Logo Antwerpen Noord vzw Prins Kavelhof 35 2930 Brasschaat tel ...

Verslag “GEZONDoverleg” 17 oktober 2006 in Zoersel
Thema: Borst Vooruit in 2006
Logo Antwerpen Noord vzw
Prins Kavelhof 35 2930 Brasschaat
tel 03/605 15 82 fax 03/605 93 80
info@logoantwerpennoord.be
www.logoantwerpennoord.be
Brasschaat, 8 november 2006
Aanwezig: In totaal zo’n 42 personen van gezondheids- en welzijnsraden,
vrouwenverenigingen, seniorenverenigingen en gemeenten
Dirk Gadeyne en Rik Baeten (Logo)
Professor Guido Van Hal (coördinator regionaal screeningscentrum Antwerpen)
1. Welkom
GEZONDoverleg staat voor het halfjaarlijks overleg voor alle leden van de
gemeentelijke adviesraden voor gezondheid en welzijn in de regio van Logo
Antwerpen Noord.
Dit overleg werd opgestart om leden van gezondheids- en welzijnsraden als
belangrijke Logopartners nauwer te betrekken bij de Logowerking. Naast
huisartsenkringen en gemeentebesturen zijn ze de pijlers waar het Lokale
Gezondheidsoverleg op rust.
Vanavond is het thema :“Borst Vooruit 2006” omdat we de werking van het Vlaamse
borstkankeropsporingsprogramma onder de loep willen nemen. Daarom hebben we
deze keer ook alle vrouwenverenigingen uit onze regio uitgenodigd.
We willen immers de vrouwenbeweging mobiliseren om, samen met de gemeenten en
de gezondheids- en welzijnsraden, alle vrouwen te informeren en te motiveren tot
deelname.
2. Borstkankerscreening: “De puntjes op de I”
Professor Guido Van Hal van het Regionaal Screeningscentrum Antwerpen, dat instaat
voor de organisatie, legt met een mooie power point presentatie uitvoerig uit waar
het op staat.
Samengevat
- borstkanker is een ernstig gezondheidsprobleem voor vrouwen

- voorkomen kan niet, vroegtijdig opsporen wel
- de Vlaamse overheid organiseert sinds juni 2001 een bevolkingsonderzoek
door vrouwen van 50 t.e.m. 69 jaar tweejaarlijks een kosteloze en
kwaliteitsvolle opsporingsmammografie aan te bieden.
Gezondheidsdoelstelling
Tegen 2012 moet 75% van de vrouwen tussen 50 en 69 jaar deelnemen aan
het bevolkingsonderzoek.
Resultaten
In de periode 2003-2004 werden 54.828 vrouwen gescreend via het eerste
spoor, dit betekent via een doorverwijzing van de huisarts of gynaecoloog. Dit
is 7.87% van de doelgroep.
In dezelfde periode werden 191.122 vrouwen gescreend via het tweede spoor;
dit betekent via een uitnodigingsbrief van het regionaal screeningscentrum.
Dit is 27.43% van de doelgroep.
De totale deelname bedraagt 35.30%.
Naast de opsporingsmammografie bestaat er ook een diagnostische
mammografie (bedoeld om bij vrouwen met borstklachten een diagnose te
stellen). Via de ziekenfondsgegevens van het Intermutualistisch Agentschap
(IMA) kon men hier een zicht op krijgen. Uit deze gegevens blijkt dat 21.66%
van de doelgroepvrouwen een diagnostische mammografie hebben laten
nemen. Dat is veel meer dan nodig is voor diagnosestelling. Heel wat vrouwen
wordt zo’n mammografie voorgeschreven voor opsporing. Eigenlijk krijgen
deze vrouwen niet het juiste onderzoek aangeboden. Hierdoor lopen deze
vrouwen meer kans op bijkomende onderzoeken, zoals puncties, biopsies en
operaties die eigenlijk niet nodig waren.
Als we dan een optelsom maken van het 1ste spoor, 2de spoor en de nietscreeningsmammografie
dan komen we aan 384.856 vrouwen die zich
hebben laten onderzoeken. Dit is 55.24% van de doelgroep.
Conclusie
- meer vrouwen tussen 50 en 69 jaar moeten deelnemen aan het
bevolkingsonderzoek
- meer vrouwen moeten een opsporingsmammografie laten maken i.p.v. een
diagnostische
- het is belangrijk vrouwen uit de doelgroep te sensibiliseren en in te lichten
- het is belangrijk een identiteit voor het bevolkingsonderzoek te creëren
- rond dit bevolkingsonderzoek moet een duurzaam netwerk worden
opgebouwd
- vrouwen hebben recht op een kwaliteitsvol onderzoek dat levens redt
- borstkankeropsporing is een vrouwenrecht

De volledig uitgeschreven tekst van de presentatie vindt u in bijlage onderaan dit
verslag.
