Uit: mensenrechteneducatie in het vak geschiedenis: leerlijn sociale ...
Uit: mensenrechteneducatie in het vak geschiedenis: leerlijn sociale ...
Uit: mensenrechteneducatie in het vak geschiedenis: leerlijn sociale ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
(<strong>Uit</strong>: <strong>mensenrechteneducatie</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>vak</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)<br />
THEMA<br />
SOCIALE PIRAMIDE IN EGYPTE<br />
Sluit aan bij De standenmaatschappij (<strong>sociale</strong> piramide) van Egypte<br />
Mensenrechten - recht om op dezelfde manier behandeld te worden als iedereen<br />
- recht op arbeid<br />
- recht op een rechtvaardig loon<br />
- recht op vrije tijd<br />
- recht op voedsel<br />
- recht op maatschappelijke zekerheid<br />
- recht op onderwijs<br />
Doel De leerl<strong>in</strong>gen worden zich ervan bewust dat niet iedereen dezelfde<br />
kansen krijgt <strong>in</strong> <strong>het</strong> leven.<br />
Niveau 1 e jaar<br />
Type Groepswerk, stell<strong>in</strong>gen<br />
Duur 50 m<strong>in</strong>uten<br />
Materiaal - beroepskaartjes (10 kaartjes X aantal groepjes)<br />
- situatieblad en vragen bij situatieblad<br />
- <strong>in</strong>formatiefiche<br />
Voorbereid<strong>in</strong>g - Knip de beroepskaartjes uit voor elk groepje<br />
- Lees de <strong>in</strong>formatiefiche, de situaties en de bijhorende vragen.<br />
Doelstell<strong>in</strong>gen De leerl<strong>in</strong>gen kunnen:<br />
- <strong>het</strong> <strong>sociale</strong> aspect van de samenlev<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>het</strong> oude Egypte en bij ons<br />
vergelijken<br />
- de opbouw van de Egyptische samenlev<strong>in</strong>g gestructureerd uitleggen<br />
- hedendaagse beroepen ordenen volgens hun <strong>sociale</strong> status<br />
- uitleggen waarom niet iedereen dezelfde kansen krijgt om zich<br />
volledig te ontplooien<br />
De leerl<strong>in</strong>gen willen:<br />
- verklaren hoe hun orden<strong>in</strong>g volgens de <strong>sociale</strong> status tot stand is<br />
gekomen<br />
- een kritische houd<strong>in</strong>g aannemen<br />
- een standpunt <strong>in</strong>nemen t.o.v. de stell<strong>in</strong>gen<br />
Vakgebonden 1.2 CRITERIA IN VERBAND MET DE BESTUDEERDE SAMENLEVINGEN.<br />
e<strong>in</strong>dtermen 1.2.5 Benader<strong>in</strong>gswijze<br />
23 De studie getuigt van een probleem- en actualiteitsgerichte<br />
benader<strong>in</strong>g.<br />
1.3 CRITERIA IN VERBAND MET DE INTEGRATIE TUSSEN HET<br />
HISTORISCH REFERENTIEKADER EN DE BESTUDEERDE<br />
SAMENLEVINGEN<br />
1.3.4 Socialiteit<br />
30 De klemtoon wordt gelegd op <strong>het</strong> zoeken naar analogieën en<br />
verschillen met vroegere en latere samenlev<strong>in</strong>gen, en vooral met de<br />
hedendaagse.<br />
2.1 KENNIS EN INZICHT<br />
2.1.2 Kennis en <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> verband met de bestudeerde samenlev<strong>in</strong>gen<br />
De leerl<strong>in</strong>gen<br />
7 verduidelijken belangrijke kenmerken van onderscheiden<br />
maatschappelijke dome<strong>in</strong>en.<br />
1 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
16 vergelijken de bestudeerde samenlev<strong>in</strong>gen met elkaar en met<br />
probleemstell<strong>in</strong>gen van de hedendaagse samenlev<strong>in</strong>g.<br />
2.3 ATTITUDES<br />
26 leren belangstell<strong>in</strong>g aan de dag leggen voor de problemen van een<br />
samenlev<strong>in</strong>g.<br />
VOET Gemeenschappelijke stam<br />
empathie<br />
5 houden reken<strong>in</strong>g met de situatie, opvatt<strong>in</strong>gen en emoties van<br />
anderen;<br />
<strong>in</strong>itiatief<br />
10 engageren zich spontaan;<br />
kritisch denken<br />
11 kunnen gegevens, handelwijzen en redener<strong>in</strong>gen<br />
ter discussie stellen a.d.h.v. relevante<br />
criteria;<br />
13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende<br />
<strong>in</strong>valshoeken;<br />
respect<br />
18 gedragen zich respectvol;<br />
samenwerken<br />
19 dragen actief bij tot <strong>het</strong> realiseren van gemeenschappelijke<br />
doelen;<br />
zorgzaamheid<br />
26 gaan om met verscheidenheid;<br />
27 dragen zorg voor de toekomst van zichzelf en<br />
de ander;<br />
Context 2<br />
Mentale gezondheid<br />
3 erkennen probleemsituaties en vragen, accepteren<br />
en bieden hulp;<br />
Context 3<br />
Sociorelationele ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
5 handelen discreet <strong>in</strong> situaties die dat vereisen;<br />
6 doorprikken vooroordelen, stereotyper<strong>in</strong>g, ongepaste<br />
beïnvloed<strong>in</strong>g en machtsmisbruik;<br />
Context 5<br />
Politiek-juridische samenlev<strong>in</strong>g<br />
