Gaandeweg november 2009 - Protestantse Gemeente Zwolle

Gaandeweg
November 2009
In vuur en vlam
Afscheid nemen
Kerk en School
Magazine voor alle leden van de
Protestantse Gemeente Zwolle,
de Evangelisch-Lutherse Gemeente
en De Hoofdhof Berkum

Voor alle informatie over uitvaart.
Yarden biedt u een persoonlijke uitvaart
en een passend advies.
Bij ons in Zwolle kunt u vertrouwen op
de deskundigheid van Yarden uitvaartverzorgers.
Zwolse Begrafenis Vereniging
(v/h Oostindiën)
Al meer dan 100 jaar is de Zwolse begrafenis vereniging
gevestigd in de binnenstad van Zwolle. Nadat
de Zwolse begrafenis vereniging zich heeft aangesloten
bij Yarden kwam er al snel behoefte aan een
informatiecentrum. Het Yarden informatiecentrum is
aan de Willemsvaart 2 te Zwolle. U kunt hier terecht
met al uw vragen met betrekking tot uitvaart.
Uitvaartwensen
Yarden biedt een Eigen-Wensenformulier: een vragenlijst, waarin u - zo eenvoudig of zo uitgebreid als u wilt - stap voor stap uw
wensen kunt aangeven. Het Eigen-Wensenformulier kunt u aanvragen of afhalen bij ons informatiecentrum.
Yarden informatiecentrum
Willemsvaart 2 (parallelweg van de nieuwe Veerallee)
8019 AB Zwolle
Op werkdagen geopend van 9.00 – 16.00 uur.
038 421 4000
Voor informatie kunt bellen met 0800 1292.
Voor het melden van een overlijden kunt
u dag en nacht bellen met 0800 8192
Schildersbedrijf sinds 1921
telfordstraat 18
8013 RM Zwolle
tel. 038 - 465 02 22
fax 038 - 465 37 70
GASTVRIJ ONTHAAL
Vergaderingen, conferenties of cursussen op een
adembenemend mooie locatie. Vlakbij Zwolle in een oase van groen.
Catering op maat. Bel en reserveer!
WWW.HEZENBERG.NL
doet je goed! 038 - 444 52 51

In deze Gaandeweg
Op de voorpagina:
de zon gaat onder, het afscheid van een dag.
In dit nummer, dat verschijnt tegen het einde
van het kerkelijk jaar, gaat het onder meer
over andere momenten van afscheid nemen.
Aandacht voor onder andere de komende
Kerstlichtjestocht in Berkum
pagina 4, 5, 8, 9, 17 en 19
Diaconaal nieuws
pagina 6
Algemene Kerkenraad neemt
ingrijpende besluiten
pagina 7
Op 15 november zijn in verschillenden wijkgemeenten
weer diensten van Kerk en School
pagina 10
Columnist Theo Brand kijkt in de toekomst
pagina 11
Vragen over de bezuinigingsmaatregelen
pagina 12 en 13
Vrijwilligerswerk in De Boeier
pagina 14
Het lied van Ton Lans
pagina 15
Toekomstige predikanten over hun stageplek
pagina 16
Informatie van het Kerkelijk Bureau
De Najaarszendingscollecte
Colofon Gaandeweg
pagina 18
Kerkdiensten voor de komende twee maanden
pagina 20, 21 en 22
Zombietheologie
Je kunt het je nu bijna niet meer voorstellen, maar het was warm. Vijfentwintig graden. Ik fietste
op zondagmorgen naar de kerk om te preken. Zwart pak. Tussen de wielrenners door, de joggers
en de ouders met kinderen die naar opa en oma of de Wythemerplas gingen.
Ik had mijn colbertje in een plastic tasje gedaan. In het overhemd ging het nog. Maar die zwarte
broek, zwarte schoenen en stropdas? Op zondagmorgen bij vijfentwintig graden? Het zag er echt
anders uit dan die gladde wielrennerpakken met van die helmpjes.
In de kerk aangekomen vond niemand het gek. Mij gek. De kerkenraadsleden waren in vrijetijdskleding,
maar ik zou als voorganger toch erg opgevallen zijn als ik in korte broek en bloesje
gekomen was.
Hoe anders was dat op straat, bedacht ik. Er is een tijd geweest dat mensen de hoed afnamen
voor een dominee. Toen kwam de tijd dat ze het nog snapten als ze op zondagmorgen iemand in
zwart pak zagen. “Dat is een dominee die gaat preken.” Nu heb ik het gevoel dat ze denken:
“Wat is er met die man? Wie fietst er nu op zondagmorgen bij vijfentwintig graden in zwart pak?
Een ober? Een artiest? Daar is het nog een beetje vroeg voor. Het is pas half tien. Dus er zal wel
iets met hem wezen: een zombie.”
Nu had ik net een cursus zombietheologie gevolgd. Zombietheologie is theologie die ze in kerken
snappen maar daarbuiten niet. Zombietheologie geeft antwoord op vragen die er niet zijn en
gebruikt begrippen die nergens aan raken. Buiten snappen ze er niets van. Hoe voorkom je dat
je zombietheoloog wordt?
Ik heb toevallig een beetje ervaring met buiten. In het buitengebied van de kerk praat ik de hele
dag met mensen over geloof en God. Dat willen ze ook best, maar alleen met iemand die zelf
ook met beide benen in het buitengebied staat, de taal spreekt en een beetje normaal doet.
Ik ben dus gevoelig voor hoe ze van buiten naar de kerk en naar dominees kijken. Vandaar.
Ik had wel een mooie preek. Dat vonden de mensen in de kerk ook. Buiten kwam de zon me
tegemoet. Ik stopte mijn zwarte jasje weer in het plastic tasje.
Maar niet alleen vanwege de warmte.
Ik vertelde het aan een collega. “Dat je over zulke dingen nadenkt, hé”, zei ik. “Als je daar
niet meer over nadenkt”, zei hij, “is het erger.”
Bert Koetsier,
studentenpredikant
3

4
AANDACHT VOOR
Kerst 2009 wierp in Berkum al in januari van dit jaar zijn
licht vooruit. Toen werd aan de werkgroep Evangelisatie
van de drie kerken in Berkum het idee voorgelegd een
kerstlichtjestocht te houden om de inwoners van Berkum
het evangelie van de geboorte van Jezus op een heel bijzondere
manier te laten beleven. Vooral de laatste maanden
wordt in en buiten de kerken hard gewerkt aan de
organisatie van ‘Berkum in vuur en vlam’, dat plaatsvindt
op zaterdag 19 december tussen 16.30 en 19.00 uur. Een
enorm karwei, maar volgens de leden van de werkgroep
Evangelisatie ook ‘een prachtige kans’ om velen bij het
Kerstevangelie te betrekken.
Kerken zetten Berkum
in vuur en vlam
Het idee voor de tocht kwam van Anja
Pierik van de Vrije Evangelisatie Zwolle
(VEZ), die in Berkum woont. Zij en haar
man Klaas werkten al twee jaar enthousiast
mee aan het Kerstevent op de
Veluwe, een ‘wandelend theater’ over
het leven van Jezus dat veel publiek
trekt. “Toen we na de tweede keer thuiskwamen”,
vertelt Anja, “zei ik tegen
mijn man, dat het weer heel prachtig en
indrukwekkend was geweest om mee te
spelen, maar dat we de tijd en energie
ook in ons eigen dorp konden steken
om daar het evangelie rondom de
geboorte van Jezus Christus op een laagdrempelige
manier te verkondigen.
Want dat is het doel van Berkum in vuur
en vlam. Hopelijk ervaren de bezoekers
voor Wie wij in vuur en vlam staan.”
Waxinelichtjes
De werkgroep Evangelisatie, een gezamenlijk
initiatief van de Emmaüskerk,
De Hoofdhof en de Ichthuskerk, omarmde
het idee van Anja. De drie kerken
verbinden hun naam aan de tocht, maar
krijgen ook medewerking van andere
organisaties in Berkum: de wijkvereniging,
de kinderboerderij en de scouting.
Deelnemers volgen een route over
de dijk, die begint bij ‘de inschrijving
door de Romeinse soldaten’ en eindigt
bij ‘de stal in Bethlehem’, de kinderboerderij.
Door middel van theaterstukjes worden
de onderdelen van het verhaal uitgebeeld,
afgewisseld met muziek, zang,
kerstgedichten en verhalen. De hele
route wordt gemarkeerd met honderden
waxinelichtjes in glazen potjes. Er is
warme chocolademelk en na afloop krijgen
de jongste kinderen een kleurplaat.
Bovendien ontvangen alle wandelaars
een uitnodiging om een kerstdienst bij
te wonen in de drie kerken van Berkum.
De organisatoren vinden het belangrijk
dat ook de bewoners van Berkumstede,
Frion en Philadelphia kunnen meedoen
aan de tocht, al dan niet in rolstoel.
Sinds de Startzondag is de werkgroep
Evangelisatie in de drie kerken bezig,
de gemeenteleden enthousiast te maken
voor de uitvoering van de Kerstlichtjestocht.
Zo moeten er vrijwilligers worden
geworven die de rollen spelen, bij voorkeur
twee voor elke rol zodat ze elkaar
kunnen afwisselen. Maar er zijn ook
mensen nodig die de kleding verzorgen,
op de avond van de tocht de route uitzetten,
tijdens de wandeling het verkeer
regelen, de kleurplaten en de uitnodigingen
uitdelen en ga zo maar door. Ook
sponsors, die het evenement financieel
willen steunen, zijn van harte welkom.
Het minste wat gemeenteleden kunnen
doen, is glazen (groente)potten inleveren
in de kerken. Om de hele route
sfeervol te verlichten zijn zo’n vijftienhonderd
tot tweeduizend potten nodig!
Inmiddels is de aanmelding op gang
gekomen en gaat de werkgroep
Evangelisatie er vanuit dat Berkum op
19 december echt in vuur en vlam wordt
gezet. Actuele informatie, bijvoorbeeld
over de kaartverkoop, komt in De Berkumer
en de kerkbladen.
Welkomstdoos
De Kerstlichtjestocht is een nieuwe
activiteit van de werkgroep, die eind
november 2007 voor het eerst bij elkaar
kwam. Ingrid Blotenburg vertegenwoordigt
in de groep de Emmaüskerk, Arie
van der Zwan en Lily Burggraaff
De Hoofdhof, Ake Sikkema de Ichthuskerk
en Anja Pierik de VEZ. “We zijn
begonnen met het samenstellen van een
welkomstdoos voor nieuwe inwoners
van Berkum. Naast een boekje met het
Evangelie van Johannes, een magazine
van Prediker, een aantal kinderkaarten
met tekst en twee kaarsjes, bevat de
doos informatie over elk van de drie
kerken”, memoreert Ingrid Blotenburg.
“Het plan om daarmee te beginnen is
ontstaan in de Ichthuskerk en door de
andere kerken overgenomen. We betrekken
gemeenteleden bij de verspreiding.”
Tot nu toe zijn er 26 dozen uitgereikt
aan nieuwe bewoners. Vaak ontstond er
op een ontspannen manier een begin
van een gesprek over het geloof.
Verder organiseert de werkgroep met
wisselend succes workshops; vooral het
maken van een paas-voorjaarskrans was
populair. Op dit moment vraagt de organisatie
van de Kerstlichtjestocht alle
aandacht, maar toch staat er ook nog
een workshop bloemschikken op het
programma: een herfststuk ‘op weg
naar de winter’. Deze wordt gehouden
op woensdag 28 oktober van 9.30 tot
11.30 uur (vanaf 9.15 uur koffie) in de
Emmaüskerk. De kosten zijn € 10.- per
persoon, inclusief materialen en koffie
met wat lekkers.
Voor informatie en/of opgave: Gerda
Dekker tel. (0529) 427 472 of Ingrid
Blotenburg tel. (038) 454 47 19