3. Vragen
Welke zijn de risicofactoren voor borstkanker?
Beschermend zijn:
- zwangerschap voor de 25 jaar en borstvoeding
- niet roken, normaal gewicht, gezonde voedingsgewoonten
Verhogend zijn:
- vrouw zijn
- leeftijd: ¾ van de borstkankers komen voor na 50 jaar
- vroegtijdig familiaal voorkomen in de eerste graad
- erfelijkheid: in sommige gevallen zeer hoog risico
- geen kinderen hebben of een kind na 35 jaar
- risico stijgt met langere blootstelling aan vrouwelijk hormoon: oestrogeen.
Vroege eerste maandstonden en late menopauze. Langdurig gebruik van
hormonale preparaten in de menopauze
- pilgebruik ( licht verhogend maar risico normaliseert terug na stoppen)
- ongezonde leefgewoonten.
Is het een algemeen verschijnsel dat borstkanker stilaan toeneemt?
Ja.
De belangrijkste reden is dat we langer leven en omdat borstkanker meer voorkomt
na 50 neemt het aantal borstkankers toe. Een tweede reden is dat de diagnose door
opsporingsprogramma’s sneller en meer wordt gesteld.
Waarom maar tot 69 jaar? Sommige mensen vallen net af.
Deze keuze is gemaakt om zoveel mogelijk levens te redden. Jonger starten is
moeilijk omdat de opsporingsmethode dan minder goed resultaat oplevert en de
kankers bij jongere vrouwen nog sneller groeien. Tot 75 is te overwegen, omdat we
nu langer leven dan toen deze regels zijn afgesproken. Het gaat hier over een
Europese richtlijn van begin jaren ’90. Omdat de bevolking ondertussen meer
veroudert overwegen een aantal lidstaten, zoals bijvoorbeeld Nederland, om de
leeftijd op te trekken tot 75 jaar. Het is natuurlijk ook een kwestie van centen. Wat
heeft onze maatschappij er voor over.
Belangrijk is evenwel dat eerst in de leeftijdscategorie 50-69 een optimale screening
gebeurt.
4. Wat kan het Logo voor u doen?
Meewerken aan de realisatie van de gezondheidsdoelstelling rond borstkanker is een
kerntaak van het Logo. Wij dit aan op de volgende terreinen:

• mobilisatie en sensibilisatie van vrouwen uit de doelgroep i.s.m.
gemeentebesturen, gezondheid- en welzijnsraden, vrouwenverenigingen,
huisartsen,…
• ondersteuning van het netwerk van huisartsen, gynaecologen en radiologen (via
informatie, overleg, vorming, verspreiding praktijkcijfers,…)
• versterken van het merk “ borstkankeropsporing” door acties via de media en
mailings
• service op maat aan onder andere gemeenten, gezondheids- en welzijnsraden,
huisartsenkringen, vrouwenverenigingen.
Concreet aanbod naar aanleiding van de actie Borst Vooruit in 2006 en verder:
• informeren over de grote sensibilisatiecampagne van de Vlaams Liga tegen Kanker
(VLK) in het voorjaar 2007 voor optimale afstemming
• inspiratiemap voor verenigingen en gemeentebesturen met acties, actiefiches en
materialen
• uw activiteiten verzamelen en op onze website-kalender plaatsen, vermelden in
onze nieuwsbrief, publiceren in de lokale pers, … Kortom mee propaganda voeren.
Geef dus al uw acties door aan rik@logoantwerpennoord.be of 03 605 15 82.
Wij houden u op de hoogte via onze elektronische mailings en website.
5. Hoe gaan wij dit samen aanpakken?
Uitgangspunt: om echt resultaat te boeken slagen in elke gemeente de
vrouwenverenigingen, gezondheids- en welzijnsraden en besturen best de handen in
elkaar.
In werkgroepjes worden ideeën en voorstellen besproken. Ziehier de resultaten:
Kennis bij de bevolking verhogen - informeren
• Een korte film (video of DVD) maken die op verschillende plaatsen wordt vertoond
(wachtzaal artsen, bib,…)
• Eén overzichtelijke Vlaamse website, vlot toegankelijk
• Een korte voordracht op een feest of een bijeenkomst dat sowieso plaats heeft
• Mensen aanspreken en flyers overhandigen bij de bakker, de kapper, op de
markt, in de lingeriewinkel, het fitnesscentrum, tijdens de bloedafname (Rode
Kruis),…
• Specifiek in de vrouwenvereniging:
- als een agendapuntje op de bijeenkomsten
- bij de uitnodigingen van bijeenkomsten een folder steken
- geef de voorzitter van de vereniging zeker een infokaftje
• Reclame maken in infobladen, tijdschriften, enz.

