voor de inzet
van tientallen medewerkers uit alle hoeken van de PGZ, die teksten
schrijven en foto’s maken. En voor de Algemene Kerkenraad,
die de uitgave van dit PGZ-brede communicatiemiddel elk jaar
weer op de begroting zet. Wij bedanken ook de adverteerders voor
hun financiële ondersteuning en – last but not least – onze lezers
die jaarlijks een bijdrage geven.
Bij dit nummer vindt u hem weer: de acceptgiro waarmee u geld
kunt overmaken. Als redactie hopen we dat u Gaandeweg een
warm hart toedraagt en dat u dat met een gift laat blijken. Dat is
dan voor ons een hart onder de riem. Want wij willen niets liever
dan doorgaan met Gaandeweg.
Redactie Gaandeweg
Vormgeving en grafische productie: Dit magazine is
milieuvriendelijk geproduceerd door Drukkerij Upmeyer
Advertentiebeheer
Kerkelijk Bureau tel. (038) 421 75 96
De volgende Gaandeweg verschijnt in de week van 13 december
en loopt tot en met zondag 20 februari 2011.
Kopij en foto’s dienen uiterlijk maandag 15 november te zijn aangeleverd
via Gaandeweg@pknzwolle.nl of schriftelijk bij het
Kerkelijk Bureau.
Aandacht voor…
In de rubriek ‘Aandacht voor’ is ruimte voor berichten uit de wijken
en van kerkelijke organen en organisaties, die van belang zijn voor
zoveel mogelijk lezers.

AANDACHT VOOR
Speuren naar sporen
van troost
De oecumenische werkgroep Verliezen Verwerken
Salland/NoordWest Overijssel houdt
op zaterdag 27 november 2010 een thema- en
ontmoetingsdag in het Dominicanenklooster,
Assendorperstraat 29, in Zwolle.
Als je een partner of andere geliefde verliest,
sta je aan het begin van een reis in onbekend
gebied. Op die moeizame weg is het zoeken,
ja speuren naar sporen van troost.
Op de themadag houdt pastor Baptiste Tuin,
verbonden aan het Dominicanenklooster,
’s ochtends een inleiding over het thema:
‘Speuren naar sporen van troost.’ Er is gelegenheid
vragen te stellen en met haar in gesprek gaan.
Na de lunch is er ruimte om in kleinere groepjes met elkaar over het thema te praten
en als mensen dat willen, over eigen ervaringen te vertellen. Het is ook mogelijk om
het thema op een creatieve manier vorm te geven, door middel van aquarelleren of
werken met speksteen.
De kosten voor deze dag bedragen € 15,00 per persoon inclusief koffie/thee en
lunch. Voor wie dit bedrag een belemmering vormt, wordt verzocht dit bij opgave
aan te geven. De zaal is op vanaf 10.00 uur. Het programma begint om 10.30 uur en
wordt omstreeks 16.00 uur afgesloten.
Voor meer informatie en opgave:
Rietje van Voorst, tel. (038) 454 74 74, e-mail: r.van.voorst@home.nl
Rita Kruizinga, tel. (0572) 356 675, e-mail: ritakruizinga@hotmail.com
Filmavond in De Hoeksteen
Op 2 november is er weer een filmavond in De Hoeksteen. De titel van de dvd die
wordt bekeken is nog niet bekend, wel dat het een film is van ‘filmhuiskwaliteit’ is.
De apparatuur in de kerk is inmiddels vernieuwd. De film wordt kort ingeleid en
nabesproken door Lodewijk Kruithof. De avond start om 19.45 uur. Toegang gratis,
alleen koffie/thee is voor eigen rekening. Wie wil komen wordt verzocht, zich
uiterlijk 31 oktober aan te melden. Liefst per e-mail: lp.kruithof@xs4all.nl of
telefonisch: (038) 454 58 21.