“Kerkdienst is kloppend hart gemeentewerk”
Ds. Andries den Besten deed op zondag 23 augustus intrede
in de Jeruzalemkerk. Gaandeweg stelde hem een
aantal vragen.
Wat waren je belangrijkste
overwegingen om het
beroep aan te nemen?
“De advertentie in Kerkinformatie
sprak mij aan,
maar ook het to the point
beleidsplan, dat ik las op
internet. Geen wollig verhaal,
maar een duidelijk
plan. Ik houd daarvan.
Voor ik mijn sollicitatiebrief
schreef ben ik
gewoon op een zondag
naar Zwolle gereden om de sfeer te proeven tijdens een dienst.
Er werd mij heel gastvrij bij de ingang een liturgie aangeboden.
Heel belangrijk voor nieuwkomers. Ook de dienst,
waarin Iemke voorging, sprak mij aan. Ik dacht: hier wil
ik best graag werken. Op mijn brief werd ik uitgenodigd
voor een nadere kennismaking, die in goede sfeer verliep.
Op 1 maart mocht ik hier een dienst leiden; voor mij een
fijne ervaring. Hier wilde ik vaker voorgaan. Ik heb de
Jeruzalemkerkgemeente leren kennen als een hechte
geloofsgemeenschap waarvan ik graag deel wil uitmaken.”
Kun je (en wil je) een vergelijking maken tussen de
Jeruzalemkerk en de gemeente in Nijkerk?
“Wijkgemeente De Fontein is een grote gemeente in een
kleine stad en de Jeruzalemkerkgemeente een kleine gemeente
in een grotere stad. De Fontein is een gastvrije, orthodoxe
gemeente met veel jeugd en jonge gezinnen, een grote
kerkenraad, veel kringwerk, catechese en jeugdwerk, veel
Stabat Mater in De Open Kring
Daar stond ze,
de diepbedroefde moeder...
Het Stabat Mater is een Middeleeuwse
passietekst, die tot vandaag toe steeds
weer op muziek wordt gezet.
Op de Engelstalige website
www.stabatmater.info worden onder
andere ruim vierhonderd(!) componisten
genoemd die ooit een Stabat Mater
Samen groeien
Onder het motto ‘Samen groeien’ komen
vrouwen uit verschillende kerkgenootschappen
eens in de veertien dagen bij
elkaar om de Bijbel te bestuderen,
gecomponeerd hebben. Ook Nederlandse
vertalingen zijn daar te vinden.
Op maandag 2 november kan men in
De Open Kring (Stadshagen) een avond
naar muziek luisteren. Het gaat deze
avond vooral om de eerste drie regels
van de tekst. Dat is de tekst waarin de
moeder bezongen wordt die terzijde van
het kruis stond in machteloze tranen
terwijl de zoon daar maar hing. Zij wordt
beschouwd als een toonbeeld van zorg.
Daar zullen we het over hebben met
elkaar. Dat moet onze oren spitsen,
zodat we des te beter kunnen luisteren.
Er is heel veel keus: Arvo Pärt, Franz
samen te zingen en zo te groeien in hun
persoonlijk geloof. Deze bijeenkomsten
zijn meestal op een ochtend of avond bij
een van de vrouwen thuis. Wanneer de
groep groter wordt dan twaalf deelnemers,
wordt in overleg gesplitst.
kerkgangers. De Jeruzalemkerk is in mijn beleving wat
minder orthodox, maar wel een vrolijke en gastvrije gemeente
met zeer betrokken mensen. In wijkgemeente De Fontein
is het avondmaal niet open voor kinderen en zijn de ambten
tot op heden niet open voor vrouwen en vindt geen zegening
plaats van twee mensen van hetzelfde geslacht.
De Jeruzalemkerkgemeente heeft deze drie zaken wel en
dat vind ik positief.”
Wat zie je als de belangrijkste taak van een wijkpredikant?
“Die zie ik in eredienst en pastoraat. De kerkdienst is het
kloppend hart van het gemeentewerk. In het pastoraat is er
aandacht voor de enkeling. Jezus had oog en hart voor de
menigte en voor de enkeling. Dat mag je als wijkpredikant
in navolging van Hem ook hebben. Vorming en toerusting
spreken me ook aan. Daarin vind ik belangrijk dat ieder
gemeentelid zijn of haar plekje heeft. Elk gemeentelid heeft
gaven ontvangen, waarmee hij/zij God en de gemeente
kan dienen.
Ik denk dat je als predikant een soort coach bent, die erop let
dat ieder op de goede plek staat in het veld waar de topsport
van geloven beoefend wordt. Dat moet je samen doen en daarin
heb je als predikanten ook een stimulerende taak.”
Hoe heb je de intrededienst beleefd?
“Als een feest! Voor mij betekent de intrededienst een doorstart
in mijn werk als predikant na een tijdje aan de kant te
hebben gestaan. Ik mag aan de slag in een leuke gemeente in
één van de oudste wijken van de stad Zwolle. De wijze waarop
mijn naaste collega ds. Iemke Epema de dienst van bevestiging
leidde, zorgde voor een belangrijk deel van de feestvreugde.
De toespraken en de contacten met gemeenteleden
via een handdruk na de dienst voelden voor mij als een warm
welkom. Ook de aanwezigheid van familieleden, vrienden en
Zwolse collega’s heb ik zeer op prijs gesteld.”
Liszt, Gioacchino Rossini, Pietro
Antonio Fiocco, Giuseppe Verdi,
Allessandro Scarlatti, Francis Poulenc,
Giovanni Battista Pergolesi, Théodore
Dubois, Joseph Haydn, Antonio Vivaldi,
enzovoort. Wybe Dijk (theoloog, wonend
te Harderwijk) praat het geheel theologisch
aan elkaar. De bijeenkomst
begint om 20.00 uur.
Voor wie nog meer wil horen: op woensdag
18 november voeren het toonkunstkoor
Caecilia en het Orkest van het
Oosten in de Dominicanenkerk het
Stabat Mater van Rossini en het
Te Deum van Dvorák uit.
Wie interesse heeft en/of behoefte aan
meer informatie kan bellen met Jeanet
Jansen, tel. (038) 466 07 34 of mailen:
jansen.jeanet@gmail.com.
5

6
DIACONAAL
Sociaal arm
In ons land komen mensen uiterst zelden om van de honger, maar
worden velen bedreigd in hun sociale bestaan. Met weinig geld
kom je nog wel aan eten en drinken, maar activiteiten die geld
kosten vallen af. Zo ontstaat sociale armoede: mensen kunnen
niet meedoen omdat zij niet voldoen aan de verwachtingen die
de samenleving heeft over geld verdienen en uitgeven.
De aandacht en de zorg hiervoor hoort tot het hart van kerk en
geloof. Volgens Jezus Christus hebben wij de armen altijd bij ons.
Kunst en diaconaat
Kunstdiaconaat is geen nep. Het is diaconaat dat mensen met
elkaar in verbinding brengt rond kunst en cultuur. Niet alleen om
sociale armoede te verminderen, maar ook om nieuwe wegen te
zoeken voor het naar voren brengen van barmhartigheid en
gerechtigheid in onze stad, in het licht van het evangelie.
Diaken Hans van der Steeg achter de microfoon
tijdens een presentatie.
Zwolle armoedevrij
In Zwolle moeten 4500 huishoudens vaak jarenlang leven van een
inkomen rond het sociaal minimum. In totaal groeien er 2215
kinderen op in een huishouden met een laag inkomen. Velen
van hen verkeren in een situatie van armoede. Ze ontberen de
middelen en mogelijkheden om mee te doen in de samenleving.
Dat is niet alleen hun persoonlijke probleem. Armoede gaat
Diaconaat onder dak
In oktober vindt diaconaal predikant Lútzen Miedema gaandeweg
onderdak in de Oosterkerk. Hier houdt hij spreekuur
(op afspraak via Wim van Ree, (038) 421 75 96 of via 06
231 219 05). Hier kan ook post voor hem naartoe. Er wordt
tevens een bescheiden diaconale documentatie opgebouwd.
Daarnaast gaat de Oosterkerk ruimte bieden aan nieuwe
migrantenkerken in Zwolle, waarmee de diaconie contact
opbouwt. Deze kerken kampen vaak met ruimtegebrek voor
catechesegroepen, diaconaal werk en vergaderingen.
Met haar dubbele gastvrijheid geeft de Oosterkerkgemeente
een belangrijke impuls aan het diaconaat in de stad.
Op 25 november wordt in deze kerk een diaconale toerustingsavond
gehouden.
Niet om hen met onze zorg te verstikken, wel om ruimte te
bieden voor hun verhaal, bereid om je daardoor te laten raken.
Contact over en weer vermindert sociale armoede. Bij mensen
met weinig geld en ook bij mensen met te weinig tijd voor
sociaal contact. Bij sociale armoede is de diaconaal bewuste
kerk van levensbelang.
Lútzen Miedema, diaconaal predikant
De centrale figuur bij de ontmoeting tussen diaconaat en kunst is
Hans van der Steeg. Hij is secretaris van de diaconie, was directeur
van een basisschool in Zwolle en actief in de kleinkunst.
Vanuit zijn contacten met kunstenaars zoekt hij de komende
jaren naar mogelijkheden om de kern van het diaconaat - barmhartigheid
en gerechtigheid - zichtbaar te maken in stad en kerk.
Het grote voorbeeld vormen de panelen over de werken van
barmhartigheid van de Meester van Alkmaar. Oorspronkelijk
hingen de panelen in de Grote Kerk in Alkmaar. Die was elke
dag open voor gebed en ontmoeting. Er werden wellicht ook
zaken gedaan. De panelen stelden iedere bezoeker de vraag van
de Heer: wat heb jij voor Mij gedaan? De panelen stelden het
diaconaat present in stad en kerk. Dat wil de diaconie navolgen.
Als eerste project is in september in het kader van het Roots-
Reli-Ragefestival een ‘Michaëlsnacht’ gehouden, met als thema:
‘Wat beweegt de mens?’ Ruud Knier droeg hierover gedichten
voor, omspeeld door muziek van Toon Hagen en vele anderen.
En het antwoord op deze vraag? Dat werd gevonden in Psalm 42.
iedereen in de stad aan, aldus het ‘armoedepact’ dat in september
is gesloten tussen overheid, maatschappelijke organisaties, diaconieën
etc. in Zwolle. Met dit pact geven zij aan dat zij de handen
ineenslaan bij het streven dat iedereen ten volle meetelt
en meedoet.
Daarvoor zijn concrete stappen afgesproken. Eén van die stappen
is dat armoede wordt aangepakt in directe samenspraak en
samenwerking met betrokkenen en hun vertegenwoordigers,
zoals de door mensen met uitkeringservaring gevormde
Adoptiegroep waarbij de diaconie is betrokken.
Een andere stap is dat er niet alleen aandacht is voor wat fout
gaat. Er wordt vooral aangesloten bij de veerkracht van mensen,
bij hun capaciteiten en mogelijkheden.
Verder gaan de instanties samenwerken vanuit uitvoerende
werkers: beroepskrachten en vrijwilligers, die de leefwereld
van minima kennen en door hen vertrouwd worden.
Mensen met problematische schulden kunnen voortaan gemakkelijker
terecht bij hulpverleners. Agressieve reclame om geld
te lenen wordt tegengegaan. Het onderwijs besteedt extra aandacht
aan kinderen in huishoudens met een laag inkomen.
Het is een lange weg. Maar de bereidheid om de handen
ineen te slaan geeft hoop.

Om binnen drie jaar een begroting te hebben waarin uitgaven en inkomsten
met elkaar in evenwicht zijn, heeft de Algemene Kerkenraad van de Protestantse
Gemeente Zwolle de afgelopen twee maanden intensief gesproken over
maatregelen om de kosten drastisch te verlagen. Voorgesteld is om drie kerkgebouwen,
inclusief grond, te verkopen of in erfpacht te geven: de Jeruzalemkerk,
de Emmaüskerk en een van de twee kerken in de Aa-landen. Voorstel is
ook, te zoeken naar een andere ruimte voor de activiteiten van de Grote Kerkgemeente
die nu in het Refter plaats vinden. Als die er is, kan ook het Refter
worden verkocht. Daarnaast wordt gestreefd naar een frequenter verhuur van
de Grote Kerk voor niet-kerkelijke activiteiten.Voordat deze besluiten in uitvoering
kunnen worden genomen, wordt eerst met de betrokken wijkkerkenraden
overlegd. Doel daarvan is te kijken hoe een en ander kan worden uitgevoerd.
In 2012 moet het huishoudboekje op orde zijn. Als de voorstellen
worden overgenomen zal de Emmaüskerkgemeente in Berkum op zoek gaan
naar vervangende ruimte voor haar kerkdiensten. De wijkgemeenten van
Tegelijk met de gemeenteleden van de PGZ
de Jeruzalemkerk, de Hoeksteen en de Oosterkerkgemeente zullen dan kregen ook de media te horen welke voor-
onderzoeken welke samenwerking zij kunnen ontwikkelen. Gezamenlijk gestelde maatregelen de AK op 28 septem-
kunnen zij een nieuwe gemeente vormen in het midden van de stad en ber zou bespreken. Onder andere De Sten-
bouwen aan een kerk die perspectief heeft en waar met velen gekerkt, tor besteedde er uitvoerig en op evenwich-
geleefd, en geloofd kan worden.
tige wijze aandacht aan.
Kernactiviteiten wijkgemeenten
moeten doorgaan
Op termijn zullen wijkgrenzen worden
gewijzigd, ter afsluiting van het proces
waarin verschillende wijkgemeenten
steeds intensiever met elkaar zijn gaan
samenwerken. De bedoeling is wijkgrenzen
zo te plaatsen dat er aan de
betrokken wijk voldoende formatie kan
worden toegerekend voor bijvoorbeeld
de pastorale zorg en voorgaan in diensten.
Een wijkgemeente moet haar
kernactiviteiten goed kunnen uitvoeren.
Toekomstige vacatures op het Kerkelijk
Bureau worden alleen vervuld als dat
voor de dienstverlening noodzakelijk
is en tevens wordt de verspreiding van
Gaandeweg goedkoper, door daarvoor
vrijwilligers in te zetten.
Uitgangspunten
In de weken die voorafgingen aan de
besluitvormende vergadering, bracht de
AK de leden van de PGZ-gemeenten op
de hoogte van de voorgenomen bezuinigingen.
Op zondag 6 september kregen
de kerkgangers in alle wijkgemeenten
een brief uitgereikt. Daarin legden
de voorzitters van de AK en het College
van Kerkrentmeesters nog eens uit waarom
de kostenverlaging noodzakelijk is.
De uitgangspunten die aan de besluiten
ten grondslag liggen, hadden zij ook
in het juninummer van Gaandeweg
(pagina 19) uitvoerig toegelicht.
Belangrijk is dat ‘brood’ voor ‘stenen’
gaat, dat wil zeggen dat er bewust is
gekozen voor het terugbrengen van het
aantal gebouwen en niet van de formatie
aan predikanten.
Naast het terugdringen van de kosten
zet de PGZ ook een actie op om de bijdragen
van de leden te verhogen, onder
de naam ‘Verbreden en verdiepen’.
In het kader van de actie Kerkbalans
worden groepen gemeenteleden gericht
benaderd. De verwachting is dat hierdoor
meer mensen gaan bijdragen én dat de
bijdragen groter worden.
Hard aangekomen
De voorgenomen besluiten waren geen
complete verrassing, maar kwamen in
de wijkgemeenten voor wie ze het
ingrijpendst zijn, wel hard aan.
Zij werden een week eerder door hun
wijkkerkenraad geïnformeerd en konden
toen direct reageren. Aan de noodzaak
bezuinigingen door te voeren twijfelt
niemand; met een jaarlijks tekort van
€ 200.000,- zou de PGZ binnen zeven
jaar door al haar reserves heen zijn.
Over de vraag of er geen alternatieven
zijn voor de verkoop van kerken en het
overhevelen van gemeenteleden werd
wel gediscussieerd.
Hoeveel pijn het afscheid van een eigen
kerkruimte en de overgang van een wijkgemeente
naar een andere wijk kost,
weet een aantal gemeenteleden al uit
ervaring. In 1998 ging de hervormde
Wijkgemeente 5 van Kerkzaal Sophia
BRROOD VOOR STENEN Algemene Kerkenraad staat voor ingrijpende maatregelen
naar de Oosterkerk en een paar jaar geleden
werd de Scheppingskerk in Holtenbroek
gesloten. De gemeente die daar
haar domicilie had, waaierde uit over
Zwolle.
Reacties en vragen
Ook de AK realiseert zich terdege dat de
veranderingen veel teweeg zullen brengen
en stelt gemeenteleden die reacties
willen geven of vragen hebben, daartoe
in de gelegenheid. “We stellen het zeer
op prijs wanneer u dat doet (op schrift
of per mail) in de richting van de voorzitters
van de Algemene Kerkenraad en
het College van Kerkrentmeesters van de
Protestantse Gemeente Zwolle, respectievelijk
G.G. Callenbach en G.J. Timmerman.
Dat kan via het Kerkelijk
Bureau, Molenweg 241 te Zwolle, dan
wel via e-mail bij kerkrentmeesters@
pknzwolle.nl. U kunt natuurlijk ook
reageren via uw eigen wijkkerkenraad.”
Aldus de brief aan de kerkgangers.
In de rubriek Desgevraagd, op de
pagina’s 12 en 13 van deze Gaandeweg,
beantwoordt Gégé Callenbach, voorzitter
van de AK, een aantal vragen.
Ook in het volgende nummer van
Gaandeweg, dat medio december verschijnt,
willen we aandacht besteden
aan de reacties en emoties die de nu
genomen besluiten hebben losgemaakt.
En wat zij mogelijk betekenen voor de
toekomst van de PGZ.
7