• Vrouwen voelen zich dikwijls geruster met een diagnostisch onderzoek. Duidelijk
uitleggen (in voordrachten, folders, artikels, website enz…) waarom dit niet zo
moet
Drempels verlagen
• Op bezoek gaan bij de mammobiel. Plechtige intrede van de mammobiel in de
gemeente met receptie, pers en de mogelijkheid om bijvoorbeeld een uurtje
binnen te gaan kijken met de nodige uitleg erbij
• Briefhoofden voor uitnodigingen niet zo officieel maken: luchtiger, plezante lay-
out, kaartje erbij, enz. Allemaal in dezelfde stijl.
• Ander woord voor screeningsmammografie! Mammotest, borstfoto,…
Zorg voor steun
• Uitnodigingskaartjes voor vriendinnen (papier of e-cards)
• Ontvangstcomité dat de mensen ontvangt tijdens de screening in de mammobiel,
of in bij de radiologen, met koffie en gebak en een praatje
Bevestiging van gewenst gedrag
• Praline in de vorm van borsten als cadeau geven na de screening
• Leuke sticker op auto’s, fietsen, kaften, … “Ik ben gescreend. Jij toch ook?”
• Symbool “strijd tegen borstkanker” (roze strikje op kleding) dat sterk terugkomt
overal
Hartelijk dank aan Guido Van Hal voor zijn inspirerend betoog en alle aanwezigen voor hun
luisterbereidheid en ideeën.
En nu samen aan de slag!
Contacteer gerust het Logo voor verder advies en ondersteuning en ga zeker eens kijken
naar onze website www.logoantwerpennoord.be
Voor meer info over:
• GEZONDoverleg: Dirk Gadeyne dirk@logoantwerpennoord.be
• Borstkankeropsporing: Rik Baeten rik@logoantwerpennoord.be
Stafmedewerkers Logo Antwerpen Noord
P.S.: dit verslag wordt eenmalig per post opgestuurd naar de aanwezigen op de vergadering zonder emailadres.
Volgende berichten en nieuwsbrieven over “Borst Vooruit in 2006” worden enkel verstuurd via email naar de
bekende adressen en zijn te vinden op onze website.
Hebt u toch een mailadres, geef dan een seintje aan rik@logoantwerpennoord.be

Bijlage:voordracht BORSTKANKEROPSPORING
Inleiding
Iedereen heeft in zijn of haar prille bestaan gedurende negen maanden vertoefd in de
baarmoeder. Vélen kregen na de geboorte borstvoeding.
Borsten en baarmoeders staan op deze wijze duidelijk in het teken van vruchtbaarheid en
moederschap.
Vanaf de puberteit begint bij meisjes de borstontwikkeling en start de menstruatie. Tekens
van “vrouw” worden. Borsten en baarmoeders staan als dusdanig in het teken van
vrouwelijkheid. Borsten zijn vanzelfsprekend een meer in het oog springend teken van deze
vrouwelijkheid dan de baarmoeder, die veel dieper verstopt zit in het lichaam.
Ook de interesse van jongens voor de ontluikende vrouw mét haar borsten en interne
vrouwelijke delen start rond de puberteit. Borsten en baarmoeders staan dus ook in het
teken van de seksualiteit. Als we aan de man/vrouw in de straat vragen waaraan zij denken
bij het woord “Borst”, merken we dat het antwoord duidelijk afhangt van de leeftijd:
Vaak worden borsten geassocieerd met seks en plezier; jonge moeders denken ook aan
borstvoeding, terwijl oudere vrouwen meer denken aan de kans op borstkanker.
Zeker in onze hedendaagse samenleving worden borsten vaak als lustobject voorgesteld:
tijdschriften, film, reclame, …
Meisjes, vrouwen spiegelen zich nogal eens aan het voorgestelde ideaalbeeld: niet te klein,
niet te groot, stevig en vol…..
Toch zien we dat gedurende de eeuwen en in verschillende culturen er andere normen
heersten: Middeleeuwen: klein en stevig; Renaissance: gewelfde borsten, bovenlijf mag weer
getoond worden; 16de eeuw: korset ontstaat; 20ste eeuw: ontstaan van de BH; Afrikaanse
volkeren: borst in teken van moederschap (gewichtjes aan de tepels om de borsten te doen
hangen).