Verborgen schatten uit Moderne Devotie
De stichting Thomas a Kempis stelt zich
ten doel het gedachtegoed van Thomas a
Kempis levend te houden in Zwolle en
omgeving. Omdat Thomas geworteld
was in de Moderne Devotie, staat deze
beweging centraal in de najaarscursus
van de stichting: ‘Verborgen schatten
uit de Moderne Devotie.’ Als gangmakers
binnen die beweging gelden Geert
Groote (1340-1384), Dirc van Herxen
(1381-1457) en Gerard Zerbolt van
Zutphen (1367-1398). Wat zij schreven
is tegenwoordig minder bekend. Inleiders
maken deze teksten toegankelijk.
Op dinsdag 2 november houdt dr. J.L.
(Lydeke) van Beek een inleiding over
Dirc van Herxen. Ze schreef de dissertatie
“Leken trekken tot Gods Woord.
Dirc van Herxen (1381-1457) en zijn
Eerste Collatieboek”.
Op dinsdag 23 november spreekt
dr. R.Th.M.(Rudolf) van Dijk over
Gerard Zerbolt van Zutphen. Tot de onbekende
geschriften, de ‘verborgen schatten
uit de Moderne Devotie’, behoort
Zerbolt’s boek ‘Geestelijke bestijgingen’.
Rudolf van Dijk (Karmeliet en wetenschappelijk
medewerker van het Titus
Brandsma Instituut te Nijmegen): “In de
vijftiende eeuw behoorde dit boek zeker
niet tot de ‘onbekende geschriften’ of
‘verborgen schatten’. Het was een in
brede kring verspreid en gelezen boek.”
De bijeenkomsten zijn in het Dominicanenklooster,
Assendorperstraat 29.
Ze beginnen om 20.00 uur en duren twee
uur. Deelnamekosten: € 40,00; op studentenpas
€ 30,00; één avond € 15,00 (studenten
€ 10,00) inclusief thee of koffie.
Maximaal veertig deelnemers, op volgorde
van binnenkomst.
Informatie en opgave: Stichting Thomas
a Kempis, Zuiderpad 31, 8355 CC
Giethoorn, tel. (0521) 362 452, of
e-mail: vriendenTaK@gmail.com
Zonnehuis zoekt
nieuwe kosters
Bij communieviering en kerkdienst in Het
Zonnehuis in Zwolle zijn op zondag nogal
wat vrijwilligers actief. Hun inzet wordt door
bewoners en de geestelijke verzorging zeer
gewaardeerd. Maar doordat het aantal vrijwilligers
nu te gering is, wordt de druk voor
degenen die meedoen soms te groot. Daarom
is Het Zonnehuis op zoek naar nieuwe vrijwilligers.
Zij kunnen kiezen uit de volgende
functies en activiteiten.
Vier coördinerende kosters begeleiden bij
toerbeurt het halen en weer terug brengen van
de bewoners van en naar hun buurt en straat.
Zij doen dat samen met assistent-kosters die
zo eenmaal per maand komen en daardoor
de weg in het verpleeghuis goed kennen.
Zij begeleiden weer de ongeveer tien vrijwilligers
vanuit de kerken. En dan zijn er nog
zaalkosters, bij voorkeur twee per zondag,
die de kerk inrichten voor het gebruik door
Het Zonnehuis.
De communieviering vindt plaats om
10.15 uur in de Muinckzaal en duurt twintig
minuten; de kerkdienst in de wijkkerk van
De Open Kring is van 11.30 tot 12.15 uur.
Het vrijwilligerswerk valt daarmee tussen
ongeveer 10.00 en 12.30 uur.
De geestelijke verzorging zou het liefst
beschikken over vijf assistent-kosters per
zondag, dan is er voor elke buurt één. Bij een
aanbod van twintig vrijwilligers voor deze
functie heeft iedereen hooguit eens in de vier
weken ‘dienst’ en wordt ook het onderling
ruilen gemakkelijker. Om dezelfde reden zijn
minimaal acht zaalkosters nodig.