3 tonen <strong>het</strong> belang en dynamisch karakter aan van<br />
mensen- en k<strong>in</strong>derrechten;<br />
4 zetten zich actief en opbouwend <strong>in</strong> voor de eigen<br />
rechten en die van anderen;<br />
5 tonen aan dat <strong>het</strong> samenleven <strong>in</strong> een democratische<br />
rechtsstaat gebaseerd is op rechten en plichten<br />
die gelden voor burgers, organisaties en overheid;<br />
Context 6<br />
Socio-economische samenlev<strong>in</strong>g<br />
3 zetten zich <strong>in</strong> voor de verbeter<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> welzijn<br />
en de welvaart <strong>in</strong> de wereld;<br />
8 geven kenmerken, mogelijke oorzaken en gevolgen<br />
van armoede aan;<br />
Context 7<br />
Socioculturele samenlev<strong>in</strong>g<br />
3 illustreren <strong>het</strong> belang van <strong>sociale</strong> samenhang en<br />
solidariteit;<br />
2 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
Instructies<br />
Starter/gespreksfase Piramidespel<br />
Teken op <strong>het</strong> bord de piramide van de Egyptische standenmaatschappij, met de benam<strong>in</strong>gen<br />
van de 3 standen (zie schema).<br />
Verdeel enkele kaartjes met daarop de verschillende beroepen:<br />
• de farao (en zijn familie)<br />
• de topambtenaren<br />
• de priesters<br />
• de officieren<br />
• handelaars<br />
• ambtenaren<br />
• boeren<br />
• ambachtslieden<br />
• kooplieden<br />
• slaven<br />
Laat leerl<strong>in</strong>gen de kaartjes (afbeeld<strong>in</strong>gen) op de juiste plaats <strong>in</strong> de piramide plakken.<br />
Vraag hen telkens om te verklaren waarom ze een groep op een bepaalde plaats zetten.<br />
Vraag ook of ze elk beroep kennen en leg eventueel uit. Leg telkens uit waarom een groep<br />
op een bepaalde plaats staat en wat de kenmerken van een bepaalde groep zijn. Vertel dat<br />
doorheen de periode van <strong>het</strong> Egyptische Rijk de <strong>sociale</strong> structuren regelmatig wijzigden. (zie<br />
achtergrond<strong>in</strong>fo)<br />
Vraag aan de leerl<strong>in</strong>gen of wij ook nog zo’n <strong>sociale</strong> piramide hebben <strong>in</strong> onze samenlev<strong>in</strong>g en<br />
laat hen hun antwoord verklaren.<br />
Verwerk<strong>in</strong>g/ actualiser<strong>in</strong>g<br />
Beroepenkaartjes<br />
Deel de leerl<strong>in</strong>gen op <strong>in</strong> groepen van vier en geef elk groepje een pakketje beroepenkaartjes<br />
(bijlage)<br />
Laat de leerl<strong>in</strong>gen de gekregen kaartjes ordenen volgens <strong>sociale</strong> status, m.a.w. welk beroep<br />
heeft <strong>het</strong> meeste aanzien? Het beroep met de hoogste <strong>sociale</strong> status leggen ze bovenaan,<br />
<strong>het</strong> beroep met de laagste <strong>sociale</strong> status onderaan. Het is belangrijk dat de leerl<strong>in</strong>g<br />
onderl<strong>in</strong>g overleggen.<br />
Bespreek klassikaal en laat de leerl<strong>in</strong>gen hun orden<strong>in</strong>g motiveren.<br />
Situatiekaartjes<br />
Deel per groepje drie situatiekaartjes met bijhorende vragen uit. Geef de leerl<strong>in</strong>gen de<br />
opdracht om deze situaties door te nemen en vervolgens de vragen al <strong>in</strong> groep te bespreken<br />
en kernwoorden noteren. Bespreek de vragen klassikaal<br />
Wat is <strong>het</strong> verschil tussen de drie situaties?<br />
- Hoe komt <strong>het</strong> dat de k<strong>in</strong>deren van Hugo een groot kot kunnen huren, terwijl de k<strong>in</strong>deren<br />
van Maria amper op schoolreis kunnen gaan en de k<strong>in</strong>deren van Afram niet eens naar<br />
school kunnen?<br />
- Hoe verklaar je <strong>het</strong> loonverschil als je weet dat Afram en Maria langer werken en toch<br />
m<strong>in</strong>der verdienen dan Hugo?<br />
- Wat zal later <strong>het</strong> beroep zijn van de k<strong>in</strong>deren van Hugo? En van Maria? Zullen ze een<br />
beroep uitoefenen dat eerder <strong>in</strong> onze top 5 lag of eerder bij de laatste 5? Waarom denk je<br />
dat?<br />
- Wat zal later <strong>het</strong> beroep zijn van de k<strong>in</strong>deren van Afram? Waarom denk je dat?<br />
- Ziet de toekomst er voor de k<strong>in</strong>deren van Maria en Afram beter uit dan de situatie waar<strong>in</strong><br />
ze nu zitten? Verklaar.<br />
Nabesprek<strong>in</strong>g:<br />
Klasgesprek<br />
- Wat is je algemeen gevoel na <strong>het</strong> lezen van die situaties en de besprek<strong>in</strong>g van de vragen?<br />
- Heb je er al ooit bij stil gestaan dat zulke situaties voor vele mensen werkelijkheid zijn?<br />
Wanneer dan?<br />
- V<strong>in</strong>d je dat rechtvaardig? Waarom wel/niet?.<br />
3 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
Stell<strong>in</strong>genspel<br />
