crohn en colitis ulcerosa en het belang van de voeding
crohn en colitis ulcerosa en het belang van de voeding
crohn en colitis ulcerosa en het belang van de voeding
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
CROHN EN COLITIS ULCEROSA<br />
EN HET BELANG VAN DE<br />
VOEDING<br />
Dr. Filip Baert<br />
H. Hartziek<strong>en</strong>huis<br />
Roeselare
INLEIDING<br />
<strong>voeding</strong> is erg <strong>belang</strong>rijk<br />
<strong>de</strong> klacht<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> <strong>de</strong> ziekte niet g<strong>en</strong>ez<strong>en</strong><br />
wel heel wat vermin<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />
kiez<strong>en</strong> wat te et<strong>en</strong> is niet altijd gemakkelijk
type ziekte gezon<strong>de</strong> an<strong>de</strong>re ziekt<strong>en</strong>/<br />
<strong>voeding</strong> risico’s
type ziekte gezon<strong>de</strong> an<strong>de</strong>re ziekt<strong>en</strong>/<br />
<strong>voeding</strong> risico’s
HOE KRAMPEN TE VERMIJDEN<br />
vooral wanneer <strong>de</strong> (dunne) darm ontstok<strong>en</strong> is<br />
behan<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />
oplett<strong>en</strong> met bepaal<strong>de</strong> <strong>voeding</strong>smid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />
melk <strong>en</strong> afgelei<strong>de</strong> product<strong>en</strong><br />
vezelrijke product<strong>en</strong><br />
vet, pikant,...<br />
ver<strong>van</strong>gsuikers<br />
maaltijd<strong>en</strong> spreid<strong>en</strong><br />
(Imodium R of Buscopan R )
LACTOSE<br />
suiker in alle melkprodukt<strong>en</strong> <strong>en</strong> bereiding<strong>en</strong><br />
wordt gesplitst door lactase (= eiwit op <strong>de</strong> dunne<br />
darm)<br />
wanneer lactose tekort: rommeling<strong>en</strong>,<br />
opgeblaz<strong>en</strong>, diarree, 30 - 90 min na inname<br />
bij twijfel test<strong>en</strong> (a<strong>de</strong>mtest)<br />
kleine hoeveelhed<strong>en</strong> (boter, har<strong>de</strong> kaz<strong>en</strong>)<br />
gewoonlijk ge<strong>en</strong> probleem<br />
oplossing: melkver<strong>van</strong>gingsprodukt<strong>en</strong> o.a. soya<br />
lactose in capsules Cerulac R
SPECIALE IBD DIETEN<br />
TPN - <strong>en</strong>terale <strong>voeding</strong> - “darmrust”<br />
<strong>en</strong>kel drink<strong>en</strong>/ vloeibare/ halfvaste <strong>voeding</strong><br />
strikt rest<strong>en</strong>arm dieet<br />
relatief rest<strong>en</strong>arme <strong>voeding</strong><br />
hoog eiwit/ hoog calorierijke <strong>voeding</strong><br />
lactose vrije <strong>voeding</strong><br />
vetarm dieet
VEZELS<br />
wat rest <strong>van</strong> fruit <strong>en</strong> groet<strong>en</strong> na vertering<br />
oplosbare<br />
onoplosbare vezels<br />
vers fruit, rauwkost, not<strong>en</strong>, zad<strong>en</strong>, rozijn<strong>en</strong>, volle<br />
graan <strong>en</strong> rijstsoort<strong>en</strong>, pop corn<br />
voornamelijk bij actieve ziekte bij vernauwing<br />
e<strong>en</strong> probleem
VEZELS: TIPS<br />
probeer oplosbare vezels (guargom, pectine),<br />
appels, bess<strong>en</strong>, havermout<br />
kleine hoeveelhed<strong>en</strong>, goed kauw<strong>en</strong><br />
fruitsapp<strong>en</strong>, voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> vocht<br />
start low go slow
ANDERE MINERALEN/SPORE<br />
ELEMENTEN<br />
Magnesium - tekort<strong>en</strong> bij veel vochtverlies,<br />
uitdroging<br />
- vermoeidheid, spier <strong>en</strong><br />
kuitkramp<strong>en</strong><br />
Zinc<br />
Ca, Mo, Mn, I, Se
Waar zit mijn ziekte<br />
zijn er vernauwing<strong>en</strong><br />
is ze actief<br />
CROHN/COLITIS<br />
zijn er tekort<strong>en</strong> of risico’s op tekort<strong>en</strong>
ANDERE ZIEKTEN<br />
maag: - vertraag<strong>de</strong> ontlediging<br />
-reflux<br />
gastrocolisch reflex<br />
overgewicht, cholesterol, hoge bloeddruk, ...<br />
prikkelbare dikke darmsyndroom (IBS)
EIWITTEN<br />
tekort<strong>en</strong> bij ernstige dundarm aantasting<br />