Wie meer informatie wenst, kan bellen met
Gerry Hutten, secretariaat geestelijke verzorging,
tel. (038) 457 44 45 of met Roel Slagter,
coördinerend koster, tel. (038) 421 56 51.
Of mailen naar:
g.hutten@zorgcombinatiezwolle.nl of
h.r.slagter@home.nl
Een keer de gang van zaken meemaken en
de sfeer proeven, kan uiteraard elke zondag.
19

Zondag
24 oktober
Zondag
31 oktober
Woensdag
3 november
Dankdag
Zondag
7 november
Zondag
14 november
Zondag
21 november
Laatste zondag
kerkelijk jaar
Zondag
28 november
Eerste Advent
Zondag
5 december
Tweede Advent
Zondag
12 december
Derde Advent
20
KERKDIENSTEN
Adventskerk
Talmaplein 2
Zwolle - Zuid
Mw. ds. N.A. Eygenraam
Ds. J.T. Tissink
Mw. W. Treep
D.J. Steenbergen
Tel. scriba: (038)4658028
www.adventskerk.nl
9.00 uur
mw. ds. N.A. Eygenraam
10.15 uur
mw. ds. N.A. Eygenraam (doop)
19.00 uur drs. F. Revet
9.00 uur
mw. ds. N.A. Eygenraam
10.15 uur
mw. ds. N.A. Eygenraam
19.00 uur ds. J.T. Tissink
9.00 uur ds. J.T. Tissink
10.15 uur ds. J.T. Tissink
(Wind in de zeilen)
19.00 uur ds. J.J.N. Wilmink
(Opendeurdienst)
9.00 uur dhr. D.J. Steenbergen
10.15 uur dhr. D.J. Steenbergen
(dienst kerk, school en gezin)
19.00 uur dhr. K. Fredriks
9.00 en 10.15 uur
mw. ds. N.A. Eygenraam,
ds. J.T. Tissink en mw. W.J. Treep
(gedenken overledenen)
19.00 uur Taizé-viering
9.00 uur ds. J.T. Tissink
10.15 uur ds. J.T. Tissink
(Schrift en Tafel)
19.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam
(avondgebed/liedmeditatie)
9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam
10.15 uur dhr. D.J. Steenbergen
(Wind in de zeilen)
19.00 uur dienst
(avondgebed/liedmeditatie)
9.00 uur ds. J.T. Tissink
10.15 uur ds. J.T. Tissink (doop)
19.00 uur ds. A. Pietersma
(avondgebed/liedmeditatie)
Emmauskerk
Campherbeeklaan 53
Zwolle - Berkum
Tel. scriba: (038)4532463
www.emmauskerk-berkum.nl
10.00 uur
ds. J.H. van Osch, Vaassen
10.00 uur
ds. G.L. Kruizinga, Dalfsen
19.30 uur
zie de Hoofdhof
10.00 uur
ds. A.J. Plaisier, Amersfoort
19.00 uur
ds. H. Bakhuis, Hoogeveen
10.00 uur
ds. H. Frijling
10.00 uur
dhr. G. van Vulpen
19.00 uur
ds. J.F. Schuitemaker, Nunspeet
10.00 uur
ds. G.A. Cnossen
19.00 uur
ds. J.A. Woudenberg,
IJsselmuiden
10.00 uur
ds. W. Andel, Oosthem
10.00 uur
ds. L.P. Miedema
Grote Kerk
Grote Markt 18
Zwolle - Centrum
Ds. J. Mulderij
Tel. scriba: (038)4223241
www.grotekerkgemeente.nl
10.00 uur
ds. J. Mulderij
16.30 uur
Vesper
10.00 uur
ds. K. van Meijeren, Ede