Geef de leerl<strong>in</strong>gen de opdracht om <strong>in</strong> <strong>het</strong> midden van de klas te gaan staan. Zeg hen dat je<br />
enkele stell<strong>in</strong>gen gaat voorlezen en dat leerl<strong>in</strong>gen die akkoord gaan aan de l<strong>in</strong>kerkant<br />
moeten gaan staan, leerl<strong>in</strong>gen die niet akkoord zijn moeten aan de rechterkant gaan staan.<br />
Lees vervolgens de stell<strong>in</strong>gen voor.<br />
Laat de leerl<strong>in</strong>gen na elke stell<strong>in</strong>g uitleggen waarom ze voor een bepaalde kant hebben<br />
gekozen en laat hen elkaar overtuigen (<strong>in</strong>dien nodig). Geef na elke discussie de leerl<strong>in</strong>gen de<br />
kans om nog van kant te wisselen. Beg<strong>in</strong> steeds met een leerl<strong>in</strong>g van de meerderheid.<br />
Stell<strong>in</strong>gen:<br />
- Wie hard werkt, wordt daar altijd voor beloond.<br />
- Iedereen krijgt dezelfde kansen.<br />
- Armoede komt enkel voor <strong>in</strong> Afrika.<br />
- Rijken moeten een deel van hun loon afstaan aan m<strong>in</strong>derbedeelden.<br />
4 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
Historische <strong>in</strong>formatiefiche:<br />
De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> <strong>het</strong> oude Egypte<br />
Het Egyptische rijk <strong>in</strong> de Oudheid was sterk afhankelijk van de farao. Hij was de heer van<br />
<strong>het</strong> hele land en zijn functie werd gezien als goddelijk. Om Egypte te besturen riep de farao<br />
de hulp <strong>in</strong> van vertegenwoordigers of ambtenaren. De belangrijkste daarvan was de vizier.<br />
Eerst was er één vizier voor heel Egypte, maar Thoetmosis III verdubbelde die functie.<br />
Daardoor was er zowel <strong>in</strong> <strong>het</strong> noorden (<strong>in</strong> Thebe) als <strong>in</strong> <strong>het</strong> zuiden (<strong>in</strong> Heliopolis) een vizier.<br />
De vizier was <strong>het</strong> hoofd van alle bestuurlijke takken van Egypte en had functies zoals die<br />
van onze m<strong>in</strong>ister van oorlog, van b<strong>in</strong>nenlandse zaken, van landbouw en van justitie.<br />
De schatkist werd gespijsd door belast<strong>in</strong>gen die betaald werden door de burgers. Ze werden<br />
belast volgens hun <strong>in</strong>komen en <strong>het</strong> land moest met<strong>in</strong>gen ondergaan, zodat er precies<br />
geweten was wat de kwaliteit van <strong>het</strong> land was en voor welke bebouw<strong>in</strong>g <strong>het</strong> land <strong>het</strong> best<br />
geschikt was.<br />
De farao had ook land dat enkel eigendom was van hem. De burgers moesten hier<br />
gedwongen werken uitvoeren die van publiek belang waren (bijvoorbeeld m.b.t. de aanleg<br />
van kanalen).<br />
Het beroep van ambtenaar was <strong>in</strong> <strong>het</strong> Oude Rijk niet erfelijk en ook de afkomst uit een<br />
bepaalde <strong>sociale</strong> klasse was niet noodzakelijk. Boeren die werkten voor privé- personen,<br />
voor de kon<strong>in</strong>klijke heren of voor de tempels vormden de grootste bevolk<strong>in</strong>gsgroep.<br />
Daarnaast waren er ook staatsarbeiders die werkten <strong>in</strong> de groeves en de mijnen.<br />
Verder waren er ook nog ambachtslieden, vooral <strong>in</strong> de steden, zoals timmerlieden,<br />
wasvrouwen, bakkers, pottenbakkers, metselaars.<br />
Ook waren er kooplieden en overzeese handelaars. Dit waren allen vrije mensen.<br />
De laagste klasse werd gevormd door personen die gezien werden als eigendom van de<br />
kon<strong>in</strong>g, de tempels of van privé- personen. Zij werden niet echt beschouwd als slaven,<br />
maar eerder als dienaren. De mannelijke slaven waren vooral bestemd voor <strong>het</strong> werk op de<br />
velden en de vrouwelijke voor <strong>het</strong> werk rondom <strong>het</strong> huis. Voor zover geweten werden deze<br />
personen goed behandeld.<br />
5 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
Aan <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van <strong>het</strong> Oude Rijk ontstonden de er eerste verschillen <strong>in</strong> de <strong>sociale</strong> klassen.<br />
Het beroep van ambtenaar werd erfelijk en de hoogste ambtenaren kregen een bepaalde<br />
adellijke rang toegekend door de farao. De adel verwierf meer privileges, zoals vrijstell<strong>in</strong>g<br />
van belast<strong>in</strong>gen, en hun leven werd luxueuzer. Voordelen en <strong>in</strong>komsten werden ook<br />
verbonden met bepaalde priestertaken en de functies van de priesterklasse werden erfelijk.<br />
De tempels moesten niet langer belast<strong>in</strong>gen betalen. De <strong>in</strong>ferieure klassen kwamen<br />
hiertegen <strong>in</strong> opstand.<br />
Doorheen de verdere historie van <strong>het</strong> Egyptische Rijk evolueerde dit altijd verder. De ene<br />