8
AANDACHT VOOR Op
Commissie Grote Kerk
zondag 25 oktober klinkt in de Cantateviering in de Grote of St. Michaëlskerk:
“Schmücke dich, o liebe Seele”, in oktober 1724 door Bach gecomponeerd.
In deze cantate horen we op een haast vrolijke manier Gods uitnodiging om deel
te nemen aan het Avondmaal. Immers, “dein Heiland klopft”. In de instrumentale
begeleiding van de zang klinkt de vreugde door: het is een feest om aan deze
maaltijd deel te nemen.
Michaëlsvieringen op 8 november en 13 december
Veel mensen denken bij ‘crisis’, ‘kritiek’ en ‘kritisch’ aan iets negatiefs. Kritiek is
gezeur en wij hebben een hekel aan gezeur. Maar deze woorden komen van het
Griekse ‘krino’, wat ’onderscheid maken’ betekent. En dat is van levensbelang!
Crisismomenten zijn de groeimomenten in je levensverhaal, voor individuele
mensen en voor de wereld. Het jaarthema is dus niet negatief, maar bedoeld om
te ontdekken hoe God bij ons en de wereld betrokken is.
Ook Bijbelverhalen gaan bijna altijd over crisissituaties, die verhalen lezen we in
de Michaëlsvieringen, waarbij telkens een ander soort crisis aan de beurt komt.
In de viering van 8 november spreken we over relatiecrisis, met Genesis 4 als
Bijbelgedeelte. Op 13 december gaat het over identiteitscrisis aan de hand van
Genesis 32. De vieringen beginnen om 16.30 uur.
Denk eens aan de Grote Kerk
De Grote- of St. Michaëlskerk aan de Grote Markt is ieder jaar van mei tot en met
oktober open voor bezichtiging. Bezoekers kunnen dan kaarten, kaarsen en dergelijke
kopen en ze snuffelen graag in de bakken met tweedehands boeken, grammofoonplaten
en cd’s. Activiteiten die de Grote Kerk welkome ‘neveninkomsten’
opleveren.
Coördinator Lub Dam laat weten dat de voorraad aan tweedehands artikelen voor
het seizoen 2010 aanvulling behoeft. De verkoop is gestegen in de afgelopen maanden
en er is voor een ruimere opstelling van de boekentafels gekozen. Zie de foto.
Wie overtollige boeken, cd’s, dvd’s en grammofoonplaten heeft, wordt dan ook
van harte uitgenodigd ‘te denken aan de Grote Kerk’.
De spullen kunnen worden aangemeld bij de coördinator, tel. (038) 453 59 13,
of afgegeven bij de kerk. De openingstijden zijn: dinsdag tot en met vrijdag
11.00-16.30 uur, zaterdag 13.30-16.30 uur.
Bonhoeffer ter sprake
Op woensdag 28 oktober stelt Siebren van der Zee ‘Bonhoeffer ter sprake’
in De Hoeksteen. De bijeenkomst begint om 19.45 uur.
Van der Zee over zijn keuze: “Ik heb geaarzeld om een avond stil te staan bij
deze ‘oorlogstheoloog’, zoals iemand hem noemde, want zijn naam klinkt niet
meteen zo bekend. Maar Bonhoeffer (in april 1945 door Hitler nog terechtgesteld)
bleef maar in me rondzingen. Ik ben geen kenner, maar wat mij betreft
snijdt hij thema’s aan (over beelden van God, over aards geloven), die mij in
elk geval nog steeds inspireren. En dus waag ik het toch maar. Behalve zijn
leven en werk komen typerende uitspraken aan de orde.”
Bibliodrama en film
in De Hoeksteen
‘Verbindende verhalen’ is het jaarthema van
De Hoeksteen. Onze geloofstraditie wordt
gedragen door verhalen. Verhalen die zijn
overgedragen van geslacht op geslacht en die
onderdeel kunnen zijn van ons eigen levensverhaal.
Op heel verschillende manieren
gaan wij met die Bijbelse verhalen om.
Op 8 december komen Bijbelse verhalen in
De Hoeksteen op een bijzondere manier tot
leven. Ds. Wim Hortensius, predikant in de
Oosterkerk, is getraind in bibliodrama.
Dat is een methode waarin je je inleeft in
een Bijbelverhaal en vervolgens een personage
speelt. Dan maak je je vanuit een
nieuw perspectief het verhaal eigen.
De avond begint 19.30 uur.
Opgave kan via de lijsten die in De Hoeksteen
liggen, of door te mailen naar:
margojonker@kpnplanet.nl.
Filmavond
Ook de jaarlijkse filmavond in De Hoeksteen
sluit aan bij het jaarthema. Op woensdag
25 november vanaf 19.30 uur wordt de
film ‘L’heure d’été’ bekeken. Een sfeervol
familiedrama waarin de kinderen de erfenis
van hun overleden moeder verdelen. Hoe
gehecht zijn we aan objecten waar herinneringen
aan kleven? En gaat het om het
object of de herinnering? Verbindende herinneringen?
Verbindende verhalen?
Goed spel van onder anderen Juliette
Binoche, die afgelopen jaar ook in
De Hoeksteen te zien was in ‘Chocolat’.
Lodewijk Kruithof leidt een korte nabespreking
van de film.
Gesprekken
over geloven
Over geloven, modern geloven en twijfel
heeft Jan Offringa een boek geschreven:
‘Geloven na een gezonde geloofscrisis’.
In dit boek wordt een moderne manier van
geloven verkend die twijfel integreert. Hoe
komen in deze benadering God en Jezus ter
sprake? Hoe wordt daarin gekeken naar de
Bijbel, Paulus en Pasen?
Dit boek en deze thema’s zijn onderwerp van
gesprek op twee avonden in De Hoeksteen:
17 november en 1 december, van 20.00
tot 21.30 uur.
Voor informatie en opgave:
Lieke van Houte, tel (038) 426 50 21,
e-mail: lieke@van-houte.nl

Stinskerk zendt
gezin De Goeijen uit
In de ochtenddienst van 23 augustus in
de Stinskerk werd ds. Gert de Goeijen
bevestigd als predikant met een bijzondere
opdracht van de Protestantse Kerk
in Nederland. De Stinskerkgemeente
zond het gezin De Goeijen uit als zendingswerkers
naar Rantepao op Sulawesi
in Indonesië, waar zij werken
namens de Gereformeerde
Zendingsbond (GZB).
Begin september is het gezin De Goeijen
vertrokken naar het eiland Java.
Ze verbleven eerst in Jakarta en reisden
enkele weken later door naar Yogjakarta.
Hier volgen ze enkele maanden taalstudie
en zal ook hun vierde kindje geboren
worden. In januari hopen ze te vertrekken
naar Rantepao, waar ze ruim
zes jaar zullen wonen.
Via diverse wegen houden ds. De Goeijen
en zijn gezin contact met Nederland.
Er is een Thuisfrontcommissie opgericht
die ondersteuning biedt aan het gezin en
betrokkenheid in de gemeente stimuleert.
Ongeveer vier keer per jaar verschijnt
de rondzendbrief ‘Warta berita
yang baik’ (oftewel ‘het Goeije(n)
nieuws’). Informatie hierover is te
vinden op de eigen website van familie
De Goeijen (www.wartatoraja.nl).
Via deze website is ook het weblog
Het gezin De Goeijen krijgt in
de uitzendingsdienst zegenend
de handen opgelegd door ds. E.
van ’t Slot (predikant Stinskerk),
ds. W. Poldervaart (regiocoördinator
Azië bij de GZB), ds. D.H.
Iswanto (voorzitter van de synode
van de Gereja Kristen Jawa
Tengah-Utara (Indonesië)) en
ds. H.F. Klok (voorzitter GZB).
te lezen dat zij bijhouden. Zo is over hun
eerste dagen in Jakarta te lezen dat ook
de kinderen zeer geïnteresseerd zijn in
hun nieuwe omgeving. “Ze kletsen dan
honderduit. Vaak kopen we onderweg
iets te drinken en dan proberen de kinderen
ook te groeten. Timon vindt dat
geweldig: hij groet iedereen al naar het
gelang van de dag met ‘Selamat pagi’
(goedemorgen) of ‘Selamat siang’ (goedemiddag)
of ‘Selamat malam’ (goedenavond).
Veel mensen willen hem aanraken,
vooral omdat hij zo lekker blond is.
Joas zwaait vanuit zijn kinderwagen,
rechtopzittend, naar iedereen. Het lijkt
zo wel een pausmobiel. Naomi stelt
allerlei vragen en je kunt merken dat zij
een denkertje is en veel bezig is met het
verwerken van alle veranderingen.”
Ouderenmiddag met Ton ten Hove
De 72-plussers uit vier wijkgemeenten,
de Oosterkerk, de Jeruzalemkerk,
De Hoeksteen en De Open Kring, zijn
door hun wijkdiaconieën uitgenodigd
voor de ouderenmiddag op zaterdag
14 november. De bekende Zwolse
weerman Ton ten Hove zal diverse
aspecten van het weer toelichten, verder
is er een optreden van het Swoll-trio
met vrolijke muziek.
Geloofsopvoeding
in Oosterkerk
In de Oosterkerk zijn twee bijeenkomsten over
kinderen en ‘voorgaan’ in het geloof. Op dinsdag
3 november (20.00 uur) gaat het over rituelen
onder leiding van ds. Harm Bousema
(dshbousema@oosterkerk.nl).
De tweede bijeenkomst (in het voorjaar) gaat
over kinderbijbels onder leiding van ds. Wim
Hortensius (dswhortensius@oosterkerk.nl).
Ouders die hun kind (hebben) laten dopen en
andere geïnteresseerden zijn welkom.
Hemels Gelag
Onder de titel ‘het Hemels Gelag’ vinden in de
Oosterkerk maandelijks speciale vieringen
plaats voor 16- tot 25-jarigen. De sfeer is ongedwongen
en er is ruimte voor gesprek, verdieping,
samen wat drinken en eten, ontmoeting
en een moment van verstilling, kaarslicht
en gebed. De komende Hemels Gelag-vieringen
zijn op zondag 1 november en zondag
13 december en beginnen om 11.00 uur. Meer
weten? Bert van de Venis, tel. (038) 454 71 73.
Geloven in duurzaamheid
De schepping staat onder druk door ons toedoen.
Wat kunnen we doen? En kunnen de
Bijbel en de theologie een hoopvol perspectief
bieden? Hierover gaan de bijeenkomsten
‘Geloven in duurzaamheid’.
Op donderdag 29 oktober spreekt theoloog
drs. Hans Schravesande, voorzitter van Kerk
& Milieu, in de Jeruzalemkerk over hoe de
milieucrisis de theologie uitdaagt. Op donderdag
19 november is er een excursie naar de
Meanderhof, een milieuvriendelijk woonwijkje
in Stadshagen.
Op donderdag 17 december spreekt theoloog
dr. Greetje Witte-Rang in de Oosterkerk over
het verband tussen de milieucrisis en de verdeling
van de welvaart wereldwijd en de rol
van kerken en de theologie. Begin 2010 volgen
nog twee bijeenkomsten. Aanvang telkens
om 20.00 uur. De avonden kunnen afzonderlijk
worden bezocht. Info en opgave bij
Theo Brand, tel. 06 30 72 72 39 of
theobrand@kpnplanet.nl
Excursie naar Aduard
Ooit stond in Aduard één van de grootste
Cisterciënzerkloosters in Noordwest Europa.
Nu staat de ziekenzaal er nog, in gebruik als
kerk. Ook is er een museum, de St. Bernardushof.
Tot in de november loopt de expositie
Arbeit&Minne. Op zondag 15 november
maken we ’s middags vanuit de Oosterkerk een
tocht naar dit Groninger dorp. Info en opgave
bij ds. Harm Bousema, h.bousema@planet.nl;
tel. (038) 454 29 99.
9

10
REPORTAGE
Foto’s van een dienst voor Kerk en School in de Adventskerk, een paar jaar geleden.
Rechtsonder een werkstuk dat leerlingen van De Aquarel maakten voor een dienst in De Hoeksteen.
Een waardevolle traditie
Wanneer precies en in welke kerk ze zijn begonnen is niet meer te achterhalen. Wel zeker is, dat de
diensten die door kerken en scholen samen worden georganiseerd, in Zwolle al jaren een waardevolle
traditie vormen. Ook verscheidene wijkgemeenten van de PGZ werken samen met basisscholen in
hun omgeving, naast andere reformatorische en rooms-katholieke kerken. Een paar keer per jaar
resulteert die samenwerking in een kerkdienst, die op school wordt voorbereid in overleg met de
dienstdoende predikant.
Zowel het aantal scholen als het aantal kerken dat aan samenwerkingsprojecten meedoet, is in de loop
der jaren toegenomen. De diensten vinden tegenwoordig bovendien veelal op dezelfde datum plaats;
komende zondag 15 november komen weer heel veel kinderen, ouders en leerkrachten naar de kerk.
Dan zijn er in ieder geval diensten van Kerk en School in de Adventskerk, de Emmaüskerk, de
Jeruzalemkerk, De Open Kring en de Sionskerk.
In Zwolle zijn de protestants-christelijk basisscholen verenigd in de stichting Vivente. “Vorig jaar
deden in totaal elf Vivente-scholen aan de diensten voor Kerk en School mee”, vertelt Tabby
Hovenier. Zij is voor de derde keer contactpersoon namens alle scholen van Vivente, daarnaast
hebben scholen en kerken hun eigen contactpersonen.
De keus voor het thema van de dienst is deze keer op een nieuwe
manier tot stand gekomen. Tabby: “Tot nu toe namen we steeds
de godsdienstmethode van de scholen ‘Kind op maandag’ als uitgangspunt:
het Bijbelgedeelte dat in de week voor de dienst centraal
stond, diende als thema. Maar in de evaluatie van vorig jaar
constateerden we dat de verhalen uit Kind op Maandag volgens
het rooster in november vaak uit het Oude Testament komen en
ook nog regelmatig terugkomen. Toen is besloten het Bijbelboek
Psalmen centraal te stellen. Binnen het predikantenoverleg was
gesproken over een project van de Christelijke Gereformeerde
Kerk, waarin een aantal maanden verschillende psalmen zijn
behandeld. Dit gebeurde ook naar aanleiding van de cd van
kinderkoor De Bromvlieg over de Psalmen. Velen hadden de
wens daar meer mee te doen. Een kleine werkgroep maakt hier
een opzet voor, die we samen bespreken, ook met vertegenwoordigers
van de kerken.
De grote lijnen van de dienst, zoals het thema, liederen die worden
gezongen en wat er in het projectboekje komt, zijn van
tevoren bepaald, maar de kerken zijn vrij om keuzes te maken
en invulling te geven aan de dienst. Bij de invulling en uitvoering
van de dienst kunnen ook ouders worden betrokken.
In de week voorafgaand aan de kerkdienst werken de leerlingen
al met het thema. Tijdens de godsdienstlessen komen de
verhalen aan de orde, dit jaar zijn dat dus de Psalmen. De kinderen
werken uit het projectboekje en leren de bij het thema gekozen
liederen. Ze maken ook een ‘kerkenwerkje’, een kleurplaat
of een knutsel, of ze schrijven iets. Het resultaat wordt opgehangen
in de kerk waar de kinderen de dienst meemaken. En na de
dienst wordt er vaak nog over nagepraat op school.”
Ouders
De ouders ontvangen een brief, waarin wordt uitgelegd waar de
kinderen mee bezig zijn en waarin ze worden uitgenodigd samen
met hun kinderen naar een van de kerken te gaan. “De betrokkenheid
van ouders varieert per school, mede door de wijk waarin de
school staat”, zegt Tabby. “Het percentage kerkgaande kinderen
en ouders is echt heel verschillend. Toch kiezen al deze mensen
voor een christelijke school. Als protestants-christelijke school
hebben we zeker een taak in de geloofsopvoeding, maar die zou
eigenlijk aanvullend moeten zijn op de geloofsopvoeding thuis,