• Venus van Willendorf: schoonheidsideaal uit de prehistorie
• Marilyn Monroe: schoonheidsideaal van de jaren 50: ingesnoerde taille en zware borsten.
• Griekse Amazones hakten/brandden op jeugdige leeftijd hun rechterborst af zodat ze niet
zou hinderen in het hanteren van pijl en boog (Amazone betekent in het Grieks borstloze)
• jaren 50: mannequin Twiggy is in die tijd een weerspiegeling van het ideaalbeeld: kleine,
stevige borsten.
• In het klassieke Griekenland was een stevige, niet te grote boezem mooi.
• De Siciliaanse Agatha wordt ook patrones van vrouwen met borstkwalen genoemd.
Ondanks onmenselijke foltering en afrukking van de borsten, wist zij haar geloof en
maagdelijkheid te behouden.
Ook grotere en kleinere kwaaltjes, en kanker zijn reeds een eeuwenoude kwelling.
Kerngedachte van het verhaal: borsten hebben altijd al én vaak in de belangstelling gestaan.
Als borsten afwijken van de ‘norm’ (bv. afwijking, ingreep, …) valt dit op, heeft dit impact op
persoonlijke beleving en omgeving.

Hoe zit de borst in elkaar?
De borst bestaat uit
- Melkklieren: melkproductie
- Melkgangen: melkafvoer naar de tepel
- Bindweefsel: stevigheid en ophanging aan borstkas
- Vetweefsel: vorm van de borst
- Lymfeklieren: weerstand tegen ziekten
- Lymfevaten: afvoer afvalproducten van cellen
De structuur van de borstklier bestaat uit klierweefsel (met melkklieren en melkgangen),
vetweefsel en bindweefsel. Het vet doet dienst als vulling en bepaalt samen met het
bindweefsel het volume en de vorm van de borsten. Het bindweefsel zorgt voor de
stevigheid van de borsten.
Herhaalde zwangerschappen, borstvoeding, zwaarlijvigheid en veroudering kunnen dit
bindweefsel verzwakken.
Spierweefsel is niet aanwezig in de borst. Enkel een paar kleine spierbundeltjes rond de
tepel, zorgen voor de oprichting van de tepel bij prikkeling.
De borsten bevatten daarnaast ook lymfeweefsel, zoals alle andere organen van ons lichaam.
Dit lymfeweefsel is een netwerk van fijne lymfekanalen waarlangs het lymfevocht naar de
bloedbaan gebracht wordt. We kunnen de lymfeklieren beschouwen als
zuiveringsinstallaties. Ze trachten ontstekingscellen en ook kankercellen uit de bloedbaan te
houden. De meeste lymfeklieren van de borst liggen in de oksel.
Natuurlijke verschillen en veranderingen
Bij iedereen zijn er van nature verschillen tussen linker- en rechterborst.
De borststructuur ondergaat bovendien veranderingen in de loop van het leven: puberteit
(ontwikkeling), menstruatiecyclus, zwangerschap, borstvoeding, menopauze. De hormonale
veranderingen die deze fasen vergezellen, oefenen invloed uit op de borststructuur.
De borsten veranderen met de leeftijd:
De borsten van een jong meisje bestaan voornamelijk uit bindweefsel.
De borsten van een zwangere vrouw bestaan voornamelijk uit melkklierweefsel.
De borsten van een 40-jarige vrouw bestaan voornamelijk uit klierweefsel.
De borsten van een vrouw na de menopauze bestaan voornamelijk uit vetweefsel.
Vanaf het begin van de puberteit beginnen bij een meisje de borsten te ontwikkelen. Het
duurt enkele jaren (gemiddeld 4 jaar) voordat de borsten echt volgroeid zijn. Ook groeit de
ene borst soms sneller dan de andere. Tegen de leeftijd van 16 jaar is dat verschil meestal
grotendeels verdwenen.
Tijdens de menstruele cyclus verandert het volume van de borsten. Er is wat stuwing, grotere
stevigheid. Soms is de borst dan pijnlijk en knobbeliger.
Tijdens de eerste zwangerschap en de borstvoeding neemt het borstklierweefsel toe. De
borsten bereiken hun volle rijping. Na de zwangerschap en borstvoedingsperiode neemt de

hoeveelheid klierweefsel weer terug af. Vaak zien we de vorm en de stevigheid van de
borsten dan veranderen.
Tijdens de overgangsjaren wordt een groot deel van het klierweefsel door vetweefsel
vervangen. Dit beïnvloedt nogmaals de vorm, de stevigheid en de soepelheid van de borsten.
Deze veranderingen in de borsten zijn ook zichtbaar op een borstfoto of mammografie.