periode was er sprake van we<strong>in</strong>ig tot geen privileges voor de hogere klassen, terwijl de<br />
<strong>sociale</strong> ongelijkheid <strong>in</strong> andere periodes dan weer groter werd. 1<br />
Ongelijke kansen nu<br />
De b<strong>in</strong>nenkant van armoede<br />
De zeven koppen van de draak zie je duidelijk .<br />
Even belangrijk zijn zeven gevoeligheden bij gez<strong>in</strong>nen <strong>in</strong> armoede. In sprookjestaal, zou ik<br />
willen verwijzen naar de zeven dwergen. Kabouters vallen veel m<strong>in</strong>der op en toch spelen ze<br />
<strong>in</strong> de sprookjeswereld een zeer belangrijke rol. Mensen <strong>in</strong> armoede zeggen dat deze<br />
gevoeligheden vaak zwaarder wegen dan de materiële of f<strong>in</strong>anciële armoede.<br />
Zeven gevoeligheden:<br />
1) “Ik tel niet mee”<br />
<strong>Uit</strong>sluit<strong>in</strong>g is de rode draad <strong>in</strong> <strong>het</strong> leven van mensen <strong>in</strong> armoede.<br />
Stel je volgende situatie voor, die iedereen herkent: je zit <strong>in</strong> de wachtzaal van een specialist<br />
voor een onderzoek. Je voelt je niet op je gemak, je weet niet wat er gaat gebeuren, en je<br />
komt maar niet aan de beurt, <strong>het</strong> is net of iedereen voor jou b<strong>in</strong>nen mag, je durft aan<br />
niemand <strong>in</strong> die vreemde wereld uitleg te vragen… Zo’n gevoel, maar dan bijna altijd en<br />
overal hebben mensen <strong>in</strong> armoede… Het is net of ze <strong>in</strong> een wereld leven waar ze een stuk<br />
buitenstaan. Ze voelen zich niemand.<br />
Mensen <strong>in</strong> armoede onderv<strong>in</strong>den <strong>in</strong> de samenlev<strong>in</strong>g, <strong>in</strong> hun buurt, op school, <strong>in</strong> hun<br />
werksituatie,… niet dezelfde welwillendheid als andere mensen wanneer ze er met een vraag<br />
of moeilijkheden aankomen. Zij zijn altijd en overal een “probleemgeval”. Ze ervaren<br />
m<strong>in</strong>acht<strong>in</strong>g, weerstand, onbegrip, afkeur<strong>in</strong>g,… en dat kwetst hen.<br />
2) “Ik kan <strong>het</strong> niet.”<br />
Mensen <strong>in</strong> armoede hebben bepaalde vaardigheden niet geleerd van hun ouders, omdat zij<br />
ook arm waren. Ze weten soms niet hoe k<strong>in</strong>deren <strong>het</strong> best op te voeden, hoe om te gaan<br />
met geld, hoe papieren en adm<strong>in</strong>istratie bij te houden In <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen of pleeggez<strong>in</strong>nen gaat<br />
<strong>het</strong> er ook anders aan toe dan <strong>in</strong> een “klassiek gez<strong>in</strong>”, hoe goed hulpverleners ook hun best<br />
doen.<br />
K<strong>in</strong>deren helpen thuis bij de afwas omdat ze nadien door hun mama eens geknuffeld worden<br />
of graag gezien worden. In een <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g doen ze de afwas omdat <strong>het</strong> moet van de<br />
opvoeder…<br />
Dat is een totaal andere manier van leren.<br />
We leren ook veel doordat anderen voor ons model staan: wijdoen na wat we zien bij<br />
anderen. Als je alleen contacten hebt met mensen die ook <strong>in</strong> armoede leven, neem je over<br />
wat zij doen.<br />
Soms hebben mensen de comb<strong>in</strong>atie van een aantal vaardigheden niet geleerd of kunnen ze<br />
<strong>in</strong> andere omstandigheden een vaardigheid niet toepassen. Soms overschatten, soms<br />
onderschatten ze zichzelf.<br />
Daardoor ontstaat afhankelijkheid van anderen, van de hulpverlen<strong>in</strong>g.<br />
Een vrouw van 40 jaar vroeg mij om te bellen naar een huisbaas. Ik zei dat ze mocht bellen<br />
met mijn telefoontoestel.<br />
Dat was een probleem voor haar. Ze kon <strong>het</strong> niet. Als je belt naar een huisbaas moet je<br />
zorgen dat je goed overkomt en niet teveel dialect spreekt. Het is ook nodig om een aantal<br />
belangrijke zaken te vragen: hoeveel kamers zijn er, welke verwarm<strong>in</strong>g is er, wat is de<br />
1<br />
Naar: GRANDI OPERE (red.), Wereld<strong>geschiedenis</strong>, 1 Van de prehistorie tot <strong>het</strong> oude Egypte, UTET SpA,<br />
2007, p. 477-483<br />
6 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
huurprijs. Tenslotte moet er ook een datum en uur afgesproken worden om te gaan kijken<br />
naar de won<strong>in</strong>g.<br />
Zo’n “eenvoudig” telefoontje vraagt veel vaardigheden en voor sommige mensen lukt dat<br />
niet.<br />
3) “Ik ken <strong>het</strong> niet”<br />
Mensen <strong>in</strong> armoede kennen de wereld van de niet- armen niet. Ze denken soms dat bij de<br />
niet-armen alles altijd goed loopt, dat er geen problemen zijn,…<br />
Wanneer hulpverleners op hun werk aankomen, toveren ze een glimlach op hun gezicht of<br />
