Recht door de wereld - Vormen vzw

Recht door de
wereld
Een opdrachtenspel rond mensenrechten

Recht door de Wereld
Een opdrachtenspel rond mensenrechten
Recht door de Wereld is een opdrachtenspel dat in het kader van de opleiding Sociale Agogiek aan de
Universiteit Gent werd gemaakt door de projectgroep ‘INTEAM’, een projectgroep bestaande uit 14 studenten.
Het opdrachtenspel werd gemaakt voor gebruik in het jeugdwerk (themanamiddagen) en in het onderwijs
(projectweek, mondiale dag,...). Het is ontworpen voor 12 à 14-jarigen.
Het spel bevat 20 opdrachten en 20 missies. Deze zijn ook in andere opdrachtenspelen te gebruiken.
Het spel draagt bij tot de sensibilisering rond mensenrechten. Door de ludieke aanpak werkt het eerder in de
‘breedte’ dan in de ‘diepte’.
vormen vzw – expertisecentrum mensenrechten- en kinderrechteneducatie Vlaanderen
Patriottenstraat 27
2600 Antwerpen
Tel. 03/293 82 15
mensenrechteneducatie@vormen.org
www.vormen.org
Antwerpen, juni 2002.
ISBN 90-77058-06-0
D/2002/9259/5
Maakten deel uit van de projectgroep INTEAM (academiejaar 2001-2002):
als projectlid: Joke Anthonissen, Stephan Callebaut, Lieselot De Clerck, Sven De Visscher, Sarah Keymolen,
Leen Lybaert, Lore Staes, Ruth Vandekerkhove;
als begeleider: Kim Creaynest, Annelies Daems, Sara De Meyer, Nadia Holderbeke, Helinde Moons, Els
Mortier.
Aan afwerking en lay-out werkte mee: Joris Casaer
Titel titel titel | 2

Inhoudstabel
Voorwoord 5
Inleiding 6
Algemene spelgegevens 7
Gouden tips 8
Deel 1: de opleiding tot UVRM’er – algemeen 9
De opdrachten (telkens voor zo’n 25 spelers):
‘Mensenrechten’
1. Doe-opdracht: ‘hints’ 12
2. Doe-opdracht: ‘4 vakken-spel’ 13
3. Doe-opdracht: ‘doodstraf of gratie’ 15
4. Doe-opdracht: dassenroof 16
5. Doe-opdracht: ‘schoenendomino’ 17
‘Organisaties’
1. Doe-opdracht: ‘uitbrekerke’ 18
2. Doe-opdracht: ‘Kinderrechtswinkel’ 19
3. Doe-opdracht: ‘wereldspreidingsspel’ 20
4. Stellingen: ‘Verkeerd Geparkeerd’ 22
5. Stellingen: ‘MAGDA?’ 24
‘Verdragen’
1. Doe-opdracht: ‘mensenrechten en data’ 25
2. Doe-opdracht: ‘kwis’ 26
3. Doe-opdracht: ‘pictogrammen-hoop’ 28
4. Doe-opdracht: ‘pak de bal’ 30
5. Doe-opdracht: ‘inhaalbal’ 31
‘Leefwereld’
1. Doe-opdracht: ‘mens mens recht’ 32
2. Stelling/Vraag: ‘de liefdesbrief’ 33
3. Doe-opdracht: ‘levende standbeelden’ 34
4. Stelling/Vraag: ‘jongeren en milieu’ 35
5. Stelling/Vraag: ‘huiswerk’ 36
Deel 2: De missies – algemeen 37
De missies (telkens voor 5 à 6 spelers)
‘Azië en Australië’
1. Missie: Strijd tegen de onderdrukking van internetgebruikers 40
2. Missie: Strijd tegen het arresteren en terugsturen van vluchtelingen 41
3. Missie: Strijd tegen het niet uitbetalen van lonen aan arbeiders 42
4. Missie: Strijd voor het recht op cultuur van de oorspronkelijke bevolking 43
‘Afrika’
1. Missie: Strijd tegen het bestaan van kindsoldaten 45
2. Missie: Strijd tegen volkerenmoord 46
3. Missie: Vrije meningsuiting 47
4. Missie: Strijd tegen honger 48
‘Midden-Oosten’
1. Missie: Strijd tegen het bestaan van gewetensgevangenen 49
2. Missie: Gelijke kansen voor vrouwen op onderwijs 50
3. Missie: Strijd tegen onverdraagzaamheid en discriminatie op basis van godsdienst 51
4. Missie: Strijd tegen marteling van gevangenen 52
‘Europa’
1. Missie: Strijd tegen het bestaan van straatkinderen 53
2. Missie: Strijd tegen huisjesmelkerij 54
3. Missie: Strijd tegen de discriminatie van homoseksuelen 55
4. Missie: Strijd tegen gesloten grenzen 57
‘Amerika’
Recht door de wereld 1

1. Missie: Strijd tegen de doodstraf 58
2. Missie: Strijd voor zuiver water 59
3. Missie: Strijd tegen armoede bij vrouwen 60
4. Missie: Strijd tegen landmijnen 62
Bijlagen
Materiaallijst 63
Opdrachten voor in de grabbelton 67
Spelbord Deel 1 69
Sterrenraster spelbord 70
Legende sterrenraster 71
Overzicht van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens 72
Trefwoorden i.v.m. Kinderrechtswinkel 73
Achtergrondinformatie Kinderrechtswinkel 74
‘MAGDA?’ stellingen 75
Verhaal ‘Mensenrechten en data’ 77
Pictogrammen kinderrechten 79
Briefjes kinderrechten 83
Oplossing pictogrammen 87
Informatie over kinderrechten 89
Verdeelspelletjes 93
Wereldkaart voor missiespel Deel 2 94
Symbolen voor op de wereldkaart 95
Legende wereldkaart 96
Spelregels missiespel 97
Doorsnede van het huis 98
Prentjes voor in het huis 99
De Universle Verklaring van de Rechten van de Mens 100
Verklarende Woordenlijst 105
Missies deelnemers
‘Azië en Australië’
1. Missie: Strijd tegen de onderdrukking van internetgebruikers 114
2. Missie: Strijd tegen het arresteren en terugsturen van vluchtelingen 115
3. Missie: Strijd tegen het niet uitbetalen van lonen aan arbeiders 116
4. Missie: Strijd voor het recht op cultuur van de oorspronkelijke bevolking 117
‘Afrika’
1. Missie: Strijd tegen het bestaan van kindsoldaten 119
2. Missie: Strijd tegen volkerenmoord 120
3. Missie: Vrije meningsuiting 121
4. Missie: Strijd tegen honger 122
‘Midden-Oosten’
1. Missie: Strijd tegen het bestaan van gewetensgevangenen 123
2. Missie: Gelijke kansen voor vrouwen op onderwijs 124
3. Missie: Strijd tegen onverdraagzaamheid en discriminatie op basis van godsdienst 125
4. Missie: Strijd tegen marteling van gevangenen 126
‘Europa’
1. Missie: Strijd tegen het bestaan van straatkinderen 127
2. Missie: Strijd tegen huisjesmelkerij 128
3. Missie: Strijd tegen de discriminatie van homoseksuelen 129
4. Missie: Strijd tegen gesloten grenzen 130
‘Amerika’
1. Missie: Strijd tegen de doodstraf 131
2. Missie: Strijd voor zuiver water 132
3. Missie: Strijd tegen armoede bij vrouwen 133
4. Missie: Strijd tegen landmijnen 134
Recht door de wereld 2

Hallo,
Voorwoord
Dit is een educatief spel dat bestaat uit een mix van drie elementen, namelijk mensenrechten, ludieke spelletjes
en opdrachten.
Waarom mensenrechten?
Mensen willen in vrede leven en vrede is pas mogelijk als er een gevoel van rechtvaardigheid heerst. Algemeen
begrip en inachtneming van de mensenrechten is hiervoor noodzakelijk. Mensen worden daarom best
geïnformeerd over hun rechten en aangezet om de rechten van anderen te respecteren.
Mensenrechteneducatie is dus niet alleen leren over mensenrechten, maar ook leren om tot de realisatie van
mensenrechten en sociale verantwoordelijkheid te komen. Het uiteindelijke doel van mensenrechteneducatie is
rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid en vrede op de wereld realiseren en ‘onderdrukking*’ doen verdwijnen.
Deze doelstelling geldt niet alleen voor de hele wereld, maar begint in de eigen school, vereniging of familie.
Voor vormingswerk met jongeren rond mensenrechten zijn weinig uitgewerkte methodieken beschikbaar.
Degene die beschikbaar zijn zijn vaak niet speels genoeg. Ze beantwoorden niet aan de ontspanningsgerichte
verwachtingen van jongeren in jeugdbewegingen en in andere settings van het jeugdwerk, of aan de meer
ludieke vormingsaanpak van een projectdag in een secundaire school. In tegenstelling tot de meeste bestaande
spelen, is dit spel een buitenactiviteit.
Enkele bemerkingen waar wij jouw aandacht nog even op willen richten:
Laat je niet afschrikken door het aantal bladzijden die dit spel omvatten. Al is dit een vrij uitgebreide
bundel, hij is vlot leesbaar. De uitgebreidheid waarmee bepaalde spelen of opdrachten beschreven zijn,
zorgt tegelijk ook voor duidelijkheid.
Het spel is ontwikkeld voor een doelgroep van 12- tot 14-jarigen die misschien al enige voorkennis hebben
van het begrip mensenrechten, al is dit absoluut geen vereiste.
Bepaalde belangrijke termen worden achteraan in het document uitgelegd, deze staan in de tekst
aangeduid met een asterisk (*). Deze verklarende woordenlijst dient als achtergrond voor de
spelbegeleider.
Dit educatieve spel vraagt een intensieve begeleiding. Zonder spelleider kan het niet gespeeld worden, het
spel valt of staat met jouw enthousiaste aanpak.
Wij wensen je een leuk spel toe !
Recht door de wereld 3

Inleiding
Deze tekst wordt door de spelbegeleider aan de deelnemers voorgelezen of verteld.
Hé jullie daar!
Weet je wat we doen? We spelen een spel vandaag! En niet zomaar een spel…
Zet jullie allen schrap, want wat jullie vandaag te wachten staat, is niet zomaar iets! Jullie zijn door ons
uitgekozen om een aantal wereldmissies te vervullen. Want zeg nu zelf, wie is beter geschikt om de wereld
te verbeteren dan een groep enthousiaste, strijdlustige jongeren die samen in groep wel een uitdaging
aandurven?! Waar het hier vandaag allemaal om draait, zijn mensenrechten. Mensenrechten zijn rechten
die iedereen heeft, rechten die niet worden bepaald door toevallige omstandigheden zoals man of vrouw
zijn, welke godsdienst je hebt, in welk land je geboren bent,… Wie denkt er een voorbeeld te kunnen geven
van zo een mensenrecht? (probeer hier in te spelen op de voorbeelden die de spelers geven)
In de hele wereld worden vandaag nog steeds vele mensenrechten geschonden. Als ‘Uitstekende
Verbeteraars van de Rechten van de Mens’, of, korter en beter, UVRM’ers, moeten jullie dit vermijden. Het
is jullie taak ervoor te zorgen dat mensenrechten overal ter wereld worden nagestreefd! Als UVRM’ers
trekken jullie de wijde wereld in om de situatie ter plaatse te bekijken en de missies uit te voeren.
Natuurlijk is ieder van jullie al een genie op zich, maar... om jullie echte wereldverbeteraars te kunnen
noemen, krijgen jullie eerst een extra opleiding tot UVRM’er. Het is de bedoeling dat jullie tijdens deze
opleiding zoveel mogelijk sterren verzamelen. Hoe meer sterren, hoe beter jullie opgeleid zijn, hoe meer
gespecialiseerd jullie zijn, hoe sterker jullie zullen zijn om de problemen in de wereld aan te pakken! Het is
dus van zeer groot belang dat jullie de opleiding tot een goed einde brengen!
Eens jullie dan benoemd zijn tot UVRM’ers, kunnen jullie losgelaten worden in de wereld om daar te tonen
wat jullie allemaal geleerd en ervaren hebben in de opleiding. Jullie worden eerst overgebracht naar een
platform in de zee. Dit platform vormt de uitvalsbasis van waaruit de verschillende UVRM’ers vertrekken
om overal ter wereld verschillende missies te volbrengen. Wanneer jullie een missie hebben uitgevoerd,
keren jullie terug naar het platform, waar nog heel wat andere missies op jullie wachten... In alle delen van
de wereld wachten mensen op jullie hulp!
Dus... waarop wachten jullie nog? Schiet in actie, volg de opleiding, vervul de missies,... We zochten jonge
rechtvaardige, enthousiaste, geëngageerde,... mensen om ons te helpen, en we hebben ze gevonden! Wij
hebben er het volste vertrouwen in dat jullie de opdracht tot een goed einde zullen brengen.
Succes ermee!
Recht door de wereld 4

Algemene spelgegevens
Aard van het spel
openluchtactiviteit met opdrachten inzake mensenrechten
Doelgroep
jongeren van 12 à 14 jaar in een school- of jeugdwerkomgeving
Doelstelling
Via ludieke activiteiten de deelnemers wat basisinformatie over diverse aspecten van mensenrechten
verschaffen en ze sensibiliseren voor mensenrechten.
De deelnemers laten ervaren dat nadenken over mensenrechten ook leuk en speels kan zijn.
Groepsgrootte
10 tot 25 spelers (of meerdere groepen van 10 tot 25 spelers tegelijkertijd)
Concept
De jongeren worden opgeroepen om de wereld beter te maken: ze mogen op missie als ‘Uitstekende
Verbeteraar van de Rechten van de Mens’ (UVRM’er) (deel 2). Alvorens ze hiertoe in staat zijn, moeten ze
opgeleid worden (deel 1). Het eerste deel wordt gespeeld met de ganse groep. Voor het tweede deel wordt de
groep opgesplitst in kleine groepjes.
Duur
+/- 3 uur (inclusief speluitleg en eventuele verplaatsing naar het terrein)
Recht door de wereld 5

10 gouden tips voor een geslaagd spel:
Gouden tips
1. Neem het spel op voorhand goed door. Zo moet je niet alles ter plekke aflezen en kan je de zaken
gewoon vertellen. Dat maakt het voor de spelers veel aangenamer.
2. Het kan handig zijn om als spelleider van de ‘opdrachten’ en ‘missies’ spelfiches te maken met daarop
enkele kernwoorden. Zo moet je niet telkens de hele bundel doorbladeren om een spel te spelen.
3. Bedenk gerust zelf varianten.
4. Het spel dat wij aanbieden is algemeen en misschien niet volledig aangepast aan jouw groep. Je weet zelf
best wat jouw jongeren aankunnen en wat niet. Pas het spel aan hun niveau aan zodat het niet te
moeilijk is en toch een uitdaging blijft. De spelbegeleider kan zelf de opdrachten kiezen rekening houdend
met tijd, afwisseling van de opdrachten, mogelijkheden van de jongeren,…
5. Probeer zoveel mogelijk uit de spelers zelf te laten komen. Stel hen b.v. vragen: “Wat denk je dat met dit
spel bedoeld wordt?” Indien dit niet lukt, geef dan enkele tips: ze komen er wel.
6. Wees zo concreet mogelijk en geef veel voorbeelden. Vraag ook eens aan de jongeren om zelf
voorbeelden te geven vanuit hun eigen leefwereld.
7. Wees enthousiast: enthousiast zoals het een spelleider past.
8. Vergeet niet om het terrein af te bakenen zodat de spelers in jouw gezichtsveld blijven.
9. Hou een beetje in de gaten hoe lang de spelers met een opdracht bezig zijn. Probeer af te ronden na 10 à
15 minuten.
10. Probeer er een fijn moment van te maken.
Recht door de wereld 6

Deel 1
De opleiding tot ‘UVRM’er’ - algemeen
Inleiding
In het eerste deel van het spel worden de jongeren opgeleid tot UVRM’er (Uitstekende Verbeteraar van de
Rechten van de Mens). We gaan er van uit dat de jongeren nog wat te leren hebben inzake mensenrechten
alvorens ze op missie kunnen. We hechten hierbij onder meer belang aan de specifieke mensenrechten, de
verdragen en organisaties. Ook willen we hen duidelijk maken dat ze in hun eigen leefwereld meer dan eens
geconfronteerd worden met mensenrechten, dat deze thematiek geen ‘ver-van-hun-bed-zaak’ is.
Om de spelers in de juiste ‘mood’ te brengen en eventuele kennistekorten aan te vullen, kan je best deze korte
inleidende tekst vertellen:
“Het spel van vandaag gaat over mensenrechten. Dit zijn een hele hoop rechten die voor alle mensen
gelden. Ze zijn eigen aan alle mensen: mensen hebben ze gewoon omdat ze mens zijn. Deze rechten werden
voornamelijk opgesteld in de 20 ste eeuw, en zijn vastgelegd in verdragen en verklaringen. Mensenrechten
worden meer dan eens geschonden. Er zijn dan ook heel wat organisaties die de kennis rond deze
mensenrechten verspreiden en er respect voor willen afdwingen. Mensenrechten maken ook deel uit van
jullie dagdagelijkse leven: op school, in je familie, in je vriendenkring, …
In de opleiding tot ‘Uitstekende Verbeteraar van de Rechten van de Mens’ (UVRM’er) komen jullie meer te
weten over de verschillende mensenrechten, organisaties en verdragen. Ook wordt het jullie dan wel
duidelijk op welke manier deze rechten jullie dagdagelijkse leven mee bepalen.”
Duur
+/- 1 uur 15 minuten
Deelnemers
Dit onderdeel van het spel wordt in één grote groep gespeeld. Het spel is gemaakt voor groepen van 10 tot 25
spelers of kan parallel gespeeld worden door verschillende groepen van 10 tot 25 spelers.
Doel
1. De spelers krijgen zicht op de inhoud van de Universele Verklaring* van de Rechten van de Mens en op de
verschillende mensenrechten.
2. De spelers kunnen enkele organisaties opnoemen die initiatieven ondernemen inzake mensenrechten.
3. De spelers krijgen een beeld van de verscheidenheid aan verdragen en verklaringen in verband met
mensenrechten.
4. De spelers zijn er zich van bewust dat mensenrechten niet enkel een ‘ver-van–hun-bed–zaak’ zijn. Er wordt
een link gelegd met hun eigen leefwereld.
5. De spelers beseffen dat ze zelf ook stappen kunnen ondernemen om schendingen van mensenrechten
tegen te gaan.
Aanbreng
De spelers worden in dit eerste deel opgeleid tot UVRM’ers:
zij worden klaargestoomd om in het tweede deel in kleinere eenheden de wijde wereld in te trekken. De leuze
luidt: hoe meer ze in dit eerste deel te weten komen, hoe beter ze in het tweede deel zullen functioneren!
Verloop
a. Het terrein en het spelbord (p.70)
Dit eerste deel wordt gespeeld in openlucht, op een terrein dat groot genoeg is voor pleinspelen.
Het spelbord, dat in bijlage te vinden is, bestaat uit een aaneenschakeling van vakken met daarin het symbool
(p. 71) van één van de vier thema’s die in dit deel behandeld worden: mensenrechten (symbool: mensen rond
Recht door de wereld 7

de wereld), organisaties (symbool: wolkenkrabbers), verdragen (symbool: boeken) en leefwereld (symbool:
vier handen). Deze symbolen kunnen groot of klein afgebeeld zijn.
Je kan het spelbord op A3 formaat kopiëren, vervolgens in twee knippen, en elk deel nog eens op A3
uitvergroten, en de verschillende uitvergrootte delen aan elkaar hechten. Als dobbelsteen kan er eventueel een
kartonnen doos gebruikt worden met daarop het juiste aantal ogen getekend.
b. Doel van het spel
Het is de bedoeling dat de groep zoveel mogelijk sterren verzamelt. Het totaal aantal sterren dat behaald is op
het einde van deel 1, geeft een aanduiding van de mate waarin de groep een goede ploeg UVRM’ers is.
De meeste sterren worden dan ook verzameld wanneer de groep voor elk thema eerst op een klein, en daarna
op een groot symbool komt. Wanneer de groep voor een derde maal op een zelfde symbool komt, kunnen er
ook nog sterren behaald worden. Dit aantal is echter minder dan wanneer ze op een nieuw symbool gaan
staan. Zodoende wordt de groep gestimuleerd om alle thema’s eens te behandelen. Op het sterrenraster (p.
72) wordt aangeduid hoeveel sterren de groep per opdracht behaald heeft. In de legende (p. 73) kunnen de
spelers op het einde van het spel lezen hoe goed ze scoorden voor hun opleiding.
c. Het gebruik van het sterrenraster (p. 72) en de legende (p. 73)
De kaart is opgedeeld volgens de 4 categorieën (mensenrechten, verdragen, organisaties en leefwereld) in het
eerste deel van het mensenrechtenspel. Telkens een opdracht volbracht is mogen de deelnemers een
sterrenreeks inkleuren. De bedoeling, zoals aangegeven in de uitleg hierboven, is eerst de sterren behorende
bij een klein symbool in te kleuren. Wanneer dit gebeurd is, kan men een opdracht spelen voor een groot
symbool. Uiteraard kan na het spelen van het grote symbool, doorgespeeld worden op dezelfde categorie.
Hiervoor verdienen de deelnemers telkens extra sterren.
Na afloop van het eerste deel worden alle sterren opgeteld. In de legende vinden de deelnemers dan een
verklaring voor hun prestaties. De begeleider van het spel leest dit voor. De deelnemers kunnen nu beginnen
aan het tweede deel. Veel succes!
d. Spelverloop en speluitleg
De spelers hebben samen één pion die bij aanvang op het midden van het spelbord geplaatst wordt. Ze gooien
met een dobbelsteen en verplaatsen zich naar een symbool waarrond ze een opdracht willen doen. Als er bij de
eerste beurt ‘drie’ gegooid wordt, moet er opnieuw gegooid worden (anders staan ze onmiddellijk op een
groot symbool).
De opdracht kan bestaan uit een doe-opdracht of enkele stellingen. Wanneer de opdracht volbracht is, kleuren
ze sterren op het sterrenraster. Hierna gooien ze opnieuw met de dobbelsteen. Indien de pion opnieuw op
start staat, mogen de spelers nog eens gooien, zodat ze op een symbool komen.
Per thema worden er vijf verschillende opdrachten gegeven. De spelbegeleider kan zelf de opdrachten kiezen,
rekening houdend met tijd, afwisseling van de opdrachten, mogelijkheden van de jongeren, … In dit geval is er
een sterke sturing door de begeleider. Een alternatief hiervoor kan zijn dat er per thema een ‘grabbelton’ (zie
p. 68) wordt gemaakt. Komen de jongeren dan b.v. op het symbool van ‘mensenrechten’ dan mogen ze een
briefje met een opdracht trekken uit de emmer van ‘mensenrechten’.
Materiaal
zie materiaallijst (p. 64)
Recht door de wereld 8

‘Mensenrechten’-opdracht 1 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘hints’
Spel
Enkele jongeren (of 1 jongere) worden gevraagd een recht uit te beelden, dat dan door de rest van de groep moet geraden worden.
Om het degenen die raden gemakkelijker te maken, kan je hen een lijst geven met alle rechten op. Op die manier hoeven ze maar te
kiezen.
Onderwerp
Voorbeelden:
recht op bescherming tegen geweld
recht om te trouwen en een gezin te stichten.
...
Materiaal
Overzicht van de rechten uit de ‘Universele Verklaring van de Rechten van de Mens’ bijlage (p. 74)
Rechten op briefjes geschreven.
Een grabbelton (zak of doosje) om de jongeren de briefjes te laten trekken.
Nabespreking
Bij de uitgebeelde rechten kan achteraf een woordje uitleg gegeven worden.
Recht door de wereld 9

Spel
‘Mensenrechten’-opdracht 2 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘4 vakken-spel’
Op de grond worden 2 lijnen getrokken (in de vorm van een kruis),
zodat er 4 aan elkaar grenzende velden ontstaan. Nu worden in die 4 vakken de
godsdiensten (= aantal jongeren) ongelijk verdeeld, b.v. 8 christenen, 2 joden, 6
moslims en 1 boeddhist. Deze verdeling is fictief en het is dus niet de bedoeling dat
de jongeren in het vak van hun echte godsdienst gaan staan. Leg er ook de nadruk op
dat dit een eerder westerse situatie weergeeft. De bedoeling is nu dat elke
godsdienst zoveel mogelijk mensen in haar vak probeert te krijgen, gewoon door
jongeren in haar kamp te trekken. Eens men een voet in een ander vak heeft gezet,
gaat men over naar dit vak. Nu doet men mee met het kamp waarin men staat. Door de ongelijke aantallen
moet het duidelijk zijn dat dit voor de ene groep veel eenvoudiger zal zijn dan voor de andere.
Onderwerp
Recht op een eigen godsdienst
Materiaal
Krijt, touw,... om de vakken te visualiseren.
Nabespreking
De ongelijke verdeling maakt duidelijk dat er binnen een bepaald land een dominante godsdienst is, maar dat
daarnaast ook nog andere godsdiensten mogelijk zijn. Echter, hoe dominanter de godsdienst, hoe
gemakkelijker voor die godsdienst om zich maatschappelijk te integreren en hoe moeilijker voor de andere
godsdiensten om zich te profileren. Bijvoorbeeld: niemand kijkt raar op als je een kruisje draagt, maar wel als
je een hoofddoek draagt.
Hoe zit het met godsdiensten en de rechten van de mens?
Naar Amnesty* International: lespakketten voor het onderwijs
Artikel 18 van de Universele Verklaring* is haast volledig gewijd aan het recht op vrijheid van godsdienst.
Toch werd in Amnesty’s jaarboek van 1998 melding gemaakt van gevallen van marteling, politieke moord
en gewetensgevangenschap waarbij de religie een rol speelde. En dat in 48 landen.
Godsdiensten en mensenrechten leven samen op gespannen voet.
Enerzijds zijn in alle wereldreligies uitgangspunten voor de mensenrechten te vinden. In alle grote religies
geldt een verbod op willekeur van macht, op marteling en mishandeling. De wereldreligies benadrukken de
betekenis van de menselijke waardigheid.
Religieuze leiders en gedreven gelovigen zijn vaak vooraanstaande voorvechters en verdedigers van de
mensenrechten geweest.
Anderzijds hebben godsdienstige overtuigingen vaak tot mensenrechtenschendingen geleid.
Onverdraagzame leiders hebben regelmatig misbruik gemaakt van de godsdienst om op te roepen tot haat.
Religieuze tradities zijn soms in strijd met de mensenrechten:
Binnen de rooms-katholieke kerk bestaat geen volledige gelijkheid tussen man en vrouw.
In de meeste islamstromingen zijn de geestelijke leiders voorstander van de doodstraf*.
In de opvattingen van de meeste hindoeleiders heeft het kastenstelsel nog altijd bestaansrecht.
Joodse gelovigen zijn vaak onderworpen aan conservatieve rabbi’s die b.v. hun toestemming voor een
huwelijk kunnen onthouden.
Recht door de wereld 10

Godsdiensten en mensenrechten hebben dus nog veel met elkaar te bespreken.
Een godsdienst die alleen maar plichten en geboden benadrukt, legt het af tegen de rechten en vrijheden
die de mensenrechten hebben ingevoerd.
Een visie op mensenrechten die alleen maar kijkt naar rechtsregels, schiet tekort ten opzichte van diepe
overtuigingen en solidariteit zoals de godsdiensten die uitdragen.
Recht door de wereld 11

‘Mensenrechten’-opdracht 3 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘doodstraf* of gratie’
Spel
Dit spel is een variant op het spel ‘dood of levend’. De groep wordt in twee groepen verdeeld. Elke groep krijgt
de helft van het spelterrein (ongeveer 10m lang). De twee groepen gooien nu om beurten over een net met
een bal naar elkaar’s terrein. Bij het gooien wordt er geroepen: hetzij ‘doodstraf + naam’, hetzij ‘spuitje +
naam’, hetzij ‘gratie + naam’. De tegenpartij moet de bal proberen opvangen. Wanneer de tegenpartij de
geworpen bal niet opvangt vooraleer de bal de grond raakt, wordt hetgeen men riep werkelijkheid. Wanneer
bijvoorbeeld An de doodstraf krijgt, moet ze naast het spelveld wachten. Ze kan bij een volgende balworp hetzij
een spuitje krijgen (= dood: uit het spel), hetzij gratie krijgen (ze sluit aan bij de groep die haar gratie
verleende).
Als de bal niet over het net raakt of buiten de lijnen van het spelterrein valt, dan is diegene die de bal
geworpen heeft zelf dood. Hangt er geen net, dan wordt er best een bepaalde hoogte aangeduid (ongeveer
twee meter) waarover de bal moet gegooid worden.
Het spel is afgelopen als er maar één groep meer overblijft of als de spelleider beslist eerder te stoppen.
N.B. Het is dus niet de bedoeling dat men iemand met de bal aanraakt maar wél dat de bal op het veld van de
tegenspeler op de grond botst.
Onderwerp
Recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van de persoon.
Materiaal
Een bal.
Krijt of touw om het spelterrein af te bakenen.
Eventueel een net.
Nabespreking
In bepaalde landen (bijv. de V.S.) is de doodstraf* legaal. Deze straf wordt door velen beschouwd als strijdig
met het principe van het recht op leven.
Recht door de wereld 12