Ineens verandert er iets
De meeste vrouwen zullen, gelukkig, nooit veranderingen aan hun borsten merken. Toch kan
er ineens iets veranderen:
- Ontstekingen: Tijdens de borstvoedingsperiode kan het klierweefsel van de borst
gaan ontsteken. Dit kan ook buiten de borstvoedingsperiode optreden. Een pijnlijke,
rode, wat hardere plek is voelbaar in de borst. Soms treedt er ook koorts op en/of
grieperig gevoel. Meestal zal de arts antibiotica voorschrijven en ijskompressen
aanraden. Een niet goed verzorgde of te laat ontdekte ontsteking kan leiden tot een
borstabces. De aanpak van een abces is hetzelfde, maar de symptomen zijn meestal
ernstiger en van langere duur.
- bloed- of melkachtig vochtverlies uit een tepel
- knobbeltje
- sinaasappelhuid
- tepelintrekking of huidintrekking
- gevoelige of pijnlijke borsten
Alle veranderingen vragen aandacht; ze kunnen goedaardig of kwaadaardig zijn.
Goedaardige letsels
Volgende letsels zijn goedaardig:
De vetknobbeltje (lipoom) is een opstapeling van vetcellen. Het kan groot of klein zijn en is
meestal zacht en beweeglijk en ongevaarlijk.
Een fibro-adenoom is een goedaardig bindweefselkliergezwel. Het voelt harder en stugger
aan dan de rest van de borst en is niet pijnlijk. Het is ook beweeglijk en glijdt vaak weg
onder de vingers. Vooral jongere vrouwen (15-25 jaar) hebben hier last van tengevolge van
de snelle borstgroei. Alleen als de knobbel groot wordt of pijn doet, of als er nog last is na je
dertigste, wordt overwegen het knobbeltje te verwijderen.
Een cyste is een holte gevuld met een slijmerige vloeistof. Een cyste is goed afgelijnd en
beweeglijk en kan drukgevoelig en pijnlijk zijn. Naargelang de cyclusperiode kan een cyste
klein of groot zijn. Met een punctie kan de vloeibare inhoud van een cyste worden
weggezogen. Een cyste kan voorkomen bij vrouwen tussen 20 en 55 jaar.
Een papilloom is een gezwelletje in de hoofdmelkgangen net onder de tepelhof. Ze
veroorzaken vaak een bloederig tepelvocht. Soms doen ze de tepel intrekken of produceren
ze geel vocht.
Fibrocystische mastopathie of de ziekte van Reclus: dit komt vooral voor bij vrouwen tussen
35 en 50 jaar. De borsten zijn hobbelig, hard en gespannen. Ze zijn pijnlijk bij aanraking en
soms ook spontaan pijnlijk (voor de maandstonden). De arts kan een biopsie doen; hij
onderzoekt dan een klein stukje weefsel en kan daarop besluiten tot de goedaardigheid van
het probleem.

Noot: vroeger werd er sneller operatief ingegrepen dan nu. Na de ingreep ontstaat immers
littekenweefsel dat een latere borstfoto minder duidelijk maakt. Bij het bestaan van
goedaardige afwijkingen neigt men dus nu meer naar regelmatige follow-up.
Kwaadaardige letsels
Er zijn verschillende soorten kwaadaardige letsels. Ze worden gekenmerkt door een meestal
trage groei. Ze zijn vanaf enkele mm opspoorbaar via een goed uitgevoerde mammografie
en zijn pas vanaf 2-3 cm voelbaar.
Borstkanker als gezondheidsprobleem
Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen in Vlaanderen.
Borst 35.5%
Dikke darm 13.9%
Baarmoeder 5.4%
Eierstok 4.6%
Long 4.1%
Baarmoederhals 2.9%
Jaarlijks wordt in Vlaanderen bij ongeveer 5000 vrouwen borstkanker vastgesteld. Ongeveer
2 op 3 vrouwen overleven de ziekte; 1 op 3 sterft eraan.
Incidentie van borstkanker in Vlaanderen (2000)
In 2000 werd bij 4 879 vrouwen borstkanker ontdekt. Het voorkomen van borstkanker
hangt samen met de leeftijd. Deze grafiek, toont het voorkomen van borstkanker per 100
000 vrouwen per 5-jaarsgroepen. Er worden over de gehele lijn nu meer borstkankers
vastgesteld dan een aantal jaar geleden, zeker in de leeftijdsgroep 50-70 (piek).
