e metamorfose van die Plaetse tot de Dam - theobakker.net

van die Plaetse tot de Dam
Nieuwe Kerk
Het was de Utrechtse bisschop Frederik, die op 15 november 1408
de stichtingsbrief afgaf die de bouw van de tweede parochiekerk van
Amsterdam mogelijk maakte. Daarin stond uitdrukkelijk dat de Oude
Kerk altijd de hoofdkerk zou blijven. Wanneer de kerk ingewijd werd
is tot vandaag punt van discussie.
Het staat als een paal boven water,
dat de Onze Lieve Vrouwekerk, zoals
de nieuwe kerk officieel ging heten,
in mei 1410 volop in gebruik was,
wat ons bekend is door het cartularium
van het Karthuizerklooster.
Met de wijding kreeg de kerk meteen
zijn tweede patroonheilige, Sinte
Catharina, toebedeeld. Dat betekent
dat, zoals gebruikelijk in de middeleeuwen,
de wijding op de naamdag
van St. Catharina moet zijn geweest:
25 november. Dat brengt ons op een
wijding in 1409. Ook al nemen we in
aanmerking dat de kerk toen slechts
bestond uit het Hoge Koor en de omgang
daaromheen, dan nog was het
gezien de manier van bouwen in die
tijd onmogelijk om tussen half november
1408 en mei 1410 (met twee winters ertussen!) een kerk van
deze grootte uit de grond te stampen. We kunnen dus veilig aannemen
dat de bouw al flink gevorderd was toen de bisschoppelijke goedkeuring
verleend werd en dat het bouwbegin rond 1400 gesteld kan
worden.
De locatie volgt uit een schenking door de rijke koopman Willem Eg-
gert, die rond de huidige Eggert- en Gravenstraat veel grond bezat.
De verbinding met de Dam is van recenter datum; toen de kerk gebouwd
werd stond hij achter de bebouwing aan de Plaetse verscholen
en was hoogstens boven de daken uit zichtbaar. Door de grootscheepse
sloop t.b.v. de bouw van het nieuwe stadhuis vanaf 1648
kwam de kerk volledig in zicht,
zij het dat er toen rondom de kerk
huizen, winkels, kroegen en werkplaatsen
tegen het gebouw geplakt
stonden. Voor de bouw moest de
Gravenstraat opnieuw gerooid
worden, omdat de oude steeg onder
het kerkgebouw ging verdwijnen.
Tot tweemaal toe is er een begin
gemaakt met het bouwen van een
kerktoren bij de kerk. In 1565 waren
de fundamenten gelegd, maar door
de Alteratie in 1578 werd de verdere
uitvoer van de plannen opgeschort.
In 1646, nadat de gevolgen van de
kerkbrand in 1645 hersteld waren,
werd een tweede poging gedaan.
Jacob van Campen, ook de architect
van het nieuw te bouwen stadhuis,
ontwierp een toren in neogotische
stijl, maar in 1653 werd de bouw al gestaakt en in 1783 werd de
onvoltooide romp gesloopt. Wat overbleef was de onderbouw voor de
westgevel van de kerk.
In 1908 werd begonnen met de sloop van de vele huisjes die tegen de
kerk gebouwd stonden. Niet allemaal, er staan er nu nog steeds een
aantal!
20