Spel
‘Mensenrechten’-opdracht 4 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘dassenroof’
Alle spelers maken een kring; iemand (X) gaat in het midden van de kring staan.
De persoon die in het midden van de kring staat, wordt geblinddoekt en krijgt
tegelijkertijd ook een das/doek deels in zijn/haar broek gestoken. Het is de
bedoeling dat de mensen in de kring proberen om de das uit de broek van deze
persoon te trekken. Die probeert dit tegen te houden door hen aan te tikken. Als
men getikt is moet men terug in de kring gaan staan.
Diegene die de das kan afnemen, wisselt met de persoon in het midden.
Variant 1
De persoon in het midden heeft een knuppel (uit krantenpapier gemaakt) om de
anderen die z’n das proberen af te pakken mee aan te tikken.
Variant 2
De persoon in het midden zit op een stoel waaronder materiaal ligt. De andere spelers moeten dit nu proberen
af te pakken zonder getikt te worden door degene op de stoel. Hij/zij mag de stoel niet verlaten.
Onderwerp
Recht op eigendom en het niet zomaar beroofd worden daarvan.
Materiaal
Blinddoeken (b.v. speeldas, sjaal, handdoek,...)
Iets om uit de broek te laten trekken (b.v. das, sjaal, handdoek,...)
Nabespreking
Soms is het helemaal niet zo vanzelfsprekend en eenvoudig om je eigendom te beschermen, het kan immers
zijn dat mensen je onrechtvaardig behandelen en dan is het moeilijk om op te komen voor je eigendom en je
recht erop.
Recht door de wereld 13

‘Mensenrechten’-opdracht 5 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘schoenendomino’
Spel
Alle spelers staan in een kring en trekken hun schoenen uit. Deze worden op een grote hoop gegooid. Iedereen
neemt twee willekeurige schoenen en trekt die aan. De opdracht is nu om op één rij te staan zodat alle paren
weer naast elkaar staan.
Onderwerp
Verbod op slavernij en slavenhandel
Materiaal
Geen
Nabespreking
Een groot deel van de schoenen wordt gemaakt door kinderen. De werkomstandigheden zijn absoluut niet
menswaardig: ze krijgen een hongerloon, werken soms tot 14 uur per dag (7 dagen op 7), zijn onderhevig aan
een enorme werkdruk,… Wanneer ze tegen deze omstandigheden in opspraak durven komen, worden ze
meteen op straat gezet. Er is met andere woorden sprake van ‘slavenarbeid’. Slavernij is dus niet enkel
geschiedenis! Enkele andere vormen van hedendaagse slavernij: mensenhandel, kinderen in de prostitutie,…
Recht door de wereld 14

Spel
‘Organisaties’-opdracht 1 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘uitbrekerke’
Deel 1
Alle jongeren staan in een kring met de armen in elkaar gehaakt. Eén persoon staat in het midden van de kring
en probeert uit de kring te breken, dit zal echter moeilijk lukken. De kring is te sterk aan elkaar gebonden.
Deel 2
Idem deel 1. Alleen staan er nu ongeveer 3 à 5 jongeren buiten de kring (afhankelijk van de grootte van de
groep) die helpen om de jongere in de kring te bevrijden. Dit gaat wellicht gemakkelijker dan in deel 1.
Het is aangeraden het spel eventueel in twee groepen te spelen, zodat er per groep niet meer dan een 12-tal
spelers zijn.
Onderwerp
De organisatie Amnesty International* (www.aivl.be)
Recht op vrije meningsuiting
Materiaal
Geen
Nabespreking
Er zijn mensen die onschuldig in de gevangenis worden opgesloten, soms gewoon omdat ze iets gezegd hebben
waar anderen het niet mee eens zijn (gewetensgevangenen*). Voor deze mensen is het niet eenvoudig om dan
weer uit de gevangenis te geraken. Amnesty International* organiseert voor deze mensen briefschrijfacties om
hen te helpen en om de regering onder druk te zetten. Zo kunnen mensen dus vrij komen.
Recht door de wereld 15

‘Organisaties’-opdracht 2 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘Kinderrechtswinkel*’
Spel
Dit spel is een variant op ‘citroen citroen’.
De spelers zitten in een kring. Eén van hen zal in het midden gaan staan. Elke speler krijgt als naam een begrip
dat verband houdt met de taken en de werking van de Kinderrechtswinkel*.
De spelbegeleider geeft een woordje uitleg over de Kinderrechtswinkel.
Voor het spel echt begint, zegt iedereen nog eens luid en duidelijk de naam die hij/zij toegewezen kreeg.
De speler in het midden noemt de namen (= kinderrechtswinkelbegrippen) van twee personen snel na elkaar.
Die proberen dan zo snel mogelijk van plaats te wisselen. Terwijl ze dit doen, probeert hij/zij een zitplaats te
bemachtigen. Lukt dit, dan moet degene die nu geen plaats meer heeft in het midden staan en gaat het spel
verder. Lukt dit niet, dan probeert de persoon in het midden opnieuw. Roept de persoon in het midden echter
‘Kinderrechtswinkel’, dan staat iedereen op en probeert een andere plaats te bemachtigen, deze plaats mag
niet die van de buurman of -vrouw zijn.
Om dit spel vlotter te laten verlopen, kan men aan iedereen een kaartje geven met daarop zijn/haar
kinderrechtswinkelbegrip. Dit mogen ze aan niemand tonen.
Om het de persoon in het midden gemakkelijker te maken, kan aan hem/haar een lijst worden gegeven met
alle woorden. Zo moet hij/zij ze niet memoriseren.
Onderwerp
De organisatie Kinderrechtswinkel (www.kinderrechtswinkel.be)
Materiaal
Krijt of kranten,…(om zitplaatsen te visualiseren)
Achtergrondinformatie Kinderrechtswinkel lijst met trefwoorden in verband met de Kinderrechtswinkel +
een kopie ervan, in afzonderlijke kaartjes verknipt; zie bijlage p. 75-76.
Nabespreking
De jongeren krijgen kennis van de werking en taken van de Kinderrechtswinkel. Na afloop van het spel worden
de begrippen dan ook best gekaderd binnen deze organisatie (zie bijlage p. 76).
Recht door de wereld 16

‘Organisaties’-opdracht 3 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘wereldspreidingsspel’
Spel
De namen van vijf continenten (Europa, Amerika, Afrika, Azië en Oceanië) worden op stukken karton
geschreven. Deze worden enkele meters uit elkaar gelegd. Ook zijn er evenveel stukken krant (of stoelen) als er
deelnemers zijn.
Deel 1
In het spel stelt het aantal deelnemers de totale wereldbevolking voor.
De spelers moeten zich nu over de vijf continenten verdelen, volgens de verhouding van de bevolking op deze
continenten. Deze indeling gebeurt eerst volgens de schattingen die de spelers zelf maken. Het aantal
geschatte personen gaat dan ook bij de flap staan. Als dit gebeurd is, worden de verhoudingen aan de hand van
onderstaande tabel gecorrigeerd door de begeleider, en zo met de werkelijkheid in overeenstemming
gebracht.
Continent Wereldbevolking (%) In groep (25 personen)
Europa (727 miljoen) 12.83 3
Amerika (633 miljoen) 11.17 3
Afrika (605 miljoen) 12.0 2
Azië (3672 miljoen) 64.78 16
Oceanië (31 miljoen) 0.55 1
Deel 2
De deelnemers blijven bij hun continent (karton) staan. Het totale wereldinkomen wordt nu voorgesteld door
de krantenbladen (of stoelen) die in het midden van de spelruimte liggen. Dit wereldinkomen moet verdeeld
worden over de continenten. De groepen voorzien zich eerst van kranten in overeenstemming met hun
schatting van deze verdeling. Alle kranten (evenveel als het aantal deelnemers) moeten uit het midden
weggenomen zijn. De verhoudingen worden daarna bekeken en volgens de werkelijke verhoudingen uit
onderstaande tabel gecorrigeerd. De deelnemers proberen daarna allen neer te zitten op de plaatsen (kranten)
die in hun continent aanwezig zijn. Al gauw blijkt de ongelijke verhouding tussen inkomen en bevolking in de
verschillende continenten.
Continent Wereldinkomen (%) In klas (20 kranten)
Europa 32 6
N-Amerika 52 10
Z-Amerika 5 1
Afrika 4 1
Azië 7 2
Bronvermelding
spelconcept naar spel op vormingsdag Broederlijk Delen
Onderwerp
De organisatie 11.11.11 (www.11.be)
Materiaal
Stukken karton met de namen van de vijf continenten
Krantenbladen samengevouwen tot zitplaatsen, eventueel zo geniet (of stoelen)
Nabespreking
Recht door de wereld 17

Het spel maakt de ongelijke verdeling van middelen over de wereld duidelijk, en handelt met andere woorden
over de problematiek inzake Noord-Zuid verhoudingen. Deze onrechtvaardige verdeling is er mee de oorzaak
van dat niet alle mensen van alle mensenrechten kunnen genieten. 11.11.11 is één van de organisaties die dit
aankaart (o.m. door acties, sensibilisering, …) en bijgevolg ook haar steentje bijdraagt inzake bescherming van
mensenrechten.
Recht door de wereld 18

‘Organisaties’-opdracht 4 (exemplaar begeleider)
Stellingen: ‘Verkeerd Geparkeerd’
Spel
De jongeren worden geconfronteerd met enkele stellingen inzake holebi’s.
Er wordt een lijn getekend op de grond waarvan de uitersten ‘akkoord’ en ‘niet akkoord’ voorstellen. Op het
signaal van de spelleider neemt iedereen positie in op die lijn waardoor hun keuze zichtbaar wordt.
Stellingen:
1. ‘Holebi’s mogen geen kinderen adopteren omdat die kinderen dan iets missen in de opvoeding.’
2. ‘Mensen van hetzelfde geslacht mogen elkaar niet liefhebben.’
3. ‘Holebi’s herken je aan hun uiterlijk.’
4. ‘Homo’s zijn ‘mietjes’ en lesbiennes zijn ‘manwijven’.’
5. ‘Holebi’s verdienen de doodstraf* zoals nog steeds de gewoonte is in enkele islamlanden, zoals b.v.
Egypte.’
6. ‘Holebi’s zijn anders op school, op het werk of op de voetbal.’
Wat met de rechten van homoseksuelen?
Naar Amnesty International: lespakketten voor het onderwijs
In heel wat landen wordt homoseksualiteit gezien als iets abnormaals. Een zonde, een ziekte, een afwijking,
iets tegennatuurlijks, een verraad van de eigen cultuur. Door homoseksuelen apart te zetten, te
marginaliseren, wordt de deur wijd open gezet voor grove mensenrechtenschendingen.
In vele landen is homodiscriminatie* vastgelegd in wetteksten. Een voorbeeld: in sommige landen ligt
de leeftijdgrens voor homoseksuele relaties hoger dan voor heteroseksuele, b.v. Verenigd Koninkrijk.
In heel wat landen wordt aan homo’s en lesbiennes systematisch werk, een woning en de wettelijke
erkenning van hun relatie ontzegd.
Extreme situaties vinden we in Afghanistan, Libië en Iran waar homoseksuelen hun geaardheid moeten
bekopen met lijfstraffen* of zelfs met de dood.
Maar ook in 6 staten van de Verenigde Staten is discriminatie* van homoseksuelen in de wet
ingebouwd, m.n. in Arkansas, Kansas, Maryland, Missouri, Texas en Oklahoma.
De rechten van homo’s en lesbiennes horen wel degelijk thuis op de mensenrechtenagenda. Als de
schending van de rechten van een minderheid wordt getolereerd, wordt heel de beschermende structuur,
die de mensenrechten bieden, ondermijnd. De grondslag wordt dan immers weggenomen, nl. de
bevestiging dat alle mensen gelijk in waardigheid geboren worden (artikel 1 van de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens).
Op zich biedt het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens* voldoende waarborgen voor de
gelijkberechtiging van homo’s en lesbiennes. Homo-onvriendelijke wetten in Ierland, Noord-Ierland en
Cyprus zijn recent aangepast ten einde ze in overeenstemming te brengen met dat verdrag.
Canada, Frankrijk, Ierland, Israël, Slovenië en Spanje hebben in hun wetgeving nog extra waarborgen
ingebouwd om discriminatie* omwille van seksuele geaardheid te voorkomen. Maatregelen ten gunste van
homoseksuelen werden genomen in verband met werk, huisvesting, toegang tot openbare diensten en
bescherming tegen laster.
Recht
‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.’
In 1994 werd in ons land de Algemene wet gelijke behandeling ingevoerd. Als er in strijd met deze wet
wordt gehandeld kan de getroffene (of de betrokken belangenorganisatie) zich tot de rechter wenden. De
wet geldt op veel terreinen van het maatschappelijk leven, waaronder arbeid, sport en onderwijs.
Naar Amnesty International: lespakketten voor het onderwijs
Recht door de wereld 19

Onderwerp
De organisatie ‘Verkeerd Geparkeerd’. Een organisatie die opkomt voor de rechten van holebi’s en ingaat tegen
discriminatie* ten aanzien van deze personen. (www.verkeerdgeparkeerd.be)
Materiaal
Geen
Nabespreking
Wat is Verkeerd Geparkeerd?
Uit de website van Verkeerd Geparkeerd:
Verkeerd Geparkeerd is er voor en door homo's, lesbiennes en bi's -holebi's dus- die jonger zijn dan 26. Het
is geen zelfhulpgroep en geen groepje zielige mensen met veel zelfmedelijden. Het is wél een eigenzinnige
en brutale groep dynamische mensen, waarin iedereen mag komen en gaan wanneer ze dat zelf willen.
Eigenlijk is Verkeerd Geparkeerd ontstaan om een alternatief te bieden voor het commerciële milieu waarin
niet iedereen terecht kan of wil, wat natuurlijk niet wil zeggen dat jongeren uit Verkeerd Geparkeerd er
nooit zouden (willen) komen, integendeel. Alleen is het soms leuk om ook eens met andere jongeren die
homo, lesbisch of biseksueel zijn over dingen te babbelen die heterojongeren niet kunnen begrijpen.
Daarom worden ook regelmatig activiteiten georganiseerd.
Recht door de wereld 20

‘Organisaties’-opdracht 5 (exemplaar begeleider)
Stellingen: ‘MAGDA?’
Spel
Er worden aan de spelers enkele ‘MAGDA?’-stellingen voorgelegd. Iedereen denkt na of dit wettelijk mag of
niet. Op een teken van de begeleider steekt iedereen die denkt dat dit mag zijn hand op. Om meeloperij te
vermijden moeten de spelers allen op hetzelfde moment een hand in de lucht steken.
Onderwerp
De organisatie Vlaamse Scholieren Koepel (www.vsknet.be)
Materiaal
‘MAGDA?’ stellingen (p. 76)
Nabespreking
Deze ‘magda-vragen’ werden met dank aan VSK ovedrgenomen uit de rubriek ‘MAGDA’ van het tijdschrift
straVSKrijven. Dit tijdschrift wordt uitgegeven door VSK* (de Vlaamse Scholieren Koepel), een
belangenvereniging voor en door scholieren. Deze vereniging vertegenwoordigt de stem van de scholier op
beleidsniveau en komt op voor de rechten van de scholier. De ‘MAGDA-rubriek’ geeft enkele opvallende vragen
weer die binnenkwamen op de ‘Magda? Vraag raad aan tante VSKaat!’-hulplijn. Op deze hulplijn kunnen
scholieren terecht met alle vragen in verband met jouw schoolproblemen, vragen over de rechten van
scholieren, …
Recht door de wereld 21

‘Verdragen’-opdracht 1 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘mensenrechten en data’
Spel
Dit spel is een variant van ‘ratten en raven’.
Het is de bedoeling dat de geschiedenis van de
mensenrechten eerst kort verteld wordt vooraleer het
spel gespeeld wordt. Het verhaal dat tijdens het spel
voorgelezen wordt, is een fictief verhaal.
De jongeren worden in twee groepen verdeeld, die in
het midden van het spelterrein op een rij gaan staan
(de twee rijen tegenover elkaar).
De ene groep is de groep van de ‘mensenrechten’
(enkel dit specifieke woord), de andere groep is de
groep van de ‘data’.
De spelleider leest het verhaal in verband met het ontstaan van de mensenrechten. Wanneer het specifieke
woord ‘mensenrechten’ valt in het verhaal, loopt de groep van de mensenrechten zo snel mogelijk weg van de
groep van de data’s (= specifieke jaartallen b.v. 1940, 1950). Deze laatsten proberen de weglopers te tikken
alvorens deze het einde van het spelterrein bereiken. Wanneer iemand getikt is, sluit die aan bij de andere
groep. De personen uit de data-groep doen hetzelfde wanneer er in het verhaal een datum vermeld wordt.
Materiaal
Verhaal ‘Mensenrechten en data’ (p. 78)
Krijt, touw,... (om het terrein te visualiseren)
Nabespreking
De jongeren kunnen het ontstaan van teksten inzake mensenrechten situeren in de tijd, aan de hand van de
tekst over de geschiedenis van de mensenrechten. Ook krijgen ze een beeld van de verscheidenheid aan
verdragen en verklaringen. Tegelijkertijd leren ze enkele belangrijke actoren kennen.
Recht door de wereld 22

‘Verdragen’-opdracht 2 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘kwis’
Spel
Op het spelterrein wordt een gebied afgebakend met daarop verschillende op elkaar aansluitende stroken (dit
wordt met krijt of touw afgebakend). De jongeren plaatsen zich bij het begin allemaal in de middelste strook.
Bij een juist antwoord mag er een stap naar voor gezet worden. Bij een fout antwoord gaat de jongere een
strook naar achter. Het is de bedoeling om zo snel mogelijk de eerste strook te bereiken.
Bij elke vraag zijn er een aantal mogelijke antwoorden. Wanneer de jongeren denken dat het juiste antwoord a
is, steken ze de rechterhand in de lucht. Wanneer ze denken dat het juiste antwoord b is, steken ze hun
linkerhand in de lucht. En wanneer ze denken dat c het juiste antwoord is, steken ze beide handen in de lucht.
De spelbegeleider heeft zo direct een beeld van het aantal jongeren die een stapje vooruit mogen.
Om meeloperij te vermijden, moeten de jongeren allen op hetzelfde moment een hand in de lucht steken, dit
op het teken van de begeleider.
Vragen (het onderstreepte antwoord is het juiste)
1.Wie stelde de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens* op?
a. de Verenigde Naties
b. de Verenigde Staten
c. de Beatles
2.De U.V.R.M. werd ondertekend in.
a. 300 voor Christus
b. 1948
c. 2000
3. Welk verdrag bestaat niet?
a. vrouwenverdrag
b. slavenverdrag
c. kinderrechtenverdrag
4. Bij de Romeinen hadden ze ook al gelijke rechten.
a. voor vrouwen, mannen en slaven
b. voor vrouwen en mannen
c. voor mannen
5. In België kan je bij de rechtbank een aanklacht indienen wanneer je rechten geschonden zijn.
a. juist
b. fout
Recht door de wereld 23

c. als je geen strafblad hebt
Materiaal
Krijt of touw
Geschiedenis van de mensenrechten in ‘Mensenrechten en data’ (p. 77)
Nabespreking
De antwoorden kunnen aan de hand van de tekst over de geschiedenis bij de opdracht ‘Mensenrechten en
data’ geduid worden (zie bijlage p. 77)
Recht door de wereld 24

‘Verdragen’-opdracht 3 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘pictogrammen-hoop’
Spel
De groep wordt in twee verdeeld. De ene helft krijgt pictogrammen die concrete kinderrechten uitbeelden. De
andere helft krijgt briefjes waarop concrete kinderrechten staan geschreven. De hele groep verspreidt zich over
het terrein en dan is het de bedoeling dat er zo snel mogelijk koppels worden gevormd: het juiste recht bij het
juiste pictogram. Hierbij mag niet gesproken worden.
Variant
Kwartet
Verdeel de jongeren in vier groepen. Ieder groepje staat aan een kegel of een ander voorwerp. Bij ieder kamp
liggen acht kaartjes: vier pictogrammen en vier kaartjes met rechten, gedurende het spel worden alle kaartjes
(die nog geen onderdeel zijn van een paar) op de grond in het kamp gelegd. Het is de bedoeling dat elk groepje
zo snel mogelijk paren vormt. Een paar bestaat uit een pictogram met het daarbij horende recht. Bij het
startsein loopt uit elk groepje 1 persoon naar een ander kamp, neemt een kaartje en loopt daarmee terug naar
zijn eigen kamp. Eens terug in het kamp mag de volgende vertrekken. Als er een paar gevormd wordt, wordt
het aan de spelleider getoond. Als het het juiste paar is, mag het groepje de kaartjes bijhouden. Men mag
iemand die een kaartje komt halen niet tegenhouden.
Onderwerp
Wij gebruiken hier de 16 basisrechten uit het Kinderrechtenverdrag zoals die door VORMEN vzw worden
benoemd (de bepaling in verband met adoptie werd hier buiten beschouwing gelaten.).
1. Elk kind heeft recht op een eigen mening en op inspraak
2. Elk kind heeft recht op een eigen geloof en cultuur
3. Elk kind heeft recht op gezonde voeding, water, kleding en onderdak
4. Elk kind heeft recht om samen te komen met anderen
5. Elk kind heeft recht op veiligheid en bescherming
6. Elk kind heeft recht op onderwijs en informatie
7. Elk kind heeft recht op spel en vrije tijd
8. Elk kind heeft recht op zorg
9. Elk kind heeft recht op een naam en een nationaliteit
10. Elk kind heeft recht op een gelijke behandeling
11. Elk kind heeft recht om bij de eigen familie te zijn
12. Elk kind heeft recht op aangepaste verzorging bij ziekte of handicap
13. Elk kind heeft recht op een privé-leven
14. Elk kind heeft recht op bescherming tegen uitbuiting
15. Elk kind heeft recht op bescherming tegen onwettige opsluiting
Recht door de wereld 25

16. Elk kind heeft recht op bescherming tegen oorlog
Materiaal
Pictogrammen Kinderrechten (p. 79)
Briefjes (p. 83)
Oplossing met kinderrechtenpictogrammen (p. 87)
Nabespreking
De jongeren kennis laten maken en er op wijzen dat er ook kinderrechten bestaan. Hen duidelijk maken dat
ook deze rechten opgenomen zijn in een verdrag en dus afdwingbaar zijn. Gebruik eventueel de informatie van
de bijlage op p. 89.
Recht door de wereld 26

‘Verdragen’-opdracht 4 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘pak de bal’
Spel
De jongeren staan in een kring. De persoon in het midden is een ‘vrouw’ en probeert de bal, die alle andere jongeren
(‘mannen’) naar elkaar werpen, af te pakken. Lukt dit, dan wordt degene die gooide ‘vrouw’. Ook als een persoon in
de kring de bal laat vallen, moet deze in het midden en wordt hij/zij ‘vrouw’. Alvorens er een spel begint wordt de
‘vrouw’ steeds in een context gezet, dit gebeurt elke keer als er een nieuwe persoon in het midden staat,
bijvoorbeeld:
Sarah is een meisje van 16. In het weekend zet ze graag een stapje in de wereld met haar vriendinnen. Om 12u ’s
nachts moet ze weer thuis zijn. Haar jongere broer mag daarentegen altijd langer weggaan. Hij is nu eenmaal een
jongen.
Solange is een jonge vrouw uit Afrika. Ze is vroeger door haar vader uitgehuwelijkt aan een man die ze niet kende. Nu
nog steeds is ze niet gelukkig met hem. Samen met haar dochter van 10 vlucht ze nu naar Amerika om asiel aan te
vragen. Reden: ze wil niet dat haar dochtertje ook uitgehuwelijkt wordt.
België, 1930: Emma, een vrouw van 30 maakt het huis schoon terwijl haar man gaat stemmen. Het is nu eenmaal een
voorrecht van mannen om naar de stembus te gaan. Vrouwen hebben daarentegen niets te zeggen. Ze horen thuis
om het huishouden te doen.
Liesbet bekleedt een hoge functie in een bedrijf. In de krant vermeldt men de resultaten van een onderzoek naar de
lonen in ons land. Hieruit blijkt dat vrouwen over het algemeen minder loon krijgen voor dezelfde job dan mannen.
Ook voor haar functie blijkt dit het geval te zijn.
Onderwerp
Recht op gelijk loon voor gelijke arbeid
Recht om deel te nemen aan het bestuur van zijn land
‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren’
Materiaal
Een bal
Nabespreking
Het spel symboliseert de onrechtvaardige behandeling van de vrouw. Vrouwen zijn nog steeds onderhevig aan
discriminatie*. Om dit tegen te gaan werd er een ‘Vrouwenrechtenverdrag’* afgesloten: discriminatie* van vrouwen
is verboden op grond van het in 1979 gesloten ‘VN*-verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie*
van vrouwen’. Onder invloed van de EG-wetgeving kwamen in 1975 in ons land de Wet Gelijk Loon voor Vrouwen en
Mannen en in 1980 de Wet Gelijke Behandeling van Mannen en Vrouwen tot stand. De eerste garandeert dat
vrouwen en mannen een gelijk loon krijgen voor gelijke arbeid. De laatste verbiedt het maken van onderscheid
(direct of indirect) in het arbeidsproces. De ‘Commissie gelijke behandeling van mannen en vrouwen bij de arbeid’
geeft (verplicht) advies aan degene die bij de rechter wil klagen dat hij/zij gediscrimineerd wordt op het gebied van
beloning, bevordering, ontslag enz. De rechter is echter niet gebonden aan dit advies.
Recht door de wereld 27

‘Verdragen’-opdracht 5 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘inhaalbal’
Spel
De spelers worden in twee ploegen verdeeld. De ene ploeg is het ‘Europees Hof voor de Rechten van de
Mens*’. De andere ploeg is een staat die mensenrechten schendt. De spelers van elke ploeg krijgen een
kenmerk: een etiket van een bepaalde kleur op het voorhoofd gekleefd. De spelers gaan in een kring staan,
afwisselend personen uit beide ploegen. Elke ploeg krijgt een bal. De ballen vertrekken bij twee personen (elk
van een andere ploeg) die tegenover elkaar staan in de kring. De ballen worden in dezelfde richting
doorgegeven (enkel doorgeven aan personen uit je eigen ploeg, dus er zal steeds een persoon van de andere
ploeg tussenstaan). De bal van het ‘Europees Hof’ probeert die van de staat in te halen.
Variant
Alle spelers staan gebukt in een kring (voor haasje-over) behalve twee. Deze stellen het ‘Europees Hof voor de
Rechten van de Mens*’ voor en een land waar mensenrechten geschonden worden. Zij vertrekken tegenover
elkaar in de kring en doen haasje-over over alle spelers. Het ‘Europees Hof’ moet proberen het land in te halen.
Materiaal
2 ballen
Bladen gekleurde etiketten van twee verschillende kleuren (telkens voor de helft van het totaal aantal
spelers).
Nabespreking
Het ‘Europees Hof voor de Rechten van de Mens’ onderzoekt klachten inzake mensenrechten tegen een staat.
Dit hof kan een staat veroordelen. Deze ‘afdwingbaarheid’ van mensenrechten werd maar mogelijk door het
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens*, dat in 1955 goedgekeurd werd in België. De Universele
Verklaring* heeft daarentegen op de eerste plaats een principiële betekenis: de rechten en vrijheden die er in
opgenomen zijn, zijn niet afdwingbaar.
Recht door de wereld 28

‘Leefwereld’-opdracht 1 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘mens mens recht’
Spel
Het is een variant op het spelletje ‘eend eend ezel’.
De spelers krijgen een handicap: b.v. iemand is blind, iemand wordt met de twee benen aan elkaar gebonden,
iemands armen worden op de rug bijeen gebonden, iemand moet de linkerhand op de rechterknie houden,
iemand moet beide knieën tegen elkaar houden, iemand moet op één been staan/lopen,... De spelleider geeft
de kinderen zelf een handicap.
Alle spelers gaan in een (eerder grote) kring staan. Eén speler A loopt rond deze kring terwijl hij/zij een tik geeft
op het hoofd van alle spelers. Hij/zij zegt daarbij telkens ‘mens’. Op een bepaald moment tikt hij/zij op het
hoofd van een andere speler (‘speler B’) en roept ‘recht’. Speler B loopt dan meteen achter speler A aan rond
de cirkel en probeert hem/haar te tikken voor speler A de plaats in de cirkel ingenomen heeft van speler B. Lukt
dit, dan wordt speler B tikker, en mag hij/zij spelers uit de kring benoemen als mens of recht. Lukt dit niet, dan
is speler A nog eens tikker.
Variant
‘2 is te weinig, 3 is te veel’:
De spelers gaan per twee achter elkaar staan en vormen zo een kring. Twee andere spelers zijn buiten de kring.
Eén van deze spelers loopt rond de kring achter de andere aan om hem/haar te tikken. Wanneer deze laatste
achter een duo gaat staan, wordt de voorste persoon van het duo tikker. Wanneer er iemand getikt wordt,
wisselen de rollen.
Onderwerp
Recht op onderwijs
Materiaal
Materiaal voor handicaps (blinddoek, touw,…)
Nabespreking
Iedereen mag meespelen met het spel, maar niet iedereen kan meedoen. De personen met een handicap
mogen meespelen, maar kunnen niet, of verliezen steeds. Het spel is niet aangepast aan hun handicap. Mensen
met een handicap hebben in vele domeinen van het dagelijkse leven niet echt “gelijke kansen”. Ook in het
onderwijs kan een handicap een ernstig nadeel betekenen.
Recht door de wereld 29