Dit is ondermeer te verklaren doordat bij vrouwen in de leeftijdsgroep 50-70 jaar screening
naar borstkanker gebeurt. Er wordt actief gezocht naar borstkanker waardoor meer
borstkankers ontdekt worden, waarvan een aantal in een vroeg stadium.
Kan borstkanker voorkomen worden?
Wat een cel doet ontaarden en waarom de ene persoon wel en de andere geen borstkanker
krijgt, is nog altijd niet met zekerheid gekend.
Kankercellen ontstaan door een reeks veranderingen (mutaties) in genen en dan
voornamelijk door veranderingen in genen die de celgroei reguleren.
Vaak spelen uitwendige factoren hierbij een rol als veroorzaker van de veranderingen. Men
schat dat er gemiddeld 10 tot 30 jaar verloopt tussen het begin van dit proces en het
moment dat de kanker ontdekt wordt. Algemene preventie van borstkanker begint dus al op
lage leeftijd.
De echte oorzaak van borstkanker is nog altijd onbekend. In de meeste gevallen is zelfs
geen duidelijke oorzaak aanwijsbaar (70%). We kunnen alleen maar enkele factoren aangeven
die wijzen op een verhoogd risico. 5-10% kunnen verklaard worden door erfelijke factoren;
20% door:
• vroeger borstkanker gehad
• Hormonale invloeden
• Bestraling

• Overgewicht na de menopauze
Risicofactoren
Geslacht: Vrouw zijn is een belangrijke risicofactor. Ook mannen kunnen borstkanker
krijgen, maar het aantal mannen per jaar dat borstkanker krijgt bedraagt in Vlaanderen bv.
55 in het jaar 2000. Samenvattend kan worden gesteld dat borsttumoren bij mannen wat
betreft risicofactoren, genetische factoren en klinische verschijnselen goed vergelijkbaar zijn
met borsttumoren bij vrouwen.
Leeftijd: het risico stijgt met het ouder worden.
Erfelijkheid en Familiale belasting (is niet helemaal hetzelfde): In sommige families komt
borstkanker vaker voor dan in andere families. Toch is hier niet altijd een borstkankergen
(BRCA1 en BRCA2) terug te vinden. Slechts in 5-10% van de borstkankers is een aangeboren
teken in het genetisch materiaal terug te vinden. Er is een verhoogd risico als uw
grootmoeder, moeder en/of een zus borst-kanker kreeg voor de leeftijd van 50 jaar, u
meerdere familieleden hebt met borst-, ovarium- of darmkanker, als u vroeger al
borstkanker heeft gehad of u drager bent van een borstkankergen.
Hormonale invloeden: in het ontstaan van borstkanker speelt het vrouwelijk hormoon
oestrogeen een rol. Hoe langer een vrouw blootstaat aan dit hormoon, hoe hoger haar risico
op borstkanker. Daarom zegt men dat een vrouw meer risico loopt als ze geen kinderen
heeft of wanneer het eerste kind komt na de leeftijd van 35 jaar, voor ’t eerst haar
maandstonden kreeg voor 12 jaar en/of na 55 jaar start met de menopauze. Ook langdurige
inname van de pil, zwangerschapsonderbreking alvorens de eerste voldragen zwangerschap,
langdurige hormoonbehandeling na de menopauze, zwaarlijvigheid (vetweefsel zou meer
lichaamseigen hormonen stockeren) spelen een rol.
Dan worden er nog vele andere risicofactoren vermeld: ongezonde leefgewoonten (roken, te
weinig groenten en fruit, te veel alcohol, te weinig lichaamsbeweging, stress,
milieuvervuiling, hoge doses röntgenstralen, …).
Jammer genoeg hebben vrouwen de meeste risicofactoren niet zelf in de hand. Bovendien
kunnen deze risicofactoren samen maar een gering aantal borstkankers verklaren. Voor alle
vrouwen, met of zonder deze risicofactoren, is het daarom zinvol aan borstkankerpreventie
te doen.
Wat kan ik zelf doen?
- zorg ervoor dat je een gezonde levensstijl hanteert en in goede conditie bent
- breast awareness: borst-bewust-zijn: ken je borsten, heb aandacht voor
veranderingen in de borst
- laat om de twee jaar een screeningsmammorgafie nemen
Borst-bewust-zijn
Waarop letten?
- intrekking van de tepel
- knobbeltje
- sinaasappelhuid
- 1 borst wordt groter
- bloed- of vochtverlies
- verkleuring

- intrekking van de huid
Mammografie
Een mammografie is een röntgenfoto van de borsten. Om een scherpe foto te krijgen en om
de hoeveelheid straling te beperken, wordt de borst samengedrukt. Sommige vrouwen
vinden dit onaangenaam of pijnlijk. Dit gevoel verdwijnt echter meestal snel na het
onderzoek. Om dit laatste te beperken laten vrouwen die nog menstrueren best een
mammografie nemen tussen de vierde en de twaalfde dag na het begin van de menstruatie.