19.00 uur
dienst
10.00 uur
ds. J. Brouwer, Epe
19.00 uur
ds. J. Mulderij
10.00 uur
ds. J. Mulderij (Heilige Doop)
16.30 uur
Michaëlsviering
10.00 uur
ds. J. Mulderij
16.30 uur
Requiem
10.00 uur
ds. J. Mulderij
(voorbereiding Heilig Avondmaal)
10.00 uur ds. J. Mulderij
(Heilig Avondmaal)
19.00 uur ds. J. Mulderij
(Voortzetting en Dankzegging
Heilig Avondmaal)
10.00 uur
ds. P. Baas, Zalk
16.30 uur
Michaëlsviering
De Hoeksteen
Scheldelaan 141
Zwolle - Aa-landen
Mw. ds. M.E. Jonker
Tel. scriba: (038)4546229
www.dehoeksteenzwolle.nl
9.30 uur
ds. S. van der Zee
9.30 uur
dr. R. Roukema
10.00 uur
mw. ds. M.E.Jonker
10.00 uur
mw. ds. I.P. Epema
10.00 uur
mw. ds. M.E. Jonker
(Schrift en Tafel)
10.00 uur
mw. ds. M.E. Jonker
10.00 uur
mw. ds. M.E. Jonker
10.00 uur
mw. ds. M.E. Jonker
Delen centraal in dienst Adventskerk
Iedere eerste woensdag in november is het Dankdag voor gewas en arbeid. Gelovigen danken God voor het eten waarin zij
dagelijks worden voorzien. In de ‘Wind in de Zeilen’-dienst van op zondag 7 november om 10.15 uur in de Adventskerk
klinkt de vraag: “Waar zijn we nou eigenlijk mee bezig?”
Kerkgangers kunnen een bijdrage leveren aan deze dienst door houdbare producten mee te nemen die op een later tijdstip
via de Voedselbank worden uitgedeeld aan mensen die beneden een bepaald bestaansminimum leven. Er staan op zondag
31 oktober en 7 november kratten achterin de Adventskerk. De producten, bijvoorbeeld blikwaren, jam, pindakaas, rijst
en macaroni dienen nog minimaal een maand houdbaar te zijn. Op alcohol of rookwaren wordt geen prijs gesteld.
Het Zwolse mannenkoor de Hanzezangers verleent medewerking aan de dienst.

Jeruzalemkerk
Windesheimstraat 1
Zwolle - Assendorp
Ds. A. den Besten
Mw. ds. I.P. Epema
Tel. scriba: (038)4218523
www.jeruzalemkerkzwolle.nl
9.30 uur
ds. H. Olde
19.00 uur
ds. J. Mulderij
(Grote Kerkgemeente)
9.30 uur
mw. ds. I.P. Epema
15.00 uur
ds. J. Mulderij
19.30 uur
ds. J. Mulderij
(Grote Kerkgemeente)
9.30 uur
ds. A. den Besten
(Oogstdienst)
9.30 uur ds. L.P. Miedema
19.00 uur ds. G.H. Koppelman,
Wapenveld
(Grote Kerkgemeente)
9.30 uur mw. ds. I.P. Epema
19.00 uur prof. dr. H. van den Belt,
Woudenberg
(Grote Kerkgemeente
themadienst)
9.30 uur
mw. ds. I.P. Epema
19.00 uur
ds. J.A. van den Berg, Groningen
(Grote Kerkgemeente)
9.30 uur
ds. A. den Besten
9.30 uur
mw. ds. I.P. Epema
19.00 uur
ds. J. Mulderij
(Grote Kerkgemeente)
Oosterkerk