‘Leefwereld’-opdracht 2 (exemplaar begeleider)
Stelling/Vraag: ‘de liefdesbrief’
Stelling/Vraag
Stel dat er in je agenda een liefdesbrief zit met je naam op, die je met Valentijn hebt gekregen van je vriend(in).
Zoals elke maand vraagt de titularis je agenda om deze na te kijken, maar je vergeet de brief eruit te halen.
Wanneer je je agenda terugkrijgt, merk je aan de enveloppe dat de leerkracht de brief heeft gelezen. Hoe ga je
reageren?
Wanneer de jongeren denken dat a het juiste antwoord is, steken ze de rechterhand in de lucht. Wanneer ze
denken dat het juiste antwoord b is, steken ze hun linkerhand in de lucht. En wanneer ze denken dat c het
juiste antwoord is, steken ze beide handen in de lucht. Om meeloperij te vermijden moeten de jongeren allen
op hetzelfde moment een hand in de lucht steken, dit is op het teken van de begeleider.
A. De leerkracht mag de brief lezen.
B. De leerkracht mag de brief helemaal niet lezen. (dit is het juiste antwoord)
C. Het is mijn eigen schuld dat hij/zij de brief heeft gelezen, ik had er hem maar moeten uithalen.
Recht
Recht op privacy
Materiaal
Geen
Nabespreking
De leerkracht of jeugdwerker gaat in op ‘extreme’, onverwachte meningen en poogt zo discussie uit te lokken.
Zo probeert hij/zij ook de jongeren te wijzen op het feit dat ze dat bepaalde recht dus wel degelijk hebben.
Recht door de wereld 30

‘Leefwereld’-opdracht 3 (exemplaar begeleider)
Doe-opdracht: ‘levende standbeelden’
Spel
Alle spelers vormen een cirkel en worden geblinddoekt (het blinddoeken doe je best na de speluitleg). Een nietgeblinddoekte
vrijwilliger gaat in het midden staan, neemt een bepaalde houding aan en blijft onbeweeglijk
staan. Hij/zij is een standbeeld geworden. Een andere niet-geblinddoekte speler beschrijft nu zo nauwkeurig
mogelijk de houding van het levend standbeeld (b.v. rechterarm op linkerschouder, …). Hij/zij doet dit heel
gelijkmatig, zodat de geblinddoekte spelers zelf het standbeeld kunnen nabootsen. Wanneer alle spelers
standbeelden zijn geworden doet de spelleider bij de spelers de blinddoeken af, zodat iedereen kan zien hoe
goed hij/zij het standbeeld imiteerde.
Variant
De speler die het standbeeld moet beschrijven, is zelf ook geblinddoekt en beschrijft op de tast.
Onderwerp
Recht op eigenheid
Materiaal
Blinddoeken
Nabespreking
In het spel wordt men verplicht een andere te imiteren. In de dagelijkse realiteit gebeurt het vaak dat men
probeert zomaar de mening, het gedrag, de kledingstijl,... van anderen over te nemen om niet uitgesloten te
worden. Echter iedereen heeft het recht zichzelf te zijn, men moet zich niet zomaar laten opgaan in een groep.
Men mag best kritisch zijn. Ook moet men iedereen in zijn of haar eigenheid respecteren, en mogen anderen
niet scheef bekeken worden omdat ze niet zijn zoals iedereen (b.v. niet die kleren draagt die juist in de mode
zijn, een andere muziekstijl graag horen, …).
Recht door de wereld 31

‘Leefwereld’-opdracht 4 (exemplaar begeleider)
Stelling/Vraag: ‘jongeren en milieu’
Stelling/vraag
We maken aan de jongeren duidelijk dat ze recht hebben op een gezond leefmilieu. Er wordt hen echter
gevraagd om voorbeelden te geven hoe ze zelf aan dat recht kunnen bijdragen. Voorbeelden: geen
sigarettenpeuken op de grond gooien, boterhammen in een brooddoos i.p.v. in zilverpapier, met de fiets naar
de jeugdbeweging gaan, op gerecycleerd papier schrijven,...
Onderwerp
Recht op een gezond leefmilieu
Materiaal
Geen
Nabespreking
De jongeren laten beseffen dat als je rechten wil afdwingen daar ook enkele verantwoordelijkheden aan
verbonden zijn. Je kan zelf ook bijdragen aan het concretiseren van rechten.
Recht door de wereld 32

‘Leefwereld’-opdracht 5 (exemplaar begeleider)
Stelling/Vraag: ‘huiswerk’
Stelling/vraag
In sommige lagere scholen gaan er stemmen op om de kinderen geen huiswerk meer te geven. Men vindt
immers dat huiswerk een belemmering is voor de vrije tijd, dat het voor meer stress zorgt bij de kinderen,...
Men wil het leven van de kinderen zo aangenamer maken. Wat vinden jullie hiervan?
Stelling A.
Ik ga niet akkoord, de school dient om te leren en huiswerk hoort daar bij. Wanneer men geen huiswerk moet
maken in het lager onderwijs, dan is men niet gewoon om te werken als men in het secundair komt.
Stelling B.
Ik ga akkoord, kinderen moeten tijd hebben om te spelen.
Stelling C.
Het is mij om het even, zoveel last heb ik niet gehad van dat huiswerk in het lager onderwijs.
Met krijt of touw wordt op de grond een lijn aangebracht waarvan de uitersten ‘akkoord’ en ‘niet akkoord’
voorstellen. Op het signaal van de spelleider neemt iedereen een positie in op die lijn die de keuze zichtbaar
maakt.
Onderwerp
Recht op vrije tijd
Materiaal
Krijt of touw
Nabespreking
Jongeren de complexiteit van rechten duidelijk maken; rechten zijn niet altijd éénduidig te definiëren en
eenvoudig toe te passen. Sommige rechten overlappen elkaare of spreken elkaar tegen, b.v. recht op onderwijs
en recht op vrije tijd.
Recht door de wereld 33

Deel 2
De missie - algemeen
Inleiding
Als we een spel over mensenrechten maken kunnen we er niet naast kijken: in de hele wereld worden
mensenrechten massaal geschonden.
We willen dat de spelers zich hiervan bewust worden. Maar we willen ook dat ze zien dat er organisaties zijn
die acties ondernemen tegen de schendingen en dat ze er zelf ook wat kunnen aan doen.
We vinden het verder in dit tweede deel belangrijk dat de spelers leren dat er ook in Europa heel wat rechten
niet nageleefd of niet gerealiseerd worden.
De spelers moeten goed beseffen dat ze in deel 2 een ploeg UVRM’ers vormen, die opereren vanuit de idee dat
in heel de wereld de mensenrechten moeten nagestreefd worden. Ze mogen hierbij evenmin vertrekken van
de gedachte dat het in Europa allemaal koek en ei is.
Duur
1 uur 15 minuten
Deelnemers
De groep wordt verdeeld in groepjes van ongeveer 5 à 6 personen (maximum 4 groepen).
Het spel kan parallel gespeeld worden door een andere groep van ongeveer 25 spelers die eveneens
opgesplitst worden in enkele subgroepen.
Groepsindeling: b.v. aan de hand van een verdeelspelletje (zie bijlage p. 91), of zelf in te vullen.
Doel
De spelers verkennen de mensenrechtensituatie in de verschillende delen van de wereld. Ze trekken op ‘missie’
om ‘iets te doen aan schendingen van mensenrechten’. Ze staan even stil bij wat er reeds aan acties
ondernomen wordt, en bij wat ze eventueel zelf kunnen ondernemen.
Aanbreng
De spelers zijn in het eerste deel opgeleid tot UVRM’ers (Uitstekende Verbeteraar van de Rechten van de
Mens). Zij zijn nu klaar om in kleinere eenheden de wijde wereld in te trekken. Ze gaan de situatie ter plaatse
bekijken en voeren er missies uit. Zo ervaren de jongeren dat ze er zelf iets aan kunnen doen.
Op het ogenblik dat de UVRM’ers ‘gebriefd ‘worden (de speluitleg wordt gegeven), kunnen de horloges
misschien gelijkgeschakeld worden, kan er een kort weeroverzicht gegeven worden, kunnen er enkele
belangrijke mededelingen gedaan worden, enzovoort. Zo zullen de spelers zich beter inleven in de rol van
UVRM’er.
Recht door de wereld 34

Verloop
a. Het terrein en het spelbord (zie bijlage p. 92)
Het terrein waar het spel gespeeld wordt stelt de wereld voor. Centraal op het terrein is een platform van
waarop de subgroepjes op missie vertrekken en waarnaar ze terugkeren na het vervullen van een missie.
Het vertrekpunt is de plaats op het terrein waar het spelbord ligt, staat of hangt.
Het spelbord is een wereldkaart, deze is te vinden in bijlage op p. 92. Het is belangrijk dat de wereldkaart
voldoende wordt uitvergroot. Dit kan door de kaart op A3 formaat te kopiëren, in 2 te knippen, en deze 2 delen
nog eens op A3 te kopiëren. Als men van plan is om het spelbord meerdere keren te gebruiken, dan kan het
bord misschien geplastificeerd worden. Op de wereldkaart is het vertrekpunt aangeduid waar de spelers zich
bevinden. Vanaf dit vertrekpunt vertrekken 5 pijlen naar 5 verschillende delen in de wereld. In deze
verschillende delen zijn er 4 landen waar er een missie is. Men kan eventueel de pijlen met kleur (fluostift)
accentueren, men kan het spelbord ook kopiëren en een exemplaar meegeven aan elke groepje.
Bij de kaart is een legende (zie bijlage p. 94) aanwezig. Hierin staan per deel van de wereld de landen met hun
missies opgesomd. (Eventueel ook te kopiëren voor elk van de groepjes)
De delen van de wereld bevinden zich op verschillende plaatsen op het terrein (ze dienen niet vast te liggen,
maar dit kan wel). De spelers kunnen zich op die manier echt verplaatsen wanneer ze op missie gaan.
Naast het spelbord hangt ook een blad (zie bijlage p. 95, te kopiëren op A3) waarop in grote lijnen de speluitleg
staat. Zo kunnen de spelers steeds terugkijken naar de uitleg wanneer ze het niet goed meer weten. De
speluitleg kan ook gekopiëerd worden voor elk van de groepjes.
Er is ook een vaste materiaalplaats voorzien op het spelterrein. Hier is alles te vinden wat er nodig is voor de
opdrachten. De spelers halen er zelf hun materiaal en brengen het na het uitvoeren van de opdracht terug.
b. Doel van het spel
Elk groepje bezoekt elk deel van de wereld minstens één keer. Heeft het groepje nog tijd over, dan mag het
opnieuw gaan naar reeds bezochte delen van de wereld. Dit wordt duidelijk door het symbool dat ze krijgen
wanneer ze een missie uitgevoerd hebben. Dit symbool moet gekleefd worden op het deel van de wereld waar
zij een missie hebben volbracht. Zo wordt duidelijk waar reeds een missie werd uitgevoerd.
c. Spelverloop en speluitleg
De opgeleide UVRM’ers uit deel 1 worden verdeeld in een aantal kleinere groepjes (5 à 6 personen, max. 4
groepjes). Elke eenheid kiest een eigen naam. Bij voorkeur wordt elk groepje door één begeleider gestuurd
(opdrachten geven, toezien op uitvoering, motiveren en controleren van opdrachten).
Bij aanvang verzamelen alle groepjes op het platform (midden van het terrein, bij het spelbord).
Hier wordt aan hen samen de speluitleg gegeven.
Er is een vaste volgorde tussen de delen van de wereld (zie nummers op het kaartje). Elke groep krijgt een
nummer en start bij de pijl die overeen komt met dat nummer. Als hij daar een missie heeft volbracht, gaat hij
naar het volgende deel in de wereld volgens de aangegeven volgorde.
In het eerste deel van de wereld waar ze terechtkomen kiezen zij een missie of land.
De begeleider geeft de missie mee aan de jongeren, indien noodzakelijk kunnen ze uitleg komen vragen (zie
bijlagen vanaf p. 112).
De spelers kijken op hun fiche welk materiaal ze nodig hebben voor de opdracht en gaan naar de
materiaalplaats waar ze dat zelf kunnen nemen.
De deelnemers begeven zich op het terrein naar het gekozen deel van de wereld en voeren de opdracht uit.
Na de uitvoering van de opdracht komen zij terug naar het platform.
Wanneer de opdracht of missie is uitgevoerd (al dan niet gelukt)
De missie is uitgevoerd wanneer de spelers het doel van de opdracht bereikt hebben of wanneer ze gedurende
bijvoorbeeld 10 minuten actief hebben meegespeeld. (Het is aan de spelbegeleider om de tijd in het oog te
houden, maximum 15 minuten per opdracht.)
Recht door de wereld 35

Het groepje krijgt een symbool (zie bijlage p. 93) dat zij op de kaart kleven.
Het groepje krijgt materiaal voor de eventuele eindopdracht (schaar, tijdschrift, lijm, papier, stiften, …). Naar
believen kan dit uitgebreid worden met verf, klei, crêpe papier, …)
Zij gaan naar het volgende deel in de wereld en kiezen een nieuwe missie.
Enzovoort…
Eindopdracht
We vinden het belangrijk dat de jongeren iets doen met de kennis en de inzichten die ze opdeden in het spel.
Daarom stellen we voor om er een eindopdracht aan te koppelen. Deze kan zowel onmiddellijk na deel 2
uitgevoerd worden als enkele dagen later. We geven hier enkele tips:
1. Met het materiaal dat ze verzamelden bij de volbrachte opdrachten, kunnen de jongeren een collage
maken waarin ze duidelijk maken wat hen is bijgebleven. Deze collage kan eventueel aangevuld worden
met een slogan, spreuk, …
2. De spelers kunnen ook een petitieblad maken dat zij laten ondertekenen door alle mensen die achter hun
spreuk of collage staan (met om te beginnen de spelers zelf natuurlijk).
3. Specifiek voor een schoolsituatie: de leerlingen krijgen de opdracht om de actualiteit te volgen en een
artikel mee te brengen dat handelt over mensenrechten.
4. …
Materiaal
zie materiaallijst (p. 63 in de bijlage)
Inhoud van de missies
De missies bestaan uit twee versies: een versie voor de spelbegeleider en een (kortere) versie voor de
deelnemers (zie bijlagen vanaf p. 112).
Ze zijn geordend per deel in de wereld, zijnde: Afrika, Amerika, Europa, Azië (+ Australië) en het Midden-
Oosten.
Recht door de wereld 36

Land
China
Geschonden mensenrecht
Recht op vrije meningsuiting
‘Azië en Australie’-missie 1 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen de onderdrukking* van internetgebruikers
Situatieschets
Huang Qi werd in de zuidwestelijke stad Chengdu gearresteerd door de politie omdat hij op internet informatie over het
harde optreden tegen betogingen van de vrijheidsbeweging in 1989 gepubliceerd heeft. Hij werd aangeklaagd voor
‘ongehoorzaamheid ten aanzien van de keizer’.
Opdracht
De spelers krijgen een briefje in een geheime taal. Het is afkomstig van Li Lung, een meisje uit China dat graag haar eigen
idee wil vertellen maar dit niet durft in haar eigen taal. Kunnen de spelers achterhalen wat Li Lung wil zeggen?
Om hen een beetje te helpen zal Li de spelers enkele tips geven.
Bericht: “Chinezen vinden internet slecht omdat niet alles wat er op staat is wat zij willen. Ik vind dit onnozel.”
Bericht in geheimschrift:
(Het bericht is in drie delen gesplitst, elk deel in een ander geheimschrift)
Deel 1:
“Chinezen vinden internet slecht”: Dijofafo wjoefo joufsofu tmfdiu (de juiste letters staan één plaats voor de gebruikte
letters in het alfabet)
Deel 2:
“Omdat niet alles wat er op staat is wat zij willen”: tadmo tein sella taw re po taats si taw jiz nelliw (elk woord staat van
achter naar voor geschreven)
Deel 3:
“ik vind dit onnozel”: bzairak stavaibjanuad qlnadogaiat aoanvqxanwaolkkazaerrsal (elke letter achter een A moet gelezen
worden)
Tips die de spelers krijgen: bericht in geheimschrift 1: tmfdiu = slecht
bericht in geheimschrift 2: sella = alles
bericht in geheimschrift 3: qlnadogaiat = dit
Doel
Ontcijferen van het briefje van Li Lung.
De opdracht is volbracht als het briefje ontcijferd is of als er een tijdsperiode van 10 minuten verstreken is.
Materiaal
Pen en papier
Nabespreking
Het is niet vanzelfsprekend dat mensen durven zeggen hoe zij over iets denken. Er zijn heel wat plaatsen op de wereld waar
de overheid mensen met een andere mening straft.
Recht door de wereld 37

Land
Cambodja
‘Azie en Australie’-missie 2 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen het arresteren en terugsturen van vluchtelingen*
Geschonden mensenrecht
Recht op veiligheid
Recht om te vluchten
Situatieschets
Een vakbondsmilitant werd herhaalde malen door de geheime dienst van zijn land onder dwang gezet en via
anonieme brieven met de dood bedreigd. Uiteindelijk besluit hij zijn land te verlaten. Met een vals paspoort en
een vliegtuigticket slaagt hij erin in een Europees land aan te komen. Hij wordt echter aangehouden op de
luchthaven en teruggestuurd naar zijn land.
Opdracht
In nogal wat landen verzetten mensen zich tegen de opname van vluchtelingen. Ze vinden dat deze
vluchtelingen op onze welvaart komen teren.
Wat vinden jullie ervan wanneer mensen uit hun land vluchten en in het land waar ze terechtkomen niet
menswaardig behandeld worden (gearresteerd, gemarteld, teruggestuurd, geen verzorging geboden,…)?
Probeer bij iedere letter van ‘vluchteling’ een zinnetje te formuleren (de eerste letter van het eerste woord van
de zin is telkens een letter van ‘vluchteling’) waarin duidelijk wordt hoe jullie erover denken.
Doel
De spelers laten nadenken over de situatie van vluchtelingen (onbekend zijn in een land, niet gastvrij onthaald
worden,…).
De opdracht is volbracht als ze bij elke letter een inhoudsvolle zin hebben gevonden of als er een tijdslimiet van
10 minuten verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Pen en papier
Nabespreking
De spelers denken na over hun eigen mening omtrent vluchtelingen en over de houding van een land
tegenover deze mensen.
Recht door de wereld 38

Land
Zuid-Korea
Geschonden mensenrecht
Recht op inkomen
‘Azie en Australie’-missie 3 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen het niet uitbetalen van lonen aan arbeiders
Situatieschets
Er zouden bijna vijftig personen gewond zijn geraakt toen honderden politieagenten een demonstratie
uiteenjoegen van zo ’n vijfduizend staalarbeiders van de Perroalloy-fabriek. Zij protesteerden tegen het feit dat
sommigen al meer dan twee jaar geen loon meer hadden gekregen en dat tweeduizend gepensioneerde
arbeiders al zes maanden geen uitkering meer hadden ontvangen.
Opdracht
Dit is een variant op het spel ‘ik ga op reis en ik neem mee...’.
Dit is een spelletje met een springtouw. Twee personen draaien met het touw. Een derde springt in het touw
en zegt ondertussen ´je hebt een inkomen nodig om eten te kopen´. De speler springt dan uit het touw en de
volgende speler springt erin. Die speler zegt ondertussen ´je hebt een inkomen nodig om eten en shampoo te
kopen´. Hij/zij zegt dus wat de vorige spelers hebben genoemd en vult zelf iets aan. Alles wat zo gezegd wordt
moet op het einde van het spel opgeschreven worden, zo kan de spelbegeleider controleren.
Doel
De spelers spelen een geheugenspel waarin ze nadenken over het belang van een goed inkomen. De opdracht
is volbracht als de spelbegeleider vindt dat de spelers voldoende antwoorden hebben gevonden, met
voldoende variatie. De spelbegeleider ziet er ook op toe dat ze het spel daadwerkelijk spelen.
Materiaal
Pen en papier
Lang springtouw
Nabespreking
De spelers gaan beseffen dat een voldoende inkomen hebben van groot belang is, b.v. om levensnoodzakelijke
dingen te kopen.
Recht door de wereld 39

Land
Australië
‘Azië en Australie’-missie 4 (exemplaar begeleider)
Strijd voor het recht op cultuur van de oorspronkelijke bevolking
Geschonden mensenrecht
Recht op eigen cultuur
Recht op bescherming van minderheden
Situatieschets
Josh, een vijftienjarige jongen leeft op de Tiwi eilanden in een gemeenschap waar vooral nog mensen wonen
van de oorspronkelijke cultuur, de Aboriginals. De eilanden worden geregeerd door Australië en dus door
blanken. De Australische wet geldt er en de laatste tijd hebben de blanken er veel invloed. Josh heeft een
misdaad begaan en moet voor de Australische rechtbank verschijnen. Josh is niet gewoon om met blanken in
contact te komen en is verward door hun manier van werken omdat deze niet overeenkomt met de manier van
werken in zijn cultuur. Hier wordt echter geen rekening mee gehouden Hij begrijpt de vragen niet, het zwijgen
wordt opgevat als een verdachte reactie en de antwoorden worden letterlijk genomen.
Opdracht (De spelers kunnen uitleg komen vragen.)
We spelen een culturenspel, dit is een variant op het spel ´ik verklaar de oorlog aan´.
Op de grond wordt met krijt een cirkel getekend (ongeveer twee meter doorsnede), de cirkel wordt in zoveel
vakken verdeeld als er spelers zijn. In het midden van de cirkel is een
STOP-vak. Elk vak behoort toe aan een speler en dat vak stelt zijn
cultuur voor. Hij/zij kan een naam voor die cultuur verzinnen of zijn
eigen naam gebruiken en die in zijn vak schrijven. Alle spelers staan aan
de rand van de cirkel bij hun cultuur. Eén speler begint en roept de
naam van een andere cultuur. Alle spelers lopen weg behalve degene
wiens cultuur geroepen is. Deze springt zo snel mogelijk op het STOPvak
en roept ook heel luid ‘stop!’. Op dat moment stoppen alle andere
spelers met lopen. De speler op het STOP-vak mag drie passen zetten
om een andere speler te tikken. Als hij/zij een speler heeft getikt, mag
hij/zij een deel van die cultuur tot de zijne maken. Dit doet hij/zij door
in het STOP-vak op één been te gaan staan en met één hand op de rug
het gebied dat hij wil veroveren met een krijtje af te bakenen. Dit
gebied behoort nu tot zijn cultuur, hij/zij mag er dan ook de naam van
zijn cultuur in schrijven.
Van zodra een speler culturen veroverd heeft, mag hij/zij ook in die
culturen gaan staan om andere delen te veroveren (en dus niet alleen meer op het STOP-vak).
Recht door de wereld 40

Doel
Culturen veroveren en domineren. Het spel is volbracht als enkele culturen helemaal gedomineerd worden of
als een tijdslimiet van 10 minuten verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Krijt (het is handiger als er voor elke speler een ander kleurtje is)
Nabespreking
Niet alleen tussen culturen in verschillende landen bestaan er spanningen; ook binnen 1 land kunnen andere
culturen dan de dominante onderdrukt worden. Een dominante cultuur (veel aanhangers, ver verspreid) heeft
meer mogelijkheden om andere culturen te onderdrukken. Dit zien we ook in het spel: degene die al veel heeft
veroverd kan steeds meer veroveren omdat hij/zij op een andere plaats mag gaan staan.
Variant
De persoon in het midden roept de naam van een cultuur (bijvoorbeeld ´De Inca’s´) en gooit een bal in de lucht.
Iedereen loopt weg behalve de Inca. Deze moet de bal vangen en op het STOP-vak gaan staan en luid ‘stop!’
roepen. Nu mag hij/zij proberen iemand aan te gooien met de bal. Verder: idem zoals eerste spel. (Materiaal:
bal en krijt)
Recht door de wereld 41

Land
Oeganda
Geschonden recht
Recht op bescherming tegen geweld
Bescherming van kinderen tegen oorlog
‘Afrika’-missie 1 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen het bestaan van kindsoldaten*
Situatieschets
Wereldwijd worden kinderen jonger dan 18 jaar ingezet in oorlogssituaties. Het probleem is het grootst in Afrika. De
kinderen worden al heel jong (gedwongen) ingeschakeld.
Zelfs binnen het gewone leger worden kinderen vaak grof behandeld en zeer zwaar gestraft omwille van fouten. Ook
meisjes worden gedwongen ingeschakeld, zij het in mindere mate dan jongens. Zij worden regelmatig seksueel misbruikt
en/of verkracht. Naast blootstelling aan geweld komen bij veel kindsoldaten* ook ondervoeding, longaandoeningen,
huidinfecties en andere ziekteverschijnselen voor.
Opdracht (De spelers kunnen uitleg komen vragen.)
Dit spel komt neer op ‘verstoppertje zwaai’, een variant op verstoppertje. Alle spelers verstoppen zich, behalve een jongere
die zoekt. Wanneer de zoeker iemand ziet, roept deze de naam van die persoon. Deze laatste komt dan achter de zoeker
lopen. De spelers die nog verstopt zitten, kunnen de persoon die reeds gezien is, bevrijden door ernaar te zwaaien. Ze
moeten hierbij opletten dat de zoeker hen niet ziet, anders moeten ook zij achter hem/haar aanlopen. De persoon die
bevrijd is mag zich dan weer verstoppen.
De persoon die zoekt is hier de boeman die de kindsoldaten komt rekruteren. De spelers die zich verstoppen zijn de
kindsoldaatjes: zij worden liever niet gerekruteerd en verstoppen zich daarom. Onder de kindsoldaten heerst solidariteit: zij
willen zelf niet gerekruteerd worden, maar evenmin willen zij dat hun vriendjes, dorpsgenoten, kennissen,... worden
ingezet bij gewapende conflicten. Daarom proberen zij ze te bevrijden door te zwaaien. Eventueel kan je de boeman en de
reeds gerekruteerde soldaatjes laten marcheren, zodat zij reeds een eerste training hebben gehad.
Bij dit spel is het wel noodzakelijk dat het terrein duidelijk wordt afgebakend. Omdat de duur van het spel enorm kan
variëren, is het aan te raden dat de spelbegeleider de tijd in de gaten houdt en na ongeveer 10 minuten een stopsignaal
geeft met b.v. een fluitje.
Doel
Het spel heeft dus een dubbel doel: enerzijds wil de boeman zoveel mogelijk kindsoldaten rekruteren, anderzijds zijn er de
kindsoldaten zelf die dat niet willen en die er dus naar streven dat er zo weinig mogelijk kinderen worden meegenomen.
De opdracht is volbracht als de spelers het spel gemotiveerd hebben gespeeld, als elke speler zijn eigen rol (boeman of
kindsoldaat) goed heeft vervuld.
Materiaal
Geen (het spel vergt wel een terrein waar het mogelijk is om zich te verstoppen)
Eventueel een fluitje
Nabespreking
We willen aantonen dat niet alle kinderen echt kind kunnen zijn en dat veel kinderen in hun kinderrechten geschonden
worden.
Recht door de wereld 42

Land
Rwanda
Geschonden recht
Recht op leven
‘Afrika’-missie 2 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen volkerenmoord
Situatieschets
Het trauma van de volkerenmoord in 1994 en de oorlogstoestand in het Grote Merengebied, zijn bepalend voor de
mensenrechtensituatie in Rwanda. Ontvoering, gedwongen rekrutering, het willekeurig doden van burgers,
mishandeling, marteling, moord op ongewapende burgers,... komen er in hoge mate voor. Oorzaak van dit alles zijn
de etnische conflicten tussen Hutu’s en Tutsi’s. Amnesty International* heeft reeds herhaalde malen aandacht
gevraagd voor deze mistoestand, maar aan het willekeurig doden komt geen einde.
Opdracht Rwandees kamp
Dit spel is een variant op ‘Russisch kamp’ of ‘Tussen twee vuren’. De spelers worden verdeeld in twee ploegen. Elke
ploeg bevindt zich in een kamp. Het terrein ziet er als volgt uit:
De spelers van ploeg A proberen de spelers van ploeg B
uit te moorden en omgekeerd. Een speler is dood
wanneer hij/zij door iemand van de andere ploeg wordt
aangetikt met de bal. Aantikken kan slechts tot op
heuphoogte. Natuurlijk proberen de spelers zo lang
mogelijk in leven te blijven: van de bal weglopen, erover
springen,... om het even wat, als ze de bal maar
ontwijken. Opgelet: beide ploegen mogen hun deel van
het terrein niet verlaten, behalve als de bal zich buiten
het terrein bevindt.
Wanneer een speler toch geraakt is door de bal en dus vermoord is, speelt deze mee met de andere ploeg. Indien het
spel te lang zou duren, kan de spelbegeleider een stopsignaal geven. De ploeg die op dat moment het meest spelers
heeft, is dan gewonnen.
Doel
De andere ploeg ‘uitmoorden’. De opdracht is volbracht als één van beide ploegen volledig is uitgemoord of als er
een tijdslimiet van 10 minuten verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Bal
Krijt
Nabespreking
We willen dat de jongeren beseffen dat sommige volkeren in de wereld elkaar proberen uit te moorden.
Recht door de wereld 43