Een mammografie maken van grote borsten is mogelijk; de radioloog gebruikt dan
aangepaste platen. Bij zeer kleine borsten is het soms niet mogelijk een mammografie te
maken.
Het samendrukken van de borsten en de straling die vrijkomt bij het nemen van een
mammografie, hoeven geen bezwaar te zijn om geen screeningsmammografie te nemen:
• kwaliteitsnormen
• beperkte stralingsdosis
• 2-jaarlijkse screening
• leeftijd
Waarom is vroege opsporing zo belangrijk?
Als borstkanker tijdig ontdekt wordt, is
- de behandeling meestal minder ingrijpend
- de kans op genezing groter
Vroegtijdige opsporing
- wanneer je de tumor toevallig ontdekt is de tumor reeds 3cm
- wanneer je maandelijks een borstzelfonderzoek doet en je borsten door een arts laat
onderzoeken en zo een tumor ontdekt, dan is de tumor zo’n 2cm groot
- wanneer er een tumor wordt ontdekt wanneer je een eerste screeningsmammografie
laat nemen, dan is de tumor zo’n 1cm groot
- wanneer een tumor door herhaalde screeningsmammografieën wordt ontdekt, is de
tumor zo’n 1mm groot
Het Vlaams bevolkingsonderzoek
- is gebaseerd op Europese richtlijnen
- richt zich tot vrouwen van 50 t.e.m. 69 jaar
- houdt in dat elke vrouw uit de doelgroep elke 2 jaar een gratis
screeningsmammografie mag laten nemen
Het bevolkingsonderzoek is voor vrouwen vanaf 50 tot en met 69 jaar. Voor hen is de
mammografie het beste middel om borstkanker in een vroeg stadium op te sporen, lang
voordat er zich klachten voordoen. De Vlaamse overheid volgt inzake de leeftijdsgrenzen de
huidige Europese aanbevelingen. Vrouwen die niet tot de doelgroep van het bevolkingsonderzoek
behoren en zich toch willen laten onderzoeken, kunnen best hierover advies
vragen aan hun arts.
Als men al onder behandeling is/was voor borstkanker wordt mammografische controle
aanbevolen met een interval van één tot twee jaar, naargelang de radiologische bevindingen

en dit voor een periode van tien jaar na de diagnose van de eerste kanker. Ook bij vrouwen
met een zus/moeder met borstkanker voor de menopauze stijgt het risico. Er wordt in de
literatuur aanbevolen een eerste mammografische screening te doen, in een erkende
radiologische dienst, vanaf 35 jaar. Vaak opteert men een 1ste mammografie te doen op een
leeftijd die 5 jaar jonger is dan het jongst aangetaste familielid. In afwachting van
éénduidige wetenschappelijke bevindingen wordt een interval van (12 tot) 18 maanden
aangeraden.
Op welke leeftijd een screeningsmammografie:
• vrouwen jonger dan 50 jaar: door aanwezigheid van voornamelijk klierweefsel is de
mammografie overwegend wit. Een mogelijke tumor, die eveneens wit kleurt, is daardoor
moeilijk te zien waardoor de mammografie minder betrouwbaar is.
• vrouwen van 50 t.e.m. 69 jaar: door aanwezigheid van voornamelijk vetweefsel is de
mammografie transparant waardoor een mogelijke tumor beter te zien is. De overheid biedt
deze vrouwen tweejaarlijks een screeningsmammografie aan.
• vrouwen ouder dan 69 jaar: een tweejaarlijks mammografie blijft zinvol. In Nederland werd
de georganiseerde screening uitgebreid tot 75jaar. In Vlaanderen is hier nog geen
aanbeveling voor.
Het doel van het onderzoek is om
- op korte termijn een gewoonte te creëren bij 50- t.e.m. 69-jarige vrouwen om 2jaarlijks
een screeningsmammografie te laten nemen
- op lange termijn de sterfte door borstkanker te doen dalen (30-40%)
Wie kan kosteloos deelnemen aan het bevolkingsonderzoek?
- vrouwen van 50 t.e.m. 69 jaar
Vanaf 1 januari van het jaar dat de vrouw 50 jaar wordt t.e.m. 31 december van het
jaar dat de vrouw 69 jaar wordt
- in orde zijn met de ziekteverzekering in België
- geen klachten of symptomen die op borstkanker kunnen wijzen
Wat is een erkende mammografische eenheid?