vind ik. Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat het nog
altijd de moeder is, die de meeste invloed heeft gehad op de
keuze van een volwassene als het om het geloof gaat. Op school
vindt natuurlijk kennisoverdracht plaats, de verhalen en liederen,
de vieringen rondom bijvoorbeeld Kerst en Pasen. Maar ik denk
dat het voorleven en laten zien wat geloven inhoudt en voor mij
betekent in mijn dagelijks leven, minstens zo belangrijk is.
We mogen Gods liefde in de praktijk brengen. Als je als school
ergens voor staat mag je dat uitdragen.”
Binnen de Vivente-scholen wordt op dit moment intensief van
gedachten gewisseld over de eigen identiteit. Leerkrachten, teams
en scholen bezinnen zich op wat die identiteit voor hen betekent
en hoe zij daar invulling aan willen geven.
De christelijke levensovertuiging is uitgangspunt, maar in de
godsdienstmethode worden ook andere godsdiensten behandeld.
“Afhankelijk van de schoolpopulatie kun je aansluiten bij de
ervaring van de kinderen zelf ”, verklaart Tabby. “Als kinderen
trakteren vanwege het Suikerfeest bijvoorbeeld, kun je ze heel
goed laten vertellen wat daar de betekenis van is en waarom
ze dat doen.”
Aa-landen
Een van de Vivente-scholen is De Aquarel in de Aa-landen. Ook
daar komen andere godsdiensten ter sprake. “De school gaat uit
van een aantal belangrijke kernwaarden, zoals respect en vertrouwen.
Maar ook de kerndoelen verplichten ons aandacht te besteden
aan andere levensovertuigingen, net als aan verschillen in
geloofsopvatting onder de mensen uit protestantse kerken.
Maar we nemen daarbij altijd de Bijbel als leidraad”, laten de
leerkrachten van De Aquarel in een gezamenlijke reactie weten.
Zij bereiden twee keer per jaar een dienst van Kerk, School en
Gezin voor, die sinds twee jaar afwisselend in De Hoeksteen en
de Sionskerk wordt gehouden. Op 15 november is de dienst in de
Sionskerk. Ds. H. Evers gaat er in voor en ook hier vormen de
Psalmen het thema. “De predikant heeft een leidende rol, maar zij
stemt af met de leerkrachten. De predikanten van de Sionskerk en
De Hoeksteen hebben hun eigen insteek met betrekking tot een
thema, maar de leerlingen hebben altijd een rol in de dienst.”
Aldus leerkracht Aukje van der Wal, die dit jaar contactpersoon
is namens de school.
De voorbereiding in de groepen op school bestaat uit het oefenen
van de liederen die in de dienst worden gezongen, eventueel het
instuderen van een gebed en het maken van tekeningen en andere
werkstukken die aansluiten bij het thema en die in de dienst worden
gebruikt.
Alle ouders worden geïnformeerd en uitgenodigd voor de dienst,
maar het is een beperkte groep die daadwerkelijk de dienst bijwoont.
Ook de leerkrachten van De Aquarel vinden dat de school
een taak heeft in de geloofsopvoeding. “Dat sluit aan bij onze
kernideologie. Wij ervaren dat ouders zich daartoe aangetrokken
voelen en mede daarom kiezen voor onze school.”
Column
Oktober 2040. Bestuursvoorzitter De Man van de Protestantse
Gemeente Zwolle geeft een persconferentie. Het nieuws: veertig
procent van de Zwollenaren is aangesloten bij zijn kerk. “We zijn
weer leider op de religieuze markt. Wie had dat kunnen denken!
Dertig jaar geleden zaten we nog in een forse dip. We moesten
drie kerkgebouwen sluiten. En daar bleef het toen niet bij.
Maar met onze nieuwe formule, een combinatie van geloof en
entertainment, tellen we inmiddels weer mee.”
Het is druk op de persconferentie. De Man, strak in het pak en
met een zonnebril op zijn voorhoofd, is populair en heeft een
netwerk in het Zwolse bedrijfsleven. “De kerk was vergeten dat
je moet aansluiten bij de onderbuik van mensen. De kerk moet
vertellen wat de mensen graag willen horen”, zo verkondigt
de gevierde bestuurder.
De brede weg is de weg van gemakzucht. De smalle weg leidt tot
groei dankzij het commerciële avontuur. Ondernemen en risico’s
durven nemen: dat is de weg die de kerk moet inslaan. Je moet
woekeren met je talenten. En niet de penning die je hebt gekregen
in de grond begraven. Sla de Bijbel er maar op na.
In elke Zwolse wijk staat een megakerk met bij de ingang een
restaurant, ballenbak en wat flipperkasten. Op diverse tijdstippen
kun je kiezen uit vier kerkzalen: evangelisch, confessioneel,
goedruchtig of vrijzinnig. En bij de uitgang heeft de collectezak
plaatsgemaakt voor kassa’s. De mensen willen immers kunnen
pinnen voor de gehaalde boodschappen.
En de activiteiten van de diaconie zoals de opvang van dak- en
thuislozen? Dat is allemaal weggesaneerd. “Onbegrijpelijk dat we
niet eerder inzagen dat dit geen geld en groei oplevert. Bovendien
zijn Humanitas en de vrijzinnige moslims ook al diaconaal bezig.
Ze richten zich nu zelfs op ongedocumenteerde vluchtelingen en
duurzaamheid. Het moet niet gekker worden. Je snapt niet dat
ze er brood in zien”, aldus De Man.
“Er brood in zien”, herhaalt een journaliste tijdens de persconferentie.
“Wat heeft dat te maken met het brood dat regelmatig in
de kerk gebroken wordt?” De Man valt stil en kijkt peinzend voor
zich uit. “U bent echt zo’n vrouw die het erom doet. Gun ons toch
ons feestje. We zijn na jaren weer de grootste kerk van Zwolle.
En daar gaat het toch om vandaag?”
Theo Brand
Waar zie je
brood in?
De schrijver van deze column behoort tot een team van columnisten,
door de redactie van Gaandeweg gevraagd de (eenzame) taak van
Menno van Oel over te nemen. In het volgende nummer weer een ander
gezicht en een andere kijk op de zaak.
11

12
DESGEVRAAGD
Het is de bedoeling eind 2012 een sluitende begroting te kunnen
aanbieden. Is er een tijdpad uitgezet voor de uitvoering van de
voorgestelde maatregelen?
GC: “Duidelijk is nu dat we gebouwen kunnen gaan afstoten.
Maar voor we daarmee de markt opgaan zijn gesprekken met de
wijkkerkenraden nodig. Hoe kunnen zij de besluiten helpen invullen?
Dat kan op verschillende manieren. Zo betekent dat voor de
wijkgemeenten van de Hoeksteen en de Emmaüskerk niet zozeer
zoeken naar onderdak, maar nog eerder naar wijken waarmee ze
willen en kunnen samenwerken. Die samenwerking kan praktisch
zijn: wijkgemeenten hebben samen één kerkgebouw dat voor
beide als wijkkerk geldt, maar ook inhoudelijk, bijvoorbeeld op
het gebied van jeugdwerk, vorming en toerusting. Uiteindelijk
kan samenwerking overgaan in samengaan; wijken hebben dan
hetzelfde pastorale team van kerkelijk werkers en predikanten.
Dan kan het verstandig zijn de wijkgrenzen tussen beide op te
heffen en samen één nieuwe wijkgemeente te vormen. Dit proces
kan jaren vergen. Maar vanaf het moment dat ze dezelfde kerk
als wijkkerk hebben, is het voor de AK noodzakelijke resultaat
al behaald. Het tijdpad zal per gebouw verschillen. De Molenhof
heeft al eerder interesse getoond in de Jeruzalemkerk en de grond
daarvan. De wijkgemeente is al bijna twee jaar in gesprek met
de Molenhof over praktische en inhoudelijke samenwerking op
de gebieden wonen, zorg en welzijn.
Voordat de verkoop van het Refter aan de orde kan zijn, moet
goed worden overlegd met de wijkkerkenraad van de Grote Kerk.
Daarmee hebben de kerkvoogden van de toenmalige Hervormde
Gemeente in 1998 een convenant gesloten. Dat was nadat de
wijkgemeente eerst de Broerenkerk had moeten verlaten en
vervolgens de Bethlehemsekerk. Zij heeft recht op passende
ruimten voor haar doordeweekse en zondagse activiteiten.
Omdat het Refter monumentale betekenis heeft, is al vastgelegd
dat het eerste overleg over verkoop plaats moet vinden met de
De voorgestelde maatregelen
tot bezuiniging die de Algemene
Kerkenraad de afgelopen
tijd heeft besproken, roepen
veel vragen op. Dat bleek al
in de weken, waarin de AK
aan de gemeenteleden en de
media informatie verstrekte
over de voorgenomen plannen.
Gaandeweg stelde een aantal
vragen aan Gégé Callenbach,
voorzitter van de AK.
Begrip voor bezuinigingen,
maar ook vragen
burgerlijke gemeente. Op verkennend niveau gaan beide gesprekken
binnenkort én gelijktijdig beginnen. Het voortouw ligt in
deze bij de kerkrentmeesters, in nauw overleg met de AK.”
Wat verwacht de Algemene Kerkenraad in dit proces van de
wijkgemeenten en hun kerkenraden? Kunnen zij ondersteuning
verwachten van de AK?
GC: “Er moet binnen de wijkgemeenten sprake zijn van een
principiële bereidheid met elkaar wegen te zoeken voor groeiende
samenwerking. De wijkkerkenraden zijn verantwoordelijkheid
voor de inhoud van het werk en dus ook voor de verschillende
vormen van samenwerking. Het is opmerkelijk dat de Kerkorde
het begrip ‘opheffen van een wijkgemeente’ niet kent. Wel kunnen
de wijkgrenzen zo worden verlegd dat twee wijken worden
samengevoegd. Geen van beide is dan opgeheven of is in de
ander opgegaan.
Ideaal is als wijken die met elkaar inhoudelijk gaan samenwerken
naar nieuwe vormen zoeken. Belangrijk is dat de wijkkerkenraden
hierover goed met hun gemeenteleden communiceren.
Wijkkerkenraden kunnen zelf gemeenteadviseurs van de regionale
Steunpunten aantrekken. Als ze behoefte hebben aan
gesprekken met moderamenleden van de AK, zullen die daar
vanzelfsprekend op ingaan. AK-leden hebben echter niets te zeggen
over wat wijkkerkenraden beslissen. Zij kunnen hooguit adviseren,
goed luisteren en tonen mee te willen denken. Ook over
aangelegenheden die erg moeilijk liggen.”
Krijgen de wijkgemeenten die hun kerkelijk onderdak kwijtraken
gelegenheid passend afscheid te nemen?
GC: “Vlak na de fusie van de Gereformeerde Kerk en de Hervormde
Gemeente Zwolle hebben we daarmee ervaring opgedaan.
De wijk van de Scheppingskerk werd in twee delen samengevoegd
met die van de Hoeksteen en die van de Sionskerk.