Land
Soedan
Geschonden recht
Recht op vrije meningsuiting
‘Afrika’-missie 3 (exemplaar begeleider)
Vrije meningsuiting
Situatieschets
De vrijheid van meningsuiting in Soedan is zeer beperkt. Journalisten, mensenrechtenactivisten en advocaten zijn
blootgesteld aan intimidatie, arrestatie*, marteling en verdwijning. Elke politieke tegenstand wordt op harde wijze
tegengewerkt en de persvrijheid wordt aan banden gelegd.
De Soedanese autoriteiten worden opgeroepen om de schendingen van de mensenrechten, zoals marteling en
oneerlijke processen tegen politieke tegenstanders, journalisten, advocaten, mensenrechtenactivisten en studenten
te stoppen en te veroordelen. Ook om de daders van de mensenrechtenschendingen te berechten.
Opdracht (De spelers kunnen uitleg komen vragen om het blindenparcours op te stellen.) Blindenparcours
Journalisten worden in Soedan verhinderd hun werk te doen: ze worden gearresteerd, gemarteld,... als zij hun
mening uiten over de situatie in Soedan. Ook in dit spel wordt de journalist gehinderd, en wel door een blinddoek.
Het is de bedoeling dat die geblinddoekt een parcours aflegt. Dit parcours wordt vooraf opgesteld, hoe dit gebeurt
laten we over aan de spelbegeleider. Aan het einde van het parcours bevinden zich deeltjes van een krantenartikel.
Als een speler het parcours heeft afgelegd, krijgt die een onderdeel van het artikel (de spelbegeleider knipt het
artikel in evenveel stukken als deelnemers). Het is de bedoeling dat, als alle journalisten aan de beurt zijn geweest, zij
alle delen samen leggen, en deze in de juiste volgorde rangschikken, zodat het artikel klaar is voor productie in een
krant. Eén speler helpt de geblinddoekte door aanwijzingen te geven. Deze speler mag de geblinddoekte speler niet
aanraken.
Let wel op dat het parcours niet te lang is.
Doel
Het blindenparcours afleggen om zo de verschillende deeltjes van het artikel te bemachtigen en deze te rangschikken
tot een krantenartikel.
De opdracht is volbracht als de spelers alle deeltjes van het artikel in de juiste volgorde hebben gerangschikt of als er
een tijdslimiet van 10 minuten verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Blinddoek, een artikel dat in evenveel stukken geknipt wordt als er spelers zijn, materiaal voor het parcours
(bijvoorbeeld stoelen, kleren, een fietsband, touwen, hoepels, banken, … )
Schaar
Nabespreking
Het is niet vanzelfsprekend dat journalisten mogen zeggen hoe zij over iets denken. Er zijn heel wat plaatsen op
de wereld waar de overheid mensen met een andere mening straft.
Recht door de wereld 44

Land
Ethiopië
Geschonden recht
Recht op voeding
‘Afrika’-missie 4 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen honger
Situatieschets
Begin 2000 werd Ethiopië zwaar getroffen door een driejaarlijkse droogteperiode. Het Ogadenvolk slaagt er
niet altijd in de ‘hongerkloof’ te overbruggen, omdat de oogsten vaak mislukken. In maart 2001 verklaarden
het Wereldvoedselprogramma en de Ethiopische autoriteiten dat 8 miljoen Ethiopiërs door hongersnood
werden bedreigd. Er was sprake van ernstige ondervoeding bij sommige nomadische bevolkingsgroepen.
Artsen Zonder Grenzen opende voedingscentra en zorgde voor water en sanitaire voorzieningen (toiletten,
wastafels,...).
Opdracht
De spelers ontwerpen zelf een affiche, een slogan of een reclamespot die duidelijk maakt dat honger een
onrecht is.
Doel
Een afgewerkte affiche, slogan of reclamespot, waarvan het resultaat aan de spelbegeleider wordt bezorgd. De
opdracht is volbracht als de spelers een affiche, slogan of reclamespot gemaakt hebben.
Materiaal
Papier
Schrijf- en tekengerief
Nabespreking
Het wordt voor de spelers duidelijk dat ze ook zelf kunnen deelnemen aan acties van bestaande organisatie,
bijvoorbeeld Broederlijk Delen, 11.11.11., Artsen zonder Grenzen, Vredeseilanden,...
Recht door de wereld 45

Land
Irak
‘Midden-Oosten’-missie 1 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen het bestaan van gewetensgevangenen*
Geschonden recht
Recht op vrijheid van mening en meningsuiting
Situatieschets
Omdat Mohammed sterke kritiek heeft op de manier waarop de regering omgaat met armoede, heeft hij
pamfletten uitgedeeld waarin hij pleit voor een systeem zoals de westerse democratie*. Zijn regering verdraagt
echter geen kritiek op het beleid. Mohammed werd opgepakt en opgesloten in de gevangenis, zodat hij zijn
ideeën niet verder kan verspreiden.
Opdracht
Amnesty* International organiseert regelmatig schrijfacties. Als school, klas of jeugdgroep kan je dan soms
brieven sturen naar een regeringsleider om een gewetensgevangene* uit de cel te krijgen. Als opdracht kan je
de spelers echte Amnesty-brieven of een fictieve brief laten schrijven om Mohammed vrij te krijgen. In het
laatste geval schrijven de spelers waarom ze het onrechtvaardig vinden dat hij in de gevangenis zit, en waarom
hij moet vrijgelaten worden.
Doel
Samen komen tot één brief waarin staat waarom de gewetensgevangene* moet worden vrijgelaten, en welk
recht van deze mensen geschonden wordt. De opdracht is volbracht wanneer de spelers samen een brief
hebben geschreven.
Materiaal
Pen en papier
Nabespreking
Het wordt voor de spelers duidelijk dat ze ook zelf kunnen deelnemen aan acties van bestaande organisatie
bijvoorbeeld Broederlijk Delen, 11.11.11., Artsen Zonder Grenzen, Vredeseilanden,... Je kan de spelers
natuurlijk ook echte brieven van Amnesty* International laten schrijven. Deze zijn te vinden op de website van
Amnesty International Vlaanderen: www.aivl.be (adres: Kerkstraat 156. 2060 Antwerpen; tel: 03/271.16.16)
Recht door de wereld 46

Land
Saoedi-Arabië
‘Midden-Oosten’-missie 2 (exemplaar begeleider)
Gelijke kansen voor vrouwen op onderwijs
Geschonden recht
Recht op onderwijs, recht om niet gediscrimineerd te worden op basis van het geslacht.
Situatieschets
Halima is 16 jaar. Ze zou graag verpleegster worden. Maar ze moet van haar vader thuis blijven om te zorgen
voor haar broertjes. Daardoor kan ze niet naar school. Enkel het lager onderwijs tot 12 jaar is immers verplicht.
Na 12 jaar moeten de meeste meisjes thuis blijven. Men vindt in dit land dat meisjes niet moeten studeren. Ze
moeten later zorgen voor hun gezin, in plaats van een beroep uit te oefenen. En ook al was Halima één van de
slimste van de klas, nu kan ze niet verder studeren, enkel omdat ze een meisje is.
Opdracht
We spelen voetbal met evenveel goals als spelers, zonder de bal in de hoogte te spelen. De goals kunnen met
allerhande materiaal afgebakend worden, het moeten dus geen echte voetbalgoals zijn. Elke speler krijgt een
goal toegewezen. Iedere speler speelt voor zichzelf en probeert in zijn/haar goal een doelpunt te schieten. De
spelers beginnen echter met ongelijke startkansen: iedereen krijgt namelijk een lichtere of zwaardere handicap
mee. De spelbegeleider verdeelt de handicaps. Mogelijke handicaps: je mag enkel achteruit lopen; je mag de
bal enkel ontvangen en doorspelen; je moet op 1 been spelen; je veters worden samen gebonden; je wordt
geblinddoekt; op handen en voeten lopen; eerst twee namen roepen van medespelers voor je iemands bal
afpakt;…
Doel
Elke speler houdt zich aan zijn handicap en speelt actief mee.
De opdracht is volbracht als iedereen een doelpunt heeft kunnen maken of als er een tijdslimiet van 10
minuten verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Ballen
Materiaal om goals af te bakenen
Nabespreking
De spelers ervaren hoe het is om met ongelijke kansen een match te spelen. Op dezelfde manier starten veel
vrouwen met ongelijke kansen aan hun levensmatch.
Recht door de wereld 47

Land
Israël
‘Midden-Oosten’-missie 3 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen onverdraagzaamheid en tegen discriminatie* op basis van
godsdienst
Geschonden recht
Bescherming tegen elke vorm van discriminatie*
Situatieschets
In sommige landen zijn bepaalde godsdiensten verboden, of worden mensen die tot bepaalde godsdiensten behoren
gediscrimineerd.
Opdracht (De spelers kunnen uitleg komen vragen.)
De groep is in twee ongelijke groepen verdeeld. De grootste groep (de
pakkers) probeert aan levensmiddelen te geraken in de wijk. Deze wijk
wordt gevisualiseerd door een cirkel in het midden van het spelterrein.
In deze cirkel liggen drie levensmiddelen. De bewakers (kleinste groep)
bewegen zich in de cirkel rond de wijk. Zij proberen de pakkers te
tikken voor ze in de wijk geraken. Wanneer een bewaker iemand tikt,
moet de getikte tot 30 tellen vooraleer hij/zij iets mag doen. Eens een
pakker in de wijk is, mogen de bewakers hem/haar niet meer tikken.
Doel
De bewakers verdedigen de wijk. De pakkers proberen aan
levensmiddelen uit de wijk te geraken. De opdracht is volbracht
wanneer de levensmiddelen verzameld zijn of als er een tijdslimiet van 10 minuten verstreken is waarin ze actief
hebben meegedaan.
Materiaal
Drie voorwerpen
Touw of krijt (om de grens mee af te bakenen)
Nabespreking
De spelers ervaren hoe snel er een wij/zij mentaliteit ontstaat, en zien de absurditeit in van een dergelijke
onverdraagzaamheid.
Recht door de wereld 48

Land
Afghanistan
‘Midden-Oosten’-missie 4 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen marteling van gevangenen
Geschonden recht
Bescherming tegen foltering, wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing
Situatieschets
Gevangenen worden vaak gefolterd, mishandeld en gepijnigd om ze tot bekentenissen te dwingen, ook al zijn
ze onschuldig. Soms worden veroordeelden onderworpen aan harde lijfstraffen*, vaak enkel voor het plezier
van de bewakers. Er bestaat een Verdrag tegen Foltering, opgesteld door de Verenigde Naties. Dit is een
overeenkomst tussen verschillende landen die beloven hun eigen bevolking niet te folteren. Landen die dit
verdrag nog niet ondertekend hebben, worden door de rest van de wereld onder druk gezet om het wel te
tekenen.
Opdracht
De spelers onthouden volgend broebelzinnetje: “Mensen martelen maakt mij misselijk, want onmenselijkheid
kan ik missen als kiespijn” of “Zeven zotte zwanen zwemmen op zwoele zondagen zonder zwembroek in zwarte
zeeën”. De spelers schrijven het zinnetje elk voor zich op een papiertje, maar degene die aan de beurt is om
het te zeggen, mag zijn/haar papier uiteraard niet bekijken. Iedere speler moet het zinnetje volledig foutloos
uitgesproken hebben. Indien iemand een fout maakt, wordt hij/zij fysiek gestraft: de eerste keer moet hij/zij 10
maal pompen; de tweede keer mag iedereen zachtjes aan zijn haar oor trekken; de derde keer wordt het 20
maal pompen; de vierde keer vier rondjes lopen; …
Variant
Deze kan er uit bestaan dat de spelers het zinnetje in plaats van één keer, vijf keer vlug na elkaar moeten
kunnen zeggen.
Doel
Iedereen probeert het zinnetje foutloos te zeggen.
De opdracht is volbracht wanneer iedere speler het zinnetje foutloos heeft kunnen zeggen of als er een
tijdslimiet van 10 minuten verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Pen en papier
Nabespreking
Mensen worden in sommige landen vaak gedwongen om bepaalde feiten te bekennen, ook al zijn ze
onschuldig. Soms moeten ze uitspraken doen waar ze niet achter staan.
Recht door de wereld 49

Land
Hongarije
Geschonden recht
Recht op degelijke huisvesting
Bescherming van kinderen tegen armoede.
‘Europa’-missie 1 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen het bestaan van straatkinderen
Situatieschets
In Hongarije leven sommige kinderen op straat. Ze zijn vaak heel arm, hebben geen of een slechte woning,
worden vaak ziek, enzovoort. Kortom, al hun (kinder)rechten worden er geschonden. UNICEF* richtte er
centra op waar deze kinderen opgevangen kunnen worden, en waar ze kunnen leren lezen en schrijven. Op die
manier hebben ze later meer kans om werk te vinden en aan de armoede te ontsnappen.
Opdracht
De spelers kunnen extra informatie over UNICEF* komen vragen.
De jongeren moeten zelf een drietal wetsvoorstellen formuleren die ze zouden doen om de straatkinderen* in
Hongarije te helpen. Welke rechten vinden ze zelf belangrijk? Waaraan moet er zeker iets gedaan worden? Wat
moeten de leiders van een land doen om alle kinderen dezelfde rechten te geven?
Doel
Nadenken over kinderrechten. Dit hoeft niet noodzakelijk gekoppeld te worden aan het Kinderrechtenverdrag.
De spelers kunnen zelf ook rechten opstellen die ze belangrijk vinden.
De opdracht is volbracht als de spelers samen drie voorstellen geformuleerd hebben voor de regering van
Hongarije waarin tot uiting komt wat ze aan de situatie van deze straatkinderen willen veranderen, en hoe, of
als er een tijdslimiet van 10 minuten verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Pen en papier
Nabespreking
In eigen land laat UNICEF kinderen en jongeren vaak zelf discussiëren over rechten. Zo liep er enige tijd het
‘What do you think?’-project. De leerkracht of jeugdwerker kan op www.unicef.be zien welk project er op dit
moment loopt.
Recht door de wereld 50

Land
België
Geschonden recht
Recht op huisvesting
‘Europa’-missie 2 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen huisjesmelkerij
Situatieschets
Jozef en Pavlina komen uit Slovakije en wonen met hun drie kinderen op de eerste verdieping van een huis in Brussel. Het
huis wordt gedeeld met drie gezinnen. De huur die ze voor de onhygiënische studio moeten betalen is € 375. Zij kunnen
niet naar de politie stappen omdat ze illegaal in ons land verblijven. De eigenaar van de woning bezit nog verschillende
huizen in de buurt, die hij allemaal aan een onmenselijk hoge prijs verhuurt.
De Huurdersbond komt op tegen dergelijke huisjesmelkerij. Ze begeleidt slachtoffers van huisjesmelkers in het nemen van
gerechtelijke stappen tegen de verhuurder.
Opdracht
We laten de spelers nadenken over wat voor hen belangrijk is in een huis en wat in een huis mag ontbreken, en dit aan de
hand van ‘Zoek het prentje’. In de kring liggen een aantal prentjes met daarop enkele belangrijke en minder belangrijke
ingrediënten voor een goede huisvesting.
De spelers krijgen ook een schema van de binnenkant van een woning.
Eén speler wordt weggestuurd terwijl de rest van de spelers één prentje aanduidt waarop iets staat dat volgens hen
belangrijk is in een woning. Wanneer de speler terugkomt mag hij/zij een prentje aanduiden waarvan hij/zij denkt dat het
door de rest van de spelers aangeduid is. Wanneer dit klopt, mag het op de doorsnede gekleefd worden, op die plaats waar
het volgens de groep het meest thuishoort.
Is de speler verkeerd, dan mag hij/zij nog tweemaal proberen het aangeduide prentje te vinden dat door de rest aangeduid
is.
Wanneer het prentje na drie keer proberen nog niet geraden is, wordt het aan de kant gelegd zodat het niet meer gekozen
kan worden.
Nu mag de volgende speler weggaan en duidt de groep een nieuw prentje aan.
Voor prentjes en de doorsnede van de woning (zie bijlage p. 96-97)
Doel
De spelers die even zijn weggegaan moeten de prentjes kunnen vinden die door de andere spelers zijn aangeduid. De
opdracht is volbracht als de jongeren op hun doorsnede 5 prentjes hebben geplakt of als er een tijdslimiet van 10 minuten
verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
De verschillende prentjes, op karton te kleven (p. 97)
de doorsnede van de woning, op karton te kleven (p. 96)
lijmstift
Nabespreking
De spelers moeten nadenken over wat er noodzakelijk en minder noodzakelijk is in een woning. Aan de hand van het spel
zal duidelijk worden dat sommige mensen moeten kiezen tussen zaken die eigenlijk allemaal belangrijk zijn.
Recht door de wereld 51

Land
Griekenland
Geschonden recht
Recht op gelijkheid en gelijkwaardigheid
’Europa’-missie 3 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen de discriminatie* van homoseksuelen
Situatieschets
Jona is 29 en is reeds twee jaar werkloos. Ondanks z’n diploma van leraar lager onderwijs vindt hij geen werk,
omdat hij een paar jaar geleden als woordvoerder van een Griekse homobeweging op TV kwam. Hij kreeg
reeds meerdere malen te horen dat hij als leraar een voorbeeldfunctie moet vervullen en dat homoseksualiteit
niet het na te streven ideaal is.
Opdracht
De spelers moeten de tekst kunnen ontcijferen. De tekst is opgedeeld in vier delen (moet geknipt worden).
Onder elk stukje tekst staat de code. Elke speler ontcijfert een stukje tekst.
Deze tekst moet achteraf door de begeleider samen met de spelers verbeterd worden.
Doel
De tekst ontcijferen. De opdracht is volbracht als de volledige tekst juist ontcijferd is of als er 10 minuten
verstreken zijn waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Pen en papier
Nabespreking
Het is de bedoeling dat de spelers stil staan bij de inhoud van de tekst. Dat ze beseffen dat het belangrijk is om
niemand te discrimineren. Iedereen kan immers zelf slachtoffer van discriminatie* worden.
De tekst
De code
Recht door de wereld 52

De ontcijferde tekst:
“Toen ze de buitenlanders wegstuurden,
heb ik gezwegen,
want ik ben geen buitenlander.
Toen vrouwen werden gediscrimineerd,
heb ik gezwegen,
want ik ben geen vrouw.
Toen homo’s in elkaar werden geslagen,
heb ik niet geprotesteerd,
want ik ben geen homo.
Toen ik aan de beurt was,
Was er niemand die nog protesteerde.”
(Vrij naar M. Niemöller)
Recht door de wereld 53

Land
Spanje
Geschonden recht
Recht op asiel
‘Europa’-missie 4 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen gesloten grenzen
Situatieschets
Nafila en Zeinab, twee Ghanese zussen, verblijven in een vluchtelingenkamp* in Marokko. Binnen enkele
dagen zullen ze met een motorboot de levensgevaarlijke Straat van Gibraltar oversteken.
Omdat Spanje liever geen asielzoekers* op haar grondgebied heeft, kunnen Nafila en Zeinab de Straat van
Gibraltar niet oversteken met het gewone verkeer. Ze zouden dan immers onmiddellijk opgepakt en
teruggestuurd worden. Door met een motorboot de tocht te wagen kunnen ze proberen onopgemerkt de kust
te bereiken en illegaal in Spanje te verblijven.
Opdracht
We laten de spelers voelen dat het moeilijk is om ergens onopgemerkt te passeren. We spelen sluipertje. Op
één na moeten alle spelers op de grond gaan zitten met een blinddoek om of met gesloten ogen. De speler die
niet geblinddoekt is, moet proberen zo geruisloos mogelijk over het terrein te stappen waar de andere spelers
neerzitten. Wanneer een andere speler hem/haar gehoord heeft, wijst deze in de richting van de voetstappen.
Als hij/zij in de juiste richting wijst, wordt de speler die probeert over te steken teruggestuurd.
Dan moet de speler opnieuw proberen over te steken. Wanneer het de speler gelukt is aan de overkant te
geraken, moet een volgende speler proberen over te geraken zonder aangewezen te worden. De spelers
moeten heel stil zijn.
Let er op dat het terrein niet te groot is opdat de spelers niet te ver van elkaar zouden zitten. Geef duidelijk aan
wat het eindpunt is, waar de speler moet geraken.
Doel
Alle spelers moeten elk om beurt proberen het terrein, waar de geblinddoekte spelers zitten, over te steken.
De opdracht is volbracht als elke speler aan de overkant is geraakt of als er een tijdslimiet van 10 minuten
verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Blinddoeken
Nabespreking
Een ieder heeft het recht asiel te vragen, het is daarom niet juist dat mensen soms verhinderd worden asiel aan
te vragen. Volgens de Conventie van Genève (1951) kan men enkel asiel verkrijgen op basis van een gegronde
vrees voor vervolging omwille van religie, ras, nationaliteit, politieke overtuiging of het behoren tot een
bepaalde sociale groep, doch niet om economische redenen. Het is goed dat spelers hiervan op de hoogte zijn.
Recht door de wereld 54

Land
VS
Geschonden recht
Het recht op leven
‘Amerika’-missie 1 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen de doodstraf*
Situatieschets
John is 45 en ‘wacht’ in de dodencel op de uitvoering van de doodstraf*. Vier jaar geleden had hij ruzie met z’n vrouw. De
ruzie liep zo hoog op dat hij in een bui van waanzin z’n vrouw tegen de kast duwde. Haar hoofd raakte de scherpe rand en
ze verloor zo het leven. Sindsdien is hij gedetineerd. Reeds driemaal werd hij voorbereid op de dodelijke injectienaald.
Maar enkele uren alvorens z’n vonnis voltrokken zou worden, kwam het ‘goede’ bericht tot uitstel.
Amnesty* International strijdt reeds jaren tegen elke vorm van doodstraf, ongeacht voor welk misdrijf de dader berecht is.
Materiaal
Pen en papier
Opdracht (De spelers kunnen uitleg komen vragen.)
Dit spel is gebaseerd op ‘Galgje’. Eén speler is de ter dood veroordeelde. Deze
denkt na over wat de doodstraf voor hem/haar betekent en drukt dit uit in 1
woord. Met dit woord van 8 à 12 letters wordt er galgje gespeeld: de andere
spelers moeten raden welk woord de ter dood veroordeelde in gedachten
heeft.
Hoe gaan we tewerk?
De terdoodveroordeelde neemt een blad papier en zet een aantal horizontale
streepjes naargelang er letters in het woord zijn.
De andere spelers mogen elk om beurt een letter zeggen. Komt deze letter
voor in het woord, dan wordt de letter op de juiste streepjes gezet. Komt de
letter niet voor in het woord, dan wordt deel 1 van een galg getekend.
Wanneer het woord geraden is of de galg volledig getekend dan wordt een
andere speler de ter dood veroordeelde. Hij/zij moet dan een ander woord
kiezen.
Doel
De spelers moeten het woord raden alvorens de terdoodveroordeelde
helemaal opgehangen is (m.a.w. vooraleer de tekening volledig is). De
opdracht is volbracht als minstens de helft van de woorden geraden zijn of als
er een tijdslimiet van 10 minuten verstreken is waarin ze actief hebben
meegedaan.
Nabespreking
De doodstraf* is de ultieme vorm van wrede, onmenselijke en vernederende bestraffing. Ze zorgt er niet voor dat de
criminaliteit daalt. Op de woorden van de spelers kan eventueel later in discussie dieper ingegaan worden.
Recht door de wereld 55

Land
Peru
Geschonden recht
Recht op gezondheid
‘Amerika’-missie 2 (exemplaar begeleider)
Strijd voor zuiver water
Situatieschets
Leandro is vijf jaar en woont in een arme wijk van de stad Lima (de hoofdstad van Peru). De toegang tot zuiver water
vormt een ernstig probleem voor zijn familie en vele andere Peruvianen. In Peru sterven immers jaarlijks 12.000
kinderen aan de gevolgen van diarree door het drinken van vuil water.
UNICEF* ontwikkelde in het midden van de jaren ’90 systemen om de arme wijken in Lima ook zuiver water te
bezorgen.
Er werden plaatselijke ‘watercomités’ opgericht: kleine groepjes mensen die instaan voor het beheer van het water.
Dankzij dit systeem hebben momenteel vele gezinnen toegang tot zuiver water aan een prijs die veel lager ligt dan
die van de privé-bedrijven die ook voor water zorgen.
Opdracht (De spelers kunnen uitleg komen vragen.)
De vrouwen die water van de waterputten naar hun woning dragen moeten er heel voorzichtig mee omspringen.
We laten nu ook de spelers water doorgeven waar ze voorzichtig moeten mee omgaan. Op het terrein worden twee
punten aangeduid (twee lijnen, twee bomen, …). De spelers staan op een rij achter elkaar aan het eerste punt. De
speler die achteraan staat heeft een potje, bekertje,... water in zijn/haar handen. Hij/zij geeft, over diens hoofd, dit
potje water door aan de speler die voor hem/haar staat. Deze geeft, door diens benen, het bekertje door aan
diegene die voor hem/haar staat. De volgende geeft het bekertje weer door over het hoofd, dan weer door de
benen. Wanneer men het bekertje doorgegeven heeft, gaat men vooraan in de rij staan. Het spel gaat door tot het
eindpunt bereikt is.
Bedoeling is zo weinig mogelijk water te morsen tijdens het doorgeven. Er moet immers zuinig met zuiver water
omgesprongen worden.
Doel
Het water moet zo voorzichtig mogelijk doorgegeven worden naar de overkant. De spelers zullen zien dat dit niet
eenvoudig is. De opdracht is volbracht als er geen water uit het bekertje gemorst is of als er een tijdslimiet van 10
minuten verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Water
Een beker
Nabespreking
Mensen kunnen niet zonder zuiver water. Het is niet voor iedereen vanzelfsprekend dat er zuiver water uit de kraan
stroomt.
Recht door de wereld 56

Land
Colombia
Geschonden recht
Recht op gelijkheid en gelijkwaardigheid
’Amerika’-missie 3 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen armoede bij vrouwen
Situatieschets
Teresa woont in Guapi, een klein dorpje in Colombia. Ze is een alleenstaande moeder met vier kinderen. In
Colombia worden de vrouwen tweemaal gediscrimineerd: enerzijds door hun vrouw-zijn en anderzijds door de
extreme armoede.
Maandelijks ontvangt Teresa van haar ex-man 50000 pesos voor de voeding, de huur en de verzorging van de
kinderen. Ze heeft echter al 24000 pesos nodig voor de huishuur. Om te overleven verkoopt de jonge moeder
tweedehandsproducten op de markt.
Opdracht (De spelers kunnen uitleg komen vragen.)
Op het terrein worden een vijftal cirkels getekend zoals hieronder op de tekening. De kleinste kring
symboliseert rijkdom. Hoe verder men zich van de kleinste kring bevindt, hoe armer men is.
Deel 1
Al de spelers gaan in de kleinste cirkel staan. Op het startsein moeten ze proberen elkaar uit de kleinste,
binnenste cirkel te duwen. Wanneer ze met verschillenden in de tweede cirkel staan, duwen ze elkaar naar de
volgende cirkel.
Wanneer alle spelers in een bepaalde kring staan en door niemand meer kunnen weggeduwd worden of zelf
niemand meer kunnen weg duwen, legt de leraar uit dat de minst sterke steeds verder weggeduwd wordt van
de kleinste cirkel en dus ook van de rijkdom.
De spelleider verklaart dat het ook anders kan en dat de spelers elkaar kunnen helpen om de rijkdom te
verdelen. Dit gebeurt in deel 2.
Deel 2 (zie tekening)
De speler die het verst van de kleinste kring verwijderd
is (speler 2 op de tekening), kan nu gedragen worden
naar een kleinere kring (kring 4 op de tekening). Hij/zij
wordt gedragen door speler 1 die zich in de
dichtstbijzijnde kring (kring 5) bevindt. Deze draagt de
speler(s) over zijn/haar eigen kring naar kring 4. De
manier waarop de speler gedragen wordt mag gekozen
worden. De speler die gedragen wordt mag de grond
niet raken van de kring waarover hij/zij gedragen wordt.
De speler van kring 4 moeten nu samen de speler die
zich in kring 5 bevindt, opheffen en naar kring 3
brengen. Alle spelers uit één bepaalde kring helpen dus
samen om de ene speler naar een kleinere kring te
dragen. Op het einde van het spel moeten alle spelers in
de kleinste kring zijn en kan dus alle rijkdom gedeeld
worden. De kringen moeten groot genoeg getekend
worden want alle spelers moeten samen in de kleinste kring kunnen en de afstand tussen de verschillende
kringen moet groot genoeg zijn om elkaar een eindje te moeten dragen.
Recht door de wereld 57

Doel
In deel 1 moeten de spelers proberen in de kleinste kring te blijven.
In deel 2 moeten de spelers elkaar helpen om allemaal samen in de kleinste kring te geraken. De opdracht is
volbracht als iedereen na deel 2 in de middelste kring is of als er een tijdslimiet van 10 minuten verstreken is
waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Krijt of touw
Nabespreking
We willen er met dit spel op wijzen dat iedereen aanspraak heeft op alle rechten en vrijheden, er mag geen
onderscheid gemaakt worden op basis van geslacht. Dit is één van de fundamentele uitgangspunten van de
Universele Verklaring* van de Rechten van de Mens. In de praktijk echter worden o.m. vrouwen vaak op
financieel vlak gediscrimineerd.
Recht door de wereld 58

Land
El Salvador
Geschonden recht
Recht op onschendbaarheid van zijn/haar persoon
‘Amerika’-missie 4 (exemplaar begeleider)
Strijd tegen landmijnen*
Situatieschets
Israi gaat wekelijks naar de markt om haar zelfgekweekte groenten te verkopen. De weg naar de markt lag vroeger in een
oorlogsgebied waar verschillende mijnen werden geplaatst. Omdat er geen andere toegankelijke wegen zijn, moet Israi dus
wekelijks door een mijnenveld.
Opdracht (de spelers kunnen uitleg komen vragen)
We laten de spelers over een mijnenveld lopen.
Op het terrein wordt met krijt (of met touw,...) het rooster (mijnenveld) getekend (zie figuur):
De spelers nemen plaats voor het ‘mijnenveld’. Eén voor één mogen ze met een steentje (of een
ander klein voorwerp) naar één van de hokjes van het veld gooien. Op het vakje waarop de steen
belandt, zetten ze een kruisje. Dit betekent dat er in dat vakje een mijn ligt en dat er dus niet mag
op gelopen worden. Na het gooien van de steen, loopt de speler over het veld terwijl hij/zij in elk
hokje waar geen mijn ligt, zijn/haar voet moet zetten. De linkervoet moet telkens in een
linkervak, de rechtervoet moet steeds in een rechtervak.
Wanneer hij/zij op het einde van het veld is, keert hij/zij terug naast het mijnenveld en mag de
volgende gooien. Omdat er steeds meer kruisjes zullen staan (en mijnen zullen liggen) wordt de
opdracht steeds moeilijker.
Wanneer een speler op een mijn stapt of vergeet op een vakje zonder mijn te stappen, mag hij/zij
opnieuw proberen tot het lukt.
Variant
De deelnemer kan na het gooien ook z’n naam of de eerste letter van zijn/haar naam in
het vakje schrijven. Dit betekent dat alleen deze persoon in het vakje mag lopen.
Doel
De spelers mogen niet lopen op een vakje met een mijn en moeten wel lopen op elk vakje waar geen mijn ligt. De opdracht
is volbracht als elke speler zo over het mijnenveld kan lopen zonder op een mijn te stappen, of als er een tijdslimiet van 10
minuten verstreken is waarin ze actief hebben meegedaan.
Materiaal
Krijt of touw
Steentjes
Nabespreking
Actueel liggen er nog steeds miljoenen actieve mijnen. Hierdoor worden er vandaag de dag nog mensen verminkt of
gedood.
Recht door de wereld 59