vermagering ! bij kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> groeivertraging<br />
meestal ge<strong>en</strong> probleem ~ eetlust<br />
bronn<strong>en</strong>: gevogelte, vis, magere vleessoort,<br />
eier<strong>en</strong>,<br />
R/: supplem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> “astronaut<strong>en</strong> <strong>voeding</strong>”
VOEDING EN MEDICATIE<br />
Cortisonepreparat<strong>en</strong> (eiwitafbraak,<br />
botontkalking) Ca Vit. D<br />
Salazopyrine, Imuran, Le<strong>de</strong>rtrexate FZ<br />
supplem<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Questran vit. ADEK, vetdiarree<br />
Flagyl alcohol, smaakveran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong>
CALCIUM<br />
erg <strong>belang</strong>rijk voor aanleg <strong>en</strong> in stand houd<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> be<strong>en</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> tand<strong>en</strong><br />
voornamelijk in melkprodukt<strong>en</strong> (ook in<br />
gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, eier<strong>en</strong>, vis, brood)<br />
dagelijkse behoefte 1000 tot 1500 mgr.!<br />
dwz 5 porties melkprodukt<strong>en</strong><br />
! zeker bij geassocieer<strong>de</strong> risicofactor<strong>en</strong> (veel<br />
cortisone, kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, vrouw<strong>en</strong> na m<strong>en</strong>opauze,<br />
rok<strong>en</strong>, familiaal, weinig activiteit, ...)<br />
VOORKOMEN (BMC on<strong>de</strong>rzoek!)
IJZER<br />
<strong>belang</strong>rijk bij bloedarmoe<strong>de</strong>/vermoeidheid<br />
wordt soms min<strong>de</strong>r goed verdrag<strong>en</strong><br />
heme ijzer (Fe 2+ ) : rood vlees<br />
rechtstreeks opname<br />
niet heme ijzer (Fe 3+) : wit vlees, vis, gevogelte,<br />
gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
opname met vitamine C
BELANGRIJKE COMPONENTEN VAN<br />
VOEDING<br />
C alorieën Vocht<br />
eiwitt<strong>en</strong><br />
vett<strong>en</strong><br />
koolhydrat<strong>en</strong> (zetmeel <strong>en</strong> suiker)<br />
vezels (fruit <strong>en</strong> gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
vitamin<strong>en</strong> \ mineral<strong>en</strong>
VETTEN<br />
Slecht verdrag<strong>en</strong> bij actieve ziekte<br />
wegname dunnedarm<br />
tekort<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> vetdiarree (sam<strong>en</strong> met<br />
vetoplosbare vit ADEK)<br />
gezon<strong>de</strong> vett<strong>en</strong> beter verdrag<strong>en</strong><br />
experim<strong>en</strong>teer met nieuwe kooktechniek<strong>en</strong><br />
(stom<strong>en</strong>, grill, BBQ, microgolf, wok,...)
GASVORMING VERMIJDEN<br />
wijst meestal niet op ziekte wel integ<strong>en</strong><strong>de</strong>el<br />
stress<br />
eet traag, vermijd gashoud<strong>en</strong><strong>de</strong> drank<strong>en</strong><br />
vermijd kol<strong>en</strong>, bon<strong>en</strong>, not<strong>en</strong>, ui<strong>en</strong>,<br />
peulvrucht<strong>en</strong><br />
ge<strong>en</strong> won<strong>de</strong>rmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>
TIPS<br />
hoe <strong>voeding</strong>smid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> uittest<strong>en</strong><br />
neem tijd - frequ<strong>en</strong>te hapjes<br />
veel drink<strong>en</strong> - consist<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> maaltijd<br />
ge<strong>en</strong> absolute waarhed<strong>en</strong> - dokters ge<strong>en</strong><br />
waarzeggers<br />
alles wat je verdraagt is goed<br />
gewoontes
TIPS II<br />
relativer<strong>en</strong> \ gezond verstand<br />
zorg voor afwisseling \ probeer opnieuw<br />
oplett<strong>en</strong> met uit et<strong>en</strong> (restaurants, vakantie)<br />
lichaamshygiëne<br />
lichaamsbeweging \ sport<br />
zoek wat je sam<strong>en</strong> kan et<strong>en</strong>
BESLUIT I<br />
ie<strong>de</strong>re patiënt is uniek<br />
<strong>het</strong> i<strong>de</strong>ale dieet bestaat niet<br />
elke patiënt moet sam<strong>en</strong> met zijn dokter zijn<br />