verbergen ze de problemen die ze misschien hebben met hun partner of met de k<strong>in</strong>deren. Ze<br />
hebben immers geleerd dat ze zichzelf niet bloot mogen geven tijdens hun werk. Mensen <strong>in</strong><br />
armoede krijgen daardoor soms een onrealistische kijk op niet-armen.<br />
(Kans)armen weten vaak niet waarop ze recht hebben. Als je niet eens weet dat je op iets<br />
recht hebt, kan je <strong>het</strong> ook niet vragen. Als je bijvoorbeeld niet weet dat je recht hebt op een<br />
tussenkomst voor de bosklassen van de k<strong>in</strong>deren, vraag je <strong>het</strong> niet aan bij <strong>het</strong> ziekenfonds<br />
of <strong>het</strong> OCMW.<br />
Mensen <strong>in</strong> armoede zoeken meestal hulp <strong>in</strong> hun eigen vrienden- en familiekr<strong>in</strong>g die ook <strong>in</strong><br />
armoede leeft. Ze krijgen niet de raadgev<strong>in</strong>gen die ze nodig hebben.<br />
Veel mensen die <strong>in</strong> armoede leven, beseffen niet dat zij de “armen” zijn waarover op de<br />
televisie wordt gesproken. Ze noemen zichzelf niet “arm” omdat ze hun manier van leven<br />
“gewoon” zijn. Ze v<strong>in</strong>den <strong>het</strong> normaal.<br />
Veel armoede zit verborgen achter gewone huisgevels <strong>in</strong> gewone straten <strong>in</strong> onze dorpen en<br />
steden.<br />
4) “Ik ben niets waard”<br />
Vanuit die vele negatieve ervar<strong>in</strong>gen hebben mensen <strong>in</strong> armoede een negatief zelfbeeld<br />
opgebouwd. Ze hebben soms we<strong>in</strong>ig geloof <strong>in</strong> zichzelf en <strong>in</strong> hun mogelijkheden, ze voelen<br />
zich op den duur niet veel meer waard.<br />
Niet te verwonderen dat ze nog we<strong>in</strong>ig vertrouwen hebben <strong>in</strong> mensen. Hun wantrouwen en<br />
achterdocht is zeer groot: ze kregen al zo vaak mensen over de vloer om hun problemen op<br />
te lossen.<br />
Mensen die <strong>het</strong> om de een of andere reden misschien opgaven, waardoor ze nog sterker<br />
vernederd werden, zich <strong>in</strong> de steek gelaten voelen. In veel gez<strong>in</strong>nen verschiet je van <strong>het</strong><br />
aantal diensten waarmee ze al <strong>in</strong> contact kwamen, of van <strong>het</strong> aantal hulpverleners die elkaar<br />
aflossen.<br />
Vandaar dat je soms moeilijk bij ze b<strong>in</strong>nen geraakt. Je komt soms letterlijk niet verder dan<br />
de deur , maar ook figuurlijk duurt <strong>het</strong> soms lang voor ze iets persoonlijk beg<strong>in</strong>nen te<br />
vertellen.<br />
Je kan hun vertrouwen maar geleidelijk w<strong>in</strong>nen met veel geduld, met vallen en opstaan.<br />
5) “Het is mijn eigen fout”<br />
Mensen <strong>in</strong> armoede denken vaak dat armoede hun eigen schuld is.<br />
“Armen hebben <strong>het</strong> zelf gezocht!”<br />
Geen enkel k<strong>in</strong>d droomt er echter van om later arm, werkloos of langdurig ziek te zijn.<br />
Niemand kiest waar zijn of haar wiegje terecht komt.<br />
-Sommigen leggen de schuld van de armoede bij de armen zelf en zeggen dat ze geld<br />
verkwisten of zich niet gedragen zoals <strong>het</strong> hoort <strong>in</strong> onze samenlev<strong>in</strong>g. Deze mensen willen<br />
de “h<strong>in</strong>der” die de armen veroorzaken beperken of ongedaan maken.<br />
-Anderen tonen iets meer begrip en wijten de armoede aan situaties die de armen<br />
overkomen zoals ziekte, een handicap of <strong>het</strong> overlijden van een kostw<strong>in</strong>ner. Armen hebben<br />
tegenslag gehad <strong>in</strong> hun leven. Als samenlev<strong>in</strong>g heb je dan de plicht om deze mensen te<br />
helpen. Dat gebeurt via de <strong>sociale</strong> zekerheid of de (vrijwillige) hulpverlen<strong>in</strong>g.<br />
Het gevaar bestaat dat er onderscheid gemaakt wordt tussen de zogenaamde “goede”<br />
armen die een persoonlijke tegenslag hebben gekend en de “slechte” armen, die zelf<br />
zogezegd schuld hebben aan hun toestand.<br />
-Armoede kan ook veroorzaakt worden door een economische crisis, bedrijven die verhuizen<br />
naar lage – loonlanden of omdat bepaalde beroepen overbodig worden,… Wie op die manier<br />
naar armoede kijkt, veronderstelt dat zodra de situatie terug “normaal” wordt, de armoede<br />
zal verdwijnen. In afwacht<strong>in</strong>g moet de samenlev<strong>in</strong>g een opvangsysteem uitwerken. Dit<br />
gebeurt ook via de <strong>sociale</strong> zekerheid, maar op een grotere schaal.<br />
7 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
-Toch kunnen we niet uitleggen waarom <strong>in</strong> periodes dat de economie goed draait de<br />
armoede blijft bestaan. We moeten ons de vraag durven stellen: “Hoe kan <strong>het</strong> dat er<br />
armoede is <strong>in</strong> onze rijke westerse wereld “.<br />