Deel 1
Bijlage: Materiaallijst
Algemeen
Spelbord
Dobbelsteen (liefst groot, eventueel kartonnen doos)
Eventueel ‘grabbelton’ (vier emmers) voor ‘mensenrechten‘-, ‘verdragen‘-, ‘organisaties‘-, ‘leefwereld‘opdrachten
Sterrenraster
Legende bij de sterren
‘Mensenrechten’-opdrachten
Opdracht 1
o Rechten op briefjes om hints te spelen
o Grabbelton (zak of doosje) om die briefjes in te doen
o Overzicht uit de rechten van de UVRM
Opdracht 2
o Krijt of touw,...(om vakken te visualiseren)
Opdracht 3
o Een bal
o Krijt of touw, … (om terrein te visualiseren)
o eventueel een net
Opdracht 4
o Blinddoek
o Iets om uit broek te trekken (speeldas, sjaaltje, handdoek,...)
Opdracht 5
o Geen
‘Organisaties’-opdrachten
Opdracht 1
o Geen
Opdracht 2
o Krijt of kranten, … (om zitplaatsen te visualiseren)
o Lijst met trefwoorden i.v.m. de Kinderrechtswinkel
o Een kopie van die lijst, in afzonderlijke kaartjes verknipt
Opdracht 3
o Krantenbladen, samengevouwen tot zitplaatsen, eventueel zo geniet (of stoelen )
o Stukken karton met de namen van de vijf continenten
Opdracht 4
o Geen
Opdracht 5
o ‘Magda?’ – stellingen
Recht door de wereld 60

‘Verdragen’-opdrachten
Opdracht 1
o Verhaal ‘Mensenrechten en data’
o Krijt, touw, … (om het terrein te visualiseren)
Opdracht 2
o Krijt, touw, … (om terrein te visualiseren)
o Geschiedenis van mensenrechten
Opdracht 3
o Pictogrammen kinderrechten
o Briefjes met Kinderrechten
Opdracht 4
o Een bal
o Bladen gekleurde etiketten van 2 verschillende kleuren (telkens voor de helft van het totaal aantal
spelers)
Opdracht 5
o Twee ballen
‘Leefwereld’-opdrachten
Opdracht 1
o Materiaal voor handicaps (sjaal, blinddoek, touw, …)
Opdracht 2
o Geen
Opdracht 3
o Blinddoeken (aantal spelers – 2)
Opdracht 4
o Geen
Opdracht 5
o Krijt of touw (om een lijn aan te brengen)
Recht door de wereld 61

Deel 2
Algemeen
Spelbord: een wereldkaart (eventueel een A4 kopie voor elk groepje)
Legende (eventueel een A4 kopie voor elk groepje)
Spelregels om naast spelbord te hangen (eventueel een A4 kopie voor elk groepje)
Symbolen, voor elk groepje een blad
Missies om mee te geven aan spelers
Eindopdracht (voor elk groepje)
Scharen
Lijm
Stiften en/of alcoholstiften
Tijdschriften
Groot papier
‘Azië en Australië’-missies
Missie 1
o Pen en papier
Missie 2
o Pen en papier
Missie 3
o Pen en papier
o Springtouw
Missie 4
o Krijt
‘Afrika’-missies
Missie 1
o Geen (eventueel een fluitje)
Missie 2
o Bal
o Krijt
Missie 3
o Binddoek
o Een artikel, evenwel in stukjes geknipt
o Een schaar
o Materiaal voor het parcours (stoel; fietsband, kleren, touwen, hoepels, banken,...)
Missie 4
o Papier
o Schrijf- en tekengerief
Recht door de wereld 62

‘Midden-Oosten’-missies
Missie 1
o Pen en papier
Missie 2
o Ballen
o Materiaal om goals af te bakenen
Missie 3
o Drie voorwerpen
o Touw of krijt (om de grens mee af te bakenen)
Missie 4
o Pen en papier
‘Europa’-missies
Missie 1
o Pen en papier
Missie 2
o De verschillende prentjes
o De doorsnede van de woning
Missie 3
o Pen en papier
Missie 4
o Blinddoeken
‘Amerika’-missies
Missie 1
o Pen en papier
Missie 2
o Water
o Een beker
Missie 3
o Geen
Missie 4
o Krijt of touw
o Steentjes
Recht door de wereld 63

‘Mensenrechten’-opdracht 1
Doe-opdracht: ‘hints’
‘Mensenrechten’-opdracht 2
Doe-opdracht: ‘4 vakken-spel’
‘Mensenrechten’-opdracht 3
Doe-opdracht: ‘dood of levend’
‘Mensenrechten’-opdracht 4
Doe-opdracht: ‘dassenroof’
‘Mensenrechten’-opdracht 5
Doe-opdracht: ‘schoenendomino’
‘Organisaties’-opdracht 1
Doe-opdracht: ‘uitbrekerke’
Bijlage: Opdrachten voor in de grabbelton
Deel 1
Uit te knippen en per thema in een ‘grabbelton’ te steken.
‘Organisaties’-opdracht 2
Doe-opdracht:
‘Kinderrechtswinkel’
‘Organisaties’-opdracht 3
Doe-opdracht:
‘wereldspreidingsspel’
‘Organisaties’-opdracht 4
Stellingen: ‘Verkeerd
Geparkeerd’
‘Organisaties’-opdracht 5
‘MAGDA?’ Stellingen
‘Verdragen’-opdracht 1
Doe-opdracht: ‘mensenrechten
en data’
‘Verdragen’-opdracht 2
Doe-opdracht:
‘quiz’
Recht door de wereld 64

‘Verdragen’-opdracht 3
Doe-opdracht: ‘pictogrammenhoop’
‘Verdragen’-opdracht 4
Doe-opdracht:
‘pak de bal’
‘Verdragen’-opdracht 5
Doe-opdracht:
‘inhaalbal’
‘Leefwereld’-opdracht 1
Doe-opdracht:
‘doorgeven’
‘Leefwereld’-opdracht 2
Stelling/Vraag: ‘de liefdesbrief’
‘Leefwereld’-opdracht 3
Doe-opdracht:
‘levende standbeelden’
‘Leefwereld’-opdracht 4
Stelling/Vraag:
‘zelf geven van voorbeelden’
‘Leefwereld’-opdracht 5
Stelling/Vraag:
‘huiswerk’
Recht door de wereld 65

Bijlage: Spelbord
Deel 1
Het is aan te raden om deze pagina na het printen op een kopieerapparaat verder uit te vergroten naar het formaat A3. Vervolgens dit A3formaat
in twee te knippen en beide delen terug te vergroten naar A3-formaat. Beide vergrootte delen moeten tenslotte bij elkaar
gevoegd worden door ze b.v. samen te kleven.
Dit verhoogt het visuele aspect voor de spelers.
Recht door de wereld 66

Bijlage: Sterrenraster spelbord
Deel 1
Totaal aantal sterren: ……………………………
Recht door de wereld 67

Bijlage: Legende aantal sterren
0 – 6: nog veel werk aan de winkel!
Lang niet alle opdrachten zijn vervuld. Rechtvaardigheid is blijkbaar niet jullie ding. Een tikkeltje egoïsme en
egocentrisme doordringt misschien jullie levenswijze. Nog een geluk dat de reis voor de missies al geboekt is en
we jullie toch op pad mogen sturen. We zullen de wereldbevolking met rooksignalen, totempalen en het world
wide web waarschuwen voor het zootje minder bekwame mensenrechtenactivisten dat op komst is. Al bij al
zijn jullie er wel in geslaagd om een tweetal opdrachten uit te voeren. Jullie hebben dus een beperkt zicht op
wat mensenrechten inhouden. Het zal een heel moeilijke strijd worden, maar hopelijk leren jullie op missie nog
wat bij, en worden jullie bekeerd tot een rechtvaardiger levenswijze. Jullie hebben nog veel te leren, maar toch
geloven we dat jullie zullen slagen in het tweede deel. Veel succes in deel 2 van het grote mensenrechtenspel.
7 – 15: Op de goed weg!
Jullie zijn op de goede weg om rechtvaardige wereldburgers te worden. We mogen gelukkig zijn dat de
toekomst in jullie handen ligt, maar de toekomst zal ook nog veel werk aan jullie hebben. Jullie zullen nog
bijscholing nodig hebben! Niet getreurd: jullie hebben toch al een aantal belangrijke zaken omtrent
mensenrechten gezien. Dit zou voldoende moeten zijn om nu de wijde wereld in te trekken. Jullie zullen zeker
en vast een bijdrage leveren aan een betere wereld. Veel succes in deel 2 van het grote mensenrechtenspel!
16 – 30: Prima!
Jullie zijn prima: het doel van het spel werd bereikt. We kunnen jullie met een gerust hart op pad sturen. We
vertrouwen de toekomst graag aan jullie toe. De strijd tegen de schendingen van de mensenrechten blijft een
harde, bittere strijd vol vallen en opstaan. Maar dankzij jullie prachtige prestatie die getuigt van moed,
doorzettingsvermogen en een open geest tijdens deze zware opleiding, durven we jullie deze levensbelangrijke
taak toe te vertrouwen. We zijn ervan overtuigd dat jullie deze zware levenstaak tot een goed einde zullen
brengen.
World, be aware: de mensenrechtenactivisten zijn op komst!
31 – 44: Super!
Het doel is bereikt: jullie hebben de nodige basiskennis, oh nee, jullie hebben gewoon alle kennis om aan het
grote werk te beginnen. We hebben er het volste vertrouwen in dat jullie dit perfect gaan doen. Op naar de
Nobelprijs voor de Vrede! Moesten jullie de wereld kunnen leiden, de wereld zou er goed uitzien en iedereen
zou gelukkig zijn. Jullie zijn de moderne supermannen en supervrouwen. Als jullie het niet kunnen, wie dan
wel? Ga en vermenigvuldig u!
Recht door de wereld 68

Bijlage: Overzicht van de rechten van de UVRM
1. Het recht op vrijheid en gelijkheid voor iedereen
2. Het recht niet gediscrimineerd te worden
3. Het recht op leven, in veiligheid en vrijheid
4. Het recht op “geen slavernij of slavenhandel”
5. Het recht niet gefolterd te worden
6. Het recht op door de wet erkend te worden
7. Het recht op gelijke bescherming door de wet
8. Het recht op hulp van een rechter bij overtreding van mensenrechten
9. Het recht op niet willekeurig in de gevangenis gestopt te worden
10. Het recht op een openbaar en eerlijk proces
11. Het recht op als onschuldig beschouwd te worden tot de schuld bewezen is
12. Het recht op bescherming van de privacy
13. Het recht op vrijheid van verplaatsing
14. Het recht op asiel in een ander land als iemand gevaar loopt
15. Het recht op een nationaliteit
16. Het recht op trouwen en een gezin te stichten
17. Het recht op eigendom
18. Het recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst
19. Het recht op vrijheid van meningsuiting
20. Het recht op vrijheid van vereniging en vergadering
21. Het recht op deelname aan de politiek
22. Het recht op sociale zekerheid
23. Het recht op arbeid, een eerlijk loon en lid mogen zijn van een vakbond
24. Het recht op rust en vrije tijd
25. Het recht op onderdak, voedsel, kledij, medische verzorging
26. Het recht op onderwijs
27. Het recht op genieten van kunst en wetenschap
28. Het recht op een organisatie van de wereld die ieder van alle rechten laat genieten
29. De plicht om voor de rechten van anderen zorg te dragen
30. Het recht op bescherming tegen misbruik van rechten om mensenrechten te vernietigen
Voor de volledige tekst van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens zie p. 98.
Recht door de wereld 69

Bijlage: Trefwoorden i.v.m. Kinderrechtswinkel
Deel 1, ‘Organisaties’-opdracht 2
Om dit spel vlotter te laten verlopen, kan men aan iedereen een kaartje geven met daarop het begrip dat zij
gedurende het spel vertegenwoordigen; dit mogen ze aan niemand tonen.
Aan de persoon in het midden kan een lijst worden gegeven met alle woorden. Deze lijst dient dus 1 keer
gekopieerd te worden.
informatie
advies
gratis
anoniem
minderjarigen
Brugge
vorming
Gent
Kinderrechtenkoffer
workshops
folder
advocaten
van 14u tot 17u
woensdag
affiches
speurtocht
jeugdrecht
website
5-daagse
video’s
lespakketten
respect
kinderrechten
wandeling
postkaarten
Recht door de wereld 70

Bijlage: Achtergrondinformatie Kinderrechtswinkel
De Kinderrechtswinkel is een rechtsbeschermingsinitiatief dat ontstond uit de wil een tweevoudige nood te
lenigen. Die nood bestond enerzijds uit het feit dat minderjarigen onvoldoende kennis hadden over hun
rechten en plichten. Anderzijds was er de rechtsbijstand aan jongeren die mank liep.
Concreet kwam de eerste Vlaamse Kinderrechtswinkel in 1987 tot stand in samenwerking met het Jac
(Jongerenadvies Centrum) te Brugge. Momenteel zijn er twee kinderrechtswinkels: een in Brugge en een in
Gent.
De werking van Kinderrechtswinkels vzw vertrekt primair vanuit de jongere. De Kinderrechtswinkel wil de
behoeften en noden van minderjarigen zo goed mogelijk invullen.
Haar werking is gebaseerd op volgende doelstellingen:
Minderjarigen krijgen juridisch advies over hun concrete rechtspositie,
Minderjarigen zijn voldoende geïnformeerd over kinderrechten,
Minderjarigen genieten efficiënte rechtsbijstand in alle procedures waarbij ze betrokken zijn,
De samenleving respecteert de rechten van minderjarigen.
De doelgroep van de Kinderrechtswinkel wordt gevormd door kinderen, volwassenen, diensten en organisaties.
Voor kinderen is het tenslotte niet altijd evident om een dienst zoals de Kinderrechtswinkel te contacteren, ook
al is de dienstverlening gratis en wordt de anonimiteit van de cliënt gegarandeerd. Door ook toegankelijk te zijn
voor intermediairen vergroot de Kinderrechtswinkel indirect haar bereik.
De doelstellingen van de Kinderrechtswinkel worden gerealiseerd door individuele info- en adviesverlening,
collectieve informatieverstrekking, effectieve rechtsbijstand en maatschappelijke actie:
De Kinderrechtswinkels organiseren op woensdagnamiddag van 14u tot 17u permanenties. Op deze
momenten kunnen kinderen terecht bij de medewerkers van de Kinderrechtswinkels met al hun vragen en
problemen. Alle hulp die de Kinderrechtswinkels bieden is anoniem en gratis. Ook volwassenen kunnen,
ten behoeve van kinderen, vragen stellen en problemen voorleggen aan de kinderrechtswinkel.
De medewerkers van de Kinderrechtswinkels geven vormingen, zowel aan kinderen zelf als aan voor hen
relevante personen of intermediairen.
De Kinderrechtswinkels bieden ook workshops aan. Deze workshops gaan vaak dieper in op een bepaald
recht of een bepaald thema.
De Kinderrechtswinkels stellen didactisch materiaal rond kinderrechten ter beschikking van jeugdwerkers,
leerkrachten, …
De Kinderrechtswinkels bieden hulp aan minderjarigen die behoefte hebben aan rechtsbijstand. Ze hebben
hiervoor contact met juristen en advocaten. De vrijwilligers van de Kinderrechtswinkel kunnen steeds bij
deze advocaten terecht voor juridische informatie. Bovendien zijn deze advocaten ook bereid de
minderjarigen bij te staan in allerlei gerechtelijke procedures.
Vrij naar de brochure ‘kinderrechtswinkel’. Voor meer informatie: www.kinderrechtswinkel.be
Recht door de wereld 71

Bijlage: ‘MAGDA?’ stellingen
Deel 1, ‘Organisaties’-opdracht 5
Voor Biologie zitten wij samen met een andere klas. Die klas krijgt synthesevragen voor het examen en wij
niet: Magda?
Ja, ‘da mag!’
Synthesevragen geven ter voorbereiding van een examen is niet verplicht. Er bestaat eigenlijk geen enkele
regel over. Daaruit moet dus worden afgeleid dat een leerkracht niet kan verplicht worden om aan alle
leerlingen dergelijke vragen te geven. Dat een leerkracht één klas (of eigenlijk een halve klas) op die manier
voorbereidt en de andere (helft) niet is misschien wel discriminerend maar niet verboden. Spreek de
leerkracht aan, misschien zijn er goede argumenten om op een dergelijke manier te werken, maar hij/zij
moet ze dan wel kunnen verduidelijken. Is het antwoord onbevredigend, dan kan je de zaak (eventueel via
de leerlingenraad) aankaarten bij de directie of de graadcoördinator. Maar nogmaals, een wettelijke poot
om op te staan heb je niet… .
Een leraar die les geeft als de rest staakt: Magda?
Ja, ‘da mag!’
Een staking van één of meerdere leerkrachten kan/mag geen effect hebben op de andere leerkrachten en
maakt ook geen einde aan de schoolplicht. Met andere woorden: leerkrachten die niet staken hebben wel
degelijk het recht om les te geven en de gegeven leerstof als behandeld te beschouwen. Leerlingen die niet
opdagen, zijn strikt wettelijk gezien ‘onwettig’ afwezig.
Dat wat betreft het strikt wettelijke of reglementaire. Want het is natuurlijk wel zo dat nagenoeg geen
enkele school op stakingsdagen afwezigheden registreert (en dus als ‘onwettig’ beschouwt). Vele scholen
geven trouwens de ouders en de leerlingen een ‘stille wenk’ door een brief mee te geven dat ‘het normale
verloop van de lessen niet gegarandeerd kan worden’. Bovendien kan een leerkracht een les moeilijk als
‘gegeven’ beschouwen, wanneer er geen of nauwelijks leerlingen aanwezig waren… Het is dus belangrijk om
vooraf goed in te schatten hoeveel leerkrachten er niet staken en hoeveel klasgenoten er niet zullen komen
opdagen.
Een school die mijn inschrijving weigert: Magda?
Nee, ‘da mag niet!’
Een school kan slechts om 4 redenen een inschrijving van een leerling weigeren:
Omdat de leerling niet aan de toelatingsvoorwaarden voldoet. Wie niet geslaagd was in het derde jaar, kan
zich uiteraard niet inschrijven in het vierde.
Omdat er teveel inschrijvingen zijn en er te weinig plaats is om dat teveel te huisvesten. Wie eerst
ingeschreven was, krijgt dan voorrang op de latere inschrijvingen.
Om tuchtredenen, maar dan enkel indien dit gestaafd is door een tuchtdossier. Enkel de school waar de
feiten werden gepleegd kan een herinschrijving weigeren. Het is een school ten strengste verboden een
andere school in te lichten over het tuchtverleden van een bepaalde leerling (wat echter dikwijls gebeurt).
Omdat de kandidaat-leerling weigert het schoolreglement te ondertekenen. Dit kan echter enkel in het vrij
onderwijs waar het schoolreglement eigenlijk een contract is.
Toch merken wij dat deze regels met de voeten worden getreden. Indien een leerling vermoedt dat hij/zij
om racistische redenen wordt geweigerd, dan kan deze klacht indienen bij de BEOBEMI (de beoordelings- en
bemiddelingscommissie, telefoon: 02/219.42.99.)
Recht door de wereld 72

Een deliberatiebeslissing aanvechten: Magda?
Ja, ‘da mag!’
Ben je het als leerling niet eens met de beslissing van de delibererende klassenraad (je hebt een B-attest of
een C-attest gekregen en je vindt dat onterecht), dan kan je die beslissing uiteraard ook officieel aanvechten.
Het schoolreglement moet duidelijk uitleggen hoe je ‘beroep’ kan aantekenen tegen een
deliberatiebeslissing. Haal je na de voorziene interne procedure nog geen gelijk, dan kan je nog steeds
proberen je gelijk voor de rechtbank te halen.
Onze schoolkrant censureren: Magda?
‘Da mag soms!'
Alles hangt er van af wie als uitgever van het blad geldt. Zijn het de leerlingen zelf die de hele zaak uitgeven
(schrijven én betalen) dan kan de school enkel de verkoop (of verspreiding) op school verbieden. Als de
school de zaak uitgeeft (drukt, betaalt, mee samenstelt) dan zou de school wel mee kunnen praten over de
inhoud. Maar zelfs dan is er nog zoiets als het recht op vrije meningsuiting dat zowel in het Europees
Verdrag inzake de Rechten van de Mens* als in het Verdrag inzake de Rechten van het Kind*, staat.
Recht door de wereld 73

Bijlage: Verhaal ‘mensenrechten en data’
Deel 1, ‘Verdragen’-opdracht 1 en ‘Verdragen’-opdracht 2
Eerst vertellen we kort de echte geschiedenis. Dan pas wordt er gespeeld met het fictieve verhaal.
Geschiedenis
Er was eens een tijd dat er nog geen Universele mensenrechten bestonden. Als men opkwam voor gelijkheid
was dit niet voor alle mensen. De Romeinen hadden bijvoorbeeld een systeem van burgerrechten. Deze
rechten voor een gelijke behandeling waren alleen voor Romeinse burgers. Dus niet voor alle andere volkeren
die onderworpen waren aan de Romeinse heerschappij, en ook niet voor de talrijke slaven.
Met de Franse Revolutie kwam er in 1789 de ‘Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger’ op papier.
Deze tekst heeft in de loop van de geschiedenis een grote invloed gehad. Vele mensen hadden ook kritiek op
deze tekst: in de praktijk was hij er enkel voor de bourgeoisie, en dus niet voor iedereen. Ook werd er meer
aandacht gevraagd voor economische, sociale en culturele rechten*.
Na de Tweede Wereldoorlog, in 1945, besloten verschillende landen om er samen voor te zorgen dat de
gruweldaden uit de Tweede Wereldoorlog nooit meer zouden terug komen. Deze landen vormden de
Organisatie van de Verenigde Naties, of anders gezegd, de UNO. Ze stelden de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens op. Die Verklaring werd op 10 december 1948 ondertekend, op de vergadering van de
Verenigde Naties. Er werden burgerlijke en politieke, sociaal-economische en culturele en collectieve rechten*
opgenomen.
In 1950 ondertekende De Raad van Europa het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Sinds 1955 is
dit verdrag in België van kracht. Dit verdrag is afdwingbaar, wat wil zeggen dat de mensenrechten die er in
opgenomen zijn langs juridische weg afgedwongen kunnen worden.
Vrij naar ‘Mensenrechten en educatie’, Amnesty International Vlaanderen.
Tekst spel
‘Mensenrechten en data’
De afleiders staan onderlijnd gedrukt zodat je als spelleider spanning kan creëren. Het is dus niet de bedoeling
dat de jongeren bij die woorden beginnen te lopen. Ze moeten alleen lopen bij de woorden in het vet. Er wordt
alleen gelopen bij jaargetallen ( 1950) en het woordje mensenrechten.
Het volgende verhaal speelde zich af in de 19 de eeuw, meerbepaald in 1856. Tijdens de industriële revolutie
leefde Wannes met z’n twee broers samen in een arbeiderswijk in Gent. Hij werkte in een textielfabriek, die later
de naam kreeg ‘katoennatie mensenrechten’ waar ook zijn vader sinds 1820 werkte. Z’n jongste broer die acht
jaar was, moest het weefgetouw goed steken iedere keer de machine blokkeerde. De mensenrechten waren
toen nog niet wat ze nu zijn.
Omdat de veiligheid toen van miniem belang was voor de werkgevers, vielen er vaak slachtoffers op de
werkplaatsen. Maar dat was niet erg, want rond 1850 waren er toch genoeg arbeiders, zo redeneerden de
werkgevers. Van mensenrechten was geen sprake. Mensen…wat?, vroeg Wannes, ‘mensenrechten’,
antwoordde zijn broer.
Op een dag, de 19 de van de maand mei, had Wannes een boek gekregen van z’n oom over de Franse Revolutie,
die plaatsvond in 1789. Wannes die op z’n 20 ste de enige in de familie was die kon lezen, verslond het boek over
de ‘Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger’. Voor de eerste keer in z’n leven hoorde hij het
woordje ‘mensenrechten’. Het was 19 mei 1856, een dag die z’n leven zou veranderen, terwijl hij in 1855 nog
dacht dat hij zou sterven zoals zijn vader in 1854.
Hij begon na te denken over de mensonwaardige arbeid die hij en z’n broers moesten verrichten in de fabriek. In
het café, ‘de minnende mensenrechter’, vertelde hij aan al wie het horen wilde dat in de fabriek de
mensenrechten werden geschonden. Een aantal mannen en vrouwen spoorden hem aan pamfletten uit te delen
om z’n boodschap te verspreiden. Zo’n 2000-tal pamfletten werden gemaakt en verdeeld onder de Gentse
bevolking. Omdat de meerderheid analfabeet was rond 1850 vertelden degene die wel konden lezen de
boodschap van Wannes door: het was een boodschap waarin de wantoestanden in de fabrieken werden
Recht door de wereld 74

aangeklaagd, waarin er op gewezen werd dat ook kinderen mensen zijn en dus mensenrechten hebben, waarin
stond dat de productie in de fabrieken belangrijker is dan de veiligheid, …
Zo werd Wannes bekend als strijder voor de mensenrechten.
Een paar jaar later, op een mooie zomerdag in 1859 leerde hij Marie kennen die net als hem vocht tegen de
schendingen van de rechten van de arbeiders en die haar leven waagde om overal mensenrechten te
verkondigen. Vanaf die dag -we schrijven 16 juli 1859- vochten ze samen, hand in hand…
Nu, in 2002, zijn er nog steeds mensen die hun hele leven strijden tegen schendingen van de mensenrechten…..
Recht door de wereld 75

Bijlage: Pictogrammen kinderrechten
Deel 1, ‘Verdragen’-opdracht 3
Recht door de wereld 76

Recht door de wereld 77

Recht door de wereld 78

Recht door de wereld 79

Bijlage: Briefjes Kinderrechten
Elk kind heeft recht op een eigen mening en
op inspraak
Elk kind heeft recht op gezonde voeding,
water, kleding en onderdak
Elk kind heeft recht op gezonde voeding,
water, kleding en onderdak
Elk kind heeft recht om samen te komen met
anderen
Recht door de wereld 80

Elk kind heeft recht op veiligheid en
bescherming
Elk kind heeft recht op onderwijs en
informatie
Elk kind heeft recht op spel en vrije tijd
Elk kind heeft recht op zorg
Elk kind heeft recht op een naam en een
nationaliteit
Recht door de wereld 81

Elk kind heeft recht op een gelijke
behandeling
Elk kind heeft recht om bij de eigen familie te
zijn
Elk kind heeft recht op aangepaste
verzorging bij ziekte of handicap
Elk kind heeft recht op een privé-leven
Elk kind heeft recht op bescherming tegen
uitbuiting
Recht door de wereld 82

Elk kind heeft recht op bescherming tegen
onwettige opsluiting
Elk kind heeft recht op bescherming tegen
oorlog
Recht door de wereld 83

Elk kind heeft recht op
bescherming tegen onwettige
opsluiting
Elk kind heeft recht om bij de eigen
familie te zijn
Elk kind heeft recht op onderwijs en
informatie
Bijlage: Oplossing pictogrammen
Elk kind heeft recht op
bescherming tegen uitbuiting
Elk kind heeft recht op een
gelijke behandeling
Elk kind heeft recht op een privéleven
Elk kind heeft recht op een
eigen mening en op inspraak
Elk kind heeft recht op een
naam en een nationaliteit
Elk kind heeft recht om
samen te komen met
anderen
Recht door de wereld 84

Elk kind heeft recht op spel en vrije
tijd
Elk kind heeft recht op veiligheid en
bescherming
Elk kind heeft recht op aangepaste
verzorging bij ziekte of handicap
Elk kind heeft recht op zorg
Elk kind heeft recht op gezonde voeding,
water, kleding en onderdak
Elk kind heeft recht op een eigen geloof en
cultuur
Recht door de wereld 85