Bagijnesingel 17
Zwolle - Centrum
Ds. H. Bousema
Ds. W. Hortensius
Mw. G.C. van Stappen
Tel. scriba: (038)4543814
www.oosterkerk.nl
9.30 uur
ds. H. Bousema
19.00 uur
ds. H. Bousema
9.30 uur
ds. W. Hortensius
19.00 uur
mw. ds. I.P. Epema
9.30 uur ds. H. Bousema
14.00 uur ds. I. Pattinama
(PERKI-dienst)
19.00 uur ds. W. Hortensius
9.30 uur
ds. W. Hortensius
(kerk, school en gezin)
19.00 uur
dhr. F.A. Slothouber
9.30 uur ds. H. Bousema,
ds. W. Hortensius,
mw. G.C.v. Stappen-Ormel
19.00 uur
mevr. P.L. Hellinga, Zwolle
9.30 uur
ds. W. Hortensius
19.00 uur
ds. W. Hortensius
9.30 uur
ds. A. Pietersma
9.30 uur
ds. W. Hortensius
19.00 uur
ds. W. Hortensius
Open Kring
Hofstedeweg 1
Zwolle - Stadshagen
Mw. ds. N. Beimers
Ds. A. Pietersma
Tel. scriba: (038)4200171
www.openkring.nl
9.30 uur
mw. ds. M.E. Dijk
9.30 uur
ds. A. Pietersma
9.30 uur
ds. A. Pietersma
(doopdienst)
9.30 uur
mw. ds. N. Beimers
(kerk en school)
9.30 uur
ds. A. Pietersma
(herdenking, Schrift en Tafel)
9.30 uur
mw. ds. N. Beimers
9.30 uur
ds. H. Bousema
14.00 uur
ds. H. Olde (PERKI-dienst)
19.00 uur ds. H. Olde
9.30 uur
mw. ds. N. Beimers
(doopdienst)
Sionskerk
Glanerbeek 10
Zwolle - Aa-landen
Mw. dr. H. Evers
Tel. scriba: (038)4546104
www.sionskerkzwolle.nl
10.00 uur
ds. H. Frijling
10.00 uur
ds. J.A. Woudenberg,
IJsselmuiden
19.30 uur
ds. J.P. van Ark,
Wezep
10.00 uur
mw. ds. H. Evers (oogstdienst)
19.00 uur
mw. ds. H. Evers
(Bijbel en kunst)
10.00 uur
mw. ds. H. Evers (kerk en school)
19.00 uur
ds. G.L. Kruizinga, Dalfsen
(Opendeurdienst)
10.00 uur
mw. ds. H. Evers
10.00 uur
ds. J.H. van Osch,
Vaassen
10.00 uur
mw. ds. H. Evers
(doopdienst)
10.00 uur
mw. ds. H. Evers
19.00 uur
dhr. H. Stoorvogel
(Opendeurdienst)
Stinskerk
Westenholterweg 19
Zwolle - Westenholte
Ds. E. van ’t Slot
Tel. scriba: (038)3557617
www.stinskerk.nl
9.30 uur
ds. E. van ’t Slot
19.00 uur
dhr. H. Kattenberg, Harderwijk
10.00 uur
ds. J.P. van Ark, Wezep
19.00 uur
ContaKtdienst
19.30 uur
ds. E. van ’t Slot
10.00 uur
ZWO-dienst
19.00 uur
ds. M.L.W. Karels, Hattem
10.00 uur
ds. E. van ’t Slot
19.00 uur
dhr. B. Greveling, Wezep
10.00 uur
ds. E. van ’t Slot
19.00 uur
ds. G. Kobes, Ommen
10.00 uur ds. E. van ’t Slot
(Heilig Avondmaal)
19.00 uur ds. E. van ’t Slot
(Heilig Avondmaal)
10.00 uur
ds. T. Sijtsema, Assen
19.00 uur
ds. P.E.G. Wiekeraad, Uelsen (D)
10.00 uur
dhr. G. van Vulpen, Zwolle
19.00 uur
ds. E. van ’t Slot (ContaKtdienst)
Religie, waarom?
