De Hoge Gezondheidsraad (1849-2009). Schakel tussen ...

1849 - 2009
16
Jaar
De Hoge Gezondheidsraad (1849-2009).
Schakel tussen wetenschap en volksgezondheid
160 jaar Hoge Gezondheidsraad:
een boeiende geschiedenis
Naar aanleiding van zijn 160jarig
bestaan, brengt de Hoge
Gezondheidsraad op 15 mei 2009
een boek uit over zijn rijk verleden.
Dit boek schetst meer dan louter
een geschiedenis die het ontstaan
en de werking van een overheidsorgaan
beschrijft. Het weerspiegelt de
evolutie die België doormaakte op het
gebied van hygiëne, medisch-wetenschappelijke
ontdekkingen, gezondheidsbeleid
en sociale wetgeving.
Als wetenschappelijk adviesorgaan
voor de overheid
inzake volksgezondheid tekende
de Raad namelijk de krijtlijnen uit
voor het Belgisch gezondheidsbeleid
en hielp hij mee aan het tot stand
komen van cruciale sociale wetten.
De adviezen van de Hoge Gezondheidsraad
hebben het dagelijks handelen
tot in het kleinste detail beïnvloed.
De meerderheid van de bevolking
staat anno 2009 nauwelijks stil bij
een doktersbezoek, een vrije zondag
of een proper toilet, houdt de hand
voor de mond wanneer een hoestbui
zich opdringt en handelt dagelijkse
activiteiten als tandenpoetsen, douchen
of schoonmaken af zonder nadenken.
Dergelijke gewoonten, die we vandaag
beschouwen als primaire behoeften, zijn
echter het resultaat van een langdurig
aangeleerd en maatschappelijk gewenst
gedrag dat hand in hand ging met de
enorme vooruitgang die er vanaf het
midden van de 19 de eeuw geboekt werd
op het gebied van gezondheidszorg en
hygiëne. De Hoge Gezondheidsraad
speelde een belangrijke rol bij het aanleren
van dergelijke routines. Een rol die niet
onderschat kan worden. Het feit dat
een individu regelmatig een bad
neemt, klinkt onbeduidend. Als hele
bevolkingsgroepen die gewoonte
overnemen, is er echter sprake van
een belangrijk historisch fenomeen.
Persconferentie
Woensdag 13 mei 2009
Hoge Gezondheidsraad
Zelfbestuursstraat 4
1070 Brussel
Officiële voorstelling boek
Vrijdag 15 mei 2009
Hotel Bedford
Zuidstraat 135-137
1000 Brussel
Hoge Gezondheidsraad 1849 – 2009

Belangrijkste verwezenlijkingen HGR
1851: De HGR organiseert het eerste hygiënecongres.
1852:
1867:
1868:
- Architecten kunnen voortaan gebruik maken van het bouwreglement voor hospitalen dat de HGR heeft samengesteld.
- De HGR organiseert het tweede hygiënecongres.
De wet op de onteigening per zone (17 november) komt er op vraag van de HGR. Hele volksbuurten worden onteigend en
gesaneerd. Sommige overgebleven arbeiderswijken veranderen bij gebrek aan nieuwe woningen in ware paupergetto’s.
Het Vaccinatie-instituut van de staat wordt opgericht op advies van de HGR (11 juli). Het instituut is verantwoordelijk voor de
aanmaak en de verdeling van gratis vaccins tegen de pokken.
1873: De HGR stelt een algemeen programma op met voorschriften voor hygiënische schoolgebouwen.
1879:
1889:
Gymnastiek wordt op advies van de HGR verplicht in het officieel lager onderwijs (1 juli). Het gymnastiekonderwijs wordt
geprofessionaliseerd.
- De wet op de arbeidershuisvesting (9 augustus) wordt gestemd na een grootschalig onderzoek van de HGR in 1887 naar
de woonomstandigheden in de beluiken.
- De wet op kinder- en vrouwenarbeid (13 december) verbiedt industriearbeid onder de 12 jaar.
1890: Oprichting van de Eetwareninspectie (4 augustus) op verzoek van de HGR.
1892:
- De HGR bedwingt dankzij de bacteriologische ontdekkingen de laatste cholera-epidemie in België.
- De HGR bepaalt de duur van de arbeidsdag en de rusttijden voor kinderen en vrouwen in de industrie.
1893: De HGR start een kruistocht tegen tuberculose.
1894:
1905:
1914:
1920:
1921:
1945:
- De HGR werkt mee aan het K.B. inzake hygiëne op de werkvloer en de bescherming van de arbeiders tegen
werkongevallen (24 september).
- Oprichting van de Arbeidsdienst (12 november).
Wet op de zondagsrust (14 april). Hoge Gezondheidsraad formuleert adviezen inzake uitzonderingen op deze wet.
Het medisch schooltoezicht waar de HGR jarenlang voor geijverd heeft, wordt verplicht gemaakt in alle lagere scholen
(19 mei).
- Venerische ziekten worden gratis behandeld op aanraden van de HGR.
- De medische inspectie van arbeiders jonger dan 18 jaar in gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven wordt verplicht
(1 juni).
- Invoering van de acht-uren werkdag (14 juni).
De HGR vernieuwt de verpleegopleiding om beter te beantwoorden aan de eisen van de snel evoluerende wetenschap
(3 september).
Op advies van de HGR wordt de gezondheidswet van kracht die een einde stelt aan de verregaande autonomie van de
gemeenten op het gebied van volksgezondheid.
Hoge Gezondheidsraad 1849-2009
Hoge Gezondheidsraad 1849 – 2009