Wie <strong>het</strong> beter heeft, haalt misschien wel voordeel uit de armoede. Het vuile,<br />
onaantrekkelijke en laagbetaalde werk <strong>in</strong> de samenlev<strong>in</strong>g wordt gedaan. De armen vormen<br />
een arbeidsreserve. Ze zijn een afzetmarkt voor tweedehands goederen,<br />
voedseloverschotten of producten van slechte kwaliteit. Ze dienen als voorbeeld om mensen<br />
op <strong>het</strong> rechte pad te houden. Wie <strong>het</strong> beter heeft, kan laten zien dat hij sociaal is door aan<br />
liefdadigheid te doen.<br />
Een beleid dat de armen opvangt en een systeem van <strong>sociale</strong> zekerheid blijven noodzakelijk,<br />
maar zijn onvoldoende. Armoede kan alleen opgelost worden, wanneer onze maatschappij<br />
wordt her<strong>in</strong>gericht.<br />
De vraag is of wie <strong>het</strong> beter heeft afstand wil doen van een deel van zijn voordelen en een<br />
rechtvaardige herverdel<strong>in</strong>g wil.<br />
(naar <strong>het</strong> “Verklar<strong>in</strong>gsmodel van armoede-oorzaken” van Professor Vranken)<br />
6) “Ik schaam mij”<br />
Veel gez<strong>in</strong>nen <strong>in</strong> armoede schamen zich voor hun miserie. Ze houden ze verborgen. Ze<br />
sluiten zichzelf af van de samenlev<strong>in</strong>g. Ze komen niet meer buiten. Alles kost ook te veel.<br />
Als je bijvoorbeeld naar de film gaat, moet je niet alleen een ticket betalen maar ook <strong>het</strong><br />
vervoer en een drankje tijdens de pauze. Dat drankje willen ze absoluut kopen, want ze<br />
willen niet laten merken dat ze zich dat niet kunnen permitteren. Naar een cultureel centrum<br />
gaan ze niet, want ze kennen die wereld niet. De verplichte vestiaire, de aangepaste kledij<br />
die eventueel nodig is,… zorgen voor drempels die ze moeilijk over kunnen stappen.<br />
Op school durven ze niet vertellen dat er problemen zijn, uit schrik dat hun k<strong>in</strong>deren<br />
benadeeld zullen worden. De grootste angst blijft altijd dat iemand zou beslissen om de<br />
k<strong>in</strong>deren te plaatsen.<br />
“Armoede heeft een gewicht: <strong>het</strong> f<strong>in</strong>anciële, maar ook <strong>het</strong> schuldgevoel en de schaamte. Dat<br />
schuldgevoel weegt zwaar. Er zijn d<strong>in</strong>gen misgelopen, <strong>het</strong> is belangrijk om te zien of je daar<br />
een aandeel <strong>in</strong> hebt of niet, en dat te aanvaarden. Afkeur<strong>in</strong>g door anderen versterkt je<br />
schuldgevoel en maakt <strong>het</strong> zwaarder.<br />
Mensen <strong>in</strong> armoede leren zich aan te passen aan de hulpverleners, zij hebben hun<br />
goedkeur<strong>in</strong>g nodig.<br />
Mensen dragen een masker, en mogen zichzelf niet zijn. Pas als je jezelf mag zijn, kan je<br />
weer groeien en als mens vooruit komen. Het gewicht wordt dan m<strong>in</strong>der zwaar.”<br />
7) “Het kan mij niet meer schelen.”<br />
Mensen is armoede zien vaak geen uitweg, geen toekomst meer.<br />
Daardoor worden ze soms moedeloos. Ze hebben we<strong>in</strong>ig hoop… De vele problemen nemen al<br />
hun energie weg. Vandaar dat hun huis soms zo wanordelijk ligt, dat ze soms niet meer<br />
koken of wassen…<br />
<strong>Uit</strong>e<strong>in</strong>delijk gaan ze leven van dag tot dag. Als er vandaag geld is omdat er bijvoorbeeld een<br />
achterstal van k<strong>in</strong>dergeld uitbetaald wordt, kopen ze de DVD – speler waar de k<strong>in</strong>deren al zo<br />
lang om vragen. Al de buren hebben immers een DVD – speler. Ze willen erbij horen, ze<br />
willen hun k<strong>in</strong>deren gelukkig maken.<br />
Vandaag zijn er even geen problemen. Morgen zijn er weer de schuldeisers, de reken<strong>in</strong>gen…,<br />
maar dat is morgen!<br />
Het lijkt wel alsof je <strong>in</strong> onze samenlev<strong>in</strong>g allerlei materiële zaken moet hebben om “er bij te<br />
horen”. Als je alleen naar <strong>het</strong> uiterlijke kijkt, klopt dat. Gez<strong>in</strong>nen die <strong>in</strong> armoede leven,<br />
kopen materiële zaken aan en <strong>in</strong> plaats van daardoor meer bij de samenlev<strong>in</strong>g te horen,<br />
krijgen ze negatieve reacties op hun zogezegd “onverantwoorde” aankopen.<br />
Deze zeven gevoeligheden beïnvloeden <strong>het</strong> volledige leven, denken en doen van gez<strong>in</strong>nen <strong>in</strong><br />
armoede. Ze met niets anders meer bezig dan met te bewijzen: “ik ben ook iemand”. Dat<br />
vraagt zo veel energie dat er soms geen ruimte meer overblijft voor andere zaken zoals<br />
studeren, werk zoeken, werken aan een relatie,…<br />
De gevoelens beïnvloeden elkaar ook onderl<strong>in</strong>g en vormen opnieuw een spiraal waar<strong>in</strong><br />
mensen gevangen zitten.<br />
© Lieven De Pril<br />