In de Opendeurdienst 0van 7 november in de Adventskerk wordt nagedacht over de vraag ‘Religie, waarom?’ In deze dienst gaat ds. Han Wilmink
voor, het gospelkoor Godiva uit Lutten verzorgt de muzikale omlijsting. De dienst begint om 19.00 uur.
Kerk & School 14 november
In de Sionskerk wordt op zondag 14 november een Kerk & Schooldienst gehouden. Leerlingen van alle Vivente-scholen, maar in het bijzonder
van basisschool De Aquarel, werken mee aan de dienst, die begint om 10.00 uur. De band Sjema speelt.
21

Zondag
24 oktober
Zondag
31 oktober
Woensdag
3 november
Dankdag
Zondag
7 november
Zondag
14 november
Zondag
21 november
Laatste zondag
kerkelijk jaar
Zondag
28 november
Eerste Advent
Zondag
5 december
Tweede Advent
Zondag
12 december
Derde Advent
22
KERKDIENSTEN
De Hoofdhof
Kerkweg 26
Zwolle - Berkum
Mw. ds. L.A. Burggraaff
Tel. scriba: (038)4547233
www.hoofdhof.nl
9.30 uur
dr. J. Ridderbos, Assen
19.00 uur
dr. J. Ridderbos, Assen
9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff
(Heilig Avondmaal)
19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff
(Heilig Avondmaal)
19.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
9.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
9.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
(dienst kerk, school en gezin)
19.00 uur Drieklank
9.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
9.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
9.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
19.00 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
9.30 uur
ds. J.A. Bos, Papendrecht
19.00 uur
Taakgroep eredienst
Lutherse Kerk
Koestraat 4
Zwolle
Tel. scriba: (038)4226826
www.luthersekerkzwolle.nl
10.00 uur
ds. R. Kassens
10.00 uur
ds. H. Günther
(Heilig Avondmaal)
10.00 uur
drs. G. Berveling
10.00 uur
ds. M.B. Nieuwkoop
10.00 uur
ds. M.B. Nieuwkoop
10.00 uur
dhr. R. Smidt
10.00 uur
ds. H. Günther
(Heilig Avondmaal)
10.00 uur
drs. M. Klomp
Collectedoelen
In de PGZ-gemeenten zijn de eerste en tweede collecte altijd
bestemd voor diaconie en kerk. De opbrengst van de derde
collecte gaat naar de volgende doelen.
Zondag 24 oktober: Onderhoudsfonds
Zondag 31 oktober: Stille hulp
Woensdag 3 november (dankdag): Werelddiaconaal doel
Zondag 7 november: Zending/GZB
Zondag 14 november: Wijkkas
Zondag 21 november: Zwolse migrantenkerken
Zondag 28 november: Onderhoudsfonds
Zondag 5 december: Jeugddiaconaat
Zondag 12 december: begrotingstekort Protestantse Gemeente
Zwolle
Eglise Wallonne 10.30 uur past. A.E. Gescher; Rehoboth 10.00 uur
ds. J.P. van Ark, Wezep; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk (Schrift en Tafel);
Sophia 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden (VRC) 10.00 uur
dhr. F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden (Kapel) 15.00 uur Evangelische
Broedergemeente; Zandhove 10.00 uur mevr. J. Spier; Zonnehuis 11.30 uur
ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal).
Berkumstede 15.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal);
Rehoboth 10.00 uur ds. A. Jonkman, Veenendaal; Sophia 10.00 uur
dhr. F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden (VRC) 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar;
Weezenlanden (Kapel) 15.00 uur Evangelische Broedergemeente;
Zandhove 10.00 uur mw. ds. L. Kraan en dhr. M. Luttenberg;
Zonnehuis 11.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam.
Eglise Walonne 10.30 uur past. P.H. Stemerding; Rehoboth 10.00 uur
dhr. D. Klompjan, Zwolle; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia
10.00 uur ds. M. Dijk; Weezenlanden 10.00 uur ds. A.J. Hasker; Zandhove
10.00 uur dhr. K. Fredriks; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga.