Hoge Gezondheidsraad
Zelfbestuursstraat 4
1070 Brussel
Contactpersonen:
Elisabeth Bruyneel (NL)
Michele Rignanese (FR)
Telefoon:
02/525.09.87
02/525.09.46
GSM:
0498/63.45.37
0477/38.87.50
Fax:
02/525.09.77
E-mail:
elisabeth.bruyneel@health.fgov.be
michele.rignanese@health.fgov.be
Website:
http://www.hgr-css.be
Verwezenlijkingen naoorlogse periode
De Hoge Gezondheidsraad concentreerde zich na de Tweede Wereldoorlog
geleidelijk aan op nieuwe thema’s zoals (niet-) ioniserende straling, bestrijdingsmiddelen,
geluidshinder en allerhande vaccinaties. Vanaf de jaren 1980 zette die
tendens zich versterkt door. Wetenschappers binnen de Hoge Gezondheidsraad
bogen zich onder meer over onderwerpen als bloedtransfusies en
orgaantransplantaties, ontsmettingsmiddelen, luchtkwaliteit, milieuvervuiling,
de veiligheid van de woning, aids, alcoholmisbruik, roken en kunstmatige inseminatie.
De hervormde Hoge Gezondheidsraad
160 Jaar na zijn oprichting blijft de Hoge Gezondheidsraad de referentie voor
beleidsmakers, wetenschappers en gezondheidswerkers voor adviezen in verband
met volksgezondheid. Anno 2009 behandelt de Raad adviesaanvragen op het
gebied van geestelijke gezondheid, fysische en chemische omgevingsfactoren,
voeding (inclusief voedselveiligheid), bloed en derivaten, cellen, weefsels
en organen van menselijke en dierlijke oorsprong, infectiologie, vaccinologie
en hygiëne. Recent werd de Hoge Gezondheidsraad drastisch hervormd en
gemoderniseerd. Alle wetgeving over de Raad werd opgeheven voor de oprichting
van een “nieuwe” Hoge Gezondheidsraad (K.B. van 5 maart 2007).
Meer expertise en een nieuwe stijl
Een systeem met permanente en ad hoc werkgroepen vervangt de vroegere
afdelingen binnen de Raad om nog sneller in te spelen op de actualiteit. Als antwoord
op de toenemende vraag naar expertise vergrootte de Raad zijn wervingsbestand
van experts tot 500 topwetenschappers, verdeeld over alle wetenschappelijke
instellingen van het land. 200 Experts werden officieel benoemd (M.B. van 21 maart
2008). Veertig van de benoemde experts vormen het College (K.B. van 11 januari
2009) dat de werkgroepen samenstelt. Of het nu gaat over de jaarlijkse griepprik,
al dan niet schadelijke gsm-masten of dringende maatregelen tegen de vogelgriep:
de Hoge Gezondheidsraad beschouwt het als zijn missie om wetenschappelijk
onderbouwde en onafhankelijke adviezen te produceren. Waar de Raad vroeger
voornamelijk achter de schermen werkte, treedt hij nu naar buiten met een
transparant communicatiebeleid in een nieuwe huisstijl. De publicaties
van de Raad zijn beschikbaar voor het grote publiek op het internet.
European Science Advisory Network for Health
Met het EuSANH-project dat in februari 2009 opgestart werd, kregen de activiteiten
van de Hoge Gezondheidsraad ook een internationale dimensie. Hierbij werkt de
Hoge Gezondheidsraad samen met 11 andere nationale adviesraden. Het is de
bedoeling om via dit Europees netwerk in de toekomst agenda’s uit te wisselen, van
elkaars adviezen gebruik te maken en eventueel samen adviezen te ontwikkelen
om op die wijze een efficiënter Europees gezondheidsbeleid te verwezenlijken.
Meer info: http://www.hgr-css.be/geschiedenis
Gebruikt beeldmateriaal: AMSAB (Gent), KADOC (Leuven), Musée de la vie wallonne (Luik), OCMW Antwerpen.
Hoge Gezondheidsraad 1849 – 2009