In een kerkdienst is toen afscheid genomen van alles wat in de
jaren daarvoor een wezenlijke rol had in de vieringen. Een al
lang gaand verwerkingsproces werd afgesloten met een liturgisch
ritueel. Dat kan helpen.
Uit ervaring weten we ook dat de formele regeling van wijkgrenzen
lang niet altijd door de gemeenteleden wordt overgenomen.
Toen de Scheppingskerkwijk werd herverdeeld hebben veel
gemeenteleden elders hun onderdak gezocht. Sommigen bij
De Hoeksteen of de Jeruzalemkerk; velen bij de Evangelisch-
Lutherse Gemeente. Het is goed mogelijk dat mensen hun eigen
geestelijk onderdak vinden, mede dankzij een goede begeleiding
door de betrokken wijkkerkenraden en door daarvoor de tijd
te nemen. Zoals bij iedere verandering blijft het risico dat mensen
uit de boot vallen of zich uit de boot gezet voelen. Hoe intensiever
de zorg in deze overgangsfase des te kleiner de kans dat
dit gebeurt.”
Is de PGZ verplicht tot het sluitend maken van de begroting?
GC: “Er is een Regionaal College voor de Behandeling van
Beheerszaken. Bij vervulling van vacatures van bijvoorbeeld
predikanten moet dit college toestemming geven. Bij de vacature
in de Jeruzalemkerk kreeg de PGZ al een waarschuwing; even
leek het dat we geen toestemming zouden krijgen. In de situatie
van nu zullen we zonder vergaande besluiten geen toestemming
krijgen vacatures van buitenaf op te vullen. Een inspanningsverplichting
is niet meer voldoende. We moeten het resultaat
halen. Volgens de Kerkorde mogen we wel zelfstandig beslissen
over de manier waarop we bezuinigen: de wijkkerkenraden gaan
erover hoe zij het kerkenwerk vorm geven en de AK gaat over
gebouwen en wijkgrenzen.”
Volgens de brief die op 6 september jl. in de kerken werd uitgereikt,
zijn er nu besluiten genomen die het moderamen van de AK
en het dagelijks bestuur van het College van Kerkrentmeesters
(CvK) ‘een jaar geleden niet voor mogelijk hield’. Wanneer werd
duidelijk dat de bezuinigingen zo ingrijpend zouden zijn?
GC: “In het rapport van een kleine werkgroep die in opdracht
van de AK in oktober 2008 aan het werk ging en in januari 2009
het eerste rapport liet uitgaan, werd voor het eerst gerept van
€ 200.000. Daarmee moest het verschil tussen inkomsten en
uitgaven worden verkleind. Dat resultaat is niet binnen één jaar
te behalen. Omdat we niet in een jarenlang durend proces van
telkens weer bezuinigen wilde terechtkomen is ingestoken op een
bredere aanpak. Daarmee verwachten we, op zeer goede gronden,
de komende tien tot vijftien jaar zekerheid te hebben van een -
op zijn minst - sluitende begroting.”
Er zullen ongetwijfeld alternatieven zijn overwogen voor het
sluiten van gebouwen en combineren van wijkgemeentes.
Welke bijvoorbeeld en waarom is daar niet voor gekozen?
GC: “Tussen begin januari en juni 2008 hebben we alle wijkkerkenraden
en de AK gevraagd suggesties te doen om het tekort
met € 200.000 terug te brengen. Sommigen waren voorstander
van het beëindigen van de niet-wijkgebonden en centrale activiteiten,
zoals de vieringen van de Commissie Grote Kerk en
Gaandeweg. Daarvoor is niet gekozen. De Michaëlsvieringen en
Cantatediensten behoren bij de op een na hoogste prioriteit van
kerkactiviteiten en Gaandeweg is het enige medium waarmee
alle wijkgemeenten alle gemeenteleden van de Protestantse
Gemeente Zwolle kunnen bereiken. Bovendien levert het
stoppen van deze activiteiten geen twee ton op.
Kun je iets zeggen over de reacties die de AK en het CvK
(via mail, post of mondeling) tot nu toe hebben ontvangen?
GC: “We hebben tot nu toe (29 september) van 28 personen
29 brieven gekregen, waarop we ook hebben gereageerd.
De meeste briefschrijvers hebben er begrip voor dat er iets moet
gebeuren. Velen gaan in op wat is voorgesteld over hun eigen
wijk. Velen komen ook met alternatieven. Het zou goed kunnen
dat die bij de uitwerking een rol gaan spelen.
Sommigen hebben het ook over de communicatie. Naar gemeenteleden
hebben we in het juninummer van Gaandeweg over de
ernst van de situatie geschreven. Maar al jaren daarvoor is bij
acties Kerkbalans en bij collectes ter bestrijding van het exploitatietekort
duidelijk gemaakt dat we een structureel tekort hadden.
Voor zowel het CvK als de AK was in 2006 duidelijk dat
we zo niet konden doorgaan. In het beleidsplan van juni 2008
legde de AK vast volgens welke lijnen we het tekort wilden aanpakken
en in de eerste helft van 2009 is de aard van maatregelen
besproken. Alle ambtsdragers zijn volledig en meer dan eens op
de hoogte gehouden van de ontwikkelingen. Door die intensieve
communicatie, die zeker geen eenrichtingsverkeer was, hebben
we gepoogd de vertegenwoordigers van alle wijken erbij te
betrekken. Gezien de reacties tijdens de ambtsdragersvergadering
in juni 2009, is dat voor een behoorlijk deel gelukt.
Niet duidelijk is in welke mate we via hen ook de gemeenteleden
hebben bereikt.”
Omtrent het afstoten van een van de twee kerkgebouwen in de
Aa-landen is nog geen definitieve keus gemaakt. Hoe komt die
keus tot stand?
GC: “Dat hangt af van de keuzes die de wijkgemeentes van
Sionskerk en Hoeksteen maken. Mijns inziens moet het gebouw
dat eigendom blijft van onze gemeente optimaal geschikt zijn
voor de kernactiviteiten van de Sionskerkgemeente. In de extra
vergadering van de AK op 14 september bleek dat de kerkenraad
van de Hoeksteen zijn toekomst wilde ontwikkelen samen met de
Oosterkerk en de Jeruzalemkerk. Uit gesprekken was gebleken
dat een meer dan praktische samenwerking tussen Sionskerk en
Hoeksteen weinig perspectief leek te hebben. De Hoeksteen kiest
voor de Oosterkerk, omdat die, misschien ook gevoelsmatig,
dichterbij lijkt dan Stadshagen.”
Bezuinigen op stenen voorkomt het terugbrengen van de predikantenformatie.
Maar wat gebeurt er met de kosters die nu in
de af te stoten kerkgebouwen werken?
GC: “In de notitie die de AK heeft besproken staat dat voorstellen
op het gebied van verkopen van gebouwen en samenvoeging van
wijkgemeenten consequenties hebben voor de positie van medewerkers
die in dienst zijn van de PGZ, zoals kosters/beheerders
en organisten. De AK heeft inmiddels zijn beleid op dit onderdeel
bepaald en het CvK verwerft zo spoedig mogelijk inzicht
in de personele consequenties. Deze worden bezien binnen het
kader van de van toepassing zijnde cao’s en andere vastgelegde
regelingen.
Bij het Kerkelijk Bureau gaat het erom de kwaliteit van dienstverlening
te behouden en te zorgen voor de daarbij behorende
formatie. Daarbij heeft het CvK volgens de Arbeidsvoorwaarden
van de PKN de inspanningsverplichting tot herplaatsing.
Betrokkenen worden zo spoedig mogelijk geïnformeerd, maar
dat kan geen eenmalige gebeurtenis kunnen zijn. In de loop
van de tijd wordt de informatie gedetailleerder.”
13

14
MIJN INSPIRATIE
Samen fietsen, spelletjes doen, een dagje uit. Voor
menigeen de normaalste zaak van de wereld. Maar
dat geldt niet voor de bewoners van gezinsvervangend
tehuis De Boeier. Zonder de inzet van vrijwilligers
zouden dergelijke activiteiten al snel op
de achtergrond raken of helemaal niet meer plaatsvinden.
Want in de huidige zorg hebben medewerkers
daar simpelweg geen tijd voor. Al vier jaar
besteden Nelleke en Rien de Vries, samen met een
groep andere gemeenteleden van De Hoeksteen,
daarom een deel van hun vrije tijd aan het verlenen
van allerlei hand- en spandiensten in De Boeier.
“Het begon met fietstochten in de zomer”, vertelt Nelleke. “In de
maanden juli en augustus gaan we regelmatig een uurtje fietsen
met bewoners van De Boeier. Enkele bewoners fietsen zelfstandig,
sommige met een begeleider op een tandem. Onderweg
drinken we ergens gezellig koffie.” Voor bewoners die niet op
vakantie gaan worden daguitjes georganiseerd. Zo gaan Rien en
Nelleke met twee bewoners op pad naar de dierentuin, Apenheul
of het Dolfinarium. “En het belangrijkste is dan dat er een knuffel
gekocht wordt”, vertelt Rien. “Die mogen we dan op een
later moment komen bewonderen als ze een plekje in De Boeier
hebben gekregen.”
Strijkpool
Naast de ‘uitjes’ helpen Rien en Nelleke ook bij de meer dagelijkse
taken in het tehuis. Nelleke maakt deel uit van een strijkpool.
Een keer per vier weken gaat ze een uurtje strijken.
Rien begeleidt twee bewoners op zaterdagochtend naar hun
zwemles. “Ik haal de bewoners op en breng ze thuis. Inmiddels
ben ik al bekend als ‘de puzzelman’, omdat ik altijd mijn krantje
meeneem naar het zwembad.” “En voor de wintermaanden staan
er weer activiteiten op het programma zoals een spelletjesavond,
kerststukjes maken of naar een kerstzangdienst gaan”, aldus
Nelleke. En natuurlijk zijn er vrijwilligers die de bewoners
begeleiden naar de kerkdienst van De Hoeksteen. Want ook
daar zijn het graag geziene gasten.
Vrijwillligers Nelleke en Rien de Vries
met twee bewoners van De Boeier.
Van links naar rechts:
Nelleke, Steffie, Bianca en Rien.
Vrijwilligerswerk als vanzelfsprekendheid
Opvoeding
De keuze voor vrijwilligerswerk komt bij Nelleke en Rien niet
voort uit geloofsovertuiging. Het heeft eerder te maken met
opvoeding. “Ook als ik niet christelijk zou zijn, zou ik vrijwilligerswerk
hebben gedaan”, licht Nelleke toe. Voor beide is het
vanzelfsprekend iets nuttigs te doen voor anderen in de samenleving.
Ook het feit dat Rien de ziekte van Parkinson heeft, houdt
hem niet tegen om vrijwilligerswerk te doen. “Voor mij speelt de
waarom-vraag niet”, licht Rien toe. “Je doet het gewoon. Ik heb
er tijd voor en ik vind het leuk om te doen. Bovendien is het juist
goed voor mensen met Parkinson om actief te blijven en niet
achter de geraniums te gaan zitten. Want juist dan slaat vaak de
isolatie toe.” Dat betekent voor Rien dat er wel beperkingen zijn.
Zo zal hij niet meer op een tandem stappen met een bewoner.
Maar er is veel wat nog wel kan. “En ik geef graag zelf aan
waar mijn grenzen liggen.”
“Belangrijk is dat je ze niet te veel betuttelt”
Beide genieten van de reacties die ze krijgen van de bewoners.
“Het leuke van mensen met een beperking is, dat ze zo knuffelig
zijn”, vertelt Nelleke. “En ze zijn heel spontaan”, vult Rien aan.
Zo was er eens een bewoner die hem op de man af vroeg of
hij Parkinson had en of hij er veel last van had. “Toen heb ik
gezegd dat de mensen om mij heen er waarschijnlijk meer last
van hebben dan ik. Wat dat betreft kunnen de bewoners van
De Boeier soms beter met mijn ziekte omgaan, dan mensen
zonder beperking.”
Respect
Een speciale training om te leren hoe je moet omgaan met mensen
met een beperking hebben beide niet gehad. “Belangrijk is
dat je ze niet te veel betuttelt”, vertelt Rien. “Mensen met een
beperking kunnen meer dan menigeen denkt. Ze verdienen het
om met respect behandeld te worden. Belangrijk is wel om soms
keuzes te maken en duidelijk te zijn. Maar ze willen wel serieus
genomen worden.”
Vooralsnog en zolang het mogelijk is zullen Nelleke en Rien zich
blijven inzetten voor De Boeier. “Het geeft mij voldoening en het
is nuttig”, aldus Nelleke. “Ik vind het gewoon fijn om te doen”,
vertelt Rien, “en ik weet zeker dat ik iets doe voor een ander
waarmee ik die persoon ook echt blij maak.”
Gezinsvervangend tehuis De Boeier kan meer vrijwilligers gebruiken voor allerlei hand- en spandiensten. Wie het ook iets lijkt om
bijvoorbeeld af en toe met een of enkele bewoners op stap te gaan, het bewonersbusje te rijden of huishoudelijke karweitjes te doen,
kan bellen met De Boeier: tel. (038) 453 69 73. Vraag naar Tsjitse Santema, coördinator vrijwilligers. De Boeier is gevestigd aan de
Rijnlaan 177 (Aa-landen) te Zwolle.

MIJN LIED
Uitzingen boven
het verdriet
Opgegroeid als zoon van de organist van
de Emmaüskerk, was het voor Ton Lans
(48) ‘bijna vanzelfsprekend’ dat hij ook
orgelles nam. Al tijdens zijn opleiding aan
het conservatorium begeleidde hij
gemeentezang; sindsdien bespeelde hij de
orgels en piano´s in De Brug, de
Emmaüskerk, de Adventskerk. Hij is een
van de vaste organisten in De Hoeksteen
en gaat ook spelen in de Open Kring. In
de Adventskerk neemt Ton het cantorschap
waar. Behalve organist is hij vanaf
1992 ook uitvaartverzorger; sinds 2006
‘helpt hij mensen bij het afscheid nemen’
vanuit zijn eigen bedrijf Arabesque uitvaartverzorging.
In tijden van rouw en bij
het afscheid van een overleden geliefde
zijn muziek en liederen heel belangrijk,
ervaart Ton. Omdat ze weergeven wat niet
in woorden te vangen is.
“Muziek is een van de onderdelen die in een afscheidsdienst of plechtigheid een rol kunnen spelen, daarnaast
zijn sprekers, rituelen en stiltes heel belangrijk. Maar muziek heeft het in zich om gevoelens, sfeer en
(levens)overtuiging weer te geven, die soms niet in woorden te vangen zijn. Muziek kan tijdens een meditatief
moment helpen je gedachten te laten gaan en dierbare herinneringen een plek te geven. Luisteren naar muziek
kan dus heel fijn zijn, maar ook samenzang kan helpen om even boven het verdriet uit te zingen en daardoor
getroost te worden.
Mensen kiezen vaak muziek die belangrijk is geweest tijdens het leven van degene die is gestorven. Dat kan soms
teruggaan naar bijvoorbeeld liederen die op Zondagsschool zijn gezongen, maar ook naar liederen uit bundels
die in vroeger tijden werden gebruikt. Uit de bundel van Johannes de Heer komen onder andere ‘Scheepke onder
Jezus’ hoede’ en ‘Daar ruist langs de wolken’ en uit de Bundel 1938 ‘Vaste rots van mijn behoud’. Uit het
Liedboek voor de Kerken wordt nogal eens gekozen voor ‘De Heer is mijn Herder’ en ‘Wat de toekomst brengen
moge’. Er zijn natuurlijk meer prachtige liederen te bedenken, zoals Gezang 487 uit het Liedboek: ‘Gij geeft
het uw beminden in de slaap’.
In mijn dagelijkse werk als uitvaartverzorger help ik mensen onder meer bij de voorbereiding die nodig is om
de afscheidsdienst vorm te geven. De afscheidsdienst wordt meestal samengesteld in overleg met de predikant.
Op het gebied van de invulling ben ik dan erg op de achtergrond, maar soms kan ik het niet laten om ook dan
een suggestie aan de hand te doen.
Wanneer mensen kiezen voor een uitvaart waarbij geen predikant of spreker betrokken is, wordt mijn hulp
nadrukkelijker gevraagd. Dat kan zijn op het gebied van liederen of muziek, maar het komt ook wel voor dat
ik zelf tijdens een plechtigheid orgel of piano speel. Regelmatig begeleid ik dan familieleden, kinderen of kleinkinderen
die zingend of spelend op een instrument een bijdrage leveren aan de dienst. Dat stimuleer ik.
Het actief zijn in een afscheidsdienst of -bijeenkomst kan zó belangrijk zijn en helpen in de periode van rouw.
Zelf heb ik natuurlijk mijn voorkeuren, maar die zal ik zeker
niet opdringen. Het afscheid moet de sfeer ademen van de
familie die het betreft en zeker niet van de uitvaartverzorger die
het afscheid begeleidt. Alleen als het over mijn eigen uitvaart
gaat mag ik mijn zin doordrukken. Het is erg moeilijk om te
kiezen voor één lied, er is zo veel moois... Ik hou erg van de
melodieën en zettingen van Adriaan Cornelis Schuurman.
Mooie lijnen, erg op de tekst geschreven en treffend van sfeer.
Uit het Liedboek voor de Kerken vind ik Gezang 102 en
Gezang 340 echt prachtig. Verder raken de teksten van
Huub Oosterhuis me. Ik ken een mooie opname van het gedicht
‘Wek mijn zachtheid weer’. Die zou ik zeker op mijn uitvaart
willen laten klinken. De rustige beweging in de muziek is
zo treffend voor de ‘zachtheid’ van het gedicht.”
15