Rehoboth 10.00 uur ds. K. de Graaf, Kallenkote; Sophia 10.00 uur
dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden 10.00 uur T.G.P.M. Sloot;
Zandhove 10.00 uur mevr. W.J. Treep; Zonnehuis 11.30 uur
mw. B. van de Loosdrecht.
Eglise Wallonne 10.30 uur past. Daniël Ribs; Nieuwe Haven Theodorakapel
10.00 uur ds. S. van der Zee en mevr. D. Boks; Rehoboth 10.00 uur ds. J.M.D.
v.d Berg, Wezep; Rivierenhof 10.00 uur ds. G.L. Kruizinga; Sophia 10.00 uur
T.G.P.M. Sloot; Weezenlanden (VRC) 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar;
Weezenlanden (Kapel) 15.00 uur Evangelische Broedergemeente; Zandhove
10.00 uur mevr. G. de Vries-Slofstra; Zonnehuis 11.30 uur ds. J. Vonk
Rehoboth 10.00 uur ds. G.A. de Roos, Ommen; Sophia 10.00 uur
dhr. F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden 10.00 uur ds. C. van Dijk; Zandhove
10.00 uur mw. ds. L. Kraan en dhr. M. Luttenberg; Zonnehuis 11.30 uur
ds. G.L. Kruizinga.
Eglise Wallonne 10.30 uur past. H. Spoelstra; Rehoboth 10.00 uur
ds. K. Schaap, Dalfsen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia
10.00 uur dienst; Weezenlanden 10.00 uur ds. M. Dijk; Zandhove
10.00 uur mevr. J. Spier; Zonnehuis 11.30 uur mw. ds. N. Beimers.
Rehoboth 10.00 uur ds. T. Dankers, Dalfsen; Sophia 10.00 uur
dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff;
Zandhove 10.00 uur mw. ds. C.L. Kraan (Schrift en Tafel); Zonnehuis
11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal).
RTV Zoo nieuwe lokale omroep
Sinds 10 september is Zwolle weer een lokale omroep rijk, de RTV Zoo oftewel de Radio, Televisie Zwolse Omroep Organisatie.
Voorlopig nog met een weekendprogrammering. Elke zaterdagmorgen zendt RTV Zoo van 9.00 tot 10.00 uur het nieuwe radioprogramma
Kerkplein uit, een informatief programma voor mensen binnen en buiten de kerk. Kerkplein wil een ontmoetingsplek
zijn waar alle geestelijke stromingen in Zwolle zich thuis voelen. Voor dit programma zoekt de redactie nog een bureauredacteur.
Na Kerkplein volgt van 10.00 tot 11.00 uur het gospelprogramma Factor 10. Op zondagavond van 19.00 tot 20.00 uur wordt vanuit
een van de Zwolse kerken een dienst uitgezonden. Aansluitend kan men tot 22.00 uur luisteren naar veel gevraagde gewijde muziek.
Voor het programma Kerkplein op de zaterdagmorgen en de zondagavond zoekt de lokale omroep nog technici die de mengtafel
kunnen bedienen. Voor inlichtingen en opgave: Wien Breet, tel. 06 288 190 30, e-mail wien.breet@home.nl

Diezerkade 4 • 8021 CW Zwolle • T: 038 453 51 72
E: wietenschoencomfort@filternet.nl
TE HUUR
per (deel van een) dag
Eglise Wallone, Schoutenstraat 4, Zwolle.
Deze sfeervolle kapel dateert van kort na 1500. Een mooie ambiance
voor een huwelijk. En zeer geschikt voor lezingen en concerten.
Goede akoestiek. Honderd zitplaatsen. Te huur vanaf €195,-
Informatie via Ir. M.J. Frouws, tel. 038 465 54 53
of per mail: frouwsscholtens@versatel.nl
WORDT VERGOED DOOR
UW ZORG VERZEKERAAR!