Bijlage: Informatie over kinderrechten
Deel 1, ‘Verdragen’-opdracht 3
1. Elk kind heeft recht op een eigen mening en op inspraak
(art. 12, art.13, art. 14) (1)
Elk kind heeft het recht om zijn mening te zeggen. Volwassenen moeten ook rekening houden met de mening
van kinderen.
Ook heeft het kind recht op alle informatie dat het nodig heeft om een mening te vormen. Elk kind mag zijn
eigen ideeën hebben over de wereld en de mens en voor een godsdienst of een geloof kiezen. Natuurlijk is de
hulp van ouders hierbij vaak nodig.
2. Elk kind heeft recht op een eigen geloof en cultuur
(art. 17, art. 30)
Elk kind heeft het recht om iets te weten te komen over zijn cultuur en zijn godsdienst. Het kind moet daarom
de juiste informatie kunnen vinden op TV, in tijdschriften, op de radio, in kinderboeken,… Ook heeft elk kind
het recht om mensen te ontmoeten met dezelfde cultuur of godsdienst en mag het zijn eigen culturele
gewoontes hebben en zijn eigen taal spreken.
3. Elk kind heeft recht op gezonde voeding, water, kleding en onderdak
(art. 27, art. 26)
Voedsel, water, kleding en onderdak: elk kind heeft dit nodig om goed te kunnen opgroeien. Ouders moeten
proberen hiervoor te zorgen. Als dat niet lukt, omdat ze bijvoorbeeld niet genoeg geld hebben, moet de staat
een handje toesteken.
4. Elk kind heeft het recht om samen te komen met anderen
(art. 15,)
Kinderen hebben het recht om elkaar te ontmoeten, om bij elkaar te zijn, zich bij een vereniging aan te sluiten
en zelfs een clubje of een vereniging op te richten. Ze moeten hierbij wel rekening houden met de wet en met
de rechten van anderen.
5. Elk kind heeft recht op veiligheid en bescherming
(art. 19, art. 20, art. 22, art. 25, art. 33, art. 34, art. 35)
Elk kind heeft het recht om op te groeien in een veilige omgeving. Daarom moeten volwassenen en de staat
kinderen beschermen tegen mishandeling en seksuele uitbuiting, tegen ontvoering, handel en verkoop van
kinderen, tegen het gebruik en de verkoop van drugs,… De staat moet ook kinderen beschermen die geen
gezin meer hebben en zorgen voor een veilige omgeving.
6. Elk kind heeft recht op onderwijs en informatie
(art. 5, art. 6(2), art. 17, art. 18, art. 28, art. 29, art. 40)
Elk kind heeft recht op een goede opvoeding. Normaal gezien zijn de ouders (en/of andere familie) daar
verantwoordelijk voor. Als ouders niet alleen voor de opvoeding van hun kind kunnen zorgen, hebben ze recht
op hulp van de staat of op opvang. Naast een goede opvoeding is iets bijleren ook belangrijk. Daarom moet
ieder kind het recht en zelfs de plicht hebben om naar school te gaan.
Recht door de wereld 86

7. Elk kind heeft recht op spel en vrije tijd
(art. 31)
Elk kind moet het recht hebben om te rusten of zich met leuke dingen bezig te houden zoals spelen, sporten,
tekenen of schilderen, dansen, muziek, toneel, …
8. Elk kind heeft recht op zorg
(art.3, art. 18, art. 19, , art. 24, art. 27)
Liefde en verzorging moeten kinderen in de eerste plaats van hun ouders krijgen. Als de ouders niet voor hun
kinderen kunnen (of willen) zorgen, moet het kind in een ander gezin of in een instelling opgevangen worden.
Ook hebben kinderen recht op een goede medische verzorging als ze ziek zijn. Kinderen die iets ergs hebben
meegemaakt moeten extra verzorging en aandacht krijgen.
9. Elk kind heeft recht op een naam en een nationaliteit
(art. 7, art. 8)
Als een kind geboren wordt, heeft het recht op een naam en een nationaliteit, zodat het in een land kan blijven
wonen. De staat moet er ook voor zorgen dat een kind zijn naam, nationaliteit en woonplaats kan behouden.
10. Elk kind heeft recht op een gelijke behandeling
(art. 2)
Elk kind moet op dezelfde manier behandeld worden. De kinderrechten zijn dan ook van toepassing op elk
kind. De staat moet er op toezien dat elk kind behandeld wordt volgens de kinderrechten en dat geen kinderen
gediscrimineerd worden.
11. Elk kind heeft het recht om bij de eigen familie te zijn
(art. 5, art. 9, art. 10)
Elk kind heeft het recht om met zijn ouders of andere familieleden samen te leven. Kinderen mogen dus niet
bij de ouders weggehaald worden tegen hun wil, tenzij dat voor het kind beter zou zijn. Ook wanneer ouders
gescheiden zijn heeft het kind het recht om contact met beide ouders te hebben. Kinderen mogen bovendien
elk land in en uit als dat nodig is om bij ouders of familie te zijn.
12. Elk kind heeft recht op aangepaste verzorging bij ziekte of handicap
(art. 3, art. 23)
Elk kind met een handicap heeft recht op een zo goed mogelijk leven. Daarom moeten deze kinderen de juiste
verzorging krijgen, eventueel naar een speciale school gaan en de juiste hulp krijgen. Gehandicapte kinderen
moeten op deze manier toch zoveel mogelijk zelfstandig leren worden en leren deelnemen aan de
samenleving.
13. Elk kind heeft recht op een privé-leven
(art. 16)
Elk kind heeft het recht om bepaalde dingen voor zichzelf te houden waarmee niemand zich zonder goede
redenen mag bemoeien. Andere mensen mogen zich bijvoorbeeld niet zomaar bemoeien met het gezin. De
brieven van een kind mogen niet zomaar gelezen worden, ook niet door de ouders. Bovendien heeft niemand
het recht om ‘roddels’ over een kind te vertellen.
Recht door de wereld 87

14. Elk kind heeft recht op bescherming tegen uitbuiting
(art.32, art. 36)
Elk kind heeft recht om vanaf een bepaalde leeftijd te werken. Kinderen die werken moeten wel beschermd
worden tegen uitbuiting. Er mag niet geprofiteerd worden van werkende kinderen, kinderen mogen geen
gevaarlijk of ongezond werk doen, kinderen mogen ook geen werk doen waar ze nog te jong voor zijn,…
Kortom, er moeten allerlei regels zijn die kinderen beschermen als ze gaan werken.
15. Elk kind heeft recht op bescherming tegen onwettige opsluiting
(art. 11, art. 37)
Niemand mag een kind op een onwettige of willekeurige wijze beroven van zijn vrijheid. Wanneer een kind
toch gevangen genomen wordt, mag dat alleen volgens de wet. Een kind mag bovendien alleen opgesloten
worden als er geen andere oplossing is. Ook moet de staat ervoor zorgen dat kinderen niet ontvoerd worden,
ook niet door één van de ouders.
16. Elk kind heeft recht op bescherming tegen oorlog
(art. 38, art. 39)
Staten moeten ervoor zorgen dat er geen kinderen in een leger vechten of direct betrokken worden bij een
oorlog. Kinderen die in een oorlog terechtkomen, moeten beschermd worden. Ook moeten kinderen die
slachtoffer geworden zijn van een oorlog, van geweld of mishandeling op de juiste manier opgevangen worden
zodat ze daarna misschien toch nog een normaal leven kunnen leiden.
17. Elk kind heeft recht op bescherming bij adoptie
(art. 21)
Staten die adoptie erkennen of toestaan, moeten ervoor zorgen dat het belang van het kind hier altijd de belangrijkste
overweging is. Ook het belang van andere kinderen in het gezin van de kandidaat adoptieouders moeten in overweging
genomen worden. Interlandelijke adoptie is enkel toegestaan als er geen andere mogelijkheid is. Bij interlandelijke adoptie
moet de staat verzekeren dat er gelijkwaardige waarborgen en normen gelden als bij adoptie in eigen land. Ook moet de
staat alle nodige maatregelen treffen om te voorkomen dat de betrokkenen van interlandelijke adoptie ongepaste
financiële voordelen genieten.
(1) In het vet zijn de artikels uit het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind aangeduid die in de eerste plaats
betrekking hebben op dit onderwerp. In een gewoon lettertype staan andere artikels die hierbij aanvullend zijn.
1. Elk kind heeft recht op een eigen mening en op inspraak
2. Elk kind heeft recht op een eigen geloof en cultuur
3. Elk kind heeft recht op gezonde voeding, water, kleding en onderdak
4. Elk kind heeft recht om samen te komen met anderen
5. Elk kind heeft recht op veiligheid en bescherming
6. Elk kind heeft recht op onderwijs en informatie
7. Elk kind heeft recht op spel en vrije tijd
8. Elk kind heeft recht op zorg
9. Elk kind heeft recht op een naam en een nationaliteit
10. Elk kind heeft recht op een gelijke behandeling
11. Elk kind heeft recht om bij de eigen familie te zijn
12. Elk kind heeft recht op aangepaste verzorging bij ziekte of handicap
13. Elk kind heeft recht op een privé-leven
14. Elk kind heeft recht op bescherming tegen uitbuiting
15. Elk kind heeft recht op bescherming tegen onwettige opsluiting
16. Elk kind heeft recht op bescherming tegen oorlog
17. Elk kind heeft recht op bescherming bij adoptie
Recht door de wereld 88

Bijlage: Verdeelspelletjes
Deel 2, Inleiding
De manier waarop de groep verdeeld wordt, kan ook door de spelleider zelf gekozen worden. We geven hier
enkele ideeën om de groep in subgroepjes te verdelen:
Elke speler doet één schoen uit. De schoenen van de spelers worden op een hoop gelegd. De
spelbegeleider verdeelt de schoenen (en dus ook de spelers) in een x-aantal groepen
Iedere speler krijgt een briefje met een land of een nationaliteit op. Vervolgens moeten alle landen per
continent gaan staan.
Eén minuut: de spelers gaan met gesloten ogen op de grond zitten. Op het startsein van de begeleider
moeten ze in gedachten één minuut blijven zitten. Wanneer ze denken dat de minuut voorbij is, staan de
spelers recht. De begeleider geeft aan de eerste vijf die rechtstaan het cijfer één en zij vormen de eerste
groep. De volgende vijf krijgen het cijfer twee en vormen groep twee, enz…
Recht door de wereld 89

Bijlage: Wereldkaart voor missiespel
Deel 2
Het is aan te raden om deze pagina na het printen verder uit te vergroten op een kopieerapparaat naar het formaat van A3. Vervolgens dit
A3-formaat in twee te knippen en beide delen terug te vergroten naar A3-formaat. Beide vergrootte delen moeten tenslotte bij elkaar
gevoegd worden door ze b.v. samen te kleven.
Dit verhoogt het visuele aspect voor de deelnemers.
Recht door de wereld 90

Symbolen voor op wereldkaart
Deel 2
Recht door de wereld 91

Azië - Australië
Europa
Midden Oosten
Afrika
Amerika
Bijlage: Legende wereldkaart
Deel 2
China Strijd tegen onderdrukking van internetgebruikers
Cambodja Strijd tegen arrestatie* en terugsturen van vluchtelingen
Zuid-Korea Strijd tegen het niet uitbetalen van lonen aan arbeiders
Australië Strijd voor behoud van de cultuur van de Aboriginals
Hongarije Strijd tegen het bestaan van straatkinderen
België Strijd tegen huisjesmelkerij
Griekenland Strijd tegen discriminatie van homoseksuelen
Spanje Strijd tegen gesloten grenzen
Irak Strijd tegen het bestaan van gewetensgevangenen
Saoedi-Arabië Gelijke kansen voor vrouwen op onderwijs
Israël Strijd tegen discriminatie op basis van godsdienst en tegen
discriminatie
Afghanistan Strijd tegen marteling van gevangenen
Oeganda Strijd tegen het bestaan van kindsoldaten
Rwanda Strijd tegen volkerenmoord
Soedan Strijd voor vrije meningsuiting
Ethiopië Strijd tegen honger
Verenigde Staten Strijd tegen de doodstraf
Peru Strijd tegen onzuiver water
Colombia Strijd tegen armoede bij vrouwen
El Salvador Strijd tegen landmijnen
Recht door de wereld 92

Bijlage: Spelregels missiespel
Deel 2
1. De wereld is ingedeeld in vijf delen. Per deel van de wereld zijn er vier missies. Je kiest een missie in het
deel van de wereld waar je belandt.
2. Je gaat naar de spelbegeleider en je krijgt van hem/haar een opdracht.
3. Haal het nodige materiaal in de materiaalpost.
4. Je gaat op het terrein naar dat deel van de wereld en voert de opdracht uit. De spelbegeleider zal de
nodige uitleg geven en een oogje in het zeil houden wanneer jullie de opdracht uitvoeren.
5. Na de uitvoering van de opdracht, ga je deze tonen aan de spelbegeleider en ga je terug naar het platform.
Wanneer de opdracht/missie is volbracht:
Je krijgt van de spelbegeleider een symbool dat je kleurt in de kleur van het werelddeel. Je kleeft dit
symbool op de kaart in het land waar je een missie hebt uitgevoerd.
6. Je gaat naar het volgende deel in de wereld (volg de pijl) en kiest een nieuwe missie.
Enzovoort…
Doel
Elk subgroepje bezoekt elk deel van de wereld minstens één keer.
Recht door de wereld 93

Bijlage: Doorsnede van het huis
Deel 2, ‘Europa’-missie 2
Recht door de wereld 94

Bijlage: Prentjes voor in het huis
Deel 2, ‘Europa’-missie 2
Recht door de wereld 95

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
Artikel 1
Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en
geweten, en behoren zich tegenover elkander in een geest van broederschap te gedragen.
Artikel 2
1. Eenieder heeft aanspraak op alle rechten en vrijheden, in die Verklaring opgesomd, zonder enig onderscheid
van welke aard ook, zoals ras, kleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of
maatschappelijke afkomst, eigendom, geboorte of andere status.
2. Verder zal geen onderscheid worden gemaakt naar de politieke, juridische of internationale status van het
land of gebied waartoe iemand behoort, onverschillig of het een onafhankelijk, trust-, of niet-zelfbesturend
gebied betreft, dan wel of er een andere beperking van de soevereiniteit bestaat.
Artikel 3
Eenieder heeft recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon.
Artikel 4
Niemand zal in slavernij of horigheid gehouden worden. Slavernij en slavenhandel in elke vorm zijn verboden.
Artikel 5
Niemand zal onderworpen worden aan folteringen, noch aan een wrede, onmenselijke of onterende
behandeling of bestraffing.
Artikel 6
Eenieder heeft, waar hij zich ook bevindt, het recht als persoon erkend te worden voor de wet.
Artikel 7
Allen zijn gelijk voor de wet en hebben zonder onderscheid aanspraak op gelijke bescherming door de wet.
Allen hebben aanspraak op gelijke bescherming tegen iedere achterstelling in strijd met die Verklaring en tegen
iedere ophitsing tot een dergelijke achterstelling.
Artikel 8
Eenieder heeft recht op daadwerkelijke rechtshulp van bevoegde nationale rechtelijke instanties tegen
handelingen, welke in strijd zijn met de grondrechten* hem toegekend bij Grondwet of wet.
Artikel 9
Niemand zal onderworpen worden aan willekeurige arrestatie*, detentie of verbanning.
Artikel 10
Eenieder heeft, in volle gelijkheid, recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak door een
onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie om zijn rechten en verplichtingen vast te stellen en om de
gegrondheid te bepalen van een strafvervolging die tegen hem is ingesteld.
Artikel 11
1. Eenieder, die ze voor een strafbaar feit vervolgen, heeft het recht dat ze hem als onschuldig beschouwen
totdat zijn schuld krachtens de wet bewezen wordt in een openbare rechtszitting, waarbij hem alle
waarborgen nodig voor zijn verdediging zijn toegekend.
2. Niemand zal voor schuldig gehouden worden aan enig strafrechtelijk vergrijp op grond van enige
handelingen of enig verzuim, welke naar nationaal of internationaal recht geen strafrechtelijk vergrijp
betekenden op het tijdstip, waarop de handeling of het verzuim begaan werd. Evenmin zal een zwaardere
straf worden opgelegd dan die, welke ten tijde van het begaan van het strafbare feit van toepassing was.
Recht door de wereld 96

Artikel 12
Niemand zal onderworpen worden aan willekeurige inmenging in zijn persoonlijke aangelegenheden, in zijn
gezin, zijn tehuis of zijn briefwisseling, noch aan enige aantasting van zijn eer of goede naam. Tegen een
dergelijke inmenging of aantasting heeft Eenieder recht op bescherming door de wet.
Artikel 13
1. Eenieder heeft het recht zich vrijelijk te verplaatsen en te vertoeven binnen de grenzen van elke Staat.
2. Eenieder heeft het recht welk land ook, met inbegrip van het zijne, te verlaten en naar zijn land terug te
keren.
Artikel 14
1. Eenieder heeft het recht om in andere landen asiel te zoeken en te genieten tegen vervolging.
2. Op dit recht kan geen beroep gedaan worden in geval van strafvervolgingen wegens misdrijven van nietpolitieke
aard of handelingen in strijd met de doeleinden en beginselen van de Verenigde Naties.
Artikel 15
1. Eenieder heeft het recht op een nationaliteit.
2. Aan niemand mag willekeurig zijn nationaliteit worden ontnomen, noch het recht worden ontzegd om van
nationaliteit te veranderen.
Artikel 16
1. Zonder enige beperking op grond van ras, nationaliteit of godsdienst, hebben mannen en vrouwen van
huwbare leeftijd het recht om te huwen en een gezin te stichten. Zij hebben gelijke rechten wat het huwelijk
betreft, tijdens het huwelijk en bij de ontbinding er van.
2. Een huwelijk kan maar worden gesloten met de vrije en volledige toestemming van de aanstaande
echtgenoten.
3. Het gezin is de natuurlijke en fundamentele groepseenheid van de maatschappij en heeft recht op
bescherming door de maatschappij en de Staat.
Artikel 17
1. Eenieder heeft recht op eigendom, hetzij alleen, hetzij tezamen met anderen.
2. Niemand mag willekeurig van zijn eigendom worden beroofd.
Artikel 18
Eenieder heeft recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst; dit recht omvat tevens de vrijheid om
van godsdienst of overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid hetzij alleen, hetzij met anderen zowel in het
openbaar als in zijn particuliere leven zijn godsdienst of overtuiging te belijden door het onderwijzen ervan,
door de praktische toepassing, door eredienst en de inachtneming van de geboden en voorschriften.
Artikel 19
Eenieder heeft recht op vrijheid van mening en meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid om zonder
inmenging een mening te koesteren en om door alle middelen en ongeacht grenzen inlichtingen en
denkbeelden op te sporen, te ontvangen en door te geven.
Artikel 20
1. Eenieder heeft recht op vrijheid van vreedzame vereniging en vergadering.
2. Niemand mag worden gedwongen om tot een vereniging te behoren.
Artikel 21
Recht door de wereld 97

1. Eenieder heeft het recht om deel te nemen aan het bestuur van zijn land, rechtstreeks of door middel van
vrij gekozen vertegenwoordigers.
2. Eenieder heeft het recht om op voet van gelijkheid te worden toegelaten tot de overheidsdiensten van zijn
land.
3. De wil van het volk zal de grondslag zijn van het gezag van de Regering; die wil zal tot uiting komen in
periodieke en eerlijke verkiezingen, die gehouden zullen worden krachtens algemeen en gelijkwaardig
kiesrecht en bij geheime stemmingen of volgens een procedure, die evenzeer de vrijheid van stemmen
verzekert.
Artikel 22
Eenieder heeft als lid van de gemeenschap recht op maatschappelijke zekerheid en heeft er aanspraak op, dat
door middel van nationale inspanning en internationale samenwerking, en overeenkomstig de organisatie en
de hulpbronnen van de betreffende Staat, de economische, sociale en culturele rechten*, die onmisbaar zijn
voor zijn waardigheid en voor de vrije ontplooiing van zijn persoonlijkheid, verwezenlijkt worden.
Recht door de wereld 98

Artikel 23
1. Eenieder heeft recht op arbeid, op vrije keuze van beroep, op rechtmatige en gunstige arbeidsvoorwaarden
en op bescherming tegen werkloosheid.
2. Eenieder, zonder enige achterstelling, heeft recht op gelijk loon voor gelijke arbeid.
3. Eenieder, die arbeid verricht, heeft recht op een rechtvaardige en gunstige beloning, welke hem en zijn gezin
een menswaardig bestaan verzekert, welke beloning zo nodig met andere middelen van sociale bescherming
zal worden aangevuld.
4. Eenieder heeft het recht om vakverenigingen op te richten en zich daarbij aan te sluiten ter bescherming van
zijn belangen.
Artikel 24
Eenieder heeft recht op rust en op eigen vrije tijd, met inbegrip van een redelijke beperking van de arbeidstijd,
en op periodieke vakanties met behoud van loon.
Artikel 25
1. Eenieder heeft recht op een levensstandaard, die hoog genoeg is voor de gezondheid en het welzijn van
zichzelf en zijn gezin, waaronder begrepen voeding, kleding, huisvesting en geneeskundige verzorging en de
noodzakelijke sociale diensten, alsmede het recht op voorziening in geval van werkloosheid, ziekte,
invaliditeit, overlijden van de echtgenoot, ouderdom of een ander gemis aan bestaansmiddelen, ontstaan
ten gevolge van omstandigheden onafhankelijk van zijn wil.
2. Moeder en kind hebben recht op bijzondere zorg en bijstand.
Artikel 26
1. Eenieder heeft recht op onderwijs; het onderwijs zal kosteloos zijn, althans wat het lager en beginonderwijs
betreft. Het lager onderwijs zal verplicht zijn. Ambachtsonderwijs en beroepsopleidingen zullen algemeen
beschikbaar worden gesteld. Hoger onderwijs zal openstaan voor Eenieder, die daartoe de begaafdheid
bezit.
2. Het onderwijs zal gericht zijn op de volle ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid en op de versterking
van de eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Het zal het begrip, de
verdraagzaamheid en de vriendschap onder alle naties, rassen of godsdienstige groepen bevorderen en het
zal de werkzaamheden van de Verenigde Naties voor de handhaving van de vrede steunen.
3. Aan de ouders komt in de eerste plaats het recht toe om de soort van opvoeding en onderwijs te kiezen,
welke aan hun kinderen zal worden gegeven.
Artikel 27
1. Eenieder heeft het recht om vrijelijk deel te nemen aan het culturele leven van de gemeenschap, om te
genieten van kunst en om deel te hebben aan wetenschappelijke vooruitgang en de vruchten daarvan.
2. Eenieder heeft recht op de bescherming van de geestelijke en materiële belangen, voortspruitende uit een
wetenschappelijk letterkundig of artistiek werk, dat hij heeft voortgebracht.
Artikel 28
Eenieder heeft recht op het bestaan van een zodanige maatschappelijke en internationale orde, dat de rechten
en vrijheden, in die Verklaring genoemd, daarin ten volle kunnen worden verwezenlijkt.
Artikel 29
1. Eenieder heeft plichten jegens de gemeenschap, zonder welke de vrije en volledige ontplooiing van zijn
persoonlijkheid niet mogelijk is.
2. In de uitoefening van zijn rechten en vrijheden zal een ieder maar onderworpen zijn aan die beperkingen,
welke bij de wet zijn vastgesteld en wel uitsluitend ter verzekering van de onmisbare erkenning en
Recht door de wereld 99

eerbiediging van de rechten en vrijheden van anderen en om te voldoen aan de gerechtvaardigde eisen van
de moraliteit, de openbare orde en het algemeen welzijn in een democratische gemeenschap.
3. Die rechten en vrijheden mogen in geen geval worden uitgeoefend in strijd met de doeleinden en beginselen
van de Verenigde Naties.
Artikel 30
Geen bepaling in die Verklaring zal zodanig mogen worden uitgelegd, dat welke Staat, groep of persoon dan
ook, daarin enig recht kan ontlenen om iets te ondernemen of handelingen van welke aard ook te verrichten,
die vernietiging van een van de rechten en vrijheden, in die Verklaring genoemd, ten doel hebben.
Recht door de wereld 100

Deze woordenlijst is alfabetisch geordend.
Bijlage: Verklarende woordenlijst 1
Amnestie (= gratie)
Kwijtschelding van schuld of straf verleend door de autoriteiten. In sommige strafstelsels betekent de gratie
een kwijtschelding van schuld en straf, in andere alleen van de straf. Het VN Verdrag over Burgerlijke en
Politieke rechten stelt dat ieder die ter dood is veroordeeld recht heeft op het vragen van gratie of omzetting
van het vonnis in een andere straf. Algemene amnestieverlening volgt vaak op perioden van gewapend conflict
en onderdrukking, als een middel tot verzoening. Organisaties als Amnesty International pleiten tegen elke
vorm van amnestie die verhindert dat de waarheid boven komt en de verantwoordelijken voor ernstige
schendingen van mensenrechten worden berecht.
Amnesty International
Amnesty International (AI) werd in 1961 opgericht door de Londense advocaat Peter Benenson. In 2001 had AI
meer dan een miljoen leden en is daarmee veruit de grootste mensenrechtenorganisatie ter wereld. Er zijn
bijna zestig nationale afdelingen. Sinds 1961 heeft AI meer dan 100.000 gevangenen geadopteerd of hun zaken
onderzocht. Het internationale budget bestaat hoofdzakelijk uit bijdragen van de nationale afdelingen;
daarnaast beschikken deze afdelingen over eigen fondsen.
Amnesty International is een onafhankelijke en onpartijdige organisatie die de naleving van alle mensenrechten
nastreeft. Zij doet onderzoek naar en voert actie tegen ernstige inbreuken op het recht op fysieke en mentale
integriteit, het recht op vrijheid van geweten en meningsuiting en het recht niet te worden gediscrimineerd.
AI heeft raadgevende bevoegdheid bij o.m. de VN. De actiemiddelen van AI zijn o.m.: adoptie van
gewetensgevangenen; landenacties en thema-acties (bijv. tegen de doodstraf); spoedacties; lobbywerk bij
regeringen en internationale organisaties. De Vlaamse tak van de Belgische afdeling telde in 2001 zo'n 20.000
leden en donateurs.
In 1977 kreeg Amnesty International de Nobelprijs voor de vrede.
Arrestatie
Het aanhouden van een verdachte met (voorlopige) detentie als doel. Het VN Verdrag inzake Burgerlijke en
Politieke rechten verbiedt willekeurige arrestatie en detentie. Volgens dat verdrag moet de beklaagde meteen
op de hoogte worden gebracht van de aard en de reden van de aanklacht. In westerse rechtsstelsels geldt
arrestatie slechts als wettig indien ze door een bevoegde functionaris wordt uitgevoerd. Bij arrestatie mag
'noodzakelijk' geweld worden gebruikt en goederen mogen in beslag worden genomen wanneer die materieel
bewijs zouden kunnen vormen.
Asielzoekers
Asielzoekers zijn degenen van wie nog niet is vastgesteld of zij vrees voor vervolging in de zin van het
Vluchtelingenverdrag te duchten hebben; vluchtelingen zijn degenen van wie dat wel is vastgesteld. De termen
worden echter veelal door elkaar gebruikt. 'Illegale asielzoekers' is in feite een innerlijke tegenspraak, want
volgens internationaal recht heeft eenieder het recht asiel te vragen.
Het aantal asielzoekers in West-Europa liep op van 13.000 in 1970 tot 456.002 in 1991; in 2000 was het aantal
342.000. De grootste groepen asielzoekers die in de jaren tachtig naar Europa kwamen waren afkomstig uit
Iran, Turkije en Sri Lanka. In de jaren negentig kwamen ook grote aantallen uit (voormalig) Joegoslavië,
Afghanistan en Irak. Er waren in België in 2000 bijna 43.000 asielaanvragen. Tussen 1991 en 2000 zijn in België
13579 asielzoekers als vluchteling erkend, wat neerkomt op een gemiddelde van 1358 per jaar.
Collectieve rechten
1 Bronnen:www.amnesty.nl, www.kinderrechtswinkel.be, www.vsknet.be, www.antiracisme.be
Recht door de wereld 101

Rechten van de mens die van toepassing zijn op volken. Tot de collectieve rechten worden gerekend:
zelfbeschikking, bevrijding van onderdrukking en kolonialisme, vrede en veiligheid, beheer over hulpbronnen
en natuurlijke rijkdommen, ontwikkeling, milieu, bescherming van minderheden.
Deze rechten zijn te onderscheiden van groepsrechten, zoals het recht op vereniging en vergadering, die tot de
burgerlijke en politieke rechten worden gerekend.
Of de collectieve rechten tot de mensenrechten kunnen worden gerekend, is omstreden; ze kunnen de rechten
van het individu bedreigen wanneer ze de belangen van een volk of groep daar boven stellen.
Culturele rechten
Deze omvatten o.m. het recht op deelname aan het culturele leven en wetenschappelijke vooruitgang, en het
auteursrecht. Ze zijn o.m. geformuleerd in het VN Verdrag van Burgerlijke en Politieke Rechten (1966) als
verplichtende rechten. Andere rechten, zoals het onderhouden van internationale contacten in wetenschap en
cultuur, staan in het VN Verdrag voor Economische, Sociale en Culturele Rechten (1966) als
nastrevenswaardige rechten genoemd. Een van de belangrijkste culturele rechten is het recht op een eigen
taal.
Dag van de rechten van de mens
Tien december is de dag waarop in 1948 door de VN de Universele Verklaring werd aanvaard.
Vooral sinds de jaren tachtig worden op deze datum wereldwijd manifestaties voor de mensenrechten
georganiseerd.
Dat de dag samenvalt met de jaarlijkse uitreiking van de Nobelprijs van de Vrede is toeval: ze is ook de
sterfdatum van Alfred Nobel (1833-96).
Dag van de vrouw
Ook: internationale vrouwendag:. acht maart.
De herkomst van de dag is onzeker, maar gaat waarschijnlijk terug op demonstraties, die op acht maart 1908
werden gehouden, in New York en Chicago, voor de verbetering van de arbeidsomstandigheden van vrouwen.
Aanvankelijk werd deze dag vooral in socialistische landen gevierd, tegenwoordig neemt de betekenis van de
dag ook toe in westerse landen.
Democratie
Een bestuursvorm gebaseerd op zelfbestuur door individuele burgers. Grieken en Romeinen kenden een vorm
van democratie, maar de moderne vorm kwam tot ontwikkeling in de overgang van middeleeuwen naar
renaissance.
Moderne democratieën vertonen nogal wat variatie. Zo is in de VS de macht van het staatshoofd (president)
veel groter dan in de meeste Europese staten. In China en Noord-Korea bestaan 'volksdemocratieën' die
feitelijk autoritaire communistische stelsels zijn. Vele ontwikkelingslanden vormen of vormden een 'één-partijdemocratie'.
Vanaf 1990 hebben tientallen landen echter, vaak voor het eerst, een vorm van echte democratie
ingevoerd.
Democratie is een kernbegrip in de moderne mensenrechtenverdragen. De vrijheidsbepalingen van de
mensenrechtenidee kunnen alleen verwezenlijkt worden in een vorm van democratie die vrijheid van
meningsuiting, besluitvorming met behulp van openbare discussie, geheime verkiezingen en het toekennen van
rechten aan minderheden garandeert.
De manier waarop ons land georganiseerd wordt, is een voorbeeld van een ‘westerse democratie’.
Discriminatie
(Uit het Latijn: onderscheid)
Van oorsprong een begrip met een neutrale betekenis (zoals nog steeds in de psychologische functieleer), heeft
de term de overheersende betekenis gekregen van negatieve onderscheiding en achterstelling. Het verbod op
discriminatie is een van de kernbegrippen van de mensenrechten. Internationale verdragen veroordelen
discriminatie op grond van o.m. geboorte, huidskleur, taal, ras, geloof, geslacht, sociale herkomst en status. In
het internationaal recht heeft discriminatie vooral betrekking op uitingen van racisme en rassendiscriminatie,
en op de achterstelling van vrouwen.
Doodstraf
Recht door de wereld 102