8 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
Meer <strong>in</strong>fo op www.armoede.org<br />
9 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
Bijlagen<br />
Beroepskaartjes<br />
Advocaat<br />
Landbouw(st)er<br />
poetsman/- vrouw<br />
Notaris<br />
Vuilnisman/vrouw<br />
Leerkracht<br />
Bankbediende<br />
Fabrieksarbeid(st)er<br />
Zanger(es)<br />
Priester<br />
10 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
Situaties<br />
Lees de situaties <strong>in</strong> groep. Beantwoord daarna de vragen op de volgende bladzijde.<br />
Situatie 1<br />
Maria (32) is moeder van twee k<strong>in</strong>deren en gescheiden. Ze werkt <strong>in</strong> de horeca als opdienster<br />
en verdient daarmee een bescheiden loon. Ze werkt gemiddeld 8 uur per dag, ook <strong>in</strong> de<br />
weekends. Wanneer Maria thuiskomt, beg<strong>in</strong>t ze aan haar huishoudelijke taken. Daarmee<br />
heeft ze nog heel wat werk, zeker omdat ze geen man meer heeft die haar kan helpen. Ze<br />
heeft drie kle<strong>in</strong>e k<strong>in</strong>deren. Gemiddeld is ze per dag toch zo’n 12 uur aan <strong>het</strong> werk. Maria<br />
heeft niet veel tijd meer voor hobby’s . Ze is al blij als ze ’s avonds eens een keertje tv kan<br />
kijken. Jammer genoeg heeft Maria ook daarvoor we<strong>in</strong>ig tijd, want ze werkt bovendien vaak<br />
tot ’s nachts. Voor de k<strong>in</strong>deren is dat ook niet ideaal, want zij zien hun mama hierdoor<br />
we<strong>in</strong>ig. Ze hebben wel <strong>het</strong> geluk dat ze op een goede babysitter kunnen rekenen, al kost dit<br />
Maria natuurlijk heel wat. T<strong>in</strong>neke, Maria’s dochtertje, gaat bovendien b<strong>in</strong>nenkort op<br />
schoolreis. Dat kost ook nog eens 15 euro extra! Maria krijgt <strong>het</strong> zweet al op <strong>het</strong> voorhoofd<br />
als ze er nog maar aan denkt.<br />
Situatie 2<br />
Hugo (40) is vader van twee k<strong>in</strong>deren en gelukkig getrouwd. Hij is manager <strong>in</strong> <strong>het</strong> bedrijf<br />
‘NICO’, dat zich bezig houdt met de beurs. Hugo krijgt een mooi loon en hoeft zich dan ook<br />
nergens zorgen over te maken. Voor dat loon werkt hij gemiddeld 9 uur per dag. Op zondag<br />
hoeft Hugo niet te werken, op zaterdag werkt hij vaak wel wat extra <strong>in</strong> de voormiddag.<br />
Hugo heeft heel wat hobby’s. Op maandag gaat hij golfen en op d<strong>in</strong>sdag en donderdag gaat<br />
hij fitnessen. Woensdagavond is <strong>het</strong> gez<strong>in</strong>savond, dan gaat hij samen met zijn vrouw en<br />
k<strong>in</strong>deren iets doen. Elke vrijdagavond gaat hij samen met zijn vrouw uit eten.<br />
De vrouw van Hugo werkt ook, <strong>in</strong> een parfumerie, maar slechts parttime. Zij neemt de<br />
huishoudelijke taken en de zorg voor de k<strong>in</strong>deren op zich.<br />
Hugo is heel trots op zijn k<strong>in</strong>deren. Ze doen <strong>het</strong> heel goed op school. Zijn oudste dochter zit<br />
op kot <strong>in</strong> Leuven en studeert er aan de universiteit. Haar kot is wel wat groter en duurder<br />
dan <strong>het</strong> gemiddelde kot, maar dat vond Hugo geen probleem. Als <strong>het</strong> haar helpt om beter te<br />
studeren, heeft hij dat er wel voor over.<br />
Situatie 3<br />
Afram en zijn vrouw Adia wonen <strong>in</strong> Ghana. Samen hebben ze vier k<strong>in</strong>deren. Afram is een<br />
cacaoboer en heeft dus een eigen kle<strong>in</strong>e cacaoplantage. Samen met zijn vrouw werkt hij hier<br />
van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Wat zijj daarmee verdienen, is afhankelijk van de<br />
oogst. Per kilo is dat ongeveer 1,10 euro, een prijs die is vastgelegd door de overheid. Zijn<br />
stuk grond is ongeveer 1,5 hectare groot, wat neerkomt op gemiddeld 600-650 euro. Dat wil<br />
zeggen dat zijn gez<strong>in</strong> per dag 2 euro ter beschikk<strong>in</strong>g heeft. Dat geld is amper voldoende om<br />
iedereen van voedsel te voorzien, dus is er geen geld om de k<strong>in</strong>deren naar school te sturen.<br />
Zij helpen hun vader zo veel mogelijk mee op de cacaoplantage. Als de oogst mislukt door<br />
droogte of een <strong>in</strong>sectenplaag is dit voor Afram en zijn gez<strong>in</strong> een ramp. Zij hebben dan geen<br />
<strong>in</strong>komen.<br />
11 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
Beantwoord de volgende vragen. Noteer enkel losse woorden.<br />
Hoe is de verhoud<strong>in</strong>g tussen <strong>het</strong> loon en <strong>het</strong> aantal uren van de mensen <strong>in</strong> de<br />
verschillende situaties<br />
personen aantal uren loon<br />
2) Hoe komt <strong>het</strong> dat de k<strong>in</strong>deren van Hugo een groot kot kunnen huren, terwijl de k<strong>in</strong>deren<br />