16
In gesprek met Paula de Jong en Berthold Bloemendal
In de Jeruzalemkerk heb ik een afspraak met Paula de Jong (24) en Berthold Bloemendal (27), twee jonge mensen
die bezig zijn met de laatste fase van hun predikantenopleiding aan de Theologische Universiteit Kampen. Paula
woont in de vrouwencommuniteit van het Dominicanenklooster en Berthold is afkomstig uit Duitsland. Paula en
Berthold lopen sinds februari een dag in de week stage bij respectievelijk de Jeruzalemkerk en Sionskerk.
Ze zochten zelf hun kerk uit.
Berthold: “Onze stage bestaat uit vier fases. Een:
Waarnemen, de geschiedenis leren kennen van de stagekerk.
Vervolgens Pastoraat, dat betekent vooral aanwezig zijn bij
commissievergaderingen, leren gesprekken te voeren en de
gemeente leren kennen. Drie is Catechese en Preken, en als
laatste, een project opzetten gericht op beleid.”
Hoe kijken jullie als ‘buitenstaanders’ tegen de Zwolse
wijkgemeenten aan waarin jullie meelopen?
Paula: “Ik ervaar het als een welkome gemeente, voel me geen
buitenstaander. Het is een vrij kleine gemeente die in een groot
gebouw huist. Mensen zijn echt betrokken op elkaar, er zijn
verschillende kringen naar leeftijd. Er gebeurt veel, ook zonder
predikant. Er wordt echt geprobeerd iets van te maken. De reactie
op de bezuinigingen was er natuurlijk een van teleurstelling, maar
ook van ‘we gaan ervoor’; dat vind ik sterk.
Ik kom zelf uit een dorp, vind het in de stad sneller over geloof
en kerk-zijn gaan. Dat heeft misschien met identiteit te maken,
dat mensen hier meer moeten nadenken over wat hen verbindt.
Uiteindelijk wil ik naar het Westen naar een grote stad met
wijkpastoraat.”
Berthold: “Ik heb bewust gekozen voor deze kerk, confessioneel
met evangelische invloeden; zelf ben ik in een confessionele,
synodaal gereformeerde kerk opgegroeid. Later wil ik graag
evangelische elementen in mijn kerk introduceren.
In de stad is alles groter; een grotere kerk en er is een grotere
diversiteit aan agendapunten. Ook de taakverdeling tussen dominee
en gemeenteleden is anders, de gemeente moet zich meer
samen inspannen; dat vind ik beter, want de gemeente is iets van
meerdere mensen. De betrokkenheid in een dorp vind ik groter.
In de toekomst zou ik in een dorpskerk willen werken, waar ik
iedereen ken.”
Jullie willen predikant worden, wat trekt jullie aan in die taak?
Paula: “Het is één van de weinige beroepen waarin je dichtbij
mensen kunt komen, waarin je samen met anderen kunt nadenken
over de zin van het leven; dat is zó’n interessante vraag.
VAN BUITENAFPaula en
Predikanten
in opleiding:
idealistisch,
maar ook realistisch
“Predikant-zijn heeft heel veel met het bestaan van
mensen te maken; dat trekt ons erg aan.”
Je gaat met mensen op weg, een oude weg, op weg naar iets
mooiers, beters.”
Berthold: “Het is existentiëler, aanwezig zijn bij mensen, dat ze
beter tot hun recht komen. Het is enorm boeiend met de zin van
het leven bezig te zijn. Ik wil graag mensen laten zien dat je over
geloof kunt praten, dat je alledaagse problemen bij God neer kan
leggen. Geloof is niet alleen iets zwaars; het is ook iets dat je
bevrijdt, iets vreugdevols. Ik wil graag laten zien dat er iets
anders is in het leven voor jeugd.”
Wat zou je in de kerk willen veranderen?
Berthold: “Ik zou proberen de kerk te verrijken en te moderniseren
door inhoud en identiteit in nieuwe vormen te gieten. Maar
dat is lastig, want wat verander je en wat laat je zo? Daarvoor is
bezinning nodig. Ik denk dat de kerk meer projectmatig bezig
moet gaan, omdat mensen zich niet meer lang willen binden.
Het beeld van een dominee is nu ook anders dan vroeger; hij
of zij moet meer een manager zijn die delegeert.”
Paula: “Oude structuren als inhoud en namen van ambtsdragers
zullen moeten veranderen. Sommigen zien de taak van een
dominee als zwaar, maar je moet wel beseffen dat je een gemeente
achter je hebt. Ik denk dat je met weinig tevreden moet zijn,
het kleine moet kunnen waarderen. Verder heb je veel inspiratie
en humor nodig.”
Berthold: “Ik denk dat je ook vertrouwen moet hebben dat het
werk van een predikant ook in het onzichtbare zijn werk doet.”
Wat spreekt jullie in je studie het meest aan en waaraan zou meer
aandacht besteed kunnen worden?
Paula: “We hebben veel praktijk, dat is goed. Meer aandacht voor
rouw en trouw is nodig en beter leren echt samenwerken, dat zou
in allerlei vakken meer terug mogen komen.”
Berthold: “De opleiding in Kampen is goed. Docenten reageren
echt op actuele zaken; leggen een link tussen opleiding en wat er
speelt in de maatschappij. Mensen uit de praktijk geven ons ook
les. Het is dichtbij de mens en de omstandigheden van de mens.
De opleiding geeft ook ruimte om dingen te onderzoeken.”

AANDACHT VOOR
Rondje dominees
‘Rondje dominees’ heet de kring die Jeruzalemkerk en
Oosterkerk samen organiseren en die begin oktober is gestart.
Wat houdt de predikanten en kerkelijk werker in onze
gemeentes bezig als het gaat om geloven? Wat inspireert en
interesseert hen? In de loop van het seizoen krijgt iedere
pastor de beurt. Dit najaar op dinsdag 3 november in de
Oosterkerk en dinsdag 8 december (let op, andere locatie!)
in het Dominicanenklooster, aanvang 20.00 uur.
Op 3 november gaat ds. Iemke Epema in op de vraag hoe
door de secularisatie het geloof is veranderd. Dit gebeurt aan
de hand van het boek ‘Een seculiere tijd’ van Charles Taylor,
een Canadese filosoof. Zij heeft zich daar tijdens haar
studieverlof afgelopen zomer in verdiept en is ervan
overtuigd dat zijn werk ons veel stof tot nadenken biedt.
Kennismaking
met kloosterleven
Voor de mensen die eind december meegaan naar de Achelse
Kluis en voor anderen die nieuwsgierig zijn naar het kloosterleven,
zijn er op 2,9 en 16 december drie avonden over het
boekje ‘Een levensregel voor beginners. Benedictijnse spiritualiteit
voor het dagelijkse leven’ van Wil Derkse. De avonden,
die telkens plaatsvinden in de Jeruzalemkerk, aanvang
20.00 uur, worden geleid door ds. Iemke Epema .
Integratie PERKI in PKN
Het proces van integratie van PERKI Nederland in de Protestantse
Kerk in Nederland verloopt niet zo heel vlot. Het proces
wordt enigszins vertraagd door obstakels die opdoken,
over de nieuwe naam bijvoorbeeld. Zou PERKI Zwolle straks
bijvoorbeeld Protestantse Gemeente PERKI Zwolle heten?
Of zijn we in Zwolle in staat om ook PERKI onder te brengen
in de structuur van de PGZ?
De vorige preses van de de synode, ds. De Fijter, zei onlangs
dat een vertraagd integratieproces geen groot probleem is.
Hij memoreerde dat de PKN veertig jaar over dat proces heeft
gedaan en dat de naamgeving daarvan ook grote problemen
gaf. “Gewoon doorgaan”, adviseerde hij, “je ziet wel wanneer
je er bent.” Toch zou het mooi zijn als we volgend voorjaar
enkele grote stappen hebben gezet. Want in maart 2010
bestaat PERKI Zwolle tien jaar. En dat willen we weten,
om meedere redenen.
Flores
De actie voor de bouw van een dorpsapotheek met een kleine
polikliniek op Flores, komt goed op gang. Samen met de
Oosterkerkgemeente heeft PERKI Zwolle een groot gedeelte
van het benodigde geld inmiddels binnengekregen. Deze
maand verwachten we de bouwtekeningen uit Indonesië.
Daarmee kunnen we hier subsidie aanvragen voor het nog
ontbrekende geld. Er volgt nog een lang administratief proces
in Indonesië, maar dan zit er wel schot in. Vlak voor de zomer
Op 8 december vertelt Paula de Jong, stagiaire in de Jeruzalemkerk,
iets vertellen over ‘ruimte’. Zij zegt daarover: “Dan
doe ik de deuren van het Dominicanenklooster open om te
vertellen over wat mij het meeste bezighoudt in theologie en
kerk: de vraag naar ‘ruimte’. Dat begrip houdt voor mij zowel
tijd en plaats in als ook liefde en hartelijkheid. Wat is Gods
ruimte en hoe ziet die eruit? Hoe beïnvloeden de ruimte van
een gebouw en de symbolen daarin je manier van geloven?”
We verzamelen niet in de Oosterkerk deze keer, maar ontmoeten
elkaar op de parkeerplaats van het Dominicanenklooster,
aan de Assendorperdijk. Het gebouw is toegankelijk
voor rolstoel en rollator.
Jongegezinnendag
Op zaterdagmiddag 14 november wordt in de Jeruzalemkerk een
speciale middag georganiseerd voor kinderen en ouders van kinderen
die samen ‘jonge gezinnen’ vormen binnen onze buurt en
kerkgemeente. De middag die om 15.00 uur begint en rond
19.00 uur wordt afgesloten, zal in het teken staan van gezellig
samenzijn rondom thema’s die spelen in jonge gezinnen rond
geloven, bidden en kerk. Door elkaar te ontmoeten en op een
actieve manier ervaringen te delen, kunnen we van elkaar leren
en elkaar nieuwe inzichten en energie geven.
Ook mensen van buiten de wijk zijn van harte welkom. Graag
opgave vooraf bij Jeroen van Vilsteren, tel. (038) 422 99 27.
van 2010 verwachten we met een bouwploeg af te reizen om
de dorpelingen te helpen met de bouw. Wie interesse heeft om
mee te doen, kan zich melden.
Diensten
Op 1 november heeft PERKI een Avondmaalsdienst.
Ds. Ida Pattinama leidt die dienst.
De Kerstdienst is op 6 december. Dan komt ds. Marla
Winckler-Huliselan. Zoals gebruikelijk zal dat wel
uitgroeien tot een groot familiefeest rond Kerst.
Platform Religies en Levensbeschouwingen
Op dinsdag 27 oktober kan men in Wijkcentrum Holtenbroek
kennismaken met een aantal religies en levensbeschouwingen.
Dan houdt het Zwols Platform Religies en Levensbeschouwingen
Zwolle een ontmoetingsavond rond het thema ‘Nieuw
leven’. Om 20.00 uur beginnen korte presentaties van Brahma
Kumaris, Christendom, Humanistisch Verbond, Bahá'i, Jodendom,
Wicca en Islam. Deze worden afgewisseld met muziek.
Vanaf 19.30 uur is de zaal open. De toegang is gratis.
Na afloop is er een informeel samenzijn en mogelijkheid tot
onderling contact. De Gemeente Zwolle verleent een financiële
bijdrage voor de organisatie.
Voor nadere informatie:
H.A. Blom, Keulenstraat 7, 8017 KR Zwolle,
tel. (038) 465 56 38, e-mail:henk.blom@doopsgezind.nl
17

18
KERKELIJK BUREAU
COLOFON
Protestantse Gemeente Zwolle
Centraal adres voor
Algemene Kerkenraad
Kerkrentmeesters en Diakenen
Kerkelijk Bureau: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle
Geopend: maandag t/m vrijdag 8.00 – 12.00 uur
Tel.: (038) 421 75 96 - Fax: (038) 423 04 79
E-mail: administratie@pknzwolle.nl
Website: www.pknzwolle.nl
Website diaconie: www.diaconiezwolle.nl
Bankrekeningen:
College van Kerkrentmeesters:
800 430 en 69.96.41.705
College van Diakenen:
874 034 en 69.95.43.320
Gaandeweg: 69.97.69.167
Beheer en Exploitatie Grote Kerk:
587 931 en 69.97.43.745
Schnitgerorgel : 59.80.52.100
Collectepenningen
Er zijn penningen verkrijgbaar van:
€ 0,20, € 0,50, € 1,-, € 2,-, € 5,- en € 10,-.
Verkoopadres: Kerkelijk Bureau, Molenweg 241, op werkdagen van
8.00 - 12.00 uur. Hier kan contant, per pin of door middel van een
eenmalige machtiging worden betaald.
Overige verkoopadressen:
Emmauskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur
Adventskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur
Stinskerk: 1e maandag van de maand 16.30 - 17.30 uur
Sionskerk: 1e donderdag van de maand 18.00 - 19.00 uur
Open Kring: 1e maandag van de maand van 18.30 - 19.45 uur
In Zwolle-Noord:
E. van Buiten, Welle 58, K. Smit, Meppelerdiep 92
In Zwolle-Zuid:
A. Renting-van Veen, Steggingmarke 13
W.A. Stomp-de Koning, Rendierveld 41
Stadshagen/Westenholte/Spoolde:
mw. L. Blauw, Knopenmakerstraat 27 (tel. 460 90 16)
Op deze adressen kan contant of door middel van een
eenmalige machtiging betaald worden.
Gaandeweg
is het magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente
Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle en
De Hoofdhof Berkum
November 2009
Verschijnt zes keer per jaar
Oplage: 11.500
Redactie:
Ds. Iemke Epema (hoofdredacteur), Gery Bruins (eindredacteur),
Saskia Dankers en Rob van Harten
Redactionele bijdragen aan dit nummer:
Sigrid Aalfs, Astrid Nauta en scribenten van wijkgemeenten
en kerkelijke organisaties
Veranderingen in ledenadministratie
Het Kerkelijk Bureau wil graag op de hoogte worden gesteld van
geboorte, doop, huwelijk, echtscheiding, verhuizing, naamswijziging,
overlijden etc.
Oud papier
De inzameling van oud papier vindt telkens plaats op de laatste
vrijdag/zaterdag van de maand.Er staat een container in de buurt
van de Bagijnesingel (naast de Turfmarkt) en op het parkeerterrein
bij De Hoeksteen (daar graag alleen op zaterdag tussen 9 en 12 uur
papier brengen).
Aanvragen kerkelijke huwelijksbevestiging
Bruidsparen, die hun huwelijk kerkelijk willen laten bevestigen,
wordt verzocht deze aanvraag twee maanden van tevoren in te
dienen bij het Kerkelijk Bureau. Hiervoor dient u persoonlijk langs
te komen (bij voorkeur tijdens de openingstijden tussen 8.00 en
12.00 uur). Een aantal zaken moet namelijk even doorgesproken
worden. Ook zijn aan het gebruik van de kerk kosten verbonden.
Prijzen zijn op te vragen bij het Kerkelijk Bureau.
ZWO aan zet
Najaarszendingscollecte
De ZWO-commissie van de Protestantse Gemeente Zwolle
(PGZ) vraagt aandacht voor de Najaarszendingscollecte, de
jaarlijkse gezamenlijke inzameling voor Kerk in Actie en de
Gereformeerde Zendingsbond (GZB). In oktober worden de
acceptgirokaarten verspreid. In een begeleidende brief licht
de ZWO-commissie de doelen van de Najaarszendingscollecte
toe. De PGZ houdt buiten de kerkdiensten om
slechts één zendingscollecte per jaar. De ZWO hoopt dat
alle leden ruimhartig aan deze collecte kunnen en willen
bijdragen.
Nieuwe website Hedera
Hedera, centrum voor rouwbegeleiding heeft een nieuwe
website: www.rouwbegeleidinghedera.nl.
Hierop staan diverse activiteiten vermeld voor mensen die
moeten leven met een verlies. Verder is er voor belangstellenden
een folder beschikbaar, waarin onder meer een
overzicht over komende lotgenotengroepen.
Voor informatie of opgave:
Nieske Willems, tel. (038) 465 44 84 of de website.
Fotografie: Sigrid Aalfs, Henk van den Berg, Gery Bruins,
André Kruiswijk, Maarten Matser, Astrid Nauta, Paul de Vries,
Carl Withaar en anderen
Vormgeving en grafische productie:
Drukkerij Upmeyer Zwolle
De volgende Gaandeweg verschijnt in de week van 14 december
en loopt tot zondag 14 februari 2010. Kopij en foto’s dienen
uiterlijk woensdag 11 november te zijn aangeleverd via
Gaandeweg@pknzwolle.nl of schriftelijk bij het Kerkelijk Bureau.
Advertentiebeheer
Kerkelijk Bureau tel. (038) 421 75 96
Aandacht voor…
In de rubriek ‘Aandacht voor’ is ruimte voor berichten uit de
wijken en van kerkelijke organen en organisaties, die van belang
zijn voor zoveel mogelijke lezers.