De doodstraf is, in juridische termen, een gerechtelijke executie. Van de doodstraf is sprake wanneer iemand
van het leven wordt beroofd op grond van een vonnis dat is uitgesproken door een bevoegde rechter na een
strafrechtelijk proces.
De Universele Verklaring stelt: 'Een ieder heeft recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon',
en: 'Niemand mag onderworpen worden aan enige wrede, onmenselijke of onterende behandeling of
bestraffing.'
De trend naar een wereldwijde afschaffing van de doodstraf is onmiskenbaar. De doodstraf wordt in Europa
nog slechts in Wit-Rusland toegepast. In 2000 vond het overgrote deel van de executies plaats in zes landen:
China (tweederde van het wereldtotaal), Verenigde Staten, Irak, Iran, Democratische Republiek Congo en
Saoedi-Arabië.
Economische rechten
Deze zijn onderdeel van de sociaal-economische rechten, en samen met de culturele rechten opgenomen in
o.m. het VN Verdrag voor Economische, Sociale, Culturele Rechten en in het Europees Sociaal Handvest.
In bijna alle gevallen zijn deze rechten geformuleerd als doelstellingen die door de staten moeten nagestreefd
worden, m.a.w. niet als absolute, afdwingbare rechten.
Tot deze rechten behoren het recht op economische ontwikkeling en bescherming, werk en goede
werkomstandigheden, betaalde vakantie, verlof bij zwangerschap, sociale voorzieningen en een billijke
levensstandaard.
Rechten als die op het vormen van vakbonden gelden als politieke rechten en zijn in sterkere mate
verplichtend.
Europees Hof voor Mensenrechten
Een hof ingesteld door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, bestaande uit één rechter per lidstaat van de Raad van Europa.
Het is gevestigd in Straatsburg en komt ten minste eenmaal per jaar bijeen. Klachten kunnen zowel door staten als (indien de staat partij is
bij het bijbehorende protocol) door individuen worden ingediend. Beslissingen worden door de rechters bij meerderheid genomen, en zijn
bindend voor de partijen. De desbetreffende staat wordt geacht maatregelen te nemen ter uitvoering van het vonnis.
Het hof doet uitspraken van verreikende betekenis. In 2001 bijvoorbeeld bevestigde het hof een door de
Turkse regering uitgevaardigd verbod van een islamitische partij. Het Hof stelde dat bepaalde bepalingen van
de wetten van de islam (shari'a) niet in overeenstemming zijn met internationale normen van mensenrechten.
Europees Verdrag voor de Mensenrechten
Voluit: 'Verdrag voor de bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden'.
Dit verdrag, geïnspireerd door de Universele Verklaring, werd in 1950 aangenomen door de Raad van Europa
en werd in 1953 van kracht. Het bevat geen sociaal-economische rechten; daarom is later het Europees Sociaal
Handvest aangenomen. De opgenomen rechten hebben betrekking op o.m. slavernij, vrijheid van de persoon,
eerlijk proces, vrijheid van gedachte en geloof, huwelijk en gezinsleven. Verscheidene rechten worden door
nadere bepalingen beperkt. Ter naleving van het verdrag is er een Europees Hof voor Mensenrechten.
Fundamentele rechten
De term wordt gebruikt als synoniem voor verschillende categorieën rechten:
1. Voor rechten als die op leven en onschendbaarheid van de persoon. Deze rechten worden ook wel
aangeduid als integriteitsrechten.
2. Voor burgerlijke en politieke rechten, ook wel de klassieke mensenrechten genoemd, te onderscheiden
van sociaal-economische en culturele rechten. In deze categorie vallen vrijheid van meningsuiting en
vergadering, het recht op openbare en onafhankelijke behandeling van rechtszaken, alsmede de
participatierechten: recht op deelname aan het openbare leven.
3. Voor grondrechten (fundamentele rechten die in de grondwet zijn opgenomen), die wel in drie
categorieën worden onderscheiden: integriteitrechten die vrijwaren van ongerechtvaardigde inbreuk op
de lichamelijke en geestelijke persoon; vrijheidsrechten, waaronder de vrijheid van meningsuiting en
vergadering; en sociaal-economische rechten, die een menswaardig bestaan voor ieder mogelijk moeten
maken.
Gewetensgevangene
Gewetensgevangene is de term die door Amnesty International gebruikt wordt om iemand aan te duiden die
uitsluitend vast zit vanwege zijn politieke, godsdienstige of andere overtuiging, of vanwege zijn etnische
Recht door de wereld 103

afkomst, geslacht, kleur, taal, of seksuele identiteit. Gewetensgevangenen hebben geen geweld gebruikt of
gepropageerd. Gevangenen die dit wel hebben gedaan noemt Amnesty ‘politieke gevangenen’.
Gewetensgevangenen zitten niet altijd in de gevangenis. Sommigen zijn onder huisarrest geplaatst, in
buitenlandse ballingschap gestuurd of gedwongen opgenomen in een psychiatrische inrichting. In 1999 zaten in
61 landen gewetensgevangenen vast.
Gewetensgevangenen zijn veelal te vinden onder schrijvers (censuur), leden van de vakbeweging en
mensenrechtenverdedigers.
De meeste gewetensgevangenen zitten vast na processen die niet hebben voldaan aan de internationale
normen voor een eerlijk proces. Vaak wordt een criminele aanklacht verzonnen en worden bekentenissen
verkregen na marteling. In andere gevallen worden vaag geformuleerde wetten die de ‘staatsveiligheid’
moeten beschermen aangewend. Zo bestaat in Zuid-Korea de Wet op de Nationale Veiligheid, die de
autoriteiten in staat stelt politieke tegenstanders aan te klagen wegens bijvoorbeeld ‘spionage’ en ‘het
ondermijnen van de harmonie binnen de staat’.
Het komt ook geregeld voor dat er helemaal geen rechter aan te pas komt. De duur van ‘voorarrest’ kan in
sommige landen oplopen tot vele jaren.
Grondrechten
De term heeft meestal betrekking op de nationaal erkende, in de grondwet of wetten vastgelegde
fundamentele rechten. Daarentegen duidt de term mensenrechten op internationaal erkende of
nastrevenswaardige rechten. Grondrechten in de zin van individuele vrijheidsrechten zijn ontwikkeld met de
opkomst van de parlementaire democratie in de 17e eeuw. Daarvóór, bijv. in de Engelse Magna Charta (1215),
werden rechten slechts aan bepaalde groepen toegekend.
Kinderrechtswinkel
De kinderrechtswinkel wil dat zoveel mogelijk kinderen, maar ook volwassenen, weten wat de rechten van de
kinderen zijn.
In de Kinderrechtswinkel kan men terecht voor documentatie over de rechten van kinderen. Met alle vragen en
problemen rond rechten van minderjarigen is men in de Kinderrechtswinkel op het juiste adres. De
medewerkers van de Kinderrechtswinkel luisteren naar vragen en zullen uitleg geven over welke wetten van
toepassing zijn, wat die betekenen en welke gevolgen ze hebben.
In de Kinderrechtswinkel wordt niets verkocht. Men kan er zomaar binnenlopen voor gratis informatie en
advies.
Naast het individueel bijstaan van kinderen wil de Kinderrechtswinkel ook een ruimer publiek aanspreken.
Daartoe werd onder andere een lespakket samengesteld.
De Kinderrechtswinkel wil ijveren voor een samenleving waarin ook kinderen alle mensenrechten hebben. Om
daarover zoveel mogelijk mensen in te lichten worden allerlei informatie-activiteiten georganiseerd.
Kindsoldaten
De internationale Coalitie tegen het gebruik van kindsoldaten (leden zijn o.m. Amnesty International en
Defence for Children International) schat dat in Afrika meer dan 120.000 kinderen van onder de achttien jaar
deelnemen aan gewapende conflicten. Er zijn zelfs kinderen bij die niet ouder zijn dan 7 of 8 jaar.
Talloze wreedheden worden begaan onder invloed van alcohol of drugs, die de kindsoldaten soms vrijwillig,
soms gedwongen gebruiken. Meisjes worden vaak tot seks gedwongen.
In het VN Verdrag inzake de Rechten van het Kind (1989) wordt de minimumleeftijd voor rekrutering en
participatie in het leger op 15 jaar gesteld. Sinds begin 2002 is er een facultatief protocol aan het verdrag
toegevoegd waarin de minimumleeftijd op 18 jaar wordt gesteld.
Landmijnen
Landmijnen werden kort na de Eerste Wereldoorlog ontwikkeld. Sinds de Tweede Wereldoorlog werden er
meer dan 400 miljoen gebruikt. In sommige landen, waaronder Nicaragua, Soedan, Afghanistan en Cambodja
liggen nog miljoenen actieve mijnen. Landmijnen zijn een goedkope en eenvoudige manier om zich tegen
vijanden te beschermen en daarom erg populair bij militaire strategiëen. Een landmijn kost drie tot dertig
dollar, het opruimen ervan tot duizend dollar. Landmijnen werden verboden in het Wapenverdrag van 1981. In
1997 tekenden 127 landen het Verdrag van Ottawa, dat een verbod inhoudt op gebruik, productie en
overdracht van antipersoonsmijnen (bommen die gericht zijn tegen personen, eerder dan tegen voertuigen,
gebouwen enz.) De Amerikaanse Jody Williams en de organisaties verenigd in de Internationale Campagne voor
Uitbanning van Landmijnen kregen in hetzelfde jaar voor hun acties de Nobelprijs voor de Vrede.
Recht door de wereld 104

Lijfstraffen
Lijfstraffen als geseling, stokslagen, brandmerking, het in de boeien slaan waren tot in deze eeuw algemeen. Zo
werd gebruik gemaakt van de zevenknoop of negenknoop, een zweep met zeven of negen geknoopte touwen.
De Russische zweep was doorvlochten met scherpe voorwerpen of haken. Het toedienen van zweepslagen
bestond tot in de jaren vijftig in het Verenigd Koninkrijk (VK) als straf voor muiterij en geweld tegen
gevangenbewaarders. In het VK werd het gebruik van het 'rietje' op scholen formeel afgeschaft in de jaren
zeventig, maar kwam in de praktijk daarna nog incidenteel voor.
Lijfstraffen worden in landen van de islam met een beroep op de Koran gerechtvaardigd.
Mensenrechten
Ook genoemd rechten van de mens of fundamentele rechten. Rechten die ieder mens toekomen en die geacht
worden de grondslag te zijn voor alle rechten die door wet en gewoonte worden gesteld. De kern van het
vastgelegd internationaal recht van de mensenrechten wordt gevormd door de Universele Verklaring, de VN
verdragen (1966) en het Verdrag tegen Marteling. In deze documenten kunnen zo'n honderd verschillende
rechten worden onderscheiden. Die worden vaak opgedeeld in klassieke, sociaal-economische en collectieve
rechten. Ze kunnen nader worden onderverdeeld in integriteitrechten (bescherming van de persoon),
vrijheidsrechten (vrijheid van meningsuiting en vereniging), participatierechten (deelname aan bestuur),
rechten van gevangenen, rechten voor bescherming van bepaalde groepen (vrouwen, kinderen, minderheden,
inheemse volken), rechten van vreemdelingen en vluchtelingen, sociaal-economische rechten en culturele
rechten.
De collectieve rechten (voor ontwikkeling en bescherming van een volk) worden door sommigen tot de
mensenrechten gerekend, maar anderen willen mensenrechten voorbehouden aan individuen.
Een belangrijke discussie binnen de mensenrechten is die over de universaliteit: de kwestie of mensenrechten
zoals gedefinieerd in internationale verdragen overal en altijd, ongeacht traditie en cultuur geldig zijn. De
mensenrechten vormen de grondslag van de democratie.
Minderheden
Een minderheid is een groep die geringer in aantal is dan de rest van de bevolking van een staat, waarvan de
leden andere etnische, religieuze of linguïstische kenmerken vertonen en een solidariteit tonen gericht op het
voortbestaan van hun cultuur. Onder de minderheden die in meerdere landen worden vervolgd zijn Armeniërs,
Baha'i, Basken, indianen, Hutu's en Tutsi's, Jehova's getuigen, joden, Koerden, Palestijnen, Roma, Tibetanen en
zwarten.
De bescherming van etnische, nationale en politieke minderheden tegen discriminatie wordt beschouwd als
een van de pijlers van de mensenrechten. Vele internationale verdragen hebben dan ook direct of indirect
betrekking op die bescherming. Het VN-Verdrag voor Burgerlijke en Politieke Rechten stelt dat minderheden
niet het recht ontzegd mag worden om met andere leden van hun gemeenschap van hun cultuur te genieten,
hun religie uit te dragen en hun eigen taal te spreken.
Voor minderheden is er een aparte commissie van de VN, de VN Subcommissie voor de voorkoming van
discriminatie en de bescherming van minderheden. Deze commissie houdt zich in de praktijk met vele soorten
schendingen van mensenrechten bezig. Er is daarnaast recent veel gedaan in de ontwikkeling van normen voor
de bescherming van inheemse volken, die in sommige landen (bijv. Guatemala) de getalsmatige meerderheid
vormen.
Onderdrukking
Als onrechtvaardig gevoelde beperkingen die door een staat worden opgelegd. Middelen van onderdrukking
zijn o.m. censuur, geweld, gevangenschap, controle van media en communicatiemiddelen, isolatie van de
buitenwereld.
Recht door de wereld 105

Raad van Europa
Organisatie van Europese staten, opgericht in 1949 door tien Europese landen. In 2000 waren 43 Europese
staten aangesloten.
De organisatie is samengesteld uit een Raad van Ministers, die overeenkomsten sluit en aanbevelingen doet,
en de Parlementaire Vergadering met 602 reguliere en plaatsvervangende vertegenwoordigers uit nationale
parlementen.
De Raad van Europa zetelt in Straatsburg. Op het terrein van de mensenrechten is de Parlementaire
Vergadering vaak actief, bijv. in het ‘Comité voor Migratie, Vluchtelingen en Demografie’. De belangrijkste
bijdrage van de Raad van Europa aan mensenrechten ligt echter in het Europees Verdrag en het bijhorende
Europese Hof voor Mensenrechten.
Rechten van het Kind
Verscheidene internationale verdragen bevatten bepalingen over de rechten van het kind. Die zijn gebundeld
in het VN Kinderrechtenverdrag (Verdrag inzake de rechten van het kind) uit 1989.
Dit verdrag noemt o.m. het recht op ontwikkeling, zo mogelijk een leven bij de ouders, vrijwaring van
ontvoering door ouders of anderen, het recht op privacy en onderdak, bescherming tegen schadelijke
praktijken van adoptie, vrijwaring van doodstraf of levenslange gevangenisstraf voor kinderen onder de
achttien jaar, vrijwaring van militaire dienst voor kinderen onder de vijftien jaar.
Binnen enkele maanden was het verdrag door twintig landen bekrachtigd, zodat het in werking trad en een
comité van tien onafhankelijke experts ging functioneren. Sinds begin 2002 is er een facultatief protocol bij het
verdrag dat de rekrutering van kindsoldaten moet tegengaan.
Sociaal-economische rechten
Ook genoemd sociale grondrechten: rechten op de minimumvoorwaarden voor welvaart en welzijn, als
genoemd in artikelen 22-26 van de Universele Verklaring.
Ze omvatten rechten op werk, beloning, sociale zekerheid, onderwijs, huisvesting, vrije tijd en medische
verzorging.
Ze zijn uitgewerkt in het VN Verdrag voor Sociale, Economische en Culturele Rechten van 1966.
Meestal gaat het bij deze rechten om formuleringen van wat geleidelijk zou moeten worden verwezenlijkt.
Bepaalde van deze rechten zijn echter direct afdwingbaar, bijv. de rechten op collectieve onderhandeling,
vrijheid van vakvereniging, vrije keuze van huwelijk, werk en school.
Straatkinderen
Benaming voor kinderen zonder vaste verblijfplaats. Er zijn kleine aantallen straatkinderen in westerse landen,
maar het probleem heeft een grote omvang aangenomen in de Derde Wereld. Schattingen van aantallen
wereldwijd bedragen 100-200 miljoen, maar lopen zeer uiteen. Het aantal is groot als men alle kinderen telt die
een groot deel van de dag op straat doorbrengen, veel kleiner als alleen kinderen worden geteld die werkelijk
geen thuis hebben Zo wordt het aantal straatkinderen in Brazilië door sommigen geschat op zeven miljoen,
door anderen op enkele tienduizenden. Drugsverslaving, lijmsnuiven en kleine criminaliteit zijn onder
straatkinderen wijdverbreid, mede omdat veel straatkinderen moeten overleven door diensten aan
drugshandelaars.
UNESCO
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization
Organisatie van de VN voor educatieve, wetenschappelijke en culturele aangelegenheden, opgericht in 1946.
De organisatie kent verschillende mogelijkheden voor toezicht op de mensenrechten. Bij een Verdrag over
bestrijding van discriminatie in het onderwijs (1960) moeten verdragspartijen periodiek rapporteren. In het
facultatief protocol bij het verdrag is een klachtrecht van staten opgenomen. Een Commissie voor Verdragen
en Aanbevelingen behandelt klachten, ook van individuen, over schendingen van mensenrechten in onderwijs,
wetenschap, cultuur en informatie.
UNICEF
United Nations International Children's Emergency Fund
VN-organisatie voor hulp aan kinderen, opgericht in 1946. Ze werkt voor de naleving van de rechten van het
kind. De organisatie houdt o.m. grote inzamelacties ten behoeve van noodhulp aan kinderen. In de praktijk
wordt de hulp vaak gebruikt voor de hele bevolking, mede omdat UNICEF door zijn goede reputatie relatief
gemakkelijk toegang krijgt tot noodgebieden.
Recht door de wereld 106

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM)
De verklaring werd ontworpen door de VN Commissie voor Mensenrechten, en gepropageerd door met name
Eleanor Roosevelt (1884-1962), de weduwe van de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt.
De verklaring werd aangenomen door de leden van de VN op 10 december 1948, zonder tegenstemmen maar
met acht onthoudingen (waaronder van de Sovjetunie, Saoedi-Arabië en Zuid-Afrika). De verklaring is de eerste
internationale bevestiging van de universaliteit van mensenrechten. De verklaring heeft geen bindende kracht,
maar heeft in de loop der jaren grote morele betekenis gekregen als de belangrijkste internationale standaard
van de mensenrechten. De VN-verdragen van 1966 zijn erop gebaseerd.
De Universele Verklaring bestaat uit een ‘Preambule’, waarin de 'inherente waardigheid en onvervreemdbare
rechten van de mens' worden erkend, en dertig artikelen. Artikelen 1-21 hebben betrekking op burgerrechten
en politieke rechten, 22-27 op economische, sociale en culturele rechten. Enkele artikelen van de Universele
Verklaring formuleren de hoofdlijnen van een democratisch stelsel: recht op inspraak in bestuur, op gelijke
benoeming in openbare functies en op vrije verkiezingen.
Vlaamse Scholierenkoepel (VSK)
De VSK is een jonge organisatie die resoluut de kaart trekt van de Vlaamse scholier. Zo hebben ook de jongeren
een stem gekregen in het onderwijsdebat. De VSK overkoepelt de Vlaamse leerlingenraden en is de spreekbuis
van de scholieren. Het is een organisatie voor en door scholieren, en is op die manier uniek in Vlaanderen. Ze
verdedigt de belangen van alle scholieren in Vlaanderen zonder onderscheid van cultuur, ras, geslacht of
levensbeschouwing en vertolkt de mening van de scholieren over onderwijs en hiermee verband houdende
maatschappelijke ontwikkelingen.
Vluchtelingen
Vluchtelingen zijn zij die vallen onder de definitie van het Vluchtelingenverdrag (zij hebben te vrezen voor
vervolging), maar de benaming wordt ook gebruikt voor asielzoekers, ontheemden en degenen die vluchten
om andere redenen dan vervolging (bijv. oorlog, natuurrampen). Volgens opgave van het UNHCR (United
Nations High Commissioner for Refugees, of Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties)
waren er in 2000 zo'n 14 miljoen vluchtelingen in de wereld. Daarnaast is er een nog groter aantal 'displaced
persons' (ontheemden), d.w.z. vluchtelingen die binnen de grenzen van het eigen land zijn gebleven.
Het aantal vluchtelingen heeft in deze eeuw grote fluctuaties vertoond. Na de herverdeling van Duitsland in
1945 moesten zo'n 20 miljoen mensen een nieuwe woonplaats zoeken. De deling van India en Pakistan in 1947
leverde 18 miljoen vluchtelingen op. De grootste concentraties vluchtelingen verbleven rond 1990 in de Hoorn
van Afrika (rond 5 miljoen) en in Azië (3-5 miljoen Afghaanse vluchtelingen). Tot 1995 vluchtten zo'n twee
miljoen mensen binnen of uit het voormalige Joegoslavië. In 2000 bevonden zich grote groepen vluchtelingen
in Iran (1,9 miljoen), Pakistan (2 miljoen) en Duitsland (0,9 miljoen). Erkende vluchtelingen zijn zij die door de
UNHCR of een regering als vluchteling in de zin van het Vluchtelingenverdrag zijn aangemerkt.
'Ballingschap' is een benaming die wordt gebruikt voor vluchtelingschap (vooral in Latijns Amerika), voor
verbanning en voor vrijwillige emigratie op politieke gronden.
VN-Vrouwenrechtenverdrag
Het Verdrag inzake de Uitbanning van Alle Vormen van Discriminatie van Vrouwen, in de wandeling
‘Vrouwenrechtenverdrag’ genoemd, werd in 1979 door de Verenigde Naties aangenomen. Elke lidstaat moet
om de vier jaar rapport uitbrengen over de naleving van het verdrag aan een ‘VN-Comité inzake de uitbanning
van discriminatie van vrouwen’.
Belangrijke punten in dit verdrag zijn onder meer:
Staten moeten in hun wetgeving alle discriminatie tegengaan. Ze moeten ervoor zorgen dat
overheidsfunctionarissen niet discrimineren.
De basisrechten en fundamentele vrijheden van vrouwen moeten worden gewaarborgd op hetzelfde
niveau als dat van mannen.
Er kunnen speciale tijdelijke maatregelen worden getroffen om de verschillen in status van vrouwen en
mannen gelijk te trekken.
Er moeten maatregelen worden getroffen tegen de uitbuiting van prostitutie en de handel in vrouwen.
Beide geslachten moeten gelijke toegang krijgen tot alle maatschappelijke terreinen, zoals de politiek,
onderwijs, werk, gezondheidszorg, uitkeringen.
Recht door de wereld 107

Op de Wereldconferentie Mensenrechten die in 1993 werd gehouden in Wenen, werd besloten tot de
aanstelling van een Speciale Rapporteur over geweld tegen vrouwen.
Verdrag
Een bindende overeenkomst tussen staten. Benamingen als akte, akkoord, charter, convenant, conventie,
handvest, protocol, statuut e.d. worden niet consequent voor verdragen van verschillende aard gebruikt. Een
verdrag onderscheidt zich door zijn bindende karakter van een verklaring. De voorwaarden voor een verdrag
zijn vastgelegd in het Weens Verdragenverdrag.
VN
Verenigde Naties
De naam voor een nieuwe intergouvernementele organisatie werd bedacht door de Amerikaanse president
Franklin D. Roosevelt en voor het eerst gebruikt in 1942. In 1943 tekenden de VS, Groot-Brittannië, de
Sovjetunie en China er een gezamenlijke verklaring over. De Verenigde Naties Organisatie, of kortweg VN, werd
in San Francisco, in 1945, door vijftig staten ingesteld. De VN heeft zes hoofdorganen: de Algemene
Vergadering, de Veiligheidsraad, de ECOSOC, de Mandaatsraad, het Internationaal Hof van Justitie en het
Secretariaat. Bovendien zijn verscheidene organisaties aan de VN geaffilieerd. Daaronder zijn de FAO, ILO,
UNESCO, IMF en Wereldbank. In 1957 stelde de Algemene Vergadering de International Law Commission in die
het internationaal recht verder moest uitbouwen. In 2001 telde de VN 189 leden, slechts enkele landen zijn
geen lid. Zwitserland houdt in 2002 een referendum over toetreding. In 2001 kregen Kofi Annan en de VN
gezamenlijk de Nobelprijs voor de Vrede.
Recht door de wereld 108

Land
China
Geschonden mensenrecht
Recht op vrije meningsuiting
‘Azië en Australië’-missie 1 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen de onderdrukking van internetgebruikers
Situatieschets
Huang Qi werd in de zuidwestelijke stad Chengdu gearresteerd door de politie omdat hij op internet informatie
plaatste over het harde optreden tegen betogingen van de vrijheidsbeweging in 1989. Hij werd aangeklaagd
voor ‘ongehoorzaamheid ten aanzien van de keizer’.
Opdracht
Hierbij vinden jullie een briefje, het is afkomstig van Li Lung, een meisje uit China dat graag
haar eigen idee wil vertellen maar dit niet durft in haar eigen taal. Kunnen jullie achterhalen wat Li Lung wil
zeggen? Kraak de code. Het bericht bestaat uit 3 delen. Elk deel is in een verschillend geheimschrift geschreven.
Bij elk deel krijgen jullie een tip die moet helpen de sleutel van het geheimschrift te vinden.
Deel 1: Dijofafo wjoefo joufsofu tmfdiu (tip: tmfdiu = slecht)
Deel 2: tadmo tein sella taw re po taats si taw jiz nelliw (tip : sella = alles)
Deel 3: bzairak stavaibjanuad qlnadogaiat aoanvqxanwaolkkazaerrsal. (tip : qlnadogaiat = dit)
Li Lung (9 jaar)
Materiaal
Pen en papier
Recht door de wereld 109

Land
Cambodja
‘Azie en Australië’-missie 2 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen het arresteren en terugsturen van vluchtelingen
Geschonden mensenrecht
Recht op veiligheid
Recht om te vluchten
Situatieschets
Een vakbondsmilitant werd herhaalde malen door de geheime dienst van zijn land onder dwang gezet en via
anonieme brieven met de dood bedreigd. Uiteindelijk besluit hij zijn land te verlaten. Met een vals paspoort en
een vliegtuigticket slaagt hij erin in een Europees land aan te komen. Hij wordt echter aangehouden op de
luchthaven en teruggestuurd naar zijn land.
Opdracht
In nogal wat landen verzetten mensen zich tegen de opname van vluchtelingen. Ze vinden dat deze
vluchtelingen op onze welvaart komen teren.
Wat vinden jullie ervan wanneer mensen uit hun land vluchten en in het land waar ze terechtkomen niet
menswaardig behandeld worden (gearresteerd, gemarteld, teruggestuurd, geen verzorging geboden,…)?
Probeer bij iedere letter van ‘vluchteling’ een zinnetje te formuleren (de eerste letter van het eerste woord van
de zin is telkens een letter van ‘vluchteling’) waarin duidelijk wordt hoe jullie erover denken.
Materiaal
Pen en papier
Vele mensen zijn op de vlucht omdat er oorlog is in hun land.
L ......................................................................................................................
U ......................................................................................................................
C ......................................................................................................................
H ......................................................................................................................
T ......................................................................................................................
E ......................................................................................................................
L ......................................................................................................................
I ......................................................................................................................
N ......................................................................................................................
G ......................................................................................................................
Recht door de wereld 110