eig<strong>en</strong> “profiel sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong>”<br />
indi<strong>en</strong> probleem patiënt + kok naar dietist(e)
drink<strong>en</strong><br />
WAT MAG?<br />
rijst - <strong>de</strong>egwar<strong>en</strong> - wit brood<br />
mager vlees, vis, gevogelte<br />
ver<strong>van</strong>g suiker(s)<br />
gekookte gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
fruit selecter<strong>en</strong>
BESLUIT II<br />
polyvitaminepreparaat af <strong>en</strong> toe<br />
Foliumzuur<br />
Vit B 12<br />
behan<strong>de</strong>ling aanpass<strong>en</strong>
Vit B 12 bron: vlees, vis, gevogelte<br />
bijzon<strong>de</strong>re absorptie<br />
<strong>en</strong>kel indi<strong>en</strong> maag <strong>en</strong> ileum intact<br />
tekort eidt na jar<strong>en</strong> tot ernstige klacht<strong>en</strong><br />
wordt best systematisch bijgebruikt na ingreep<br />
- inspuiting maan<strong>de</strong>lijks tot 3 à 4x/ jaar<br />
- neusvorm gel of spray
Foliumzuur bron: gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
tekort<strong>en</strong> zijn frequ<strong>en</strong>t<br />
kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gemet<strong>en</strong> bij bloedname<br />
zeer <strong>belang</strong>rijk bij bepaal<strong>de</strong> medicatie<br />
• Methotrexate (Le<strong>de</strong>rtrextate R )<br />
• Azatioprine (Imuran R )<br />
• Salazopyrine R<br />
normale behoefte 0.2 mg/dag<br />
bij behan<strong>de</strong>ling 1 mgr/d of 5 mgr 2x/week<br />
beschermt mogelijk teg<strong>en</strong> evolutie naar dikke<br />
darmkanker bij <strong>colitis</strong> <strong>ulcerosa</strong>
SPECIALE SITUATIES<br />
(erg) actieve ziekte: TPN - <strong>en</strong>terale <strong>voeding</strong> -<br />
(strict) rest<strong>en</strong>arme <strong>voeding</strong><br />
vernauwing<strong>en</strong> (st<strong>en</strong>os<strong>en</strong>) - relatief rest<strong>en</strong>arme<br />
<strong>voeding</strong>
SPECIALE SITUATIES<br />
uitgebrei<strong>de</strong> dunne darm wegname: \ fistels<br />
individueel te bepal<strong>en</strong><br />
Ileostomie: uitdroging Mg tekort<br />
Nierst<strong>en</strong><strong>en</strong>: dieet arm aan oxalat<strong>en</strong>
VITAMINES<br />
vetoplosbare vit A, D, E, K<br />
wateroplosbare vit C<br />
vit B (complex)<br />
oa. B1, B6, B12<br />
FOLIUMZUUR
Vit A: A (B carote<strong>en</strong>) bron: lever, eier<strong>en</strong>,<br />
melk, gro<strong>en</strong>e bladgro<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
levertoxisch in hogere dosis<br />
supplem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> bescherm<strong>en</strong> niet teg<strong>en</strong> kanker<br />
zeld<strong>en</strong> e<strong>en</strong> probleem
Vit E: E:<br />
bron: vooral in plantaardige olieën<br />
anti oxydans \ “bescherming”<br />
vooral in plantaardige olieën<br />
(voorlopig) ge<strong>en</strong> systematische<br />
supplem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aangewez<strong>en</strong><br />
kan <strong>de</strong> werking <strong>van</strong> bloedverdunners versterk<strong>en</strong>
Vit D bron: zon, visolie, melk, boter,<br />
ontbijtgran<strong>en</strong><br />
tekort<strong>en</strong> bestaan vooral bij bejaard<strong>en</strong><br />
<strong>belang</strong>rijk bij <strong>het</strong> voorkom<strong>en</strong> <strong>van</strong> botontkalking<br />
dagelijkse behoefte 800 à 1000 IE<br />
cholecalciferol (vit D3)<br />
steeds sam<strong>en</strong> met calcium<br />
te hoge inname kan gevaarlijk zijn
Vit C: C:<br />
bron: bron citrusvrucht<strong>en</strong>, banan<strong>en</strong>,<br />
appels<br />
niet <strong>het</strong> magische mid<strong>de</strong>l teg<strong>en</strong> verou<strong>de</strong>ring,<br />
kanker <strong>en</strong> ziekt<strong>en</strong> <strong>van</strong> hart <strong>en</strong> bloedvat<strong>en</strong><br />
hoge dosis > 1 gr gev<strong>en</strong> diarree<br />
zitt<strong>en</strong> soms in ijzerpreparat<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> (oxalaat) nierst<strong>en</strong><strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong>
Change language