AANDACHT VOOR
Activiteiten
Adventskerk
De Adventskerkgemeente heeft voor het
seizoen 2009-2010 een breed aanbod aan
open avonden, cursussen, gespreksgroepen,
leerhuizen en workshops. Niet alleen
gemeenteleden van de Adventskerk,
maar ook anderen in Zwolle kunnen
aan diverse activiteiten meedoen.
Kijk op www.adventskerk.nl en klik
op Vorming & Toerusting.
Leerhuis: atheïsme een uitdaging
Atheïsten hebben iets aantrekkelijks door
hun wijze van redeneren. Hun argumenten
tegen God klinken soms aannemelijk
en diep van binnen zijn we het dikwijls
ergens met hen eens. Vooral onder
natuurwetenschappers zie je nogal eens
fervente godloochenaars. Richard
Dawkins is zo iemand, die zijn pijlen
graag op gelovigen richt. In Nederland
klinken de geluiden van Herman Philipse
iets genuanceerder, maar niet minder
prikkelend. Als er dan ook nog een
dominee in Zeeland opstaat, die vindt dat
er alleen atheïstisch in God geloofd kan
worden, komt het erg dichtbij. Het is de
vraag of wij daar weerbaar tegen kunnen
worden. In een open leerhuisavond gaat
ds. Leen Bosgra hierop in. Aan de hand
van beeldmateriaal en teksten stelt hij dat
atheïsme een uitdaging kan betekenen
opnieuw onze plaats te bepalen.
Op dinsdag 27 oktober om 20.00 uur
in de Adventskerk/Wijkcentrum SIO.
Kosten: € 2,00 voor koffie of thee.
Bijbel op muziek gezet
Lang voor er sprake was van een kerk,
werd gezongen en gemusiceerd op teksten
uit de Bijbel. De psalmen zijn het
bekendst. Ze worden tot op de dag van
vandaag herkend en herhaald. Ook andere
Bijbelse teksten zijn op vaak al
eeuwenoude muziek gezet. En ook nu
nog worden melodieën geschreven bij
Bijbelse teksten die in de liturgie tot
klinken komen.
Pastoor Peter van der Weide en dominee
Nelleke Eygenraam hebben een serie van
vier oecumenische ontmoetingen georganiseerd,
waar mensen uit verschillende
kerken welkom zijn om zich te laven aan
die ene bron: de Bijbel, op muziek gezet.
De eerste avond is al geweest, maar meedoen
aan de andere avonden is mogelijk.
De eerstvolgende is op donderdag
12 november in de Adventskerk/Wijkcentrum
SIO. Daarna op 28 januari en
4 maart 2010. Kosten: € 2 per keer.
Graag van te voren aanmelden via
raad.vent@adventskerk.nl of telefonisch
bij Nelleke Eygenraam:
(038) 452 52 23.
Taizé
in Zwolle
De muziekgroep die meewerkt aan de
Taizévieringen in de Adventskerk zoekt
nog leden, maar ook de opbouwploeg
en de voorbereidingsgroep kunnen hulp
gebruiken! Ook wie het leuk vindt om
bijvoorbeeld koffie en thee te schenken
na de dienst, liturgieën uit te delen of te
helpen bij het voorlezen van de teksten
in de dienst, is van harte welkom!
Mail naar taizezwollezuid@hotmail.com
of spreek ons aan na de viering op
15 november (zie pagina 20).
Ontmoeting in Polen
Van 29 december 2009 tot 2 januari
2010 ontmoeten Europese jongeren
elkaar in het Poolse Poznan. Plaatselijke
kerken ontvangen de jongeren, die tussen
17 en 30 jaar zijn, voor een paar dagen
van bezinning en elkaar leren kennen.
Je kunt ook eerder naar Poznan gaan
om te helpen bij de voorbereidingen.
Raadpleeg daarvoor de site van Taizé:
www.taize.fr
Informatie vanuit Nederland is te vinden
op www.taizeinnederland.nl. Je kunt je
ook opgeven via deze site.
Teken de
klimaatbelofte
De ZWO-commissie van de Adventskerk
vraagt aandacht voor het volgende.
In december komen wereldleiders in
Kopenhagen bij elkaar voor een nieuw
klimaatverdrag. Klimaatverandering is
een ramp. Vooral voor mensen in ontwikkelingslanden.
Extreem en onvoorspelbaar
weer vernietigt hun oogsten en
dorpen. De gevolgen: honger, armoede,
ziekte en sterfte.
De Countdown to CO2hagen campagne
van ICCO en Kerk in Actie roept mensen
op een klimaatbelofte te tekenen op
www.klimaatbelofte.nl. Hiermee beloven
ze klimaatverandering tegen te gaan door
te verminderen, te veranderen en te vergoeden.
Tegelijkertijd vragen ze hiermee
aan de Nederlandse regering en wereldleiders
om zich in te zetten voor een
effectief en rechtvaardig klimaatverdrag
in Kopenhagen. De Nederlandse campagne
is onderdeel van een grote internationale
campagne in Europa en daarbuiten:
www.countdowntocopenhagen.org
Klokkenstoel
gerestaureerd
Na een grondige restauratie is de uit
1968 daterende klokkenstoel van de
Stinskerk weer in gebruik genomen.
De voet van de klokkenstoel was grotendeels
door de boktor aangetast. Blijkbaar
vonden die het hout dermate lekker dat
ze grote gedeelten van de balken en de
staanders hadden opgegeten. Deze gedeelten
zijn deels vervangen door bielingahout
(waarvan wordt beweerd dat
de boktor dit niet lust) en deels uitgestukt
en aangevuld met bielingahout.
Er is enige maanden vakkundig handwerk
verricht met als resultaat dat de
klokkenstoel in Westenholte weer regelmatig
van zich kan laten horen.
Sing-in 8 november
Op zondag 8 november om 19.00 uur
wordt in De Hoofdhof weer een gezamenlijke
sing-in gehouden van de
Emmaüskerk, De Hoofdhof en de
Ichthuskerk, voorbereid door de werkgroep
Drieklank.
De werkgroep zet zich in voor het tweemaal
per jaar organiseren van een singin.
Er wordt gezongen uit de bundels van
de drie kerken en er is ruimte voor
schriftlezing, gebed, declamatie, koorzang
en een muzikaal intermezzo.
Thema is ‘Looft de Heer’. De lofzang
gaande houden is een opdracht van God
aan het volk Israël. Vanaf het ontstaan
van de christelijke kerk hebben ook
christenen het als een belangrijke taak
gezien om God te loven in lied en gebed.
Presentatie: ds. A.A. Kramer. Musici
uit de drie kerken verlenen hun
medewerking.
Red Ribbon in Zwolle
Red Ribbon is een initiatief vanuit een
aantal christelijke ontwikkelingsorganisaties,
die zich willen laten horen rond
de Wereldaidsdag in de strijd tegen aids.
Zie ook de website www.red-ribbon.nl.
Dit jaar vindt Red Ribbon plaats in
Zwolle in de Regards / Buitensocieteit
op zaterdag 28 november.
19

Zondag
25 oktober
Zondag
1 november
Woensdag
4 november
Dankdag
Zondag
8 november
Zondag
15 november
Zondag
22 november
Laatste zondag kerkelijk
jaar
Zondag
29 november
Eerste Advent
Zondag
6 december
Tweede Advent
Zondag
13 december
Derde Advent
20
KERKDIENSTEN
Adventskerk
Talmaplein 2
Zwolle – Zuid
Mw. ds. N.A. Eygenraam
Mw. W. Treep
D.J. Steenbergen
Tel. scriba: (038)4658028
www.adventskerk.nl
9.00 uur L. Bosgra
10.15 uur L. Bosgra
(Schrift en Tafel)
19.00 uur mw. ds. I.P. Epema
9.00 uur mw. drs. E.B. van Houte
10.15 uur mw. drs. E.B. van Houte
19.00 uur dhr. K. Frederiks
9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam
10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam
(Dienst wind in de zeilen)
19.00 uur mw. M.E. Jonker
9.00 uur dhr. D.J. Steenbergen
(Kerk, school en gezin)
10.15 uur dhr. D.J. Steenbergen
(Kerk, school en gezin)
19.00 uur Taizéviering.
9.00 uur mw. ds. L. Bosgra/
ds. N.A. Eygenraam/mw. W.J.
Treep (gedachtenis overledenen)
10.15 uur mw. (zie 9.00 uur)
19.00 uur ds. H. Bousema
9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam
10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam
(Schrift en Tafel)
19.00 uur Avondgebed rond
beeldende kunst (Ste Foye)
9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam
10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam
19.00 uur Avondgebed rond
beeldende kunst (Ste Foye)
9.00 uur ds. L. Bosgra
10.15 uur ds. L. Bosgra
(doopdienst)
19.00 uur Avondgebed rond
beeldende kunst (Ste Foye)
Emmauskerk
Campherbeeklaan 53
Zwolle – Berkum
Ds. D. Jorissen
Tel. scriba: (038)4532463
www.emmauskerk-berkum.nl
10.00 uur
ds. A. Jonkman, Veenendaal
19.00 uur
ds. H.Bakhuis, Hoogeveen
10.00 uur
ds. D. Jorissen
19.00 uur
ds. D. Jorissen
19.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
10.00 uur
mw. ds. Rohaan-v.d.Kamp, Herveld
19.00 uur
zie Hoofdhof
10.00 uur ds. D. Jorissen
(Kerk, school en gezin)
19.00 uur ds. J.C. Borst, Welsum
(Jongerendienst)
10.00 uur ds. D. Jorissen
19.00 uur ds. A. Oosterwijk,
Ouwsterhaule
10.00 uur
ds. G.A. Cnossen
19.00 uur
ds. J.H. van Osch, Vaassen
10.00 uur ds. D. Jorissen
(Heilig Avondmaal)
19.00 uur
ds. H. de Jong, Windesheim
10.00 uur
ds. D. Jorissen
19.00 uur
mw. ds. H. Evers
Grote Kerk
Grote Markt 18
Zwolle – Centrum
Ds. J. Mulderij
Tel. scriba: (038)4223241
www.grotekerkgemeente.nl
10.00 uur
ds. L.J. Geluk, Rotterdam
16.30 uur
Cantateviering
10.00 uur
ds. J. Mulderij
19.00 uur
kand. G.J. Codée, Amsterdam
10.00 uur
ds. J. Mulderij
16.30 uur
Michaëlsviering
10.00 uur
ds. J. Mulderij
19.00 uur
ds. J. Mulderij
10.00 uur
ds. J. Mulderij
16.30 uur Michaëlsviering
(Requiem)
10.00 uur ds. J. Mulderij
(voorbereiding Heilig Avondmaal)
16.30 uur Michaëlsvesper
19.00 uur
ds. W.M. Dekker, Mastenbroek
10.00 uur ds. J. Mulderij
(Heilig Avondmaal)
16.30 uur Michaëlsvesper
19.00 uur ds. J.Mulderij (viering en
dankzegging Heilig Avondmaal)
10.00 uur
ds. K.van Meijeren, Barneveld
16.30 uur
Vesper of Michaëlsviering
De Hoeksteen
Scheldelaan 141
Zwolle – Aa-landen
Mw. ds. M.E. Jonker
Tel. scriba: (038)4546229
www.dehoeksteenzwolle.nl
9.30 uur
mw. ds. N.A. Eygenraam
10.00 uur
mw. ds. M.E. Jonker
10.00 uur
mw. ds. M.E. Jonker
(Heilig Avondmaal)
10.00 uur
mw. ds. N. Beimers
10.00 uur
mw. ds. M.E. Jonker
(herdenking overledenen)
10.00 uur
mw. ds. M.E. Jonker
10.00 uur
mw. drs. E.B. van Houte
10.00 uur
ds. W. Hortensius
Taizéviering in Adventskerk
Taizé is een broedergemeenschap in Frankrijk. In de bijzondere vieringen die daar gehouden worden staan stilte, rust, beleven
en zingen centraal. In de stijl van Taizé wordt in de Adventskerk vijf keer per jaar een Taizéviering gehouden. De eerstvolgende
viering is op zondag 15 november om 19.00 uur in zaal 2 van de Adventskerk. De volgende Taizévieringen zijn op 3 januari,
21 maart en 2 mei. Voor vragen: taizezwollezuid@hotmail.com
Opendeurdienst: Bijzonder
Op zondag 22 november wordt om 19.00 uur een Opendeurdienst gehouden in de Adventskerk. Het thema van deze dienst,
waarin ds. H. Bousema voorgaat, is ‘Bijzonder’. Een vocaal ensemble van zangeressen laat ‘songs’ uit haar repertoire horen.