Vastgelopen ?
... in relatie, gezin of baan? Werk aan uw herstel in
een sfeer van rust en bezinning!
WWW.HEZENBERG.NL 038 - 444 52 51

V.l.n.r. Nadja Ottens, Liesbeth Knol, Liesbeth Bakker en Ingobert Veen.
Métier,
gevestigd
iin
n ZZwolle,
wwol
le,
is
een
bureau
dat
met
zijn
kandidaten k a andidaten
èn
opdracht opdrachtgevers
gevers
meedenkt. meed
e enkt.
Met
een
hhecht
echt
tteam
eam
van
professionals professi
o onals
onder ondersteunen
steunen
wij
ondernemers onderneme
r rs
uit
alle
sectoren
iin
n de
regio
op
hhet
et
gebied g gebied
vvan
an
werving
& selectie,
personeels-
personeels-
ontwikkeling
en
pproces
rocesvverbetering.
erbe
t tering.
MMeedenken
eedenken
vanuit
betrokken betrokkeenheid
heid
en
deskundig deskundighheid
eid
is
ddaarbij
aarbij
onze onz
e kracht.
Website
Op
onze
wwebsite
ebsite
wwww.metier.nl
ww.
metier.
nl
kunt
u meer
lezen
over
onze dienstverlening
en
ttreft
reft
u oonze
nze
actuele
vacatures
aan.
Métier B.V. B.VV
. | Schrevenweg
22 | 80 8024 24
HA
Z ZZwolle
wolle
|
T0 T 038 38 4452
52
88 333
3 | F
0038
38 4454
54 221
1 50 | E
inf info@metier.nl
o@metier.nl
Voor alle informatie over uitvaart.
Yarden biedt u een persoonlijke uitvaart
en een passend advies.
Bij ons in Zwolle kunt u vertrouwen op
de deskundigheid van Yarden uitvaartverzorgers.
Zwolse Begrafenis Vereniging
(v/h Oostindiën)
Al meer dan 100 jaar is de Zwolse begrafenis vereniging
gevestigd in de binnenstad van Zwolle. Nadat
de Zwolse begrafenis vereniging zich heeft aangesloten
bij Yarden kwam er al snel behoefte aan een
informatiecentrum. Het Yarden informatiecentrum is
aan de Willemsvaart 2 te Zwolle. U kunt hier terecht
met al uw vragen met betrekking tot uitvaart.
Uitvaartwensen
Yarden biedt een Eigen-Wensenformulier: een vragenlijst, waarin u - zo eenvoudig of zo uitgebreid als u wilt - stap voor stap uw
wensen kunt aangeven. Het Eigen-Wensenformulier kunt u aanvragen of afhalen bij ons informatiecentrum.
Yarden informatiecentrum
Willemsvaart 2 (parallelweg van de nieuwe Veerallee)
8019 AB Zwolle
Op werkdagen geopend van 9.00 – 16.00 uur.
038 421 4000
Werving We ervin g & Selectie
- Personeelsontwikkeling
- Procesverbetering
Proc
cesverbetering
Voor informatie kunt bellen met 0800 1292.
Voor het melden van een overlijden kunt
u dag en nacht bellen met 0800 8192
www.salet.nl
Jolanda
is één van
onze uitblinkers
Beernink gedenktekens...
betrokken • persoonlijk • vertrouwd
www.magmanet.nl
Steenhouwerij
Beernink
3e industrieweg 3
8051 CL
Hattem
T 038 4442992
Steenhouwerij
Beernink
Galvaniweg 4a
8013 RG
Zwolle
T 038-4602111
OPEN DAG
zaterdag 13 november 10.00 - 14.00 uur
Als je gelooft in je werk!
www.gh.nl - Grasdorpstraat 2, Zwolle
PABO • HBO-V • SPH • MWD • GPW • GODSDIENSTLERAAR