Land
Zuid-Korea
Geschonden mensenrecht
Recht op inkomen
‘Azie- en Australie’-missie 3 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen het niet uitbetalen van lonen aan arbeiders
Situatieschets
Er zouden bijna vijftig personen gewond zijn geraakt toen honderden politieagenten een demonstratie
uiteenjoegen van zo ’n vijfduizend staalarbeiders van de Perroalloy-fabriek. Zij protesteerden tegen het feit dat
sommigen al meer dan twee jaar geen loon meer hadden gekregen en dat tweeduizend gepensioneerde
arbeiders al zes maanden geen geld meer hadden ontvangen.
Opdracht
Dit is een variant op het spel ‘ik ga op reis en ik neem mee...’.
Dit is een spelletje met een springtouw. Twee van jullie draaien met het touw. Een derde springt in het touw en
zegt ondertussen ´je hebt een inkomen nodig om eten te kopen´. Die speler springt dan uit het touw en de
volgende speler springt erin. Die speler zegt ondertussen ´je hebt een inkomen nodig om eten en shampoo te
kopen´. Hij zegt dus wat de vorige spelers hebben genoemd en vult zelf iets aan. Alles wat zo gezegd wordt
moet op het einde van het spel opgeschreven worden, zo kan de spelbegeleider controleren.
Materiaal
Pen en papier
Springtouw
Recht door de wereld 111

Land
Australië
‘Azie en Australie’-missie 4 (exemplaar deelnemers)
Strijd voor recht op cultuur van de oorspronkelijke bevolking
Geschonden mensenrecht
Recht op eigen cultuur
Recht op bescherming van minderheden
Situatieschets
Josh, een vijftienjarige jongen leeft op de Tiwi eilanden in een gemeenschap waar vooral nog mensen wonen
van de oorspronkelijke cultuur, de Aboriginals. De eilanden worden geregeerd door Australië en dus door
blanken. De Australische wet geldt er en de laatste tijd hebben de blanken er veel invloed. Josh heeft er een
misdaad begaan en moet voor de Australische rechtbank verschijnen. Josh is niet gewoon om met blanken in
contact te komen en is verward door hun manier van werken omdat deze niet overeenkomt met de manier van
werken in zijn cultuur. Hier wordt echter geen rekening mee gehouden. Hij begrijpt de vragen niet, het zwijgen
wordt opgevat als een verdachte reactie en de antwoorden worden letterlijk genomen.
Opdracht (Vraag eventueel extra uitleg aan de spelbegeleider.)
We spelen een culturenspel.
Jullie tekenen met krijt een cirkel op de grond (ongeveer 2
meter doorsnede) en delen hem in zoveel vakken als er
spelers zijn. In het midden van de cirkel is een STOP-vak, dit is
een kleine cirkel met STOP in geschreven. Elk ander vak
behoort toe aan iemand van jullie en dat vak stelt jouw
cultuur voor. Je kan een naam voor die cultuur verzinnen of
er je eigen naam aan geven en deze naam schrijf je in je vak.
Ga dan allemaal aan de rand van de cirkel staan bij jouw
cultuurvak. Een iemand van jullie begint en roept de naam
van een andere cultuur. De anderen lopen weg behalve
degene wiens cultuur geroepen is. Deze springt zo snel
mogelijk op het STOP-vak en roept ook heel luid ‘stop!’. Op
dat moment stoppen alle anderen met lopen en blijven ze
staan. De speler op het STOP-vak mag drie passen zetten om
een andere speler aan te tikken. Als hij/zij iemand anders
heeft getikt mag hij/zij een deel van diens cultuur tot de zijne
maken. Dit gebeurt door in het STOP-vak op één been te
gaan staan. Eén hand wordt op de rug gehouden en met de
andere verovert hij/zij, door een krijtlijn te trekken, een zo
groot mogelijk deel van die cultuur (= vak). Wanneer iemand al culturen veroverd heeft mag hij/zij in die
culturen gaan staan om andere delen te veroveren (en dus niet alleen meer op het STOP-vak).
Materiaal
Krijt (het is handig als er voor elke speler een ander kleurtje is)
Variant
De persoon in het midden roept de naam van een cultuur (bijvoorbeeld ´Inca’s´) en gooit een bal in de lucht.
Iedereen loopt weg behalve de Indiaan. Deze moet de bal vangen en op het STOP-vak gaan staan en luid ‘stop!’
roepen. Nu mag hij/zij proberen iemand aan te gooien met de bal. Verder: idem zoals eerste spel. (Materiaal:
Bal en krijt)
Recht door de wereld 112

Land
Oeganda
Geschonden recht
Recht op bescherming tegen geweld
Bescherming van kinderen tegen oorlog
‘Afrika’-missie 1 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen het bestaan van kindsoldaten
Situatieschets
Wereldwijd worden kinderen jonger dan 18 jaar ingezet in oorlogssituaties. Het probleem is het grootst in
Afrika. Kinderen worden al op heel jonge leeftijd gedwongen ingeschakeld.
Zelfs in het gewone leger worden kinderen vaak grof behandeld en zeer zwaar gestraft omwille van fouten. Ook
meisjes worden gedwongen meegenomen, zij het in kleinere mate dan jongens. Zij worden regelmatig seksueel
misbruikt en/of verkracht. Naast blootstelling aan geweld komen bij veel kindsoldaten ook ondervoeding,
longaandoeningen, huidinfecties en andere ziekteverschijnselen voor.
Opdracht (Vraag eventueel extra uitleg aan de spelbegeleider.)
Dit spel komt neer op ‘verstoppertje zwaai’, een variant op verstoppertje. Jullie verstoppen jullie allemaal,
behalve één iemand die de zoeker is. Wanneer de zoeker iemand ziet, roept hij/zij de naam van die persoon.
Deze laatste komt dan achter de zoeker lopen. Degenen die nog verstopt zitten, kunnen de persoon die reeds
gezien is, bevrijden door ernaar te zwaaien. Jullie moeten hierbij opletten dat de zoeker je niet ziet, anders
moet je ook achter hem/haar aanlopen. Wanneer je bevrijd wordt, mag je je opnieuw verstoppen.
Materiaal
Eventueel een fluitje
Recht door de wereld 113

Land
Rwanda
Geschonden recht
Recht op leven
‘Afrika’-missie 2 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen volkerenmoord
Situatieschets
Het trauma van de volkerenmoord in 1994 en de oorlogstoestand in het Grote Merengebied, zijn bepalend
voor de mensenrechten situatie in Rwanda. Ontvoering, gedwongen rekrutering, het willekeurig doden van
burgers, mishandeling, marteling, moord op ongewapende burgers,... komen er in hoge mate voor. Oorzaak
van dit alles zijn de conflicten tussen de verschillende bevolkingsgroepen: Hutu’s en Tutsi’s. Amnesty
International heeft reeds herhaalde malen aandacht gevraagd voor deze mistoestand, maar aan het willekeurig
doden komt geen einde.
Opdracht
Rwandees kamp, een variant op ‘Russisch kamp’
Jullie worden verdeeld in twee ploegen. Elke ploeg bevindt zich op een deel van het spelterrein. Het terrein ziet
er als volgt uit:
De spelers van ploeg A proberen de spelers
van ploeg B uit te moorden, en omgekeerd.
Jullie zijn dood wanneer jullie door iemand
van de andere ploeg worden aangetikt met
de bal. Aantikken kan slechts tot op
heuphoogte. Jullie proberen natuurlijk zo
lang mogelijk in leven te blijven: van de bal
weglopen, erover springen,... om het even
wat, als jullie de bal maar ontwijken.
Opgelet: beide ploegen mogen hun deel
van het terrein niet verlaten, behalve als
de bal buiten het terrein komt. Wanneer jullie toch geraakt zijn door de bal en dus vermoord zijn, spelen jullie
mee met de andere ploeg.
Materiaal
Bal
Krijt
Recht door de wereld 114

Land
Soedan
Geschonden recht
Recht op vrije meningsuiting
‘Afrika’-missie 3 (exemplaar deelnemers)
Vrije meningsuiting
Situatieschets
In Soedan kan je moeilijk vrij je mening uiten. Journalisten, mensenrechtenactivisten en advocaten zijn
blootgesteld aan intimidatie, arrestatie, marteling en verdwijning. Elke politieke tegenstand wordt op harde
wijze tegengewerkt en er is geen persvrijheid.
Er is gevraagd aan de overheid van Soedan om de schendingen van de mensenrechten zoals marteling en
oneerlijke processen van politieke tegenstanders, journalisten, advocaten, mensenrechtenactivisten en
studenten te stoppen en te veroordelen. Er is ook gevraagd om de daders van de mensenrechtenschendingen
te straffen.
Opdracht (Vraag eventueel extra uitleg aan de spelbegeleider om het blindenparcours op te stellen.)
Blindenparcours
Journalisten worden in Soedan verhinderd hun werk te doen: ze worden gearresteerd, gemarteld,... als zij hun
mening uiten over de situatie in Soedan. In dit spel zijn jullie de journalisten, jullie worden verhinderd door een
blinddoek: jullie moeten geblinddoekt een parcours afleggen. Aan het einde van het parcours bevinden zich
deeltjes van een krantenartikel. Als iemand van jullie het parcours heeft afgelegd, krijgt die een onderdeel van
het artikel. Het is de bedoeling dat, als alle journalisten (ieder van jullie) aan de beurt zijn geweest, jullie alle
delen samen leggen. Deze delen moeten jullie dan in de juiste volgorde rangschikken zodat het artikel klaar is
voor productie in een krant. Jullie kunnen de geblinddoekte journalist helpen door aanwijzingen te geven.
Iemand van jullie groepje, die niet geblinddoekt is, stapt dus mee met de geblinddoekte persoon, zonder deze
echter aan te raken.
Materiaal
Blinddoek
Een artikel, evenwel in stukjes geknipt
Een schaar
Materiaal voor het parcours (stoel, fietsband, kleren, touwen, hoepels, banken,...)
Recht door de wereld 115

Land
Ethiopië
Geschonden recht
Recht op voeding
‘Afrika’-missie 4 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen honger
Situatieschets
Begin 2000 werd Ethiopië zwaar getroffen door de driejaarlijkse droogteperiode. Dit Ogadenvolk slaagt er niet
altijd in de hongersnood en het voedseltekort op te lossen omdat de oogsten vaak mislukken. In maart 2001
verklaarden het Wereldvoedselprogramma en de Ethiopische overheden dat 8 miljoen Ethiopiërs door
hongersnood werden bedreigd. Er was sprake van ernstige ondervoeding bij sommige bevolkingsgroepen.
Artsen Zonder Grenzen opende voedingscentra en zorgde voor water- en sanitaire voorzieningen (toiletten,
wastafels,....).
Opdracht
Jullie moeten een affiche ontwerpen, een slogan of een reclamespot die duidelijk maakt dat honger een
onrecht is.
Materiaal
Papier
Schrijf- en tekengerief
Recht door de wereld 116

Land
Irak
‘Midden-Oosten’-missie 1 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen het bestaan van gewetensgevangenen
Geschonden recht
Recht op vrijheid van mening en meningsuiting
Situatieschets
Omdat Mohammed sterke kritiek heeft op de manier waarop de regering omgaat met armoede, heeft hij
pamfletten (briefjes) uitgedeeld waarin hij pleit voor een systeem zoals de westerse democratie. Zijn regering
verdraagt echter geen kritiek op haar beleid. Mohammed werd opgepakt en opgesloten in de gevangenis,
zodat hij zijn ideeën niet verder kan verspreiden.
Opdracht
Amnesty International organiseert regelmatig schrijfacties. Als school, klas of jeugdgroep kan je dan soms
brieven sturen naar een regeringsleider om een gewetensgevangene uit de cel te krijgen. Als opdracht
schrijven jullie een echte Amnesty-brief, of een fictieve brief naar de leider van dat land om Mohammed vrij te
krijgen. Schrijf in het laatste geval waarom je het onrechtvaardig vindt dat hij in de gevangenis zit, en waarom
hij moet vrijgelaten worden.
Materiaal
Pen en papier
Recht door de wereld 117

Land
Saoedi-Arabië
‘Midden-Oosten’-missie 2 (exemplaar deelnemers)
Gelijke kansen voor vrouwen op onderwijs
Geschonden recht
Recht op onderwijs, zonder onderscheid van geslacht
Situatieschets
Halima is 16 jaar. Ze zou graag verpleegster worden. Maar ze moet van haar vader thuis blijven om te zorgen
voor haar broertjes. Daardoor kan ze niet naar school. Enkel het lager onderwijs tot 12 jaar is verplicht. Na 12
jaar moeten de meeste meisjes thuis blijven. In dit land vindt men dat meisjes niet moeten studeren. Men vindt
dat ze later moeten zorgen voor hun gezin, in plaats van een beroep uit te oefenen. En ook al was Halima één
van de slimste van de klas, nu kan ze niet verder studeren, enkel omdat ze een meisje is.
Opdracht (Vraag eventueel extra uitleg aan de spelbegeleider, deze zal jullie handicaps geven.)
Jullie spelen voetbal met evenveel goals als spelers, zonder de bal in de hoogte te spelen. De goals kunnen met
allerhande materiaal afgezet worden, het moeten dus geen echte voetbalgoals zijn. Iedereen krijgt een goal
toegewezen: jullie spelen allemaal voor jezelf en proberen in jullie eigen goal een doelpunt te schieten. Jullie
beginnen echter met ongelijke startkansen. Iedereen krijgt namelijk een lichtere of zwaardere handicap mee.
Materiaal
Ballen
Materiaal om goals af te bakenen
Recht door de wereld 118

Land
Israël
‘Midden-Oosten’-missie 3 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen onverdraagzaamheid en tegen discriminatie op basis van
godsdienst
Geschonden recht
Bescherming tegen elke vorm van discriminatie
Situatieschets
In sommige landen zijn bepaalde godsdiensten verboden, of worden mensen die tot bepaalde godsdiensten behoren
gediscrimineerd.
Opdracht (De spelers kunnen uitleg komen vragen.)
De groep is in twee ongelijke groepen verdeeld. De grootste groep (de
pakkers) probeert aan levensmiddelen te geraken in de wijk. Deze wijk
wordt gevisualiseerd door een cirkel in het midden van het spelterrein.
In deze cirkel liggen drie levensmiddelen. De bewakers (kleinste groep)
bewegen zich in de cirkel rond de wijk. Zij proberen de pakkers te
tikken voor ze in de wijk geraken. Wanneer een bewaker iemand tikt,
moet de getikte tot 30 tellen vooraleer hij/zij iets mag doen. Eens een
pakker in de wijk is, mogen de bewakers hem/haar niet meer tikken.
Materiaal
Drie voorwerpen
Touw of krijt (om de grens mee af te bakenen)
Recht door de wereld 119

Land
Afghanistan
‘Midden-Oosten’-missie 4 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen de marteling van gevangenen
Geschonden recht
Bescherming tegen foltering, wrede of onmenselijke behandeling of bestraffing
Situatieschets
Gevangenen worden vaak gefolterd, mishandeld en gepijnigd om ze iets te laten bekennen, ook al zijn ze
onschuldig. Soms krijgen de gevangenen harde lijfstraffen (ze worden geslagen, geschopt,…), vaak enkel voor
het plezier van de bewakers. Er bestaat een Verdrag tegen Foltering, opgesteld door de Verenigde Naties. Dit is
een overeenkomst tussen verschillende landen die beloven in geen geval te folteren. Landen die dit verdrag
nog niet ondertekend hebben, worden door de rest van de wereld onder druk gezet om het wel te tekenen.
Opdracht
Jullie onthouden volgend broebelzinnetje: “Mensen martelen maakt mij misselijk, want onmenselijkheid kan ik
missen als kiespijn” of “Zeven zotte zwanen zwemmen op zwoele zondagen zonder zwembroek in zwarte
zeeën”. Jullie schrijven het zinnetje zelf op een papiertje, maar degene die aan de beurt is om het te zeggen,
mag zijn/haar papiertje uiteraard niet bekijken. Elk van jullie moet het zinnetje volledig foutloos uitgesproken
hebben. Indien iemand een fout maakt, dan wordt deze ´lichamelijk´ gestraft: de eerste keer dat iemand een
fout maakt moet hij/zij 10 maal pompen; de tweede keer mag iedereen zachtjes aan zijn/haar oor trekken; de
derde keer wordt het 20 maal pompen; de vierde keer vier rondjes lopen; …
Materiaal
Pen en papier
Recht door de wereld 120

Land
Hongarije
‘Europa’-missie 1 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen het bestaan van straatkinderen
Geschonden recht
Recht op degelijke huisvesting
Recht op bescherming van kinderen tegen armoede
Situatieschets
In Hongarije leven sommige kinderen op straat. Ze zijn vaak heel arm, hebben geen of een slechte woning,
worden vaak ziek, enzovoort. Kortom hun (kinder)rechten worden er geschonden. UNICEF (meer informatie
over UNICEF kunnen jullie aan de leerkracht vragen) richtte er centra op waar deze kinderen opgevangen
kunnen worden, en waar ze kunnen leren lezen en schrijven. Op die manier hebben ze later meer kans om
werk te vinden en uit de armoede te ontsnappen.
Opdracht
Formuleer zelf een drietal voorstellen die je zou doen om de straatkinderen in Hongarije te helpen. Welke
rechten vind je zelf belangrijk? Waaraan moet er zeker iets gedaan worden? Wat moeten de leiders van een
land doen om alle kinderen dezelfde rechten te geven? Formuleer zelf drie wetsvoorstellen die de situatie van
deze straatkinderen weergeven en op welke manier jullie deze willen verbeteren.
Materiaal
Pen en papier
Recht door de wereld 121

Land
België
Geschonden recht
Recht op degelijke huisvesting
‘Europa’-missie 2 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen huisjesmelkerij
Situatieschets
Jozef en Pavlina komen uit Slovakije en wonen met hun drie kinderen op de eerste verdieping van een huis in
Brussel. Het huis wordt gedeeld met drie gezinnen. De huur die ze voor de onhygiënische studio moeten
betalen is € 375. Zij kunnen niet naar de politie stappen omdat ze illegaal in ons land verblijven (ze mogen
eigenlijk niet in ons land zijn). De eigenaar van de woning bezit nog verschillende huizen in de buurt, die hij
allemaal aan een onmenselijk hoge prijs verhuurt.
De Huurdersbond komt op tegen dergelijke huisjesmelkerij. Ze begeleidt slachtoffers van huisjesmelkers in het
nemen van gerechtelijke stappen tegen de verhuurder.
Opdracht
Jullie denken na over wat voor jullie belangrijk is in een huis en wat mag ontbreken. Dit doen jullie aan de hand
van ‘Zoek het prentje’.
In de kring liggen een aantal prentjes met daarop enkele belangrijke en minder belangrijke ingrediënten voor
een goede huisvesting.
Jullie krijgen ook een schema van de binnenkant van een woning.
Eén iemand wordt weggestuurd terwijl de rest van jullie één prentje aanduidt waarop iets staat dat volgens
jullie belangrijk is in een woning. Wanneer die ene persoon terugkomt mag hij/zij een prentje aanduiden
waarvan hij/zij denkt dat het door jullie aangeduid is. Wanneer dit klopt, mag het prentje op de doorsnede
gelegd worden, op die plaats waar het volgens jullie het meest thuishoort.
Is de persoon die weg was verkeerd, dan mag die nog tweemaal proberen het aangeduide prentje te vinden.
Wanneer het prentje na drie keer proberen nog niet geraden is, wordt het aan de kant gelegd zodat het niet
meer kan gekozen worden.
Nu mag de volgende speler weggaan en duidt de groep een nieuw prentje aan.
Materiaal
De verschillende prentjes
De doorsnede van de woning
Recht door de wereld 122

Land
Griekenland
Geschonden recht
Recht op gelijkheid en gelijkwaardigheid
‘Europa’-missie 3 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen de discriminatie van homoseksuelen
Situatieschets
Jona is 29 en is reeds twee jaar werkloos. Ondanks z’n diploma van leraar lager onderwijs vindt hij geen werk,
omdat hij een paar jaar geleden als woordvoerder van een Griekse homobeweging op TV kwam. Hij kreeg reeds
meerdere malen te horen dat hij als leraar een voorbeeldfunctie moet vervullen en dat homoseksualiteit niet
het na te streven ideaal is.
Opdracht
Jullie moeten de volgende tekst ontcijferen. Onder de tekst staat de code.
Materiaal
Pen en papier
De tekst
De code
Recht door de wereld 123

Land
Spanje
Geschonden recht
Recht op asiel
‘Europa’-missie 4 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen gesloten grenzen
Situatieschets
Nafila en Zeinab, twee Ghanese zussen, verblijven in een vluchtelingenkamp in Marokko. Binnen enkele dagen
zullen ze met een motorboot de levensgevaarlijke Straat van Gibraltar oversteken.
Omdat Spanje liever geen asielzoekers op haar grondgebied heeft, kunnen Nafila en Zeinab de Straat van
Gibraltar niet oversteken met het gewoon verkeer. Ze zouden dan immers onmiddellijk teruggestuurd worden.
Door met een motorboot de tocht te wagen, kunnen ze proberen onopgemerkt de kust te bereiken en in
Spanje asiel aan te vragen.
Opdracht
Jullie gaan allemaal, behalve één van jullie, op de grond zitten met een blinddoek om. Degene die niet
geblinddoekt is moet proberen zo geruisloos mogelijk over het terrein te stappen waar de anderen neerzitten.
Wanneer iemand van de geblinddoekten hem/haar gehoord heeft, wijst deze in de richting van de
voetstappen. Als hij/zij in de juiste richting wijst, wordt degene die probeert over te steken teruggestuurd.
Die persoon moet opnieuw proberen over te steken. Wanneer het hem/haar gelukt is aan de overkant te
geraken, probeert iemand anders over te geraken zonder aangewezen te worden.
Materiaal
Blinddoeken
Recht door de wereld 124

Land
VS
Geschonden recht
Recht op leven
‘Amerika’-missie 1 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen de doodstraf
Situatieschets
John is 45 en ‘wacht’ in de dodencel op de uitvoering van de doodstraf. Vier jaar geleden had hij ruzie met z’n
vrouw. De ruzie liep zo hoog op dat hij in een bui van waanzin z’n vrouw tegen de kast duwde. Haar hoofd
raakte de scherpe rand en zo verloor ze het leven. Sindsdien zit hij in de gevangenis. Reeds driemaal werd hij
voorbereid op de dodelijke injectienaald. Maar enkele uren voor zijn doodstraf, kwam telkens het ‘goede’
bericht tot uitstel.
Amnesty International strijdt reeds jaren tegen de doodstraf.
Opdracht (Vraag eventueel extra uitleg aan jullie spelbegeleider.)
Dit spel is gebaseerd op ‘Galgje’.
Eén van jullie is de ter dood veroordeelde. Wanneer jij bijvoorbeeld de ter
dood veroordeelde bent, denk je na over wat de doodstraf voor jou betekent
en druk dit uit in één woord van 8 à 12 letters. Met dit woord wordt er ‘galgje’
gespeeld: de anderen moeten raden welk woord je in gedachten hebt.
Hoe gaan we te werk?
De ter dood veroordeelde neemt een blad papier en zet een aantal
horizontale streepjes naargelang er letters in het woord zijn.
De anderen mogen elk om beurt een letter zeggen waarvan ze denken dat die
in het woord voorkomt. Komt deze letter voor in het woord, dan schrijft de
veroordeelde die op de juiste plaats. Ook als de letter meerdere keren
voorkomt in het woord. Komt de letter niet voor in het woord, dan tekent de
ter dood veroordeelde deel 1 van de galg. (zie hiernaast).
De anderen moeten het woord van de ter dood veroordeelde proberen te
raden alvorens de galg volledig is.
Wanneer het woord geraden is of de galg volledig getekend wordt een andere
speler de ter dood veroordeelde. Hij/zij kiest dan een ander woord.
Materiaal
Pen en papier
Recht door de wereld 125

Land
Peru
Geschonden recht
Recht op gezondheid
‘Amerika’-missie 2 (exemplaar deelnemers)
Strijd voor zuiver water
Situatieschets
Leandro is vijf jaar en woont in een arme wijk van de stad Lima (de hoofdstad van Peru). De toegang tot zuiver
water vormt een ernstig probleem voor zijn familie en vele andere Peruvianen. In Peru sterven er immers
jaarlijks veel kinderen aan de gevolgen van diarree door het drinken van vuil water.
UNICEF ontwikkelde in het midden van de jaren ’90 systemen om de arme wijken in Lima ook zuiver water te
bezorgen.
Er werden plaatselijke ‘watercomités’ opgericht: kleine groepjes van mensen die instaan voor het beheer van
het water.
Dankzij dit systeem hebben momenteel vele gezinnen toegang tot zuiver water aan een prijs die veel lager ligt
dan die van de privé-bedrijven die voor water zorgen.
Opdracht (Vraag eventueel extra uitleg aan de spelbegeleider.)
De vrouwen die water van de waterputten naar hun woning dragen moeten er heel voorzichtig mee
omspringen.
Jullie moeten nu ook water doorgeven waar je voorzichtig mee moet omgaan. Jullie spelbegeleider duidt op
het terrein twee punten aan. Jullie staan op een rij achter elkaar aan het eerste punt. Degene die achteraan
staat heeft een potje, bekertje, .,. met water in z’n handen. Hij/zij geeft dit potje water door aan degene die
voor hem/haar staat, doch over zijn/haar hoofd. Hierna gaat hij/zij vooraan in de rij staan. Degene die het
bekertje water gekregen geeft het door aan degene die voor hem/haar staat, doch door zijn/haar benen. De
volgende geeft het bekertje weer door over het hoofd, dan weer door de benen. Hierna gaat de laatste
vooraan in de rij staan. Het spel gaat door tot jullie het eindpunt bereiken.
Jullie moeten proberen zo weinig mogelijk water te morsen tijdens het doorgeven. Er moet immers zuinig met
het water omgesprongen worden.
Materiaal
Water
Een beker
Recht door de wereld 126

Land
Colombia
Geschonden recht
Recht op gelijkheid en gelijkwaardigheid
‘Amerika’-missie 3 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen armoede bij vrouwen
Situatieschets
Teresa woont in Guapi, een klein dorpje in Colombia. Ze is een alleenstaande moeder met vier kinderen. In
Colombia worden de vrouwen tweemaal gediscrimineerd: enerzijds door hun vrouwzijn en anderzijds door de
extreme armoede.
Onderwijs en gezondheidszorg zijn beperkt. De levenskwaliteit is er de laagste van het land. Maandelijks
ontvangt Teresa van haar ex-man 50000 pesos voor de voeding, de huur en de verzorging van de kinderen.
Teresa heeft echter al 24000 pesos nodig voor de huishuur. Om te overleven verkoopt Teresa
tweedehandsproducten op de markt.
Opdracht (Vraag eventueel extra uitleg aan jullie
spelbegeleider.)
Op het terrein worden een vijftal cirkels getekend
zoals hiernaast op de tekening. De kleinste kring
symboliseert rijkdom. Hoe verder men zich van de
kleinste kring bevindt, hoe armer men is.
Deel 1
Jullie gaan in de kleinste cirkel staan. Op het startsein
moeten jullie proberen elkaar uit de kleinste,
binnenste cirkel te duwen. Wanneer jullie met
verschillende in de tweede cirkel zijn, duwen jullie
elkaar naar de volgende cirkel.
Op een bepaald moment zullen jullie allemaal in een
verschillende kring staan en door niemand meer
kunnen weggeduwd worden of zelf niemand meer
kunnen weg duwen
Deel 2 (zie tekening)
Degene onder jullie die het verst van de kleinste kring verwijderd is (speler 2 op de tekening), kan nu gedragen
worden naar een kleinere kring (kring 4 op de tekening). Hij/zij wordt gedragen door speler 1 die zich in de
dichtstbijzijnde kring (kring 5) bevindt/bevinden. Deze draagt de speler over zijn/haar eigen kring naar kring 4.
De manier waarop de speler gedragen wordt, mag gekozen worden. De speler die gedragen wordt, mag de
grond niet raken van de kring waarover hij/zij gedragen wordt. De spelers van kring 4 moeten nu samen de
speler die zich in kring 5 bevindt, opheffen en naar kring 3 brengen. Alle spelers uit één bepaalde kring helpen
dus samen om de ene speler naar een kleinere kring te dragen. Op het einde van het spel moeten jullie
allemaal in de kleinste kring zijn en dan kan alle rijkdom verdeeld worden.
Recht door de wereld 127

Land
El Salvador
Geschonden recht
Recht op onschendbaarheid van de persoon
‘Amerika’-missie 4 (exemplaar deelnemers)
Strijd tegen landmijnen
Situatieschets
Israi gaat wekelijks naar de markt om haar zelfgekweekte groenten te verkopen. De weg naar de markt lag
vroeger echter in een oorlogsgebied waar verschillende mijnen werden geplaatst. Omdat er geen andere
toegankelijke wegen zijn, moet Israi wekelijks dus door een mijnenveld.
Opdracht (Vraag eventueel extra uitleg aan je spelbegeleider.)
Jullie moeten over een mijnenveld lopen.
Op het terrein tekenen jullie met krijt of touw het volgende rooster (=mijnenveld, zie figuur):
Jullie nemen plaats vóór het ‘mijnenveld’. Eén voor één mogen jullie met een steentje
(of een ander klein voorwerp) naar één van de hokjes van het veld gooien. Op het
vakje waarop de steen belandt, zetten jullie een kruisje. Dit betekent dat er in dat
vakje een mijn ligt en dat er dus niet mag op gelopen worden. Na het gooien van de
steen, loopt die persoon over het veld terwijl hij/zij in elk hokje waar geen mijn ligt,
z’n voet moet zetten. De linkervoet moet telkens in een linkervak, de rechtervoet
moet steeds in een rechtervak.
Wanneer hij/zij op het einde van het veld is, keert hij/zij terug naast het mijnenveld
en mag de volgende gooien. Omdat er steeds meer kruisjes zullen staan (en mijnen
zullen liggen) wordt het spel steeds moeilijker.
Wanneer iemand op een mijn stapt of vergeet op een vakje zonder mijn te stappen,
mag hij /zij opnieuw proberen tot het lukt.
Steentjes
Materiaal
Krijt of touw
Recht door de wereld 128