Jeruzalemkerk
Windesheimstraat 1
Zwolle – Assendorp
Ds. A. den Besten
Mw. ds. I.P. Epema
Tel. scriba: (038)4218523
www.jeruzalemkerkzwolle.nl
9.30 uur mw. ds. I.P. Epema
19.00 uur ds. M. Noorderijk,
Tiendeveen/Nieuw Balinge
(Grote Kerkgemeente)
9.30 uur
ds. L.P. Miedema
(Oogstdienst)
15.00 uur kand. P. Baas, Kampen
19.30 uur ds. J. Mulderij
(Grote Kerkgemeente)
9.30 uur ds. A. den Besten
19.00 uur ds. J. Brouwer, Epe
(Grote Kerkgemeente)
9.30 uur ds. A. den Besten
(Kerk, school en gezin)
9.30 uur mw. ds. I.P. Epema
(gedachtenis overledenen)
19.00 uur
ds. W. Dekker, Oosterwolde
(Grote Kerkgemeente)
9.30 uur
mw. P. de Jong
9.30 uur
ds. A. den Besten
9.30 uur mw. ds. I.P. Epema
19.00 uur
ds. H.de Jong, Windesheim
(Grote Kerkgemeente)
Oosterkerk
Bagijnesingel 17
Zwolle – Centrum
Ds. H. Bousema
Ds. W. Hortensius
Mw. G.C. van Stappen
Tel. scriba: (038)4543814
www.oosterkerk.nl
9.30 uur
ds. H. Bousema
19.00 uur
mw. G.C. van Stappen-Ormel
9.30 uur ds. W. Hortensius
14.00 uur PERKI-dienst,
ds. I. Pattinama
19.00 uur ds. W. Hortensius
9.30 uur
ds. W. Hortensius
19.00 uur
mw. ds. N. Beimers
9.30 uur ds. H. Bousema
(Kerk, school en gezin)
19.00 uur
mw. drs. L.E. Vos
9.30 uur mw. G.C. van Stappen-
Ormel, ds. H. Bousema en
ds.W.Hortensius
19.00 uur de heer F. Slothouber
9.30 uur
ds. H. Bousema (doopdienst)
19.00 uur
ds. H. Bousema
9.30 uur ds. W. Hortensius
14.00 uur PERKI-dienst,
ds. S.M. Winckler-Huliselan
19.00 uur ds. W. Hortensius
9.30 uur ds. H. Bousema
(Heilig Avondmaal)
19.00 uur ds. H. Bousema
(Heilig Avondmaal)
Open Kring
Hofstedeweg 1
Zwolle - Stadshagen
Mw. ds. N. Beimers
Ds. A. Pietersma
Tel. scriba: (038)4200171
www.openkring.nl
9.30 uur
ds. A. Pietersma
9.30 uur
mw. ds. I.P. Epema
9.30 uur
mw. ds. N. Beimers
(Doopdienst)
9.30 uur
ds. A. Pietersma
(Kerk, school en gezin)
9.30 uur mw.
ds. N. Beimers
(herdenking overledenen;
Schrift en Tafel)
9.30 uur
ds. A. Pietersma
9.30 uur
mw. ds. N. Beimers
9.30 uur
ds. A. Pietersma
(doopdienst)
Sionskerk
Glanerbeek 10
Zwolle - Aa-landen
Mw. ds. H. Evers
Tel. scriba: (038)4546104
www.sionskerkzwolle.nl
10.00 uur
ds. G.A. Cnossen
10.00 uur mw. ds. H. Evers
(Oogstdienst)
19.00 uur mw. ds. H. Evers
(Bijbel en kunstdienst)
19.30 uur
mw. ds. H. Evers
10.00 uur Gastpredikant
19.00 uur Opendeurdienst,
dhr. G. van Vulpen
10.00 uur
mw. ds. H. Evers
(Kerk, school en gezin)
10.00 uur
mw. ds. H. Evers
10.00 uur
ds. H. Frijling
10.00 uur
mw. ds. H. Evers
10.00 uur ds. L.P. Miedema
19.00 uur Opendeurdienst,
dhr. H. Stoorvogel
Stinskerk
Westenholterweg 19
Zwolle - Westenholte
Ds. E. van ’t Slot
Tel. scriba: (038)4211319
www.stinskerk.nl
10.00 uur
kand. drs. J. Tiggelaar, Hasselt
19.00 uur
ContaKtdienst
10.00 uur
Zendingsdienst
19.00 uur
ds. B. Lampen, Beerzerveld
19.30 uur
ds. E. van ’t Slot
10.00 uur
ds. E. van ’t Slot
19.00 uur
mw. ds. H. Evers
10.00 uur
dhr. F. Verkade, Hoogeveen
19.00 uur ContaKtdienst
10.00 uur
ds. E. van ’t Slot
19.00 uur
ds. M. Zoetweij, Heerde
10.00 uur
ds. G. Oberink, Urk
19.00 uur
ds. E. van ’t Slot
10.00 uur
ds. E. van ’t Slot
19.00 uur
ds. E. van ’t Slot
10.00 uur ds. H. de Jong,
Windesheim
19.00 uur
ds. P.E.G. Wiekeraad,
Uelsen (Dld.)
Bijbel en Kunst in Sionskerk
In de Bijbel en Kunstdiensten laten we in de Sionskerk het jaarthema ‘Heilig God – Toegewijd volk’, op een bijzondere manier oplichten.
Via de beamer worden schilderijen geprojecteerd, die het thema op een nieuwe manier doen spreken. De diensten zijn op de eerste zondag van
de maand, ze beginnen om 19.00 uur en ds. H. Evers gaat erin voor. Op zondag 1 november staat het schilderij Feestmaal van Belsazar centraal.
God spreekt met ontzag door plotselinge letters op de muur.
Gedachtenisviering op 22 november
Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar organiseert de Commissie Grote Kerk in een extra viering de uitvoering van een Requiem. Ook dit
jaar is dat het Requiem van Duruflé. Ingepast in de liturgie van de viering passen muziek en teksten bij het specifieke karakter van deze zondag.
21

Zondag
25 oktober
Zondag
1 november
Woensdag
4 november
Dankdag
Zondag
8 november
Zondag
15 november
KERKDIENSTEN
Zondag
22 november
Laatste zondag kerkelijk
jaar
Zondag
29 november
Eerste Advent
Zondag
6 december
Tweede Advent
Zondag
13 december
Derde Advent
22
De Hoofdhof
Kerkweg 26
Zwolle – Berkum
Mw. ds. L.A. Burggraaff
Tel. scriba: (038)4547233
www.hoofdhof.nl
9.30 uur
mw. ds. G.H. Neppelenbroek-
Kwakkel
19.00 uur
dr. J. Ridderbos, Assen
9.30 uur
ds. L.A. Burggraaff
19.00 uur
ds. L.A. Burggraaff
19.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
9.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
19.00 uur ‘Sing-in’ gez. met
Emm.k. en Ichtusk.
dienst
9.30 uur
ds. W. Hortensius
19.00 uur
ds. A. Pietersma
9.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
19.00 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
9.30 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
19.00 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff
9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff
(Heilig Avondmaal)
19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff
(Heilig Avondmaal)
9.30 uur
mw. L.A. Burggraaff
19.00 uur
dienst
Lutherse Kerk
Koestraat 4
Zwolle
Mw. ds. T.K. van Dam
Tel. scriba: (038)4226826
www.luthersekerkzwolle.nl
10.00 uur
mw. ds. T.K. van Dam
10.00 uur
mw. ds. T.K. van Dam
(Oogstdienst)
10.00 uur
ds. M. Wildeman
10.00 uur
ds. K. Touwen
10.00 uur
mw. ds. T.K. van Dam
10.00 uur
mw. ds. T.K. van Dam
10.00 uur
ds. H. Günther
10.00 uur
mw. ds. T.K. van Dam
(Heilig Avondmaal)
Diensten De Brug (Vrijzinnig Hervormd)
Herenweg 46c Zwolle, tel. scriba: (038) 4527339
Zondag 1 november 10.00 uur
mw. ds. E.W.H. Laman Trip-Kleinstaring, Warnsveld
Zondag 15 november 10.00 uur mw. ds. I.P. Epema (gedachtenis overledenen)
Zondag 6 december 10.00 uur ds. L.P. Miedema
Collectedoelen
In de PGZ-gemeenten is de derde collecte bestemd voor de volgende doelen.
Op zondag 25 oktober: stille hulp; op zondag 1 november: Zending/GZB;
op woensdag 4 november (Dankdag): Werelddiaconaal doel; op zondag
8 november: wijkkas; op zondag 15 november: Zwolse migrantenkerken;
op zondag 22 november: Onderhoudsfonds; op zondag 29 november:
Jeugddiaconaat; op zondag 6 december: Onderhoudsfonds en op zondag
13 december: Diaconale noodhulp.
Eglise Wallonne 10.30 uur mme. A.E. Gescher; Rehoboth 10.00 uur ds. G.A.
de Roos, Ommen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk (Schrift en Tafel);
Sophia 10.00 uur mw. A.J. Hasker; Weezenlanden 10.00 uur mw. T.G.P.M.
Sloot; Zandhove 10.00 uur dhr. M. Luttenberg en dhr. K. Freriks;
Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal)
Rehoboth 10.00 uur ds. A. Jonkman, Veenendaal; Rivierenhof 10.00 uur
ds. M. Schuurman; Sophia 10.00 uur mw. T.G.P.M. Sloot; Weezenlanden
10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur dhr. M.D. de Vries;
Zonnehuis 11.30 uur ds. J. Vonk
Eglise Wallonne 10.30 uur past. H. Spoelstra; Rehoboth 10.00 uur
drs. E. Akkerman, Klazinaveen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk;
Sophia 10.00 uur; Weezenlanden 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar;
Zandhove 10.00 uur ??? Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga
Rehoboth 10.00 uur dhr. D. Klompjan, Zwolle; Sophia 10.00 uur dhr. E.L.J. de
Haar; Weezenlanden 10.00 uur mw. T.G.P.M. Sloot; Zandhove 10.00 uur
ds. H. Frijling; Zonnehuis 11.30 uur pastor J.Groot
Eglise Wallonne 10.30 uur past. M. Badry; Rehoboth 10.00 uur ds. K. de
Graaf, Kallenkote; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur
mw. T.G.P.M. Sloot; Weezenlanden 10.00 uur mw. M.E. Dijk; Zandhove
10.00 uur mw. G. de Vries-Slofstra; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga
Rehoboth 10.00 uur ds. J.M.D. v.d. Berg, Wezep; Sophia 10.00 uur
Weezenlanden 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur
dhr. M.Luttenberg en mw. ds. C.L. Kraan;
Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga
Eglise Wallonne 10.30 uur past. H. Spoelstra; Berkumstede 15.00 uur
mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal); Rehoboth 10.00 uur ds. P. van
Veen, Vriezenveen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk (Schrift en Tafel);
Sophia 10.00 uur dhr. E.L.J de Haar; Weezenlanden 10.00 uur mw. M.E. Dijk;
Zandhove 10.00 uur mw. J. Spier; Zonnehuis 11.30 uur ds. H. Bousema
Rehoboth 10.00 uur ds. H. Frijling, Zwolle; Sophia 10.00 uur mw. T.G.P.M.
Sloot; Weezenlanden 10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker; Zandhove 10.00 uur
mw. ds. N.A. Eygenraam (Heilig Avondmaal);
Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal)
Oecumenische gespreksgroepen
Juist in een tijd waarin we ons zorgen maken over de toekomst van onze Zwolse gemeentes, is het inspirerend over kerkmuren
heen te kijken. Een oecumenische vrouwengespreksgroep is ‘Als vrouwen aan het woord komen’. De deelnemers komen uit
verschillende Zwolse kerken. In oktober is de groep gestart met het lezen van teksten van kerkvader Augustinus.
Op woensdag 11 november van 9.30 – 11.30 uur is de volgende bijeenkomst in het gemeentecentrum van de Lutherse Kerk,
ingang Potgietersingel. Leiding: Ineke Schoorel en Chica van Dam. Informatie: Jantine van der Heijde, tel. (038) 453 72 14.
Aansluiten kan ook nog bij de oecumenische kring ‘Het Verhaal gaat’. Een groep mensen vanuit de Parochie, de Oosterkerk
en de Lutherse Gemeente leest de Bijbel aan de hand van de boeken van Nico ter Linden. De volgende bijeenkomst is op
dinsdag 10 november van 13.30 uur tot 15.00 uur, eveneens in de Lutherse kerk. De leiding hebben in wisselende combinatie
twee van de volgende voorgangers: pastor Evelien Reeuwijk, ds. Wim Hortensius, ds. Harm Bousema, ds. Chica van Dam.
Informatie: Corrie Jense, tel. (038) 453 20 18.

Beernink gedenktekens...
betrokken • persoonlijk • vertrouwd
www.magmanet.nl
Steenhouwerij
Beernink
3e industrieweg 3
8051 CL
Hattem
T 038 4442992
Steenhouwerij
Beernink
Galvaniweg 4a
8013 RG
Zwolle
T 038-4602111
Voor informatie:
Plons Aa-Landen
(0 tot en met 12 jaar)
Plons Holtenbroek
(0 tot en met 12 jaar)
Plons de Wilgenburg
(4 tot en met 12 jaar)
Plons Kon. Emma
(4 tot en met 12 jaar)
Plons Aa-Landen, Botlek 52, 8032 CG Zwolle
038-4542857 of 06-33322466
plons@shis.nl
het einde van
onmogelijke
uitvaartwensen.
Bij Monuta
maakt u van
elk afscheid
een mooie
herinnering.
Kijk op monuta.nl
of bel Monuta Zwolle
(038) 421 19 33.

Nadja
Ottens
Anton-Jan
van Doornik
Liesbeth
Knol
OPEN O P E END
N DAG D A G
zaterdag
221
1nnovember
ovember
10.00 10.
00
- 14.00 14.
0 00
uur
Als je gelooft in je werk!
Ingobert
Veen
Monique
Grit
Jantien
van Eerten
Jeanine
Schuite
Werving & Selectie - Personeelsontwikkeling - Procesverbetering
Métier B.V. | Schrevenweg 22 | 8024 HA Zwolle | T 038 452 88 33 | F 038 454 21 50 | E info@metier.nl
www.gh.nl ww
w.
g h h.
nl
- GGrasdorpstraat
rasd
orpstra
at
22,
, Z ZZwolle
woll
e
Vastgelopen
... in relatie, gezin of baan? Werk aan uw herstel in
een sfeer van rust en bezinning!
WWW.HEZENBERG.NL 038 - 444 52 51
www.salet.nl
Jolanda
is één van
onze uitblinkers