van Maria amper op schoolreis kunnen gaan en de k<strong>in</strong>deren van Afram niet eens naar school<br />
kunnen?<br />
3) Hoe verklaar je <strong>het</strong> loonverschil als je weet dat Afram en Maria langer werken en toch<br />
m<strong>in</strong>der verdienen dan Hugo?<br />
4) Welk beroep zullen later de k<strong>in</strong>deren van Hugo hebben? Zullen ze een beroep uitoefenen<br />
dat eerder <strong>in</strong> onze top 5 lag of veeleer bij de laatste 5? Waarom denk je dat?<br />
5) Welk beroep zullen later de k<strong>in</strong>deren van Maria hebben? Zullen ze een beroep uitoefenen<br />
dat veeleer <strong>in</strong> onze top 5 lag of veeleer bij de laatste 5? Waarom denk je dat?<br />
6) Welk beroep zullen later de k<strong>in</strong>deren van Afram hebben? Waarom denk je dat?<br />
7) Ziet de toekomst er voor de k<strong>in</strong>deren van Maria en Afram beter uit dan de situatie waar<strong>in</strong><br />
ze nu zitten? Verklaar.<br />
12 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)
Oploss<strong>in</strong>gen<br />
Oploss<strong>in</strong>gen van de vragen bij de situaties. Let op, de leerl<strong>in</strong>gen moeten dit niet allemaal<br />
noteren. Het is voor de leerkracht eerder een leidraad voor de besprek<strong>in</strong>g achteraf.<br />
1)Hoe is de verhoud<strong>in</strong>g tussen <strong>het</strong> loon en <strong>het</strong> aantal uren van de mensen <strong>in</strong> de<br />
verschillende situaties<br />
personen aantal uren loon<br />
Maria 12u/dag + weekend Bescheiden loon<br />
Hugo 9u/dag +<br />
zaterdagvoormiddag<br />
Afram Van ’s morgens tot ‘s<br />
avonds<br />
Mooi loon<br />
Kle<strong>in</strong> loon<br />
2) Hoe komt <strong>het</strong> dat de k<strong>in</strong>deren van Hugo een groot kot kunnen huren, terwijl de k<strong>in</strong>deren<br />
van Maria amper op schoolreis kunnen gaan en de k<strong>in</strong>deren van Afram niet eens naar school<br />
kunnen?<br />
Hugo heeft een job waarmee hij meer verdient. Hij heeft waarschijnlijk meer kansen<br />
gekregen om hogere studies af te werken dan Maria, die een druk leven leidt als gescheiden<br />
vrouw. In Ghana zijn er veel ouders die geen onderwijs kunnen betalen voor hun k<strong>in</strong>deren.<br />
3) Hoe verklaar je <strong>het</strong> loonverschil als je weet dat Afram en Maria langer werken en toch<br />
m<strong>in</strong>der verdienen dan Hugo?<br />
Hugo verdient waarschijnlijk meer omdat hij een hoger diploma heeft. Maria heeft een<br />
m<strong>in</strong>der goed betaalde job en werkt ook <strong>in</strong> <strong>het</strong> huishouden, waarvoor ze niet betaald wordt.<br />
Afram heeft niet de middelen die wij hebben, bv. mach<strong>in</strong>es om sneller te werken.<br />
4) Welk beroep zullen later de k<strong>in</strong>deren van Hugo hebben? Zullen ze een beroep uitoefenen<br />
dat eerder <strong>in</strong> onze top 5 lag of eerder bij de laatste 5? Waarom denk je dat?<br />
De k<strong>in</strong>deren van Hugo zullen waarschijnlijk eerder een beroep uitoefenen uit de top 5 van de<br />
klas. Ze krijgen meer kansen om hun studies met succes af te ronden.<br />
5) Welk beroep zullen later de k<strong>in</strong>deren van Maria hebben? Zullen ze een beroep uitoefenen<br />
dat eerder <strong>in</strong> onze top 5 lag of eerder bij de laatste 5? Waarom denk je dat?<br />
De k<strong>in</strong>deren van Maria zullen harder dan de k<strong>in</strong>deren van Hugo moeten knokken om een<br />
beroep uit de top 5 te kunnen uitoefenen. Ze zullen m<strong>in</strong>der kansen krijgen dan de k<strong>in</strong>deren<br />
van Hugo, dus is een beroep buiten de top 5 waarschijnlijker.<br />
6) Welk beroep zullen later de k<strong>in</strong>deren van Afram hebben? Waarom denk je dat?<br />
De k<strong>in</strong>deren van Afram zullen waarschijnlijk <strong>het</strong> beroep van hun ouders (of hun man)<br />
uitoefenen. Ze kunnen geen onderwijs volgen dus zullen ook niet kunnen lezen of schrijven.<br />
7) Ziet de toekomst er voor de k<strong>in</strong>deren van Maria en Afram beter uit dan de situatie waar<strong>in</strong><br />
ze nu zitten? Verklaar.<br />
Het is niet onmogelijk dat de k<strong>in</strong>deren een betere toekomst zullen hebben, maar ze zullen<br />
zeker m<strong>in</strong>der kansen krijgen. Afram kan zijn k<strong>in</strong>deren bijvoorbeeld niet naar school sturen<br />
en de k<strong>in</strong>deren van Maria zullen ook niet onbeperkt kunnen studeren. Zo moeten ze mogelijk<br />
zelf gaan werken om later hun eigen studies te betalen, waardoor ze m<strong>in</strong>der tijd aan hun<br />
studie zullen kunnen besteden.<br />
13 | De <strong>sociale</strong> piramide <strong>in</strong> Egypte (MRE <strong>in</strong> <strong>geschiedenis</strong>: <strong>leerlijn</strong> <strong>sociale</strong> onrechtvaardigheid)