Een radiologische dienst waar kwaliteit van de mammografie gegarandeerd wordt door
overheidscontrole:
- goede apparatuur en foto’s
- goed opgeleid personeel voor dit onderzoek
- samenwerking met een Regionaal Screeningscentrum (RSC) ook ‘Centrum voor
Borstkankeropsporing’ genoemd
Bij uw huisarts of gynaecoloog kan u terecht voor een lijst van alle erkende mammografische
eenheden in Vlaanderen.
Screeningsmammografie
Bij een screeningsmammografie worden per borst 2 foto’s genomen:
- boven – onder
- schuin en een hoek van 40-45°

Leeftijdsafhankelijk stralingsrisico
Vanaf de leeftijd van 50 jaar vermindert het stralingsrisico bij een jaarlijkse mammografie
beduidend. Tot de leeftijd van 50 jaar neem je te veel straling op bij een jaarlijkse
mammografie.
Twee mogelijkheden om deel te nemen:
1ste mogelijkheid: via de huisarts of gynaecoloog (1ste spoor)
- je vraagt tijdens een consultatie bij de huisarts of gynaecoloog een voorschrift voor
een screeningsmammografie. De huisarts of gynaecoloog gebruikt hiervoor het
geijkte aanvraagformulier voor een screeningsmammografie
- je maakt zelf de afspraak voor de screeningsmammografie dat je past in een erkende
mammografische eenheid van je keuze
2de mogelijkheid: via persoonlijke uitnodigingsbrief (2de spoor)
- je ontvangt een brief van het regionaal screeningscentrum waar een afspraak voor je
gemaakt werd op een bepaald tijdstip in een mammobiel of andere EME in de buurt
van je woonplaats
- je kan via een gratis 0800-lijn de afspraak afmelden of wijzigen
Hoe en wanneer krijgt u het resultaat?
De radioloog die de foto’s maakt leest de foto’s een eerste keer. De foto’s worden
opgestuurd naar het Regionaal Screeningscentrum waar een tweede radioloog dezelfde
foto’s zal beoordelen. Wanneer beide radiologen dezelfde beoordeling geven, wordt deze
beoordeling in een brief gezet die én naar de huisarts én naar de vrouw zelf worden
gestuurd.
Wat als er een afwijking opgemerkt wordt?
Bij 1000 vrouwen die een mammografie laten nemen, zijn er max. 50 die voor verder
onderzoek worden doorverwezen. Van die 50 hebben er max. 10 à 20 borstkanker.

Samengevat
- borstkanker is een ernstig gezondheidsprobleem voor vrouwen
- voorkomen kan niet, vroegtijdig opsporen wel
- de Vlaamse overheid treedt hierin sinds juni 2001 bij door vrouwen van 50 t.e.m. 69
jaar tweejaarlijks een kosteloze en kwaliteitsvolle screeningsmammografie aan te
bieden
Voorstel gezondheidsdoelstelling
Tegen 2012 moet 75% van de vrouwen tussen 50 en 69 jaar deelnemen aan het
bevolkingsonderzoek.
Resultaten
In de periode 2003-2004 werden 54.828 vrouwen gescreend via het eerste spoor, dit
betekent via een doorverwijzing van de huisarts of gynaecoloog. Dit is 7.87% van de
doelgroep.
In dezelfde periode werden 191.122 vrouwen gescreend via het tweede spoor; dit betekent
via een uitnodigingsbrief van het regionaal screeningscentrum. Dit is 27.43% van de
doelgroep.
De totale participatie bedraagt 35.30%.
Naast de screeningsmammografie bestaat er ook een diagnostische mammografie. Via de
ziekenfondsgegevens van het Intermutualistisch Agentschap (IMA) kon men hier een zicht op
krijgen. Uit deze gegevens blijkt dat 21.66% van de doelgroepvrouwen een diagnostische
mammografie hebben laten nemen.
Als we dan een optelsom maken van het 1ste spoor, 2de spoor en de nietscreeningsmammografie
dan komen we aan 384.856 vrouwen die zich hebben laten
onderzoeken. Dit is 55.24% van de doelgroep.
Conclusie
- meer vrouwen tussen 50 en 69 jaar moeten deelnemen aan het bevolkingsonderzoek
- het is belangrijk vrouwen uit de doelgroep te sensibiliseren en in te lichten
- het is belangrijk een identiteit voor het bevolkingsonderzoek te creëren
- rond dit bevolkingsonderzoek moet een duurzaam netwerk worden opgebouwd
- vrouwen hebben recht op een kwaliteitsvol onderzoek dat levens redt
- borstkankeropsporing is een vrouwenrecht